R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X IX, N R 4 S. 7-19, W A R S Z A W A 1988

Transkrypt

1 R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X IX, N R 4 S. 7-19, W A R S Z A W A 1988 A N N A S Ł O W IŃ S K A -J U R K IE W IC Z, H E N R Y K D O M Ż A Ł S T O S O W A N IE M E T O D Y A N A L IZ Y M O R FO LO G IC ZN E J W B A D A N IU S T R U K T U R Y G L E B Y Instytut Gleboznawstwa Akadem ii Rolniczej w Lublinie Struktura gleby, rozumiana jako form a przestrzennego uporządkowania fa zy stałej, jest przedm iotem stałego zainteresowania i studiów zarówno gleboznawców, jak i specjalistów z zakresu u praw y roli. To zainteresowanie datuje się zwłaszcza od czasu, gdy uświadomiono sobie jak w ielk i w p ły w na rozw ój i plonowanie roślin w yw iera budowa gleby i w yn ikające z niej właściwości fizyczn e w strefie korzenienia się roślin. Pojm ow anie struktury gleb y przez różnych gleboznawców, jak też poszczególne ośrodki badań było i jest nieco odmienne, na co zwrócono ju ż uwagę [9]. Znaczenie tego określenia zm ieniało się z u pływ em czasu i grom adzeniem inform acji o naturze procesów zachodzących w g lebie, o form ach powiązań fa zy stałej gleb y i trwałości tych form, zwłaszcza zaś o związkach pom iędzy budową gleb y a jej w łaściwościam i i plonow aniem roślin. Chociaż nie zawsze jesteśm y obecnie w stanie ściśle określić charakteru i zakresu w p ływ u szeroko rozum ianej budow y gleb y na w a r tości poszczególnych cech fizycznych, to nie ulega wątpliwości, iż w p ły w taki istnieje i w w ielu procesach został udowodniony. Dlatego zasadne w yd a ją się, w powiązaniu z badaniami fizyczn ych w łaściwości gleb, badania i opis struktury gleb y oraz analiza czynników decydujących o jej form ach. W Instytucie G leboznawstwa Akadem ii Rolniczej w Lublinie podjęto prace zm ierzające do opracowania m etody um ożliw iającej przygotow anie dużych preparatów o zachowanej naturalnej budowie gleb y (nieprzeźroczystych szlifów glebow ych zgładów jednostronnych) i w y k o rzy stania ich w badaniach m orfologicznych. A naliza m akro- i m ikrom orfologiczna jest znaną m etodą nie w y k o rzystyw aną jednak dostatecznie w badaniach fizycznych właściwości gleb. Podjęcie ;próby szerszego zastosowania m etody m orfologicznej do badań właściwości fizyczn ych gleb i czynników je warunkujących w y m agało w ykorzystania istniejących już opracowań zarów no dotyczących

2 8 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał m etodyki przygotow ania preparatów, jak też zastosowania klasyfikacji elem entów struktury podawanej w dotychczas opublikowanych pracach. Nasze prace m etodyczne b y ły rozwinięciem, m odyfikacją i dostosow aniem do własnych warunków metod opisanych przez innych autorów [1,2,5-8,14]. Przyjęto, iż do analiz zmian w budowie gleb y w yw ołanych uprawą itp. czynnikam i niezbędne są próbki o dostatecznie dużych wym iarach, tak aby m ożliw ie w iern ie utrw alić różne elem enty strukturalne. W naszym Instytucie stosowana jest następująca m etodyka p rzygotowania nieprzeźroczystych szlifów glebowych. Próbki glebow e do analiz m orfologicznych pobierane są do m etalow ych pojem ników o wym iarach 9 X 8 X 4 cm. Po pobraniu próbki są pow oli suszone w pokojow ej temperaturze, a po wysuszeniu nasycane żyw icą poliestrową PO LIM A L-109. Roztw ór żyw icy zaw iera następujące ilości składników: 100 cm3 żyw icy, 60 cm3 styrenu, 0,5 cm3 wodoronad- tlenku cykloheksanonu spastowanego w e ftalanie dwubutylu, 0,15 cm 3 naftenianu kobaltu 2%. Nasycanie próbek przeprowadza się w suszarce próżniow ej przy ciśnieniu hpa. Nasycone próbki są następnie przetrzym yw ane przez okres 8-10 tygodni w pomieszczeniu o tem peraturze 20 С do momentu całkowitego w yparow ania styrenu i stwardnienia żyw icy. U tw ardzone próbki przecina się na plastry o grubości 1 cm. Tak przygotow ane próbki są następnie szlifow ane i polerow ane papieram i ściernym i i proszkami korundowym i o granulacji 320, 800, Jeśli próbka przeznaczona jest do w ykonania zdjęć m ikroskopowych, to po oszlifowaniu jej powierzchnia jest barwiona barwnikiem anilinowym, co znacznie poprawia jakość fotogram ów, gdyż barwnik barw i jed yn ie fazę stałą. Przedstawiona m etodyka była już stosowana do badań, a uzyskane w yn iki zostały opisane w naszych pracach [4, 10-13]. Przygotow ane w podany sposób preparaty glebow e pozw alają na: 1) w ykonanie fotogram ów całej próbki z zachowaniem naturalnych w ym ia rów bądź przy niew ielkim powiększeniu; takie próbki i ich fotogram y um ożliw iają np. ocenę efek tów zastosowania różnych typ ów narzędzi, ocenę skutków ugniatania gleby, opis różnych form elem entów strukturalnych, opis kształtu, wielkości i charakteru porów glebow ych itp.; 2) w ykonanie fotogram ów gleb y w św ietle odbitym przy użyciu m i kroskopu optycznego; w prow adzonych badaniach zastosowano pow iększenie 40 razy, co pozw oliło na objęcie zasięgiem pola o w ym iarach 2 X 1,5 mm. W ykonane w ten sposób fotogram y u m ożliw iły bardziej w n ik liw ą ocenę budow y gleb y i elem entów jej struktury. Przedstaw ione opracowanie ma na celu ukazanie m ożliwości w y n i

3 Morfologiczna analiza struktury gleby 9 kających z zastosowania m etody makro- i m ikrom orfologicznego opisu zarów no w badaniach gleboznawczych, jak i upraw ow ych. Nieprzeźroczyste szlify glebow e i ich fotogram y w ykonane w św ietle odbitym nawet bez powiększenia pozw alają na w yróżnienie i opis tak elem entów budowy gleby, jak i różnic w budowie powodow anych odmiennością działania narzędzi uprawowych. Za przykład dających się w yodrębnić różnic w budowie w arstw y uprawnej gleby lessowej i rędziny mogą służyć fotogram y (rys. 1 i 2), które obrazują budowę w arstw y uprawnej gleby po zbiorze mieszanki roślin strączkowych. M im o iż próbki gleb y pobrano po zbiorze tych sam ych roślin, w idać w yraźn e różnice w budowie gleby. Rys. 1. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu, ściernisko po zbiorze mieszanki roślin strączkowych. Faza stała kolor biały, pory glebowe kolor czarny Fig. 1. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess, stubble after harvest of legume mixture. Solid phase white colour, pores black colour Rys. 2. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) rędziny mieszanej wytworzonej z opoki kredowej, ściernisko po zbiorze mieszanki roślin strączkowych. O bjaśnienia jak na rys. 1 Fig. 2. Structure of arable layer (0-8 cm) of mixed rendzina soil developed from calcareous rock, stubble after harvest of legume mixture. Explanations see Fig. 1 Gleba lessowa stanowi dość silnie zagęszczoną masę z niew ielką ilo ścią w iększych porów. W ystępują w niej nieliczne zaokrąglone otw ory o średnicy 0,1-0,2 mm po rozłożonych korzeniach oraz kanaliki u tw o rzone przez faunę glebową. D om inuje tu struktura szparkowa. Odleżała rędzina w w arstw ie uprawnej odznacza się typow ą budową, nazywaną przez Beckmanna i G eyger szczelinową [3]. Masa glebowa jest w yraźn ie poprzecinana spękaniami o różnej szerokości, tw orzącym i nieregularny układ. W pow ierzchniow ej w arstw ie widać w yraźn ie szer-

4 10 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał sze, ułożone poziomo pory, które mogą świadczyć o łuszczeniu się gleby, zachodzącym podczas jej wysychania. Poniżej 4 cm od powierzchni znajdują się wąskie szczeliny, zazw yczaj ukierunkowane poziomo. W glebie lessowej taki typ porów glebow ych praktycznie nie w ystępuje. P o równanie dwu przekrojów tych gleb pozwala w ięc dostatecznie dobrze w yróżnić i opisać budowę gleb y i jej różnice w ynikające z odmienności tw orzyw a glebowego. Duże nieprzeźroczyste szlify glebow e ukazują bardzo plastycznie zm iany w budowie gleby, w yw ołan e działaniem różnego typu elem entów roboczych narzędzi uprawowych. Duża heterogeniczność budowy gleb y uprawianej pługiem, obserwowana norm alnie w polu, znajduje pełny w yraz w tak przygotow anych próbkach. Zróżnicowanie wielkości agregatów glebow ych powstałych w procesie upraw y można stw ierdzić Rys. 3. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu bezpośrednio po orce pługiem. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 3. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess close after ploughing. Explanations see Fig. 1 Rys. 4. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) rędziny mieszanej wytworzonej z opoki kredowej bezpośrednio po orce pługiem. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 4. Structure of arable layer (0-8 cm) of mixed rendzina soil developed from calcareous rock close after ploughing. Explanations see Fig. 1 w próbkach pobranych bezpośrednio po orce zarówno z gleb y lessowej, jak i rędziny kredow ej (rys. 3, 4). Można rów nież bez trudu zauważyć, że część agregatów-okruchów w ykazu je bardzo zw artą budowę, co świadczy, iż powstały z rozdrobnienia materiału z głębszych, bardziej zagęszczonych w arstw gleby. Odmienność działania narzędzi aktyw nych w stosunku do pługa można łatw o zaobserwować, szczególnie wówczas, g d y próbki przeznaczone do w ykonania preparatów pobrane są bezpośrednio po uprawie.

5 Morfologiczna analiza struktury gleby 11 Narzędzia aktywne, energicznie działające na glebę, kruszą ją silniej niż pług, co znajduje w yraz w znacznie m niejszych w ym iarach agregatów i bardziej rów nom iernym ich rozłożeniu w przestrzeni. I w tym p rzypadku można rów nież zauważyć różnice w yn ikające z odmienności tw o rzyw a glebowego. Porów nanie gleb y lessowej i rędziny kredow ej bezpośrednio po upraw ie glebogryzarką wskazuje, iż gleba lessowa jest bardzo silnie rozdrobniona, a agregaty o w ym iarach pow yżej 1 cm są nieliczne (rys. 5). W rędzinie zaś, na skutek w iększej spoistości m ateriału glebowego, agregaty utworzone w czasie pracy glebogryzarki m ają z regu ły kilkakrotnie w iększe w ym ia ry (rys. 6). Rys. 5. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu bezpośrednio po uprawie glebogryzarką. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 5. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess close after tillage with rotavator. E x planations see Fig. 1 Rys. 6. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) rędziny mieszanej wytworzonej z opoki kredowej bezpośrednio po upraw ie glebogryzarką. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 6. Structure of arable layer (0-8 cm) of mixed rendzina soil developed from calcareous rock close after tillage with rotavator. Explanations see Fig. 1 Interesujące efek ty można rów nież zaobserwować na preparatach w ykonanych z próbek glebow ych pobranych po pracy brony aktyw nej (rys. 7). Bardzo ostro zaznacza się granica pom iędzy strefą spulchnioną przez bronę a strefą nie objętą działaniem tego narzędzia. W górnej strefie, silnie spulchnionej i pokruszonej zębami brony, w ystępują małe agregaty o wym iarach 0,2-0,3 cm. W dolnej, w której nie pracow ały zęby brony, masa glebow a jest zwarta. Można w niej jedynie zauważyć spękania związane z przenoszeniem części energii obrony poza zasięg strefy pracy narzędzia. Badając strukturę gleb y uprawianej różnym i narzędziam i starano się sprawdzić, czy można zaobserwować zm iany budow y w ynikające

6 12 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał Rys. 7. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu bezpośrednio po uprawie broną aktywną. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 7. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess close after tillage with active harrow. Explanations see Fig. 1 Rys. 8. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) rędziny mieszanej wytworzonej z opoki kredowej po upływie ok. miesiąca od wykonania upraw y glebogryzarką. Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 8. Structure of arable layer (0-8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock about one month after tillage with rotavator. Explanations see Fig. 1 Rys. 9. Budow a w arstw y upraw nej (0 «8 cm) rędziny mieszanej wytworzonej z opoki kredowej po upływie ok. 10 miesięcy od wykonania upraw y glebogryzarką (próbki pobrano po zbiorze pszenicy ozimej). Objaśnienia jak na rys. 1 Fig. 9. Structure of arable layer (0-8 cm) of mixed rendzina soil developed from calcareous rock about ten months after tillage with rotavator (samples taken after winter wheat harvest). E x planations see Fig. 1

7 Morfologiczna analiza struktury gleby 13 z osiadania gleb y w czasie sezonu w egetacyjnego. Próbki glebow e do wykonania nieprzeźroczystych szlifów pobierano w ięc nie tylko bezpośrednio po orce, ale w terminach późniejszych, tj. po u pływ ie 4 lub 5 tygodni od momentu w ykonania upraw y, następnie wiosną po rozpoczęciu w egetacji oraz po żniwach. Okazało się, że struktura nadana w arstw ie uprawnej rędziny utrzym uje się w okresie jesiennym bez w iększych zmian (rys. 8), a zanika w okresie pozim ow ym (rys. 9 ). W glebie lessowej trwałość bu dow y uzyskanej przez narzędzia upraw o w e jest znacznie m niejsza niż w rędzinie (rys. 10, 1 1 ). W iosną i latem Rys. 10. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu po upływie ok. miesiąca od w y konania uprawy glebogryzarką. O bjaśnienia jak na rys. 1 Fig. 10. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess about one month after tillage with rotavator. Explanations see Fig. 1 Rys. 11. Budow a w arstw y uprawnej (0-8 cm) gleby brunatnej wytworzonej z lessu po upływie ok. 10 miesięcy od wykonania uprawy glebogryzarką. O bjaśnienia jak na rys. 1 Fig. 11. Structure of arable layer (0-8 cm) of brow n soil developed from loess about ten months after tillage with ro - tavator. Explanations see Fig. 1 trudno w ręcz w yodrębnić różnice w ynikające z odmienności narzędzia zastosowanego do upraw y jesiennej. A naliza nieprzeźroczystych szlifów w ykazała w pełni, że szybkość powrotu gleby do stanu sprzed upraw y jest większa w glebie lessowej niż w rędzinie, a ponadto, że na proces ten w yw iera silny w p ły w wilgotność. N ieprzeźroczyste szlify stanowią w ięc bardzo pomocny m ateriał p rzy ocenie trwałości efek tów uprawy. M etoda analizy m orfologicznej okazała się bardzo przydatna i do tych celów. Do analizy m ikrom orfologicznej gleb y w w ielu laboratoriach są stosowane cienkie szlify glebowe. Do analizy struktury gleb y a zwłaszcza je j porowatości, rów nie przydatne w yd ają się być szlify nieprzeźroczyste

8 14 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał 0 w iększych wym iarach, takie jak stosuje się w naszym laboratorium, których w ykonanie jest bez porównania łatw iejsze niż szlifów cienkich. Już przy stosunkowo niew ielkim powiększeniu (40-60Х) można zaobserwować i opisać budowę poszczególnych poziom ów genetycznych 1 przeanalizować różnice w kształcie, w ielkości i ułożeniu elem entów fa zy stałej i porów glebowych. Jako przykład m oże służyć zestaw szlifów Rys. 12. Budow a poziomu A 0 leśnej gleby płowej wytworzonej z lessu, widoczny wycinek próbki o wym iarach 2,0 X 1,5 mm. Faza stała kolor czarny, pory kolor biały Fig. 12. Structure of the A 0 horizon of forest soil lessivé developed from loess. A sector of the sample of 2,0 X 1,5 mm in size is shown. Solid phase black colour, pores white colour Rys. 13. Budow a poziomu A i leśnej gleby płowej wytworzonej z lessu. Objaśnienia jak na rys. 12 Fig. 13. Structure of the A i horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12

9 Morfologiczna analiza struktury gleby 15 glebow ych obrazujących budowę różnych poziom ów genetycznych gleby płow ej opisany w pracach Słow ińskiej-jurkiew icz [10]. Poziom Ao om awianej gleb y składa się głów nie z elem entów roślinnych w różnym stopniu rozkładu (rys. 12). Na fotogram ie można też zauważyć strefy o budowie bryłkow atej. W poziom ie A x następuje częściowe zagęszczenie stałej substancji glebow ej, choć w idać jeszcze duże w olne przestrzenie (rys. 13). Rys. 14. Budow a poziomu A 2 leśnej gleby płowej wytworzonej z lessu. Objaśnienia jak na rys. 12 Fig. 14. Structure of the A 3 horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12 Rys. 15. Budow a poziomu B ti leśnej gleby płow ej wytworzonej z lessu. Objaśnienia jak na rys. 12 Fig. 15. Structure of the B tl horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12

10 16 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał Budowa poziom u ;A3 (rys. 14) jest w yraźn ie odmienna. N a fotogram ie widać charakterystyczne wąskie poziom e spękania w ystępujące w regularnych odstępach, co jest cechą charakterystyczną dla struktur poziom o w arstw ow anych (struktura szparkowa). Odmienność budowy poziom ów A 3 i Bt jest nie tylko widoczna w w y nikach w ielu analiz cech fizycznych, ale także przy porówaniu fotogram ów próbek obu poziom ów. Poziom Bti (rys. 15) odznacza się znacznym zagęszczeniem masy glebow ej, w której w ystępują pory o dość dużych w ym iarach; często m ają one kształt zaokrąglony, typ o w y dla w ydrążeń. W obrębie poziomu Bt można w yd zielić poziom Bt2 charakteryzujący się bardzo zbitą budową (rys. 16). W zagęszczonej masie w ystępu ją nieliczne pory o w ym iarach лт. Rys. 16. Budow a poziomu Bt2 leśnej gleby płowej wytworzonej z lessu. O bjaśnienia jak na rys. 12 Fig. 16. Structure of the Bt2 horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12 Poziom CCa (rys. 17) ma budowę bardziej zbitą niż poziom y A 0 i A b ale jednocześnie luźniejszą niż poziom B t. Rozm ieszczenie porów jest w skale m acierzystej bardziej rów nom ierne niż w pozostałych poziomach glebow ych i wskazuje na dużą jednorodność lessu. Przedstaw ione przykłady w ykorzystania m etody m ikrom orfologiczej analizy w pracach prowadzonych w naszym Instytucie dowodzą dużej przydatności nieprzeźroczystych szlifów glebow ych w badaniach z zakresu gleboznaw stw a i upraw y roli. Nasze doświadczenia potw ierdzają m ożliwość w ykorzystania tej techniki do badań struktury gleb y zarówno do oceny w p ływ u czynników i procesów glebotw órczych na budowę gleb y i jej poszczególnych po

11 Morfologiczna analiza struktury gleby 1 7 Rys. 17. Budowa poziomu C Ca leśnej gleby płowej wytworzonej z lessu. Objaśnienia jak na rys. 12 Fig. 17. Structure of the Cc a horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12 ziom ów, jak też efek tów pracy narzędzi uprawowych, czy ogólnej działalności człowieka. Obraz, jaki uzyskujem y z nieprzeźroczystych szlifów glebowych, może być cennym uzupełnieniem analizy fizycznych właściwości gleb y i dużą pomocą p rzy interpretacji otrzym anych w yników. L IT E R A T U R A [1] Altemüller H. J. Neue Möglichkeiten zur Herstellung von Bodendünnschliffen. Z. Pflanzenernähr. Düng. Bodenkde 1956, 72, 1 s [2] Altemüller H. J. Verbesserung der Einbettungs und Schleiftechnik bei der Herstellung von Bödendünnschliffen mit V E S T O P A L. Z. Pflanzenernähr. Düng. Bodenkde, 1962, 99, 2/3 s [3] Beckmann W., Gey g er E. E ntw urf einer Ordnung der natürlichen H ohlraum, A ggregat- und Strukturform en in Boden. (In:) Die mikromorphometrische Bodenanalyse. W. L. Kubiena (editor), F. Enke Verlag, 1967 s [4] Domżał H., Słowińska -Jurkiewicz A. Effect of tillage and weather conditions on structure and physical properties of soil and yield of winter wheat. Soil Tillage Res. 1987, 10 s [5] Geyger E., Beckmann W. Apparate und Methode der mikromorphometrischen Strukturanalyse des Bodens. (In:) Die mikromorphometrische Bodenanalyse. W. L. Kubiena (editor), F. Enke Verlag, 1967 s [6] Jongerius A., Heintzberger G. Methods in soil micromorphology. A technique for the preparation of large thin sections. Soil Survey Papers 10, Soil Survey Institute, W ageningen, The Netherlands Roczniki Gleb. t. X X X IX, z. 4

12 18 A. Słowińska-Jurkiewicz, H. Domżał [7] Kowaliński S., Bogda A. Przydatność polskich żywic syntetycznych do sporządzania mikroskopowych szlifów gleb. Rocz. Glebozn. 1966, 16, 2 s [8] Kubiena W. L., Beckmann W., G e y g e r E. Verbesserung der Herstellung von Bodendünnschliffen durch eine neue Schleif-Reinigungs- und Poliermaschine. Neth. J. Agricult. Sc., 1964, 12, 2 s [9] Rząsa S., Dębicki R. Classification and interpretation of the soil structure. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 1983, 220, 2 s [10] Słowińska -Jurkiewicz A. Struktura i właściwości wodno-powietrzne gleb wytworzonych z lessu. Rocz. Nauk Roi. s. D, M onografie 218 (w druku). [11] Słowińska -Jurkiewicz A., Domżał H. W p ły w działania narzędzi uprawowych na budowę w arstw y ornej gleby. Rocz. Glebozn. 1984, 35, 2 s [12] Słowińska-Jurkiewicz A., Domżał H. M orfologiczna analiza w ie l kości i trwałości zmian budowy w arstwy ornej gleby, spowodowanych działaniem pługa i glebogryzarki. Zesz. Probl. Post. N auk Roi., 1988, 356 s [13] Słowińska-Jurkiewicz A., Domżał H., Turski R. Influence de l action des outils aratoires sur la structure de la couché arable du sol. Zesz. Probl. Post. N auk Roi. 1986, 312 s [14] Werner J. U ber der Herstellung fluoreszierender Bodenanschliffe. Z. P fla n zenernähr. Düng. Bodenkde 1962, 99 s A. СЛОВИНЬСКА ЮРКЕВИЧ, Г. ДОМЖ АЛ П РИ М ЕН ЕН И Е М ЕТОДА М ОРФ ОЛОГИЧЕСКОГО А Н А Л И З А В И ССЛЕД О ВАН И Я Х СТРУК ТУРЫ П ОЧВЫ Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии в Люблине Резю ме В статье представлены исследовательские возможности связанные с применением методов макро- и микроморфологического описания в исследованиях структуры и физических свойств почв. Описывается методика изготовления непрозрачных почвенных шлифов размером 9 x8x4 см. На примере двух почв: бурой образованной из лёсса и меловой рендзи- новой почвы представлено использование морфологического анализа в описании изменений структуры почвы вызванных действием обработочных орудий. Приводятся также примеры использования непрозрачных шлифов в описании структуры генетических горизонтов почвы на основании фотограмм изготовленных в отраженном свете с использованием оптического микроскопа. A. S Ł O W IŃ S K A -J U R K IE W IC Z, Н. D O M 2 A Ł A P P L IC A T IO N O F T H E M O R P H O L O G IC A L A N A L Y S IS IN S O IL S T R U C T U R E IN V E S T IG A T IO N S Department of Soil Science, Agricultural University of Lublin Summary Research possibilities resulting from application of the m acro- and m icro- morphological methods of the description in investigations on structure and physical properties of soils are presented in the paper. The method of preparation of

13 Morfologiczna analiza struktury gleby 19 nontransparent soil blocks of the size of 9X8X4 cm is described. M aking use of the morphological analysis in the description of soil structure changes under the effect of tillage tools is illustrated on an exam ple of two soil types: brow n soil developed from loess and calcareous rendzina soil. Also exam ples of application of nontransparent blocks in the description of structure of genetic horizons of soil on the basis of photograms made in reflected light with the use of optical microscope are quoted. Doc. dr hab. A. Słowińska-Jurkiewicz Praca wpłynęła do redakcji w lipcu 1987 r. Instytut Gleboznawstwa Akademia Rolnicza w Lublinie Lublin, Leszczyńskiego 7

14