II SYNOD. Żyjąc mocą chrztu. lineamenta

Transkrypt

1 II SYNOD Diecezji siedleckiej Żyjąc mocą chrztu lineamenta Siedlce 2011

2

3 Słowo BISKUPA Kościół od samego początku swego istnienia upatrywał w synodach skuteczne narzędzie odnowy życia chrześcijańskiego. Za pomocą synodów kontynuował praktykowaną od czasów apostolskich wspólnotową refleksję nad doniosłymi i trudnymi zagadnieniami doktrynalnymi, moralnymi i duszpasterskimi. Synod diecezjalny stwarza okazję do zatrzymania się nad rzeczywistością Kościoła lokalnego, by rozważając jego aktualną sytuację w świetle Ewangelii i nauczania Stolicy Apostolskiej, wyznaczyć linie pasterskiego działania w obliczu nowych wyzwań stojących przed Kościołem na początku trzeciego tysiąclecia. Stanowi szansę i zarazem zadanie dla całej wspólnoty lokalnego Kościoła. Uwzględniając normy prawa kościelnego, na chwałę Boga w Trójcy Świętej Jedynego oraz w trosce o dobro duchowe wiernych, z uwagi na zbliżającą się dwusetną rocznicę erygowania naszej diecezji i stulecie wznowienia jej istnienia po ponad 50 latach przerwy, będącej konsekwencją carskich represji wobec Narodu Polskiego i Kościoła katolickiego na naszych ziemiach, świadomy powierzonej mi odpowiedzialności za lud Boży diecezji siedleckiej, w celu odnowienia życia chrześcijańskiego w naszych wspólnotach parafialnych, wytyczenia głównych linii działalności duszpasterskiej oraz uporządkowania kościelnego prawa partykularnego, rozpoczynam prace zmierzające do otwarcia Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej. Korzystając z pomocy ekspertów w zakresie wiedzy teologicznej, pastoralnej i prawniczej, jak również wysłuchując opinii poszczególnych zespołów wspólnoty diecezjalnej, pragnę wypełnić w sposób uroczysty

4 4 urząd i posługę pasterzowania powierzonej sobie owczarni przez podjęcie następujących działań: wytyczanie nowych dróg i sposobów ewangelizacji w diecezji siedleckiej; inicjowanie nowych przedsięwzięć mających na celu odnowę wiary i obyczajów, a także pogłębienie świadomości liturgicznej i eklezjalnej wiernych; rozwiązywanie trudności związanych z zarządzaniem i duszpasterstwem; dostosowanie przepisów i norm Kościoła powszechnego do warunków lokalnych; korygowanie błędów w zakresie doktryny, liturgii, obyczajów, funkcjonowania parafii jeżeli takie ujawniają się w diecezji; uwzględnienie tego, co może wypłynąć ze strony wspólnoty diecezjalnej ludu Bożego. Hasłem Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej będą słowa: Żyjąc mocą chrztu. Przypominają one, że Kościół tworzą ludzie pogrzebani w chrzcie, wskrzeszeni przez wiarę w moc Boga (por. Kol 2,12). Chrzest jest wydarzeniem, które otwiera przed człowiekiem proces specyficznego wzrostu przez zjednoczenie się z Jezusem Chrystusem, który przyjmując na siebie niesprawiedliwą śmierć, objawił nowe życie. Dlatego hasło, które będzie określać charakter siedleckiego Synodu, zawiera w sobie swego rodzaju zaczyn i wyznacza kierunek działań podejmowanych podczas prac synodalnych. Razem zaś z logo i hymnem będzie jego znakiem rozpoznawczym. Słowa Żyjąc mocą chrztu będą towarzyszyć nam w drodze do odnowienia tego, co trzeba zreformować w świetle Ewangelii i nauczania Kościoła dla rzeczywistego pomnożenia dobra wspólnego naszego diecezjalnego Kościoła. Drugi Synod Diecezji Siedleckiej, kierując się celami pastoralnymi, winien przyczynić się do odnowy duszpasterstwa w diecezji przez ożywienie wspólnot parafialnych i zakonnych, a także wspólnot rodzinnych, przez aktywizację poszczególnych grup świeckich (katechetów, nauczycieli, ministrantów, lektorów itp.), szczególnie zaś ruchów, stowarzyszeń i wspólnot działających na terenie naszej Diecezji. Stąd efektywność

5 prac synodalnych i związanej z nimi katechezy synodalnej będzie zależała od tego, w jakiej mierze wierni naszej diecezji, duchowni i świeccy, bardziej zdecydowanie otworzą się na Chrystusa i zaangażują się w życie Kościoła. W ramach przygotowania do prac synodalnych opracowałem, wraz z powołanymi przeze mnie członkami Komisji Przygotowawczej i Sekretariatu, wstępny roboczy dokument Lineamenta. Ma on na celu uświadomienie wspólnocie diecezjalnej zagadnień, które powinny zostać podjęte przez Synod, ze zwróceniem szczególnej uwagi na ważne sprawy doktrynalne i duszpasterskie, oraz ukazanie charakteru Synodu. Lineamenta są wstępną propozycją skierowaną do całej wspólnoty do duchowieństwa, osób konsekrowanych i wiernych świeckich z prośbą, by zgłaszali swoje uwagi i sugestie odnośnie do problematyki, która miałaby stanowić przedmiot prac Synodu. Synod potrwa około pięciu lat. Proszę duszpasterzy o przekazanie tego teksu jak największej rzeszy wiernych, zmotywowanie ich do refleksji nad jego treścią oraz odpowiedzi na zawarte w nim pytania. Proszę więc, aby wszelkie uwagi i propozycje, które się zrodzą w trakcie zapoznawania się z treścią Lineamentów, przesłać najpóźniej do połowy listopada 2011 r. pod następujący adres: Sekretariat Synodu Diecezjalnego, ul. Piłsudskiego 62, Siedlce, lub: synod@radiopodlasie.pl Przekazane propozycje i uwagi zostaną zebrane i opracowane przez Komisję Przygotowawczą i Sekretariat. W ten sposób powstanie kolejny dokument, mianowicie Instrumentum laboris, czyli tekst roboczy, który będzie podstawą pracy w powołanych zespołach synodalnych. Tym zajmiemy się w przyszłym roku, po otwarciu synodu. Podczas trwania Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej wokół Biskupa zgromadzi się wiele zespołów synodalnych, aby słuchać słowa Bożego, celebrować liturgię, studiować prawdy wiary i odczytywać znaki czasu. Oznacza to przyjęcie na siebie odpowiedzialności, w sposób bardzo konkretny oraz określony prawem kościelnym, za wspólne dobro Kościoła lokalnego. Czeka nas wspólna refleksja i dialog, obejmujące wszystkie dziedziny życia diecezjalnego, w jego wymiarze eklezjalnym, liturgicznym, pastoralnym i prawnym. A wszystko to w duchu szczerego zatroskania o naszą chrześcijańską tożsamość, wypływającą z sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, a także w trosce o przekazanie wiary przyszłym pokoleniom. Aby wiara rodziła się w sercach ludzi potrzeba zwiastunów dobrej nowiny gotowych tra- 5

6 6 cić życie dla Ewangelii; potrzeba naszego wspólnego zaangażowania w misję Kościoła. Ufam, że cały ten wysiłek nie będzie daremny, lecz przyczyni się do tego, że Kościół siedlecki stanie się jeszcze bardziej szkołą komunii, wspólnotą nawracających się grzeszników, żyjących mocą chrztu i Eucharystii, posłaną do świata z Ewangelią na ustach i w sercu. Włączajmy się w przygotowanie do Synodu poprzez modlitwę, a także przez podjęcie duchowego i intelektualnego trudu. W tym czasie szczególnego zaangażowania niech nam towarzyszy Boże błogosławieństwo oraz światło i moc Ducha Świętego. Siedlce, 29 sierpnia Biskup Siedlecki

7 Modlitwa przygotowująca do synodu Boże, nasz Ojcze, Ty nieustannie prowadzisz swój Kościół drogami zbawienia. Prosimy Cię, bądź z naszą wspólnotą diecezjalną przygotowującą się do Synodu. Umocnij łaską Ducha Świętego naszego Biskupa, prezbiterów, osoby konsekrowane i wszystkich wiernych zaangażowanych w dzieło odnowy Kościoła siedleckiego. Prowadź nas zgodnie z Twoim zamysłem i spraw, abyśmy odnowiwszy w sobie łaskę chrztu świętego, stali się świadkami Twojego ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Syna a Pana naszego Jezusa Chrystusa, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen.

8

9 Wykaz skrótów ChL CT DB DE DiM DK EiE EN kan. KDK KK Christifideles laici, adhortacja apostolska Jana Pawła II o powołaniu i misji świeckich w Kościele i świecie, Catechesi tradendae, adhortacja apostolska Jana Pawła II o katechizacji w naszych czasach, Sobór Watykański II, Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele, Christus Dominus, Sobór Watykański II, Dekret o ekumenizmie, Unitatis redintegratio, Dives in misericordia, encyklika Jana Pawła II o Bożym Miłosierdziu, Sobór Watykański II, Dekret o posłudze i życiu kapłanów, Presbyterorum ordinis, Eccelsia in Europa, adhortacja apostolska Jana Pawła II o Jezusie Chrystusie, który żyje w Kościele jako źródło nadziei dla Europy, Evangelii nuntiandi, adhortacja apostolska Pawła VI o ewangelizacji w świecie współczesnym, kanon Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Gaudium et spes, Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, KKK Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.

10 10 KL KO Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium, Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o objawieniu Bożym, Dei verbum, KPK Kodeks Prawa Kanonicznego, OWLG PDV RM RMi SD UUS VC VD Ogólne wprowadzenie do Liturgii godzin. Pastores dabo vobis, adhortacja apostolska Jana Pawła II o formacji kapłanów we współczesnym świecie, Redemptoris Mater, encyklika Jana Pawła II o błogosławionej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła, Redemptoris Missio, encyklika Jana Pawła II o stałej aktualności posłania misyjnego, Salvifici doloris, list apostolski Jana Pawła II o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia, Ut unum sint, encyklika Jana Pawła II o działalności ekumenicznej, Vita consecrata, adhortacja apostolska Jana Pawła II o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie, Verbum Domini, adhortacja apostolska Benedykta XVI o słowie Bożym w życiu i misji Kościoła, Skróty ksiąg biblijnych według Biblii Tysiąclecia, wyd. V, Poznań 2000.

11 Część I DOKTRYNA 1. Uczestnictwo ludu Bożego w ewangelizacyjnej misji Chrystusa Objawienie Boże Głoszenie słowa Bożego jest nie tyle przekazem określonej doktryny, ile proklamacją Objawienia Bożego i wprowadzeniem w doświadczenie mocy Ewangelii (VD 96). Objawienie osiągnęło swój szczyt w Słowie Wcielonym Jezusie Chrystusie, który jest zarazem «pośrednikiem i pełnią całego objawienia» (KO 2). Kościół nieprzerwanie głosi każdemu pokoleniu, że Jezus Chrystus przez całą swoją obecność i okazanie się przez słowa i czyny, przez znaki i cuda, zwłaszcza zaś przez śmierć swoją i pełne chwały zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie Ducha prawdy, objawienie doprowadził do końca i do doskonałości oraz świadectwem Bożym potwierdza, że Bóg jest z nami, by nas z mroków grzechu i śmierci wybawić i wskrzesić do życia wiecznego (KK 4). Dlatego misja ewangelizacyjna Kościoła jest głoszeniem Chrystusa i Jego zbawczego dzieła, będącego doskonałym wypełnieniem planu miłości Ojca. Jest to głoszenie Chrystusa jedynego Pana i Odkupiciela żyjącego dzisiaj i zbawiającego człowieka we wspólnocie Kościoła. 2. Wierność Boga i moc Bożego słowa Pierwszym przepowiadającym w Kościele jest sam Bóg Ojciec, który zwraca się do zagubionego człowieka przez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym (Łk 10,16). Bóg Ojciec jest Tym, który pozostaje wierny wypowiedzianemu słowu oraz działa nieustannie w sercach wierzących (1Tes 2,13). Dlatego Kościół jest domem zbudowanym na skale (Mt 7,25), a skałą jest

12 12 I. DOKTRYNA słowo Boga. To słowo jest mocą stwórczą działającą w historii, przeciwstawiającą się ludzkiej niewierności. Chrześcijanie zostali ponownie do życia powołani, dzięki słowu Boga, które jest żywe i trwa (1P 1,23). Każdy człowiek jest adresatem słowa. Bóg uczynił każdego z nas zdolnym do słuchania słowa Bożego i odpowiadania na nie. Człowiek jest stworzony w Słowie i w Nim żyje; nie może zrozumieć samego siebie, jeśli nie otwiera się na ten dialog. Słowo Boże ukazuje synowską i relacyjną naturę naszego życia. Doprawdy mocą łaski jesteśmy powołani, byśmy upodobnili się do Chrystusa, Syna Ojca, i zostali w Nim przemienieni (VD 22). 3. Ewangelizacja podstawowe zadanie Kościoła Kościół jest wspólnotą zwołaną przez Słowo, karmioną Słowem oraz posłaną do świata z Ewangelią na ustach i w sercu. Kościół to wspólnota powstała i żyjąca z mocy słowa. Ten Kościół jednak nie jest dla siebie. Kościół jest dla ewangelizacji, czyli po to, aby głosił i nauczał słowa Bożego, ażeby przez nie dochodził do nas dar łaski, żeby grzesznicy jednali się z Bogiem (Paweł VI, Evangelii nuntiandi, n. 14). Misja ewangelizacyjna Kościoła stanowi realizację nakazu Chrystusa: Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu (Mk 16,15; por. Mt 28,19). W głoszeniu słowa Bożego Kościół naśladuje działanie swojego Mistrza, Jezusa Chrystusa, który został posłany przez Ojca, aby ubogim nieść Dobrą Nowinę o zbawieniu (Łk 4,18). Jeżeli słowo Boże jest niewyczerpanym źródłem życia Kościoła, obwieszczanie tego słowa jest jego fundamentalną posługą i powinno być absolutnym priorytetem całego duszpasterstwa w diecezji (por. EiE 48; VD 91). 4. Lud słuchający słowa Bożego, żyjący tym słowem i przepowiadający je Teologia przedsoborowa wyraźnie oddzielała «Kościół nauczający» od «Kościoła nauczanego». Pierwszy składał się z hierarchii, a drugi z pozostałych wiernych, których rola ograniczała się do biernego uczestnictwa w życiu i misji Kościoła. Odnowa zapoczątkowana przez Sobór Watykański II dąży do przezwyciężenia tego powstałego z powodu różnych uwarunkowań historycznych, ale nienaturalnego podziału na hierarchię i świeckich. Odwołując się do tradycji biblijno-patrystycznej, Ojcowie soborowi przedstawili Kościół jako jedną wspólnotę, złożoną z całego ludu Bożego.

13 W skład tego ludu wchodzą wszyscy ochrzczeni: duchowieństwo, osoby konsekrowane i świeccy. Określenie «lud Boży» podkreśla ścisły związek Kościoła z historią zbawienia. Cały Kościół jest nowym ludem Bożym, który na swej paschalnej drodze urzeczywistnia obietnice starego przymierza. Lud ten posiada strukturę hierarchiczną i ci, którzy otrzymali święcenia, pełnią w nim niezbędną rolę. Nie umniejsza to faktu, że wszyscy ochrzczeni uczestniczą w powszechnym kapłaństwie, w prorockiej, kapłańskiej i królewskiej misji Chrystusa. Kapłaństwo ministerialne nie jest ponad kapłaństwem wiernych, chociaż obydwa różnią się nie tylko stopniem lecz istotą (KK10). Trzeba tak rozumieć kapłaństwo ministerialne jako hierarchicznie służebne w stosunku do całego ludu Bożego. 5. Urząd Nauczycielski Kościoła W słuchaniu słowa Bożego wszyscy są równi, jednak posługa przepowiadania i nauczania jest zróżnicowana w Kościele. Depozytu wiary strzeże w sposób nieomylny Urząd Nauczycielski Kościoła. Tylko on autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa i może decydować o treści oraz formie przepowiadania. Urząd Nauczycielski Kościoła nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając tylko tego, co zostało przekazane. Z rozkazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego słucha on pobożnie słowa Bożego, święcie go strzeże i wiernie wyjaśnia (KO 10). W związku z tym bardzo istotne jest to, aby wszyscy członkowie Kościoła uczyli się słuchania najpierw słowa Bożego czytanego i rozważanego w Kościele, a następnie tego, co odpowiedzialny za nauczanie Urząd Nauczycielski (w swoich rożnych instytucjach) podaje do wierzenia. Dziś, niestety, pojawia się wiele opinii i interpretacji, które opierają się na subiektywnych poglądach i odczuciach oraz na różnego rodzaju objawieniach. Potrzebne jest kształtowanie świadomości jedności wiary i nauki i jej zgodności z przesłaniem Ewangelii. 6. Zwiastuni słowa Bożego Misja głoszenia Ewangelii została przekazana przez samego Chrystusa apostołom oraz ich następcom, czyli biskupom. Obowiązek ten rozciąga się na prezbiterów i diakonów, którzy pełnią go w zależności od swojego biskupa i w jedności z nim. Ich zadaniem jest aktualizowanie w teraźniejszości 13

14 14 I. DOKTRYNA zawartego w tekstach biblijnych Bożego orędzia (por. KK 25; DK 4; KPK, kan ). Zwiastuni słowa Bożego mają za zadanie przedstawić wiernym to, w co należy wierzyć i co trzeba czynić dla chwały Bożej i zbawienia ludzi (por. KPK, kan. 768). Wierni świeccy uczestniczą w misji ewangelizacyjnej Kościoła na mocy sakramentu chrztu oraz bierzmowania. Najpełniej realizują sobie właściwą misję przez dawanie świadectwa o ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie na wielu płaszczyznach życia rodzinnego, zawodowego i społecznego. Natomiast ewangelizacja formalna (np. przez katechizację) jest możliwa, gdy się posiada tzw. misję kanoniczną udzieloną przez biskupa. Zwiastuni Bożego słowa są heroldami, przez których Bóg przemawia do człowieka. Herold ma świadomość, że nie głosi siebie, lecz Chrystusa, w imieniu którego przemawia (2Kor 4,5). Słowo Boże jest prawdziwe nie dzięki życiu głoszącego, ale dzięki życiu Chrystusa, który wypełnił każde słowo Ewangelii. 7. Kościół posłuszny słowu i posyłający ze słowem Uczestnictwo w misji ewangelizacyjnej Kościoła nie polega tylko na przyjęciu przez katolika roli biernego słuchacza słowa Bożego, lecz zawiera ono w sobie również wezwanie do apostolatu. Najskuteczniej dokonuje się to we wspólnocie wiary. Parafia, będąc taką wspólnotą wiary, o ile jej członkowie tą wiarą żyją, jest równocześnie w swoim środowisku wspólnotą ewangelizatorów. Dziś coraz częściej będzie konieczne uświadomienie sobie prawdy, że nie wszyscy, którzy żyją na terenie parafii, czy nawet formalnie do niej przynależą, są zewangelizowani. Wobec tego trzeba kształtowania świadomości, że pierwszym frontem ewangelizacji jest (i będzie coraz bardziej) własne środowisko. Nie można z góry zakładać, że żyjemy w środowisku przenikniętym Ewangelią. Trzeba ewangelizacji także już ochrzczonych (zob. VD 96). Ewangelizator występuje w imieniu Chrystusa, a także w imieniu Kościoła. Z tej racji autorytatywna proklamacja słowa Bożego zakłada powołanie i posłanie przez Kościół. Ewangelizacja nie jest bowiem niczyim aktem osobistym i samotnym, ale całkowicie kościelnym (EN 60). Misję tę można realizować jedynie w łączności z Kościołem, który posyła w imieniu Chrystusa.

15 8. Formy przekazu depozytu wiary Od czasów apostolskich przekazywanie słowa Bożego ma zróżnicowane formy. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje obwieszczanie kerygmatu oraz nauczanie katechetyczne. W ramach prac synodalnych chcemy przypomnieć, że są trzy zasadnicze formy przekazu chrześcijańskiego orędzia: kerygmat katecheza (didache) mistagogia Te formy przekładają się na różne sposoby oddziaływania na życie ludzkie w jego wielu dziedzinach. Należą do nich m.in. ewangelizacja dzieci przez rodziców; przekazywanie ewangelicznego orędzia ludziom chorym i umierającym, obojętnym i poszukującym prawdy; głoszenie kerygmatu w środowiskach sąsiedzkich, pracowniczych, edukacyjnych, samorządowych itp.; głoszenie kerygmatu w parafii podczas nabożeństw i spotkań grup modlitewno-apostolskich, przy okazji spotkań stanowych i formacyjnych; działalność katechetów, doradców w poradniach rodzinnych, wykładowców teologii itp.; organizacja katechezy dorosłych; katechumenat pochrzcielny; ewangelizacja przez literaturę, sztukę i massmedia. 9. Treść przepowiadania Treścią ewangelizacji jest c a ł a h i s t or i a z b aw i e n i a. Jej zapis (memoriał) mamy w Piśmie świętym, które czytamy we wspólnocie Kościoła. Cała historia zbawienia zmierza do Jezusa Chrystusa i w Nim ma wypełnienie. Przepowiadanie obejmuje więc dzieje ludu Starego Przymierza i całe życie Jezusa Chrystusa, Wcielonego Słowa, oraz dzieje Kościoła pierwotnego, zawarte w pismach apostolskich. Jednakże na pierwszy plan wysuwa się t aj e m n i c a p a s c h a l n a Je z u s a C h r y s t u s a, czyli Jego męka, śmierć i zmartwychwstanie oraz zesłanie Ducha Świętego. Ta tajemnica po- 15

16 16 I. DOKTRYNA jednania człowieka z Bogiem ciągle trwa i jest urzeczywistniana w Kościele. Podstawowym źródłem kościelnego przepowiadania jest Pismo święte i Tradycja; element doktrynalny jest uzupełniony o element mistagogiczny (liturgia), etyczny (nauczanie Kościoła) i egzystencjalny (doświadczenie życiowe, pytania i problemy słuchaczy). Wszystko to składa się na treść przepowiadania. 10. Kerygmat, katecheza, mistagogia Pierwsze wspólnoty chrześcijańskie żyły w relacji ze słowem Bożym w oparciu o kerygmat i didaché. Kerygmat to obwieszczanie w sposób prosty i skuteczny wiadomości płynącej z faktu, że Jezus, Wcielone Słowo, jako człowiek sprawiedliwy został niesłusznie skazany, umarł na krzyżu, lecz Bóg Go wskrzesił i ustanowił Panem i Chrystusem (Dz 2,22-36). Takiemu głoszeniu, podobnie jak przepowiadaniu Chrystusa, towarzyszą znaki i cuda, a w szczególności dar Ducha Świętego, który wzbudza wiarę i wierzących czyni wspólnotą koinonią (Dz 2,43; 4,30; 8,16; 14,3). Celem kerygmatu jest wzbudzenie wiary u słuchacza. Didaché to nauczanie (katecheza), które stale objawia, co w naszym życiu może się stać, jeżeli z wiarą przyjmiemy kerygmat. Listy św. Pawła mają odpowiadającą temu formę: najpierw jest w nich część kerygmatyczna, czyli obwieszczająca dzieło Boże, a następnie część pouczająca (pareneza), która pokazuje, jak ma wyglądać życie chrześcijanina. Szczególnym momentem przepowiadania jest głoszenie związane z liturgią jako jej część lub bezpośrednie przygotowanie. Chodzi tu o homilię i katechezę mistagogiczną. Katecheza to wprowadzanie w znajomość prawd Bożych i wdrażanie oraz kształtowanie wynikających z tych prawd (z tej rzeczywistości) postaw. Zazwyczaj rozumiemy katechezę jako nauczanie religii. Jest to zbyt zacieśnione pojmowanie katechezy. Katecheza musi mieć w sobie coś z katechumenatu, czyli wdrażania w tajemnicę. Oprócz katechezy szkolnej trzeba więc mieć na uwadze przede wszystkim katechezę sakramentalną, w obszarze duszpasterskiego życia parafialnego, i katechezę rodzinną, pojmowaną jako przekaz wiary. Mistagogia to wprowadzanie w misterium, czyli w tajemnicę życia chrześcijańskiego. Wiąże się ona przede wszystkim z przygotowaniem i przeżywaniem sakramentów. Podstawowym pozostanie zawsze chrzest. Niemniej trzeba na nowo przemyśleć i uaktualnić zwłaszcza przygotowanie

17 do Eucharystii (Pierwsza Komunia święta) i wprowadzenie w jej przeżywanie. Nie można też ograniczyć się do raz dokonanego przygotowania. Trzeba znaleźć sposoby i formy lepszego przygotowania do przeżywania liturgii Eucharystii, zwłaszcza niedzielnej. Podobnie też konieczne jest przemyślenie katechezy i mistagogii związanej z sakramentem bierzmowania. 11. Adresaci ewangelizacji Adresatem ewangelizacji w ujęciu ogólnym jest cały świat (KDK 2; EN 1; 18). Natomiast w ujęciu szczegółowym można wyróżnić adresatów nie znających w ogóle Ewangelii (EN 51), wyznawców religii niechrześcijańskich (EN 53) oraz chrześcijan, którzy przyjęli wiarę w Chrystusa i ją wyznają (EN 54). Szczególnymi adresatami są ochrzczeni, którzy nie zostali wystarczająco (z)ewangelizowani i nie mają własnej chrześcijańskiej tożsamości lub ją utracili pod wpływem kultury zeświecczonej (VD 96). W praktyce życia naszego Kościoła i konkretnie wobec wyzwań, jakie stają przed naszymi wspólnotami, najczęściej będzie chodziło właśnie o ten ostatni aspekt. 12. Skuteczność ewangelizacji Skuteczność przepowiadania zależy nie tylko od przekazywanej treści. Ważną rolę odgrywają język i forma przepowiadania. Język przepowiadania jest egzystencjalnym językiem wiary. To znaczy mówi o konkretach Bożego działania w historii ludu Bożego i prowadzi do wzbudzenia wiary w obecnych słuchaczach. Aby orędzie Ewangelii dotarło do serca słuchaczy, język musi być zrozumiały, poprawny i współczesny, tzn. prosty, naturalny i kreatywny, a przede wszystkim dotykający życia współczesnego człowieka. W dzisiejszym Kościele istnieje wielkie bogactwo form przepowiadania, począwszy od tradycyjnych (homilia, katecheza, kazanie, konferencja itp.), aż do niekonwencjonalnych i pośrednich form przekazu (media publiczne, widowiska, pantomimy, itp.). Ewangelizacja to nie tylko przekazywanie prawd wiary, ale doprowadzenie człowieka do udziału w życiu Chrystusa, a to z kolei wymaga przemiany wewnętrznej, czyli nawrócenia. Ogólnie mówimy o potrzebie inicjacji chrześcijańskiej, czyli o wprowadzeniu w życie chrześcijańskie. Klasyczną formą tego jest katechumenat. Winien on być prowadzony przede 17

18 18 I. DOKTRYNA wszystkim przez parafie. Nadto sama rodzina chrześcijańska stanowi łono katechumenalne. Mówimy o katechumenacie rodzinnym. Jest to jedno z ważnych zagadnień, które winno być na nowo uświadomione w naszych parafiach i rodzinach. Niniejszy Synod jest szczególną ku temu okazją. Jest konieczne, aby najpierw sami głosiciele słowa Bożego żyli w nawróceniu. Celem ewangelizacji jest więc w pierwszym rzędzie nawrócenie oraz wiara z jej życiowymi konsekwencjami, a ostatecznie uwielbienie Boga i zbawienie ludzi (KK 16; KL 10). Mówiąc o skuteczności, ewangelizacji należy zwrócić uwagę na nieocenioną rolę chorych i cierpiących z różnych powodów, którzy swoja sytuację przezywają w zjednoczeniu z Chrystusem, z miłością ofiarując je Bogu. W ten sposób uczestniczą oni w misji rodzenia innych do nowego życica (zob. SD 25-27; RMi 78; RM 43). 13. Misja ad gentes W całej działalności apostolskiej diecezji nie może zabraknąć troski o dzieło misyjne Kościoła. Podstawowym sposobem włączenia się w misję ad gentes, dostępnym dla wszystkich diecezjan, jest świadectwo życia chrześcijańskiego oraz modlitwa. W naszych czasach potrzebne jest zdecydowane zaangażowanie w missio ad gentes. W żadnym wypadku Kościół nie może się ograniczyć do duszpasterstwa «zachowawczego», przeznaczonego dla tych, którzy już znają Ewangelię Chrystusa. Misyjny zapał jest wyraźną oznaką dojrzałości wspólnoty kościelnej (VD 95). Konkretnie dokonuje się to przez wzbudzanie świadomości, że nasze wspólnoty winny przygotowywać i posyłać misjonarzy duchownych i świeckich do krajów, gdzie zachodzi taka potrzeba. Z naszej diecezji jest kilka osób. 14. Ekumenizm Kościół katolicki od czasu Soboru Watykańskiego II rozpoczął intensywną drogę ekumenicznych poszukiwań, odczytując znaki czasu oraz wsłuchując się w głos Ducha Świętego. Apeluje on do wszystkich chrześcijan, aby napełnieni łaską Ducha Świętego, czuli się powołani do ekumenicznej refleksji i ubolewali nad bolesną przeszłością, która doprowadziła do utraty jedności Ciała Chrystusowego. Członkowie ludu Bożego wezwani są do nieustannego poszukiwania prawdy, wzajemnego przebaczenia, ewangelicznej odnowy i odpowiedzialności za ekumenizm (UUS 2-3).

19 Troska o zjednoczenie chrześcijan jest wciąż podejmowana przez Kościół i w obecnym czasie jawi się ona jako bezwzględny nakaz chwili, jako imperatyw chrześcijańskiego sumienia oświecanego wiarą i kierowanego miłością (UUS 8). Ten przynaglający apel do zaangażowania na rzecz jedności chrześcijan, skierowany do całego Kościoła przez ostatnich papieży, wyrasta przede wszystkim z inspiracji soborowego Dekretu o ekumenizmie Unitatis redintegratio, który dokonał radykalnego przełomu na drodze do utraconej jedności. Dekret o ekumenizmie wniósł wiele pomocnych elementów w budowaniu komunii z siostrzanymi Kościołami: pozytywnie ocenił ruch ekumeniczny powstały w niekatolickim środowisku (por. DE 1-2), przedstawił katolickie zasady ekumenizmu (por. DE 2-4) oraz warunki jego praktycznego urzeczywistniania (por. DE 5-12). Ponadto w rozłączonych Kościołach dostrzegł środki zbawienia i dobra naprawdę chrześcijańskie (DE 3-4). 19

20 20 I. DOKTRYNA Kościół w świecie Pytania dotyczące uczestnictwa w ewangelizacyjnej misji Kościoła Jakim zmianom społeczno-kulturowym (mającym znaczący wpływ na życie wiernych Kościoła siedleckiego) uległa nasza diecezja w ciągu ostatnich lat? Jakie aspekty nauczania Kościoła wymagają dobitnego zaakcentowania w życiu współczesnego człowieka? Jakie prądy filozoficzne odciskające się na jego mentalności wymagają odpowiedzi w Bożym słowie? Czy nauka Kościoła uważana jest dziś za prawdę i przyjmowana jest przez jego członków w sposób wiążący? Co bywa często odrzucane z nauki Kościoła? Jak myślisz, dlaczego? Jakie zaniedbania, braki, grzechy i winy Kościoła siedleckiego utrudniają skuteczne nauczanie wiary? Do uznania jakich podstawowych zaniedbań i win powinien się przyznać Kościół siedlecki? W jaki sposób w naszej diecezji możemy stosować niezmienne prawdy wiary wobec stale zmieniającej się rzeczywistości życia? Dlaczego Kościół, do którego należysz, zabiera głos w sprawach moralnych, społecznych i politycznych? Jakie zadania stojące aktualnie przed Kościołem siedleckim należy uznać za najważniejsze? W jaką działalność Kościół siedlecki powinien zaangażować najwięcej sił i środków? Do jakich dokumentów Kościoła należy przede wszystkim odwołać się w pracach naszego diecezjalnego synodu? Np. Dokumenty Soboru Watykańskiego II, encykliki i adhortacje papieskie, nauczanie biskupów, inne (jakie?). Od czego rozpocząć przezwyciężanie zauważalnego także i na terenie naszej diecezji jak niektórzy określają katastroficznego stanu współczesnej edukacji? Nie chodzi tylko o katechizację, lecz o całe

21 wychowanie. Jakie działania powinien podjąć Kościół siedlecki we współpracy z innymi instytucjami dla przezwyciężenia kryzysu edukacyjnego? W jaki sposób instytucje kultury na terenie naszej diecezji (szkoły, wyższe uczelnie, ośrodki kultury, media) współdziałają z Kościołem i zabierają głos w debatach na temat podstawowych wartości ludzkich (m.in. obrona życia, rodziny, narodu)? Co w tym jest według Ciebie dobre, a co przedstawia brak lub niesie zło? Ewangelizacja i katechizacja 1. Kto (co) znajduje się w centrum przepowiadania (nauczania) we wspólnocie Kościoła siedleckiego? Na jakie prawdy przepowiadający (nauczający) w tym Kościele zwracają najczęściej uwagę? Jak jest i jak powinno (może) być? 2. Dlaczego Pismo święte i Katechizm Kościoła Katolickiego wciąż są tak mało znane i tak rzadko wykorzystywane w nauczaniu wiary we wspólnocie Kościoła siedleckiego? A może według Ciebie nie jest tak źle? 3. Na jakie największe przeszkody napotyka głoszenie Ewangelii na terenie diecezji siedleckiej? Dlaczego jest tak znikoma znajomość historii biblijnej? 4. Co jest najczęstszym powodem krytyki w odniesieniu do osób odpowiedzialnych za głoszenie Ewangelii (nauczanie) w Kościele siedleckim? 5. Dlaczego posługa urzędowych nauczycieli Kościoła siedleckiego stała się tak trudnym i ciężkim zadaniem? Dlaczego katecheci duchowni, zakonni i świeccy Kościoła siedleckiego często mówią, że doświadczają tak wielkiego zmęczenia i znużenia? 6. W jaki sposób wspólnota Kościoła siedleckiego troszczy się o katechetów oraz ich odpowiednie przygotowanie? 7. Co możemy przytoczyć jako osiągnięcia i znaki owocności katechezy w naszej Diecezji?

22 22 I. DOKTRYNA 8. W jakim stopniu funkcjonuje wśród wiernych świadomość, że nauczanie Kościoła jest nauczaniem samego Boga, a więc domaga się posłuszeństwa w wierze? 9. Czy twoim zdaniem, nauczanie papieskie spotyka się z zainteresowaniem, zrozumieniem otwartością i autorytetem oraz w jakiej formie jest obecne w przepowiadaniu w twojej wspólnocie? 10. Jak oceniasz dotychczasowe formy dostępu do nauczania Biskupa, jako pierwszego odpowiedzialnego za misję nauczycielską w naszej diecezji (np. listy), i jakie widzisz możliwości oraz potrzeby w tej kwestii w dobie nowych technologii? 11. W czym się przejawia i czy jest wystarczającą troska o kulturę intelektualną w naszej diecezji, szczególnie wśród duchowieństwa? (Stan wyposażenia bibliotek, prenumerata i czytelnictwo fachowej literatury teologicznej, tworzenie swoistej mody i rozbudzanie potrzeby nieustannego rozwoju intelektualnego itd.). 12. Na co może liczyć i co ma robić każdy wierny Kościoła siedleckiego, kiedy z powodu wyznawanej i głoszonej wiary jest atakowany przez świat wrogi wierze katolickiej? 13. Jakie nowe grupy, stowarzyszenia i instytucje dla głoszenia Ewangelii powstały na terenie naszej diecezji? 14. Jakie nowe instytucje wspierające ewangelizację i nauczanie wiary powinny powstać w naszej diecezji? 15. Co się dokonuje na polu inicjacji chrześcijańskiej? Jak to jest przyjmowane, czego brakuje w tej dziedzinie? 16. Jak widzisz potrzebę katechumenatu w związku z częstymi przypadkami chrztu dzieci w wieku szkolnym i chrztu dorosłych? 17. Co myślisz o potrzebie formacji katechumenalnej (przygotowującej do chrztu) rodziców oczekujących narodzin dziecka? Jak się zapatrujesz na potrzebę katechumenatu pochrzcielnego (deuterokatechumenatu, neokatechumenatu)?

23 18. Co czyni Kościół siedlecki dla odnajdywania, formowania i wspierania osób, które jako świadkowie potrafią być ewangelizatorami i wychowawcami w wierze? 19. Kto i w jaki sposób ma docierać z Ewangelią na dziedzińce pogan naszej siedleckiej diecezji? Często chodzi o dotarcie tych, który jako ochrzczeni faktycznie wiodą życie według świata. 20. Czy dostrzegana jest potrzeba głoszenia Ewangelii ludziom, którzy są poza Kościołem? W czym się to wyraża? 21. W jaki sposób zaangażować chorych do świadomego udziału w ewangelizacji? Słowo Boże 1. Czy potrafisz wskazać moment w swoim życiu, w którym Tobie osobiście został ogłoszony kerygmat? 2. Jak często czytasz Pismo święte? Kiedy (w jakich okolicznościach) sięgasz po słowo Boże? 3. Jaki wpływ na twoje codzienne życie ma lektura Biblii? Jaką rolę w twoim życiu odgrywa słowo Boże? 4. Jak pokonujesz trudności związane ze studiowaniem Pisma świętego? Co i kto ci w tym pomaga? Jaką konkretną pomoc znajdujesz w Kościele siedleckim, we wspólnocie parafialnej, w której żyjesz? 5. Jak wygląda kontakt z Pismem świętym w twoim środowisku? 6. W którym momencie i w jakiej formie powinna mieć miejsce realna i praktyczna inicjacja biblijna chrześcijanina, który przyjął chrzest jako dziecko? 7. Jak oceniasz sposoby wprowadzania w życiowy kontakt z Pismem świętym w Twojej parafii? 8. Co należy uczynić, aby wierni Kościoła siedleckiego mogli słuchać słowa Bożego nie tylko w czasie niedzielnej celebracji Eucharystii? Jak pomóc dzieciom, młodzieży i dorosłym czytać oraz rozważać 23

24 24 I. DOKTRYNA Pismo święte. W jaki sposób można wyrobić w katolickich rodzinach nawyk wspólnego czytania Pisma świętego oraz osobistej modlitwy inspirowanej Biblią? 9. W jakich grupach i wspólnotach Kościoła siedleckiego słuchanie słowa Bożego stanowi metodę życia chrześcijańskiego? 10. Co ci jest wiadome o takich sposobach czytania Pisma świętego, jak: lectio divina, skrutacja Pisma świętego, krąg biblijny? Czy spotkałeś się z nimi? Jakie widzisz możliwości poszerzenia zakresu tego rodzaju spotkania ze słowem Bożym? 11. Co Ci jest wiadome na temat Celebracji Słowa Bożego? Czy słyszałeś o tym, że Biskup prowadzi takie celebracje, zwłaszcza w katedrze? Jakie widzisz możliwości w innych parafiach? Pedagogia wiary inicjacja 1. Czy rozumiesz, czym jest katechumenat? Jak byś go scharakteryzował? 2. Dlaczego w tak niewielkim stopniu katechumenat jest przyjmowany jako model wychowania w wierze we wspólnotach Kościoła siedleckiego? 3. Co należy zrobić, aby przygotowanie do sakramentów przemienić w drogę inicjacji chrześcijańskiej? Jak w to przygotowanie zaangażować różnych członków wspólnoty w szczególności dorosłych? 4. Jakie należy podjąć kroki, aby pomóc rodzicom w nauczaniu wiary ich dzieci? Jak wspólnota Kościoła siedleckiego wspiera rodziców w wypełnianiu coraz trudniejszego zadania przekazu wiary dzieciom? 5. Jakich wspierających działań wymaga szkolnictwo katolickie naszej diecezji? 6. W jakiej mierze wspólnota Kościoła siedleckiego zdołała przekształcić drogę wychowania ogólnoreligijnego w drogę prowadzącą do dojrzałości w wierze według Ewangelii? Dotyczy to nie tylko dzieci i młodzieży, ale przede wszystkim do dorosłych?

25 7. W jakiej mierze wspólnota Kościoła siedleckiego zdołała przekształcić drogę wychowania ogólnoreligijnego w drogę prowadzącą do dojrzałości w wierze według Ewangelii? 8. Życie z wiary to życie mocą Boga działającego w nas wierzących. U początku stoi sakrament chrztu. Jaka jest twoja świadomość chrztu i jego odniesienia do życia? Jak to jest postrzegane w naszym środowisku? 9. Co stoi na przeszkodzie, abyś mógł żyć w pełni mocą chrztu? 10. Jaka jest skuteczność dotychczasowych form katechezy mistagogicznej przy okazji przygotowania do sakramentów? 11. Co należy zrobić, aby przygotowanie do sakramentów przemienić w drogę inicjacji chrześcijańskiej? Jak w to przygotowanie zaangażować różnych członków wspólnoty w szczególności dorosłych? 12. Czy patrząc na ruchy i wspólnoty obecne w naszym Kościele diecezjalnym można powiedzieć, że wypełniają one zadanie inicjacji chrześcijańskie? W czym się to wyraża? 13. Jak oceniasz podręczniki i publikacje używane w naszej diecezji w katechezie szkolnej, w przygotowaniu rodziców do chrztu ich dziecka, dzieci do Pierwszej Komunii świętej, młodzieży do bierzmowania, narzeczonych do małżeństwa? W jakim stopniu obecne są w nich treści kerygmatyczne, tak nieodzowne w laicyzującym się i dechrystianizującym się społeczeństwie? 14. Na ile nasze diecezjalne media (radio, gazeta, portale internetowe) postrzegane są jako wspierające i uzupełniające kościelną misję nauczania? Czy w twoim odczuciu wystarczająco wypełniają tę misję? 15. Jak oceniasz inicjatywy ekumeniczne podejmowane w naszej diecezji oraz ekumeniczną świadomość i codzienne relacje z chrześcijanami innych wyznań? 25

26 26 I. DOKTRYNA Wspólnota Kościoła 1. Jak dzisiaj należy rozumieć wspólnotę wierzących? 2. Jakie warunki ma spełniać wspólnota parafialna, aby być miejscem dojrzałej formacji ochrzczonych? 3. Co czynić we wspólnocie, w której świadomość przyjętych kiedyś sakramentów jest powierzchowna? Jak należy formować chrześcijan, którzy nie weszli w pogłębioną więź z Chrystusem i Jego misterium? 4. Co w dzisiejszych czasach chciałbyś czynić w Kościele i dla Kościoła? 5. Jak oceniasz swój związek z parafią? 6. W jaki sposób ogłaszasz światu radość z bycia we wspólnocie Kościoła? Czy doświadczasz takiej radości? Co może ci przeszkadza w jej przeżywaniu? 7. Kiedy publicznie wyznajesz swoją wiarę chrześcijańską?

27 Część II LITURGIA Uczestnictwo ludu Bożego w uświęcającej misji Chrystusa Drugim obszarem naszych prac synodalnych będzie liturgia. Każdy krok, zmierzający do kształtowania właściwej percepcji liturgii przez pogłębienie świadomości liturgicznej duchownych i świeckich oraz właściwą formację liturgiczną, bez wątpienia przyczyni się do ożywienia naszych parafii. Dzięki przyjmowaniu z wiarą słowa Bożego oraz przybliżeniu języka znaków przez odpowiednie katechezy celebrowana liturgia staje się bowiem czytelna i zaczyna przemawiać do człowieka. Wspólnota celebrująca liturgię zaczyna wtedy stopniowo doświadczać, że tajemnica wyrażona i uobecniona za pomocą znaków staje się aktualna w odniesieniu do życia poszczególnych jej członków. W każdym z nich rozpoczyna się proces przeżywania liturgii jako miniatury własnego życia. Uczestnicy liturgii odkrywają, że celebrowana we wspólnocie Kościoła rzeczywistość zbawienia, zrealizowanego w misterium paschalnym Jezusa Chrystusa, ma się spełniać w ich życiu. W pracy synodalnej, mającej na celu odnowę życia liturgicznego w naszej diecezji, będzie chodziło między innymi o to, żeby pomóc wspólnotom i poszczególnym osobom przeżywać liturgię jako celebrację własnego życia w zjednoczeniu z Jezusem Chrystusem. Pomóc także zrozumieć liturgie jako dzieło Boga w doniesieniu do egzystencji człowieka. Dzięki temu nawet dzień powszedni stanie się dla wierzącego liturgią życia, przeżywaną w domu i w pracy. Będzie kultem składanym Bogu, życiem według Ducha, w którym spełnia się zamysł Boga wobec człowieka (por. Rz 12,1-4; J 4,23-24). Z takiego doświadczenia liturgii będą się rodziły wszelkie działania ewangelizacyjne, misyjne i charytatywne.

28 28 II. LITURGIA Mając to wszystko na uwadze, proponuję poddać refleksji we wspólnotach parafialnych następujące zagadnienia. 1. Liturgia jest źródłem i szczytem całego życia Kościoła Odwieczny Boży plan zbawienia człowieka, realizowany stopniowo w historii ludu Starego Testamentu, a wypełniony w paschalnym misterium męki, śmierci, zmartwychwstania i wniebowstąpienia Jezusa Chrystusa oraz zesłania Ducha Świętego, z woli Boga trwa i jest urzeczywistniany w Kościele. Chrystus przekazał zbawczą misję Apostołom, a przez nich im następcom, którzy pełnią swój urząd przez głoszenie Dobrej Nowiny oraz przez sprawowanie paschalnego misterium w Eucharystii i innych sakramentach, a także we wszelkich czynnościach liturgicznych. Do czynności tych, poza sprawowaniem sakramentów, należą: Liturgia godzin, sakramentalia i obchody roku liturgicznego. Zawsze jednak Eucharystia stanowi centrum liturgii Kościoła, w niej zwiera się bowiem całe dobro duchowe Kościoła, to znaczy sam Chrystus, nasza Pascha i Chleb żywy (DP 5). Z nią wiążą się wszystkie działania Kościoła i ku niej zmierzają. Zwłaszcza więc Eucharystia, ale także cała liturgia uobecniająca Chrystusa i Jego zbawcze dzieło, podjęte z miłości do człowieka jest źródłem i szczytem całego życia Kościoła. Każda celebracja liturgiczna jako działanie Chrystusa-Kapłana i Jego Ciała, czyli Kościoła jest czynnością w najwyższym stopniu świętą i żadna inna czynność Kościoła nie posiada takiej jak ona skuteczności w tym, do czego zmierzają wszelkie jego działania. Mianowicie: w uświęceniu człowieka, budowaniu Mistycznego Ciała Chrystusa oraz oddaniu chwały Bogu (por. KL 7, 10, 59). Liturgia jest szczególnym miejscem działania Boga wobec człowieka oraz odpowiadania człowieka na to działanie. W liturgii dokonuje się zbawczy dialog: Bóg wychodzi do człowieka w swoim słowie i pod osłoną znaków, człowiek otwiera się na to działanie i pozwala, by przemieniało ono jego życie i uzdalniało go do składania samego siebie w ofierze w zjednoczeniu z ofiarą Jezusa Chrystusa, we wspólnocie Kościoła. Liturgia sprawowana na ziemi jest również zapoczątkowaniem i zapowiedzią udziału w wiecznej liturgii w królestwie Ojca, jest też miejscem spotkania Kościoła pielgrzymującego z Kościołem w niebie oraz daje nam zadatek przemiany naszego człowieczeństwa na wzór uwielbionego ciała Chrystusa, którego przyjścia w chwale oczekujemy (por. KKK ).

29 2. Liturgia jest działaniem wspólnoty Kościoła Czynności liturgiczne nie są prywatnymi czynnościami, lecz uroczyście sprawowanymi obrzędami Kościoła, który jest «sakramentem jedności», czyli ludem świętym, zjednoczonym i zorganizowanym pod zwierzchnictwem biskupów. Dlatego czynności liturgiczne należą do całego Ciała Kościoła, uwidaczniają je i na nie oddziałują (KL 26). Każdy wierny na mocy chrztu ma udział w kapłaństwie Chrystusa i współdziała w ofiarowaniu Eucharystii z tymi, którzy składają eucharystyczną ofiarę w imieniu ludu in persona Christi, czyli wyświęconymi sługami ołtarza. Z natury Kościoła i liturgii wynikają różne posługi i funkcje liturgiczne. Każdy ma w niej właściwe sobie miejsce i zadanie. Inne zadania mają ci, którzy na mocy sakramentu święceń przewodniczą świętym czynnościom. Inne ci, którzy mocą chrztu są uzdolnieni do wykonywania różnych funkcji i posług. Liturgię jednak celebruje całe zgromadzenie, które jest wspólnotą ochrzczonych i dlatego ma udział w kapłaństwie Chrystusa (por. KKK ). 3. Potrzeba formacji liturgicznej kapłanów i świeckich Pełny, świadomy i czynny udział w liturgii jest możliwy dzięki ciągłej formacji. Formowanie do właściwego przeżywania liturgii sprawia, że rzeczywiście staje się ona źródłem prawdziwie chrześcijańskiego ducha w życiu wszystkich wiernych. Trud formacji jest potrzebny każdemu, zarówno duchownym, przygotowującym się do kapłaństwa klerykom, osobom konsekrowanym, jak i wiernym świeckim (KL 14b). Bez ciągłego wchodzenia w głąb liturgia może stać się tylko zbiorem obrzędów, niemających wpływu na życie człowieka, który bierze w niej udział. Formacja dokonuje się już przez samo uczestnictwo w liturgii (właściwie sprawowanej) oraz przez katechezy wprowadzające w rozumienie tego, co w liturgii się dokonuje (wprowadzenie w głębsze rozumienie słów, znaków, gestów). Formacja ma pomóc każdemu uczestnikowi liturgii odkrywać właściwe miejsce i zadania, jakie może on pełnić, bądź to na mocy przyjętego chrztu, bądź na mocy sakramentu święceń. Przede wszystkim jednak ma pomóc odkryć związek liturgii z życiem każdego jej uczestnika, nie wyłączając duchownych. Sami kapłani jako wyświęceni dla tego celu muszą być najpierw przeniknięci duchem i mocą liturgii, aby stać się jej nauczycielami 29

30 30 II. LITURGIA (por. KL 14). Chodzi o to, aby każdy uczestnik liturgii zrozumiał, że sprawowana liturgia nie tylko daje coraz pełniejszy udział w Passze Chrystusa, ale że jest ona także wezwaniem, by w jego życiu dokonywała się tajemnica przechodzenia ze śmierci do życia. 4. Celebracja Misterium Paschalnego centrum roku liturgicznego Centrum całego roku liturgicznego jest Pascha Chrystusa, a więc Jego przejście ze śmierci do życia. Ona wyznacza rytm i charakter wszystkich okresów i obchodów liturgicznych, które koncentrują się wokół tajemnicy zbawienia, widzianej w różnych aspektach. Można powiedzieć, że we wszystkich przejawach swego życia Kościół zawsze wychodzi z prawdy i celebracji paschalnej i ku niej stale jest skierowany. Kościół żyje od Paschy do Paschy. Szczególnym czasem świętowania Paschy Chrystusa jest Triduum Paschalne trzy dni (trzy doby), które stanowią jedną i najważniejszą uroczystość całego roku. Triduum Paschalne rozpoczyna się w Wielki Czwartek Mszą Wieczerzy Pańskiej, trwa przez Wielki Piątek Męki Pańskiej, przez Wielką Sobotę, a swój szczyt osiąga w liturgii Wigilii Paschalnej w Noc Paschalną z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę. Wigilia Paschalna jest najważniejszą liturgią w ciągu całego roku. Triduum Paschalne kończy się Nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Z powyższych względów jest bardzo istotne, by cały Kościół i każda konkretna wspólnota kościelna, a także rodzina miały świadomość doniosłości Paschy i jej celebracji. Do tego jest potrzebna formacja, obecna we wszystkich przejawach kształtowania duchowości i praktyki życia kościelnego, oraz specjalna formacja przygotowująca bezpośrednio do przeżywania Paschy. Jest też czymś wprost oczywistym dołożenie wszelkich starań, by celebrowanie liturgii paschalnej i przeżycie świąt paschalnych było otoczone wielką troską o należyte przygotowanie i celebrowanie. 5. Świętowanie niedzieli dnia Pańskiego Każda niedziela także jest świętowaniem Paschy Chrystusa. Pierwszego dnia tygodnia, który nazywa się dniem Pańskim, czyli niedzielą, Kościół obchodzi misterium paschalne, zgodnie z tradycją apostolską. Niedziela jest najstarszym i pierwotnym dniem świątecznym dla wierzących w Chrystusa.

31 Centrum tego dnia, który liturgicznie rozpoczyna się już w sobotni wieczór, jest celebracja Eucharystii. Może ona być celebrowana jako niedzielna już w sobotni wieczór. To Eucharystia wprowadza w paschalne misterium Chrystusa i je uobecnia. Ona też stanowi szczyt wszystkich sakramentów (por. DK 5). W Najświętszej Eucharystii zawiera się całe duchowe dobro Kościoła, a mianowicie sam Chrystus, nasza Pascha i chleb żywy (DK 5). Uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii jest sposobem wyznania wiary w Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego oraz w Jego prawdziwą obecność w sakramentalnych znakach. Jest także konsekwencją włączenia chrześcijanina w misterium śmierci i zmartwychwstania, dokonanego w sakramencie chrztu. Jest potwierdzeniem przynależności ochrzczonego do wspólnoty Kościoła. Obecność na Eucharystii nie jest tylko obowiązkiem, ale przede wszystkim prawem ochrzczonego i zaszczytem (KKK 2042; Dies Domini, 81). Eucharystia nie wyczerpuje całego bogactwa dnia Pańskiego. Dzień Pański jest szczególnym dniem na intensywniejsze czytanie i rozważanie słowa Bożego oraz sprawowanie Liturgii godzin we wspólnocie parafialnej czy rodzinnej. Dzisiaj wobec nasilenia sekularyzacji (zeświecczenia), które wdziera się w nasze życie indywidualne i społeczne oraz rodzinne, a w szczególności wobec osłabienia właściwego przekazu wiary na łonie rodziny, jawi się szczególne wyzwanie, by docenić właśnie w łonie rodziny przekaz wiary jako katechezę i świadectwo, dokonujące się w ramach liturgii domowej. Dlatego bardzo ważne jest właściwe organizowanie życia rodzinnego w niedziele i święta. 6. Sakramenty Sakramenty są skutecznymi znakami, przez które Bóg działa wobec człowieka. Uobecniają one i aktualizują misterium paschalne, dzięki czemu człowiek może w każdej sytuacji przeżywać łączność przez Chrystusa w Duchu Świętym z Bogiem Ojcem oraz doświadczać kościelnej komunii. Wśród sakramentów wyróżniamy: sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), sakramenty uzdrowienia (pokuta i pojednanie, namaszczenie chorych), 31

32 32 II. LITURGIA sakramenty w służbie komunii (sakrament święceń i małżeństwo). Pierwszym działającym w sakramentach jest Bóg. Ich pełna skuteczność zależy jednak od dyspozycji przyjmującego. Podstawowym warunkiem jest żywa wiara, wyrażająca się w pragnieniu nowego życia w mocy i świetle słowa Bożego oraz gotowość współdziałania ze zbawiającym Bogiem. Sakramenty zakładają wiarę i dają jej wzrost. Aby więc sakramenty mogły przynosić w życiu wierzącego owoce i by ich moc mogła okazać się w całej pełni w życiu przyjmującego, potrzeba odpowiedniego przygotowania. To przygotowanie dokonuje się przede wszystkim w rodzinie, jako pierwszym i podstawowym środowisku przekazu wiary, a także w parafii, czyli we wspólnocie która już żyje mocą sakramentów i w której są one sprawowane. Wszystkie sakramenty dają udział w misterium Jezusa Chrystusa, czyli w Jego śmierci, zmartwychwstaniu oraz zesłaniu Ducha świętego. Chrzest jest tym sakramentem, który wprowadza w tę tajemnicę. Nie można przyjmować żadnego sakramentu bez przyjęcia najpierw chrztu. Przygotowanie do chrztu jest w pewnym sensie przygotowaniem do wszystkich sakramentów. Przygotowanie zaś do każdego z poszczególnych sakramentów nie może dokonać się bez odniesienia do sakramentu chrztu. Stąd tak ważne jest przygotowanie do chrztu, które musi być potraktowane jako fundament i punkt wyjścia wobec wszystkich sakramentów. Przygotowanie zaś do dalszych sakramentów musi uwzględniać ich specyfikę bez tracenia z oczu zasadniczego wymiaru paschalnego, czyli chrzcielnego, chrześcijańskiego życia na wszystkich jego etapach i we wszystkich jego przejawach. Zachodzi potrzeba zrewidowania i uaktualnienia systemu przygotowania do sakramentów w naszej diecezji. 7. Liturgia godzin modlitwą ludu chrześcijańskiego Sobór Watykański II przypomniał, że Liturgia godzin jest modlitwą całego Ludu Bożego. Jest ona odpowiedzią na wezwanie Chrystusa do nieustannej modlitwy. Kościół, który do tej modlitwy zobowiązuje duchownych i osoby konsekrowane, zaprasza do niej również wiernych świeckich. Jest to bowiem modlitwa Kościoła, Ciała Chrystusa, którego członkowie modlą się z Chrystusem i przez Niego do Ojca. Celebrując Liturgię godzin,