RODZINA, PRACA, EDUKACJA OBSZARY PRZESTRZENI ŻYCIA KOBIET

Transkrypt

1 Małgorzata Przybysz-Zaremba RODZINA, PRACA, EDUKACJA OBSZARY PRZESTRZENI ŻYCIA KOBIET Sukcesy, konflikty, problemy Elbląg 2013

2 Przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Wydawnictwa PWSZ w Elblągu dr hab. inż. Jerzy Łabanowski Recenzenci Prof. zw. dr hab. Stanisław Kawula Prof. zw. dr hab. Mirosław Patalon Konsultacja i redakcja w języku angielskim/niemieckim mgr Piotr Kacała mgr Jacek Iciaszek REDAKCJA, KOREKTA, SKŁAD KOMPUTEROWY PROJEKT OKŁADKI Wydawnictwo Techniczno-Naukowe JAS jagoda.szczerkowska@gmail.com Jadwiga Szczerkowska Jerzy Paczyński WYDANO ZA ZGODĄ REKTORA PWSZ W ELBLĄGU ISBN Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Elblągu Elbląg, ul. Wojska Polskiego 1, tel Wydanie I, nakład 150 egz., format B-5

3 SPIS TREŚCI Wstęp... 9 CZĘŚĆ PIERWSZA RODZINA, PRACA, EDUKACJA OBSZARY ŻYCIA KOBIET. KONCEPTUALIZACJA BADAŃ WŁASNYCH Polska rodzina w dobie transformacji ustrojowej wybrane problemy Rodzina w różnych rodzajach dyskursu (re)ewaluacja (Re)definicja rodzinnych ról społecznych Od żony, matki, po kobietę aktywną edukacyjnie zawodowo ewolucja ról kobiety Relacje wewnątrzrodzinne kobiet uwikłanych w role Pomiędzy domem, pracą i edukacją konflikt odgrywania wielu ról naraz Rodzina (bez)sens spędzania czasu wolnego Aktywność edukacyjno-zawodowa kobiet Edukacja kobiet. Od starożytności do współczesności wybrane konteksty Motywy podejmowania przez kobiety edukacji oraz bariery w jej dostępie Aktywność zawodowa kobiet perspektywa historyczna Kobiety na rynku pracy. Polska na tle wybranych krajów unijnych Działalność zawodowa kobiet w wybranych sektorach Regulacje prawne w zakresie dysproporcji na rynku pracy Międzynarodowe regulacje prawne oraz wytyczne Unii Europejskiej Wybrane polskie dokumenty oraz akty prawne Bariery i przeszkody w dostępie kobiet do pracy Elastyczne formy pracy jako złoty środek równowagi pomiędzy pracą a domem Samozatrudnienie jako elastyczna forma pracy dla kobiet Telepraca Założenia metodologiczno-badawcze Model badań oraz założenia teoretyczne przyjęte w pracy Triangulacyjny model badań Przedmiot, cel i zadania badawcze Problemy badawcze i hipotezy

4 3.4. Kwantytatywno-kwalitatywna analiza czynników empirycznych Metody, techniki oraz narzędzia zastosowane w badaniu Charakterystyka grupy badanej oraz terenu badań Organizacja i przebieg badań CZĘŚĆ DRUGA RODZINA, PRACA, EDUKACJA OPIS I ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Rodzina jako przestrzeń życia kobiet Model rodziny kształtowany przez kobiety Rodzinno-domowe role społeczne specjaliści i pomocnicy Relacje wewnątrzrodzinne Macierzyństwo Relacje z dzieckiem/dziećmi Postawy rodzicielskie przyjmowane przez kobiety Relacje z małżonkiem/partnerem (Poza) domem, pracą, edukacją czas wolny, czas indywidualny, wypoczynek Podsumowanie Praca zawodowa oraz edukacja ich znaczenie w życiu kobiet Aktywność zawodowa kobiet Edukacja kobiet Praca i edukacja motywy podejmowania Wybrane demograficzno-socjo-ekonomiczne uwarunkowania motywacji kobiet do podejmowania aktywności edukacyjnej i zawodowej Wiek kobiet Wykształcenie kobiet Miejsce zamieszkania Warunki socjalno-bytowe rodziny Problem nadużywania alkoholu oraz agresja i/lub przemoc, jako determinanty wyzwalające motywację kobiet do podejmowania edukacji oraz pracy Podsumowanie Rodzina, praca, edukacja pedagogiczny bilans zysków i strat Rodzina obszar doświadczanych problemów, ale czy sukcesów (?) Pomiędzy edukacją a domem obszary napięć, problemów, konfliktów Praca a edukacja obszary sukcesu (?) Podsumowanie Weryfikacja hipotez oraz wnioski z badań

5 8. Implikacje praktyczne godzenia życia rodzinno-zawodowo- -edukacyjnego kobiet Zakończenie Załączniki Kwestionariusz ankiety skierowany do kobiet aktywnych edukacyjnie-zawodowo Skala Postaw Rodzinnych Marii Braun-Gałkowskiej Dyspozycje (pytania) do wywiadu pogłębionego z kobietami-matkami aktywnymi edukacyjnie-zawodowo Wskaźnik zatrudnienia kobiet w krajach Unii Europejskiej i w Polsce Bibliografia Indeks nazwisk Wykaz tabel, rysunków i wykresów FAMILY, WORK, EDUCATION WOMEN'S LIVING SPACES. Successes, Conflicts, Problems (Summary) FAMILIE, BERUF, BILDUNG LEBENSBEREICHE UND LEBENSRÄUME VON FRAUEN. Erfolge, Konflikte, Probleme (Zusammenfassung)

6 CONTENTS Introduction... 9 PART ONE FAMILY, WORK, EDUCATION AREAS OF WOMEN S LIVES. CONCEPTUALIZATION OF AUTHOR S OWN RESEARCH Polish family at the times of changes in the political system selected problems Family in different types of discourse (re)evaluation (Re)definition of social roles in a family Evolution of women s roles from wife, mother to an educationally and professionally active woman Interfamily relationships of women who perform various roles Between home, work and education conflict of performing numerous roles simultaneously Family point(less) way of spending free time Women s educational and professional activities Women s education from the Middle Ages till the present day selected contexts Motives of women taking up education and barriers encountered in access to it Professional activities of women a historical perspective Women at the labour market. Situation in Poland and chosen EU countries Professional activities of women in chosen sectors Legal regulations regarding disproportions at the labour market International legal regulations and EU guidelines Selected Polish documents and acts of law Barriers and obstacles encountered by women in access to work Flexible forms of work as golden mean balance between work and home Self-employment, as a flexible form of work for women Telework Methodological and research ssumptions Model of research and adopted theoretical assumptions Triangulation model of research Object, aim and research tasks Research problems and hypotheses

7 3.4. Quantitative qualitative analysis of empirical factors Methods, techniques and tools applied in research Characteristic of the sample group and area of research Organization and course of research PART TWO FAMILY, WORK, EDUCATION DESCRIPTION AND ANALYSIS OF RESEARCH RESULTS Family as women s living space Model of a family constructed by women Social roles in family life and home specialists and helpers Intra-family relationships Motherhood Relationships with a child/children Parental attitudes adopted by women Relationships with the spouse/partner (Out of) house, work, education free time, individual time, leisure Summary Professional work and education their meaning in women s lives Women s professional activities Women s education Work and education motives of undertaking Chosen demographic, social and economic conditions of women s motivation to take up professional and educational activities Women s age Women s education Place of residence Living and housing conditions of a family Problem of alcohol abuse and aggression and/or violence as determinants motivating women to undertake education and work Summary Family, work, education pedagogical profit and loss balance Family area of experienced problems and successes (?) Between education and home areas of tensions, problems, conflicts Work and education areas of success (?) Summary Verification of hypotheses and research conclusions

8 8. Practical implication of reconciling family, professional and educational life by women Ending Attachments Bibliography Index of names List of tables, figures and diagrams FAMILY, WORK, EDUCATION WOMEN'S LIVING SPACES. Successes, Conflicts, Problems (Summary) FAMILIE, BERUF, BILDUNG LEBENSBEREICHE UND LEBENSRÄUME VON FRAUEN. Erfolge, Konflikte, Probleme (Zusammenfassung)