XIV zimowe liczenie ptaków miast w Regionie Świętokrzyskim

Transkrypt

1 TOWARZYSTWO BADAŃ I OCHRONY PRZYRODY THE WILDLIFE RESEARCH AND CONSERVATION SOCIETY UL. SIENKIEWICZA 68, KIELCE XIV zimowe liczenie ptaków miast w Regionie Świętokrzyskim 22 XII 2013 Wstęp W roku 2013 w liczeniach ptaków zimujących w miastach wzięło udział 23 obserwatorów, a liczenia wykonano w Kielcach i Kazimierzy Wielkiej. Warunki pogodowo-środowiskowe Temperatura powietrza w Kielcach od - 2 C o świcie, do + 7 C w południe, w Kazimierzy Wielkiej o koło + 2 C. Wiatr słaby lub średnio silny. Niebo zachmurzone w 25-50%. Słonecznie. Opadów brak. Bez pokrywy śnieżnej. Widzialność pozioma bardzo dobra. W rz. Silnicy umiarkowany poziom wody. Grunty lekko zamarznięte. Kałuże zamarznięte. Wody płynące odmarznięte całkowicie. Wody stojące w znacznym stopniu zamarznięte, w tym: Staw w parku miejskim im. Staszica w Kielcach w 97%, Zalew miejski w Kielcach w 95%, Osadniki EC Kielce w 100%, Stawy PZW w Kazimierzy Wlk. w 100%, Osadniki Oczyszczalni Ścieków w Kazimierzy Wlk. 100%, Osadniki cukrowni 100%. Aktywność głosowa ptaków wysoka. Uczestnicy liczeń Kielce 35,0 km 2, 19 sektorów: Jan Buski, Adam Grzegolec, Mariusz Gwardjan, Artur Habior, Magdalena Lewińska, Roman Maniarski, Wojciech Nalepa, Bartosz Pietrzyk, Joanna Przybylska, Filip Sieniawski, Jan Sieniawski, Marta Sobieraj, Szymon Sobieraj, Jarosław Sułek, Monika Szczepaniak, Włodzimierz Szczepaniak, Łukasz Tomasik, Maciej Wachecki, Monika Wilniewczyc, Piotr Wilniewczyc, Sergiusz Witkowski, Natalia Zalewska- Habior. Kazimierza Wielka 2,5 km 2, 1 sektor: Damian Czajka Podsumowanie liczeń W Kielcach podczas tegorocznych liczeń panowały łagodne warunki atmosferyczne: dość wysoka temperatura powietrza, rozmarznięte cieki wodne, brak pokrywy śnieżnej. Były one zapewne przyczyną zmniejszonego koncentrowania się ptaków na terenie miasta, w szczególności gatunków zdobywających pokarm na terenach otwartych (w tym roku wolnych od śniegu). Dotyczyło to w szczególności wielu łuszczaków, krukowatych i

2 szponiastych. Nie odnotowano przelatujących nad Kielcami ptaków wodnych, co nierzadko zdarzało się w innych latach. Spośród stacjonarnych, wodnych Non-Passeriformes stwierdzono tylko 2 gatunki. Dominowała liczebnie jak co roku krzyżówka Anas platyrhynchos, której naliczono łącznie 1126 os. krzyżówki, co było wartością zbliżoną do uzyskanej rok wcześniej. 90% populacji zimującej tego gatunku zgrupowało się na odcinku rz. Silnicy między rez. Kadzielnia a tamą Zalewu Kieleckiego (P. Wilniewczyc, Ł. Tomasik). Przy czym większość kaczek przebywała w korycie rz. Silnicy na odcinku między ul. XIX Wieków Kielc a tamą Zalewu Kieleckiego ze względu na zamarznięcie stawu w Parku Im. Staszica. Nad Silnicą w rejonie ul. Nowy Świat dokonano niezwykłego zimowego stwierdzenia cyranki Anas querquedula 1 os. (Ł. Tomasik). Gatunek ten należy do wyjątkowo zimujących w Polsce (por. Tomiałojć & Stawarczyk 2003). Gęste, drobne cętkowanie w kolorze cynamonowym rozmieszczone na prawie całej piersi i brzuchu wskazuje, że był to ptak młody. Warto również zwrócić uwagę, że ptak miał nie do końca wykształcony ciemny pasek na policzku. Fot. 1. Cyranka Anas querquedula nad Silnicą w rejonie ul. Nowy Świat w Kielcach (fot. Ł. Tomasik). Podczas tegorocznych liczeń stosunkowo niewiele było ptaków szponiastych. W 6 sektorach odnotowano krogulce Accipiter nisus (J. Sułek, M. Lewińska, P. Wilniewczyc, J. Przybylska, W. Nalepa, W. i M. Szczepaniak, N. Zalewska-Habior, A. Habior). W co najmniej trzech miejscach napotkano jastrzębie Accipiter gentilis: nad Miejskim Placem Targowym przy ul. Seminaryjskiej (P. Wilniewczyc), na Białogonie (J. Sułek, M. Lewińska) i nad Os. Barwinek (W. Nalepa). Dodatkowo w 2 innych sektorach obserwowano ptaki szponiaste przypominające jastrzębia, których nie udało się jednakże oznaczyć co do gatunku. Brak było zimujących w mieście pustułek Falco tinnunculus, co może wynikać z występowania dogodnych warunków żerowiskowych poza miastem (brak pokrywy śnieżnej na polach).

3 W porównaniu do lat poprzednich odnotowano znaczny spadek liczebności gołębia miejskiego Columba livia f. urbana. Niewiele było także sierpówki Streptopelia decaocto. Czy mogło to być częściowym skutkiem rozproszenia gołębi poza obszar miejski? Łagodne warunki zimowe sprzyjały wydłużeniu okresu lęgowego u gołębi. Np. w centrum Kielc przy ul. Słowackiego obserwowano pisklę gołębie miejskiego w gnieździe wysoko na gzymsie, a w kilku innych miejscach słyszano głosy młodych (P. Wilniewczyc). Fot. 2. Gołębie miejskie Columba livia f. urbana w śródmieściu Kielc (fot. P. Wilniewczyc). Nielicznie notowano dzięcioły. Spośród rzadszych gatunków obserwowano 1 os. dzięcioła średniego Dendrocopos medius na os. Baranówek (M. Wachecki) oraz 1 os. dzięciołka Dendrocopos minor w północnozachodniej części miasta (J. Buski). Łagodna zima wpłynęła na nieco wyższą niż zazwyczaj liczebność strzyżyka Troglodytes troglodytes. Łącznie 7 os. spotkano nad Silnicą (P. Wilniewczyc, J. Sulek, M. Lewińska) oraz 1 os. w ścisłym centrum śpiewający cicho samiec pod Pałacem Biskupim (P. Wilniewczyc) W tym roku dość licznie spotykaną grupą ptaków były drozdowate. Na przestrzeni lat zwiększenie liczebności na terenie miasta Kielce wykazuje kos Turdus merula. Szczególnie uwidacznia się to w śródmieściu i na os. KSM (P. Wilniewczyc, J. Przybylska). Na tegorocznych liczeniach dość często notowano kwiczoła Turdus pilaris. Najliczniej > 200 os. występował na osiedlach mieszkaniowych w północnej części Kielc (W. i M. Szczepaniak). Być może stosunkowo wysoka liczebność kwiczoła ma związek z absencją jemiołuszki Bombycilla garrulus, z którą kwiczoł konkuruje o pokarm. Jemiołuszka w tym roku pojawiała się w regionie nieregularnie i na ogół w niewielkiej liczebności. W przeciwieństwie do Wybrzeża, gdzie jej stada obserwowane były w grudniu bieżącego roku regularnie (N. Zalewska-Habior). Ponadto na Os. Ślichowice obserwowano 2 trzymające się razem rudziki Erithacus rubecula (M. Gwardjan). Jak wynika z prowadzonych od roku 2000 w Kielcach liczeń rudzik należy do ptaków nielicznie lecz dość regularnie zimujących. Podobne wnioski można wyciągnąć na podstawie wyników liczeń prowadzonych od 7 sezonów zimowych w Kazimierzy Wielkiej (D. Czajka). W zadrzewieniach w dolinie rz. Silnicy k. ul. Witosa w Kielcach obserwowano 1 os. śpiewaka Turdus

4 philomelos (P. Wilniewczyc). Ptak był aktywny głosowo i wabił głosem używanym często w trakcie migracji cik. Zimowe obserwacje tego drozda w Regionie Świętokrzyskim należą do bardzo rzadkich. Fot. 3. Kos Turdus merula w śródmieściu Kielc (fot. P. Wilniewczyc). W porównaniu do lat ubiegłych stosunkowo niewiele naliczono w tym roku drobnych ptaków wróblowatych. Bogatka Parus major osiągnęła najniższą liczebność w historii liczeń 1102 os. Miejscami była nieobecna przy czynnych karmnikach. Z kolei na niektórych sektorach odnotowano mniejszą niż na ogół liczbę czynnych karmników, co mogło być wywołane tendencją powszechniejszego dokarmiania ptaków przez ludzi w zimy mroźne i śnieżne. Większe niż zwykle koncentracje bogatek powstawały natomiast w zadrzewieniach nadrzecznych, np. blisko 100 os. naliczono na kilkukilometrowym odcinku rz. Silnicy między Zalewem Kieleckim a ul. Karczunek (P. Wilniewczyc). Najprawdopodobniej koncentracja ta wynikała z większej dostępności pokarmu w dolinach rzecznych w związku ze zwiększoną aktywności owadów, spowodowaną ciepłą i bezśnieżną zimą. Natomiast liczebność modraszki Cyanistes caeruleus nie zmieniła się zasadniczo, w porównaniu do ubiegłej, mroźnej zimy. Tego roku wykryto większą niż zwykle liczbę sikor ubogich Poecile palustris na odcinku Silnicy między Zalewem Kieleckim a Os. Dąbrowa odnotowano łącznie 8 os. (P. Wilniewczyc, N. Zalewska-Habior, A. Habior). Ponadto na os. Baranówek obserwowano 2 os. sosnówek Periparus ater (M. Wachecki). Na Skwerze Im. Szarych Szeregów oraz na os. Baranówek obserwowano dwa niewielkie stadka raniuszków Aegithalos caudatus (P. Wilniewczyc, M. Wachecki), na os. Sieje kowalika Sitta europaea (S. Witkowski), a w rejonie os. Ostra Górka stadko mysikrólików Regulus regulus (S. i M. Sobieraj). Prawdziwie rzadką obserwacją w okresie zimowym na obszarze Gór Świętokrzyskich było stwierdzenie wąsatki Panurus biarmicus, której głos słyszano z trzcinowiska nad stawem w Białogonie (J. Sułek, M. Lewińska). Pomimo korzystnych warunków pogodowych wykazano w Kielcach spadek wróbla Passer domesticus i mazurka Passer montanus. Niewiele było również gatunków z

5 rodzajów Carduelis i Chloris. Do wyjątków należały większe koncentracje szczygłów Carduelis carduelis, takie jak napotkane w rejonie os. Sady łącznie ok. 60 os. (Ł. Tomasik), czy dzwońców, których koncentrację > 50 os. obserwowano tylko na os. KSM (J. Przybylska, R. Maniarski) oraz na osiedlach w północnej cz. Miasta (W. i M. Szczepaniak). Umiarkowanie liczna była zięba Fringilla coelebs, stwierdzana w blisko połowie sektorów, w różnych częściach miasta (A. Grzegolec, M. Gwardjan, J. Sułek, M. Lewińska, W. i M. Szczepaniak, M. Wachecki, P. i M. Wilniewczyc, B. Pietrzyk). Fot. 4. Dzwoniec Chloris chloris w zachodniej cz. Kielc (fot. A. Grzegolec). Również w tym roku nie odnotowano powszechnego zimowania szpaka Sturnus vulgaris, jedyne stadko 30 os. obserwowane było na os. KSM (J. Przybylska). Siódmy rok z rzędu przeprowadzono liczenia ptaków zimujących w Kazimierzy Wielkiej (D. Czajka). Zaznaczył się tam dalszy spadek liczebności wróbla w stosunku do stanu wyjściowego sprzed 7 lat o 53% (!). Ponadto zmniejszyła się liczebność: bażanta, sierpówki i sroki. Podczas tegorocznych liczeń podobnie jak w Kielcach tak i w Kazimierzy Wielkiej odnotowano stosunkowo niewielkie koncentracje ptaków. Również tu była najmniejsza w historii zimowych liczeń liczebność bogatki. Na terenie Kazimierzy Wielkiej dokonano podczas tegorocznego liczenia kilku ciekawych obserwacji: kormoran Phalacrocorax carbo 2 os. siedzące na zamarzniętych osadnikach cukrowni, czeczotka Carduelis flammea na terenie ogródków działkowych, rudzik Erithacus rubecula 1 os. przebywający w parku w Kazimierzy Wielkiej przy stercie ściętych gałęzi, zimorodek Alcedo atthis 1 os. na rz. Małoszówce i potrzos Emberiza schoeniclus aż 15 os. żerujących na chwastowiskach i ogródkach działkowych. Dla porównania na 14 x większym terenie śródmieścia Kielc, pomimo istnienia odpowiednich środowisk nie stwierdzono w tym roku ani jednego osobnika.

6 Fot. 5. Park w Kazimierzy Wielkiej (fot. D. Czajka). Fot. 6. Krzyżówki Anas platyrhynchos na rz. Małoszówce (fot. D. Czajka).

7 Fot. 7. Miejski odcinek rz. Małoszówki przy cukrowni (fot. D. Czajka). Koordynacja projektu i zestawienie wyników: Piotr Wilniewczyc Jaworznia 76A Piekoszów tel. Kom.: pwi43@wp.pl

8 Załącznik 1. Wieloletnie zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków na badanym wycinku 35 km 2 zwartej zabudowy Kielc w latach Krzyżówka Anas platyrhynchos [2000] [2001] [2002] [2003] [2004] [2005] [2006] [2007] [2008] [2009] [2010] [2011] [2012] [2013] Gołąb miejski Columba livia f. urbana [2000] [2001] [2002] [2003] [2004] [2005] [2006] [2007] [2008] [2009] [2010] [2011] [2012] [2013]

9