PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ. Anna Streżyńska. Warszawa, dnia 2006 r. TP Emitel Sp. z o.o. Ul. Wadowicka 8W Kraków

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna Streżyńska Warszawa, dnia 2006 r. TP Emitel Sp. z o.o. Ul. Wadowicka 8W Kraków Adres korespondencyjny: Pl. Grzybowski 12, Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 38, art. 39, art. 40, art. 42 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) w związku z art. 206 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 4 i 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258) oraz art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66): I. ustalam, że na rynku świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam TP Emitel Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym; III. nakładam na TP Emitel Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym użytkowania elementów infrastruktury, sieci oraz udogodnień towarzyszących, polegający na:

2 - zapewnieniu określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, systemów transmisyjnych oraz urządzeń telekomunikacyjnych, a także innych zasobów, które umożliwiają nadawanie, odbiór lub transmisję sygnałów za pomocą przewodów, fal radiowych, optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną; - zapewnieniu infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym masztów, słupów, wież lub innych urządzeń technicznych w celu umieszczenia, montażu i podłączenia na obiektach TP Emitel Sp. z o.o. sprzętu operatora chcącego współkorzystać z infrastruktury TP Emitel Sp. z o.o. - zapewnieniu kolokacji polegającej na udostępnianiu przestrzeni fizycznej oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnieniu udogodnień towarzyszących w dziedzinie transmisji radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostępu do budynków i infrastruktury telekomunikacyjnej; - - prowadzeniu negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawa telekomunikacyjnego, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a także oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zależnymi, w szczególności w zakresie cen wykorzystywania infrastruktury telekomunikacyjnej, linii światłowodowych oraz radiolinii należących do TP Emitel Sp. z o.o.; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 38 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej w sposób umożliwiający identyfikację przepływów transferów wewnętrznych związanych z działalnością w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, zgodnie z przepisami art ustawy Prawo telekomunikacyjne i odpowiednimi aktami wykonawczymi; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 39 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na a) kalkulacji uzasadnionych kosztów świadczenia dostępu telekomunikacyjnego, według metody zorientowanych przyszłościowo długookresowych kosztów przyrostowych, zgodnie z przepisami odpowiednich aktów wykonawczych, według zatwierdzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego dalej Prezesem UKE lub Regulatorem) opisu kalkulacji kosztów; b) stosowaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego, uwzględniających zwrot uzasadnionych kosztów operatora; 5. obowiązek o którym mowa w art. 40 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w celu świadczenia dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty operatora; przy czym obowiązek ten będzie stosowany do momentu przekazania wyników kalkulacji kosztów z opinią biegłego rewidenta z badania, stwierdzającą prawidłowość wyników tej kalkulacji; 6. obowiązek, o którym mowa w art. 42 Prawo telekomunikacyjne, polegający na przygotowaniu i przedstawieniu w terminie 3 miesięcy od dnia wydania niniejszej decyzji oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym, umożliwiającej w szczególności rozdzielenie dostępu telekomunikacyjnego na potrzeby transmisji radiowych lub telewizyjnych od dostępu telekomunikacyjnego na potrzeby dosyłu.. 2

3 IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258), do zakresu działania Prezesa UKE przeszły dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwanego również Prezesem URTiP). Z kolei, zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa URTiP w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa UKE i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i należy zauważyć, iż stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Regulacje prawne w zakresie regulacji ex-ante Podstawowe zasady i reguły nowego reżimu regulacyjnego dla rynku usług i sieci łączności elektronicznej, w tym również procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska miała przyjąć zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałożenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te miały zostać określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja miała opublikować wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych, NRA mają definiować rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (możliwe jest również zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności mają definiować rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, że niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA są zobowiązane do przeprowadzenia analizy odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. Jeżeli wyniki analizy wskażą, że na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. Jeżeli wyniki analizy określą, iż dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaże przedsiębiorstwo lub przedsiębiorców zajmujących znaczącą pozycję rynkową oraz nałoży, zmieni lub utrzyma istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, że dla rozstrzygnięć związanych z nałożeniem obowiązków regulacyjnych należy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy, a także mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: 1) Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (OJ L114/45 z r.), zwane dalej Zaleceniem - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a także określające 3

4 listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; 2) Notę Wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej ( levant_markets/en1_2003_497.pdf.), zwane dalej Notą Wyjaśniającą 3) Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (OJ C165/6 z r.), zwane dalej Wytycznymi - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej, a także procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyżej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa Prawo telekomunikacyjne (zwana dalej ustawą, Prawem telekomunikacyjnym lub PT), przewiduje następujące etapy regulacji rynku: a) wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa UKE (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b) wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa UKE postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); c) w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, że na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d) w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie; e) poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej i nałożenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 15 i 18 Prawa telekomunikacyjnego); f) wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego również Prezesem UOKiK) w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii ustalenia skutecznej konkurencji, wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); g) wydanie decyzji wyznaczającej podmiot o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. 4

5 Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach d g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 cytowanego powyżej Przebieg postępowania w sprawie wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 PT wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem toczącym się w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 27 czerwca r. Związek Pracodawców Mediów Publicznych przekazał swoje stanowisko w sprawie prowadzonego postępowania. 5. Pismem z dnia 11 lipca 2006 r. INFO-TV-FM Sp. z o.o. przekazała swoje stanowisko w sprawie prowadzonego postępowania. 2. Definicja rynku właściwego Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zwanej dalej o.k.i.k (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.) - do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie (zwane dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury), w którym w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców do świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych wskazał jako rynek poddany analizie rynek świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych ( 2 pkt 11 rozporządzenia Ministra Infrastruktury). Rynek ten, zgodnie z 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury jest rynkiem krajowym. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, 5

6 jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak również odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym. Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą Prezes UKE postanowił dla celów niniejszej decyzji określić zakres produktowy rynku na poziomie detalicznym. Nota objaśniająca do Zalecenia przedstawia wskazany rynek produktowy na szczeblu detalicznym w następujący sposób:... dokonano krótkiej charakterystyki usług detalicznych w celu określenia na tej podstawie rynków hurtowych usług transmisji i oceny, czy należy określić rynki hurtowe dla celów niniejszego zalecenia. Cały rynek detaliczny lub rynki detaliczne zaopatrujące użytkowników końcowych składają się z usług nadawania radiowego i telewizyjnego i obejmują nadawanie bezpłatne jak również nadawanie płatne i na zasadzie abonamentu, a także usługi interaktywne. Nadawanie radiowe i telewizyjne, łącznie z nadawaniem na zasadzie abonamentu i płatnym, może być wykonywane poprzez platformy cyfrowe lub analogowe. Świadczenie usług nadawania na zasadzie abonamentu i płatnego (oraz w pewnych przypadkach nadawania bezpłatnego) wymaga pewnych środków zarówno dla dostępu do użytkowników końcowych jak i dla kontrolowania tego dostępu. Nadawcy wykorzystują systemy dostępu warunkowego (i inne udogodnienia towarzyszące) do świadczenia usług użytkownikom końcowym, którzy są upoważnieni do ich odbioru. Do świadczenia usług w pełni interaktywnych (wykraczających poza wybór przez użytkownika treści nadawanej lub towarzyszącej) wymagana jest ścieżka zwrotna. Ścieżkę zwrotną można zapewnić jako część sieci lub oddzielnie, przykładowo za pomocą łącza telefonicznego. Świadczenia i kontroli usług interaktywnych dokonuje się zazwyczaj za pomocą programów komputerowych i powiązanych aplikacji do nawigacji i interakcji, zawartymi w skrzynce zestawu końcowego (wraz z systemami dostępu warunkowego i w odpowiednich przypadkach, stosownymi dekoderami). Obecnie użytkownicy końcowi, w zależności od okoliczności, mogą odbierać transmisje radiowe i telewizyjne poprzez sieci naziemne, kablowe lub satelitarne. W przyszłości prawdopodobnie upowszechnią się inne kanały transmisji, np. sieci telekomunikacyjne o zwiększonej szerokości pasma dzięki technologii DSL lub innej. Rynek ten można scharakteryzować zarówno z punktu widzenia świadczonych usług, jak i sieci transmisji, poprzez którą są one świadczone. To, czy usługi nadawania poprzez te systemy transmisyjne stanowią odrębne rynki (co wpływa na definicję rynków hurtowych), zależy od szeregu czynników. Ważnym czynnikiem jest to, czy dostateczna liczba użytkowników końcowych może je uznać za skuteczne substytuty po stronie popytu pod względem cen i produktu. Z tym wiąże się inny czynnik, jakim jest pokrycie czy dostępność różnych sieci transmisyjnych. Istotna jest także zdolność użytkowników końcowych (lub ich znacznej części) do zmiany platform nadawczych czy transmisyjnych. Stronę popytową na szczeblu detalicznym tworzą użytkownicy końcowi, którzy zainteresowani są ofertą programową nadawców telewizyjnych i radiofonicznych. Badając jej substytucyjność Prezes UKE kierował się ustaleniami KE. 1 punkt 4 Wytycznych 6

7 W Polsce użytkownicy końcowi mogą wprawdzie odbierać transmisje radiowe lub telewizyjne za pomocą sieci naziemnych, kablowych oraz satelitarnych, jednak zdecydowana większość programów radiowych i telewizyjnych rozpowszechnianych przez nadawców publicznych jest nadawana z wykorzystaniem transmisji naziemnej. Transmisje te są najbardziej dostępne zarówno pod względem możliwości ich powszechnego odbioru jak i ze względu na fakt, iż nie wiążą się z ponoszeniem znacznych kosztów. Z tych właśnie powodów znaczna część użytkowników końcowych nie korzysta z technologii kablowych ani satelitarnych. Co ważne, z punktu widzenia użytkownika końcowego, oferta programowa w ramach poszczególnych technologii różni się znacznie miedzy sobą. Jak wynika z danych posiadanych przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (zwaną dalej KRRiT) 2 w chwili obecnej użytkownicy końcowi mogą korzystać z oferty programowej poszczególnych nadawców: Tabela nr 1. Naziemne programy analogowe Pokrycie powierzchniowe Pokrycie ludnościowe* udział w rynku widowni (2005 r.) ** Programy publiczne Programy koncesjonowane TVP1 TVP2 TVP3 POLSAT TVN TV4 PULS 98,7% 97,9% 68,7% 72,7 % 20,1% 13,6% 4,8% 99,6% 99,1% 82,1% 85,6% 42,9% 26,7% 15,9% 24,6% 21,7% 4,9% 16,7% 15% 2,2% 0,4% * pokrycie ludnościowe liczone wg możliwości odbioru danego programu z nadajników naziemnych (bez odbioru w sieciach kablowych i satelitarnych) ** źródło: AGB Polska (próba reprezentatywna 4+) Jak wynika z powyższej tabeli, na poziomie detalicznym rynku transmisji telewizyjnych lub radiowych, w naziemnym systemie nadawania dostępne są bezpłatnie trzy programy ogólnokrajowe (TVP1, TVP2, POLSAT) oraz dwa programy ponadregionalne (TVN, TV4) o charakterze uniwersalnym; ponadto jest jeden program regionalny (TVP3) oraz jeden program o charakterze wyspecjalizowanym społeczno-religijnym (PULS). Spośród dziewięciu lokalnych nadawców programów telewizyjnych, własny program lokalny emituje czterech nadawców: Studio NTL (11% całości rocznego programu), Telewizja Dolnośląska (10%), TV Legnica (9%), TV Lubań (7%). We wszystkich tych programach pasma lokalne są wyraźnie wydzielone z całości emitowanego programu. W pozostałym czasie nadawany jest program TV4 (oprócz Lubania, gdzie transmitowany jest program TV Polonia). Pozostali nadawcy (Telewizja Aval, Telewizja Bryza, Telewizja Zielona Góra i Telewizja Vigor) transmitują w całości program TV4. Z kolei, jeśli chodzi o ofertę programową telewizji satelitarnej, to wśród 36 programów satelitarnych koncesjonowanych przez KRRiT zdecydowaną większość stanowią programy wyspecjalizowane. Najwięcej inicjatywy w tworzeniu nowych programów wykazują trzy grupy medialne: CANAL+ Cyfrowy, POLSAT i TVN, które dysponują ponad połową wszystkich rozpowszechnianych programów satelitarnych. CANAL+ Cyfrowy rozpowszechniał w 2004 r. siedem programów tematycznych: trzy filmowe, dwa dla dzieci, sportowy i dokumentalny. 2 Dane te zawarte są w dokumencie: Działalność Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w zakresie wprowadzania naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce, kwiecień 2006 r. 7

8 Spółka TVN proponowała pięć programów: dwa informacyjne, filmowo-rozrywkowy, dla kobiet i motoryzacyjny, a POLSAT trzy programy: uniwersalny, sportowy i medyczny. CYFRA+ (czyli platforma cyfrowa należąca do spółki CANAL+ Cyfrowy) ma w swojej ofercie pięć pakietów abonamentowych (plus 5 pakietów dodatkowych). W ramach najdroższego pakietu abonent ma dostęp do 66 programów radiowych i telewizyjnych (w tym 60 po polsku) oraz dostęp do kilkuset programów niekodowanych rozpowszechnianych za pomocą satelitów HotBird. CYFRA+ oferuje abonentom dostęp do 2 ofert Premium (CANAL+Multiplet i HBO MaxPak) zawierających nowe filmy kinowe oraz transmisje z wydarzeń sportowych. POLSAT CYFROWY S.A. oferuje jeden pakiet podstawowy (15 programów telewizyjnych i 6 radiowych) z możliwością rozszerzenia o kolejne 5 programów (w tym program erotyczny Playboy POLSKA) oraz dostęp do kilkuset programów niekodowanych rozpowszechnianych za pomocą satelitów HotBird i Astra. Oferowane są również usługi interaktywne tj. EPG, informacje o pogodzie, gry, SMS, oraz usługi bankowe. Wśród 36 koncesjonowanych przez KRRiT programów satelitarnych, 25 programów znajduje się przynajmniej na jednej z satelitarnych platform cyfrowych (20 na platformie CYFRA+, 15 na platformie POLSAT CYFROWY). Większość programów nadawców satelitarnych nie związanych z właścicielami platform obecnych jest na obu platformach, jak np. programy z grupy Discovery, Animal Planet, Reality TV, Cartoon Network, Fox Kids, Eurosport, BBC World, CNBS, CNN, TVN, TVN24, Kino Polska, TCM, Tele 5 itd. Różnice programowe rysują się przede wszystkim w umieszczaniu w ofercie ogólnopolskich programów publicznych TVP1, TVP2 (obecne jedynie w CYFRZE+), liczbie programów własnych (Polsat, Polsat Sport i Polsat: Zdrowie i uroda w POLSACIE CYFROWYM i Canal+ Polska, Canal+ Żółty, Canal+ Niebieski, dla dzieci Minima/ZigZap, MiniMini oraz filmowy Ale Kino na Cyfrze+), objętości kanałów filmowych (8 w CYFRZE+ i 4 w POLSACIE CYFROWYM). Platforma CYFRA+ proponuje swoim abonentom liczne usługi interaktywne: magazyn abonentów informujący o zawartości programów, serwis Cyfra+ Pogoda, konsolę gier interaktywnych Cyfra+ Gry, elektroniczny przewodnik po programie, standard Kino domowe (możliwość wyboru wersji filmu, obraz w formacie 16:9, dodatkowe informacje o filmie itp.), usługi SMS i komórkowy menedżer piłkarski Canal+ Sport. Natomiast abonenci POLSATU CYFROWEGO mają dostęp do elektronicznego przewodnika po programie, do prognozy pogody, aplikacji (korzystanie z poczty elektronicznej), wysyłania SMS, przewodnika (porady oraz propozycje rozwiązań najczęściej spotykanych problemów technicznych), gier i do usługi TV Banking. Programy satelitarne są też rozprowadzane w sieciach telewizji kablowej oraz docierają do posiadaczy zestawów do odbioru indywidualnego (w przypadku programów niekodowanych). Jeśli chodzi o ofertę programową sieci kablowych, to obecnie można uzyskać wpis na ponad 400 programów dostępnych drogą satelitarną lub w sieciach telewizji kablowych, z czego ponad 50 emitowanych jest w języku polskim. Operatorzy telewizji kablowych, poza rozprowadzaniem programów wytworzonych przez innych nadawców, coraz chętniej rozpowszechniają własne programy koncesjonowane. Koncesje takie są udzielane na programy emitowane od 10 minut w tygodniu, do kilku godzin dziennie. Dotychczas Przewodniczący KRRiT wydał 282 koncesji na rozpowszechnianie programów w sieciach telewizji kablowej 3. Własne programy koncesjonowane operatorów kablowych są głównie poświęcone tematyce lokalnej. Podsumowując, w Polsce dostęp do bogatej oferty programowej ma jedynie ok. 50% 3 ibidem 8

9 gospodarstw domowych, korzystających z telewizji kablowej lub satelitarnej. W bezpłatnej ofercie, której odbiór jest możliwy poprzez anteny indywidualne bądź zbiorcze, dostępne jest 7 programów naziemnej telewizji analogowej, w większości o charakterze uniwersalnym. Niepełne pokrycie kraju sygnałem telewizyjnym powoduje, że wszystkie 7 naziemnych programów można odbierać jedynie w kilku miastach i ich okolicy. Wszyscy widzowie mają możliwość odbioru jedynie dwóch programów telewizji publicznej. Pakiet czterech programów telewizyjnych (TVP1, TVP2, TVP3 i Polsat) dostępny są dla około 75% ludności. Pozostałe programy dostępne są wokół kilkunastu aglomeracji miejskich. Specyfika sieci kablowych powoduje, że ten rodzaj telewizji dostępny jest głównie w miastach. Oznacza to, że osoby mieszkające na terenach nieobjętych siecią telewizji kablowej (głównie tereny wiejskie i małe miasteczka) mogą uzupełnić swoją ofertę o bardziej wyspecjalizowane programy jedynie poprzez wybór jednej z dwóch platform satelitarnych. To wiąże się jednak z dodatkowymi kosztami, które są trudne do poniesienia dla części użytkowników końcowych. Porównanie liczby gospodarstw domowych mających dostęp do telewizji kablowej i satelitarnej z oglądalnością oferowanych przez nie programów prowadzi do wniosku, że największą popularnością cieszą się programy ogólnodostępne, a kanały tematyczne traktowane są jako istotne uzupełnienie oferty o charakterze uniwersalnym. W sumie wśród stacji telewizyjnych, które można odbierać za pomocą anteny satelitarnej lub sieci kablowej, największą oglądalność (AMR 4 ) ma kanał Discovery (12%). Kolejne miejsca zajmują: TVN 24 6% oraz MTV i Animal Planet - po 5%. Dalsze pozycje zajmują: Eurosport, Canal+, Viva, TVN 7 i National Geographic (po 4%) oraz TVN Turbo, TVP Polonia i TVN Style (po 3%). W zestawieniu tym dominują programy tworzone z myślą o polskim odbiorcy (produkcja rodzima lub regionalizacja programu ogólnoświatowego). Oznacza to, że polski widz preferuje programy uwzględniające polską specyfikę, w których poruszane są bliskie mu tematy. Tendencję tą potwierdzają sieci kablowe, które w większości składają wnioski koncesyjne na rozpowszechnianie własnego programu o charakterze lokalnym. Biorąc pod uwagę zasięg techniczny analogowych programów naziemnych, ograniczenia sieci kablowych oraz odpłatność zarówno tych ostatnich, jak i platform satelitarnych, należy stwierdzić, że jedynie transmisja naziemnych programów telewizyjnych i radiowych pozwala obecnie na uzyskanie dostępu do treści programowych najbardziej przez użytkowników pożądanych. W przyszłości, jej miejsce może zastąpić naziemna telewizja cyfrowa, dzięki pokryciu swoim zasięgiem całego terytorium kraju oraz dzięki wzbogaconej ofercie programowej. Jednakże w chwili obecnej, konwersja cyfrowa (czyli przejście z technologii analogowej na cyfrową) dokonała się w Polsce jedynie w przypadku abonentów cyfrowych platform satelitarnych (ok gospodarstw domowych, zaopatrzonych w STB (czyli przystawkę, konwertującą sygnał cyfrowy na analogowy, możliwy do odebrania za pomocą starego odbiornika;). Dokonała się ona także w przypadku kilku tysięcy osób, które nabyły dekoder STB, by odbierać sygnał naziemny z nadajników cyfrowych uruchomionych przez TVP SA w Suchej Górze (Rzeszowskie) i Wiśle Skrzyczne, przez TP Emitel Sp. z o.o. w Warszawie i Wrocławiu oraz przez INFO-TV-FM Sp. z o.o. w Leżajsku Giedlarowa. Decyzje jednak co do standardu, w jakim ma być wdrażana technologia cyfrowa jeszcze nie zapadły, a to oznacza, że jeżeli naziemna telewizja cyfrowa (DVB-T) będzie od początku wdrażana w standardzie MPEG-4/AVC/H.264, to te gospodarstwa domowe będą musiały nabyć nowe dekodery. Mając na uwadze, iż w 2005 r. ogólny podział pod względem sposobu odbioru telewizji przedstawiał się następująco: 4 Podstawowy wskaźnik określający wielkość widowni oglądającej dany program lub kanał telewizyjny w określonym odcinku czasu. Odnosi się do całej populacji lub określonej grupy celowej. AMR dla dłuższego niż jedna minuta odcinka czasu liczy się jako sumę AMR minutowych podzielonych na liczbę minut w odcinku czasu. 16 Biuro Badania Opinii i Rynku Estymator (próba reprezentatywna w wieku od 14 do 79 lat). 9

10 1) gospodarstwa odbierające sygnał telewizyjny za pośrednictwem sieci kablowych lub satelitarnych prawie 50% (w tym prawie 30% - odbiorcy telewizji kablowej). 2) gospodarstwa odbierające sygnał telewizyjny za pomocą sieci naziemnych ponad 50%, należy dojść do wniosku, iż technologie inne niż naziemne mogą stanowić substytut dla transmisji programów telewizyjnych i radiowych w sieciach naziemnych jedynie częściowo, z uwagi na odrębną ofertę programową oraz dużo wyższy koszt świadczonych usług. Dodatkowo należy zauważyć, iż transmisja kablowa charakteryzuje się inną funkcjonalnością techniczną, niż transmisja w sieciach naziemnych, co przemawia za brakiem uznania jej za substytut i wyklucza możliwość zaliczenia jej do jednego rynku produktowego razem z transmisją telewizyjną lub radiową w sieciach naziemnych. 5 Nie mamy tu bowiem do czynienia z systemem powszechnego odbioru, czyli radiokomunikacją rozsiewczą (ang. broadcasting) lecz z systemem zbiorowego odbioru (ang. cablecasting) określonej grupy oznaczonych odbiorców. Jest to system zamknięty, kontrolowany przez operatora sieci kablowej, a sieć ta stanowi system dystrybucji programów do oznaczonych adresatów, tworzących zbiór odbiorców programów. Oznacza to, iż oferta programowa dostępna w sieciach kablowych nie jest dostępna dla wszystkich użytkowników końcowych, co wyklucza uznanie jej za produkt wchodzący w skład tego samego rynku właściwego na poziomie detalicznym. Dlatego też, Prezes UKE uważa, że usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych za pomocą technologii kablowej i satelitarnej, nie stanowią dla użytkowników końcowych na szczeblu detalicznym bezpośrednich substytutów dla usług świadczonych z wykorzystaniem transmisji naziemnej Rynek produktowy na poziomie hurtowym. Nota objaśniająca do Zalecenia przedstawia wskazany rynek produktowy na szczeblu hurtowym w następujący sposób: Usługi łączności elektronicznej obejmują usługi transmisji w sieciach wykorzystywanych do nadawania, ale nie obejmują usług nadzoru nad treścią transmitowaną z wykorzystaniem sieci i usług łączności elektronicznej. Świadczenie usług nadawania wykracza zatem poza zakres tych ram regulacyjnych, ale sieci i urządzenia towarzyszące wykorzystywane do świadczenia usług nadawania wchodzą w zakres tych ram. Prezes UKE doszedł do wniosku, iż stronę podażową na rynku właściwym na szczeblu hurtowym stanowią operatorzy naziemnych sieci transmisyjnych. Są to przedsiębiorcy tacy jak: TP Emitel Sp. z o.o. (zwane dalej TP Emitel), RS TV S.A., Polskie Sieci Nadawcze Sp. z o.o., INFO Gumuliński Martin Panasiuk S.j., INFO TV FM Sp. z o.o. Wszyscy wymienieni przedsiębiorcy świadczą usługi transmisji programów telewizyjnych i radiofonicznych na rzecz nadawców w celu dostarczania treści użytkownikom końcowym. Jednak ze względu na posiadany potencjał (wielkość sieci, ilość stacji nadawczych itp.) tylko przedsiębiorca TP Emitel jest w stanie zapewnić wspomniane usługi w najszerszym zakresie zaspokajając w ten sposób zapotrzebowanie nadawców a w szczególności nadawców publicznych. Mając na względzie powyższe Prezes UKE stoi na stanowisku, iż na analizowanym rynku wprawdzie działa kilku przedsiębiorców, ale korzystanie z ich usług nie jest w pełni substytucyjne do usług, świadczonych przez TP Emitel (substytucja w bardzo ograniczonym zakresie, tj. tylko w przypadkach nadajników o małej lub średniej mocy promieniowania). Stronę popytową na szczeblu hurtowym tworzą 2 rodzaje podmiotów. 5 Wg, interpretacji Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji sieć kablowa to ustalona w oparciu o przewody telekomunikacyjne sieć dystrybucji programów w systemie zbiorowego odbioru ( ang. cablecasting, czyli reemisja kablowa ). System ten powstaje przez połączenie urządzeń abonenckich ulokowanych u oznaczonych odbiorców w sieć dystrybucji programu. Suma oznaczonych abonentów stanowi zbiór odbiorców danego systemu dystrybucji treści.. Stanowisko regulacyjne, 31 maja 2006 r. 10

11 1. Pierwszy z nich to nadawcy radiofoniczni i telewizyjni, zainteresowani, aby ich oferta programowa docierała do użytkowników końcowych za pośrednictwem naziemnych sieci transmisyjnych. Nadawcy telewizyjni lub radiofoniczni chcący, aby jak największa liczba użytkowników końcowych miała dostęp do ich oferty programowej muszą korzystać z usług naziemnych sieci transmisyjnych. Z kolei wśród naziemnych sieci transmisyjnych, tylko TP Emitel dysponuje rozległą siecią, która może zapewnić nadawcom dostęp do szerokiej grupy użytkowników końcowych. 2. Drugi rodzaj to operatorzy sieci transmisyjnej (tj. potencjalni konkurenci TP Emitela), którzy chcąc świadczyć dla nadawców usługi konkurencyjne wobec usług świadczonych przez TP Emitel, musieliby posiadać dostęp do infrastruktury tegoż operatora. Posiadana przez nich infrastruktura wprawdzie umożliwia im funkcjonowanie, ale w bardzo ograniczonym zakresie, praktycznie nie stanowiącym żadnej konkurencji w stosunku do TP Emitel. Jednocześnie należy podkreślić, iż w przypadku strony popytowej na szczeblu hurtowym zarówno nadawcy radiofoniczni i telewizyjni jak też operatorzy naziemnych sieci transmisyjnych nie mogą uznać za substytuty transmisji programów w sieciach innych niż naziemne. Jak już wskazano wyżej, zarówno sieci kablowe jak i sieci satelitarne nie stanowią alternatywy dla tych podmiotów ze względu na brak dostępu do szerokiej grupy użytkowników końcowych. Ze względu na fakt ponoszenia dodatkowych kosztów przez użytkowników końcowych związanych z możliwością odbioru programów rozpowszechnianych drogą satelitarną (zakup anteny satelitarnej i tunera odbiorczego), czy opłaty abonamentu miesięcznego należnego operatorowi sieci telewizji kablowej, odbiór programów rozpowszechnianych drogą naziemną jest najtańszy i nie wymaga ponoszenia żadnych dodatkowych kosztów jest to koszt jedynie abonamentu radiowo-telewizyjnego, który stanowi obowiązkową opłatę na rzecz Rzeczypospolitej Polskiej, nie związaną z ofertą programową telewizji publicznej czy radia publicznego, tylko z faktem posiadania odbiornika telewizyjnego czy radiowego w gospodarstwie domowym. Natomiast chęć korzystania z innych możliwości odbioru (przez co szerszej gamy usług) programów radiowych czy telewizyjnych można uznać za mniej powszechną, gdyż wynika ona z konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów przez użytkowników końcowych chętnych do korzystania z tego typu usług. Jak pokazują dane przedstawione w punkcie 2.2. mniej niż 50 % użytkowników korzysta obecnie z oferty programowej nadawców dostępnej za pomocą sieci kablowych i technologii satelitarnej. W przeprowadzonej przez Prezesa UKE analizie, zostały wzięte pod uwagę usługi transmisji treści radiofonicznych lub telewizyjnych rozprowadzane drogą naziemną, czyli za pośrednictwem naziemnych obiektów nadawczych. Transmisja drogą satelitarną została ujęta jedynie w części dotyczącej usługi dosyłu sygnałów od nadawcy do przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Jednym z wykorzystywanych rodzajów dosyłu sygnału jest właśnie dosył satelitarny do obiektów nadawczych naziemnych w celu rozpowszechniania sygnałów radiofonicznych lub telewizyjnych z naziemnych stacji nadawczych użytkownikom końcowym. Usługa ta polega na przekazaniu sygnału radiofonicznego lub telewizyjnego od nadawcy do stacji nadawczej (tzw. up-link), która przekazuje sygnał do satelity telekomunikacyjnego lub radiodyfuzyjnego, gdzie jest on przetwarzany i rozsiewany na pewnym obszarze obsługiwanym przez danego satelitę. W celu naziemnego rozpowszechniania tego sygnału na obiektach nadawczych obsługujących danego nadawcę, zainstalowane są stacje odbiorcze (tzw. down-link), które odbierają sygnał i przekazują go do nadajników naziemnych. Dosył satelitarny to jedyna forma transmisji satelitarnej oferowana przez polskich operatorów (przedsiębiorców telekomunikacyjnych) oferujących świadczenie usług transmisji treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym. Polscy przedsiębiorcy nie świadczą usług rozpowszechniania drogą satelitarną ze względu na brak możliwości technicznych i finansowych. Polska nie posiada żadnego satelity, a tym samym żaden z polskich przedsiębiorców nie jest operatorem satelitarnym. W związku z tym nadawcy, którzy 11

12 rozpowszechniają swój program drogą satelitarną zmuszeni są korzystać z usług operatorów zagranicznych tj. EUTELSAT, ASTER czy Hot Bird. Z kolei usługi oferowane przez operatorów telewizji kablowej nie mogą stanowić dla nadawców substytutu transmisji w sieciach naziemnych ich programów, z uwagi na ograniczony, z góry ustalony zakres odbiorców, wykluczający powszechne nadawanie i odbiór danego programu. Wynika to z faktu, iż transmisja kablowa charakteryzuje się inną funkcjonalnością techniczną, niż transmisja w sieciach naziemnych, co wyklucza możliwość zaliczenia jej do jednego rynku produktowego razem z transmisją telewizyjną lub radiową w sieciach naziemnych. Jak zauważono wcześniej, nie mamy tu bowiem do czynienia z systemem powszechnego odbioru, czyli radiokomunikacją rozsiewczą (ang. broadcasting) lecz z systemem zbiorowego odbioru (ang. cablecasting) określonej grupy oznaczonych odbiorców. Jest to system zamknięty, kontrolowany przez operatora sieci kablowej, a sieć ta stanowi system dystrybucji programów do oznaczonych adresatów, tworzących zbiór odbiorców programów. Ponadto, z punktu widzenia substytucyjności podażowej rynku, jest mało prawdopodobne, by któryś z istniejących operatorów świadczących usługi transmisji w sieciach naziemnych był w stanie w krótkim okresie czasu zastąpić swoją sieć naziemną siecią kablową lub satelitarną, gdyż jej wybudowanie jest czasochłonne i kosztowne. W konsekwencji Prezes UKE postanowił wyłączyć z zakresu produktowego na poziomie hurtowym usługi transmisji radiowej i telewizyjnej w sieciach kablowych i satelitarnych. Jednocześnie Prezes UKE chce podkreślić, iż fakt braku analizy konkurencyjności w chwili obecnej rynków usług świadczonych w sieciach kablowych i satelitarnych nie przesądza o tym, iż analiza taka nie zostanie dokonana w przyszłości. Prezes UKE uznał także za zasadne dokonać oceny, na ile usługi transmisji programów radiowych i telewizyjnych są substytucyjne pomiędzy sobą. Biorąc pod uwagę charakterystykę tych usług można stwierdzić, iż taka substytucja nie występuje. Związane jest to z faktem, iż usługa transmisji programu telewizyjnego posiada inne odmienne cechy od transmisji programu radiowego. W tej pierwszej elementem charakterystycznym jest przekaz obrazu, a w drugiej głosu. Obraz i głos mogą być elementami, które wzajemnie się uzupełniają (telewizja) natomiast pojedynczo żaden z nich nie może być traktowany jako substytut drugiego. Użytkownik końcowy nie postrzega programu radiowego jako substytutu programu telewizyjnego. Zarówno jeden jak i drugi przekaz niosą ze sobą nieco odmienne treści oraz zupełnie inny sposób ekspresji czy formy. W tej sytuacji nadawca, który chce, aby emitowany przez niego program telewizyjny dotarł do użytkownika końcowego także nie będzie traktował jako substytutu emisji programu radiowego, gdyż jak wskazano powyżej jest to odmienna usługa. Podkreślić należy też fakt, iż sieci służące do transmisji programu telewizyjnego posiadają odmienną charakterystykę od sieci służących do transmisji programów radiowych (uwarunkowania techniczne m.in. odbiorcy będący w ruchu, mogą odbierać wyłącznie programy radiowe), co stanowi dodatkowy argument przesądzający o braku substytucji pomiędzy tymi usługami. Jednakże w Polsce analizowani operatorzy naziemnych sieci transmisyjnych świadczą zarówno usługi transmisji programów telewizyjnych, jak i radiowych. Umożliwia to posiadana przez nich infrastruktura. Z tego względu można przyjąć, iż każdy z nich ma w swojej ofercie obie usługi i jednocześnie każdy z nich świadczy te usługi na szczeblu krajowym. W tej sytuacji Prezes UKE dostrzegając różnice, ale mając jednocześnie na względzie specyfikę tego rynku - postanowił potraktować obie usługi, tj. transmisję programów telewizyjnych oraz transmisję programów radiowych jako wchodzące w skład jednego rynku właściwego. Dokonując określenia szczegółowego zakresu produktowego rynku można wyodrębnić na nim następujące usługi: 12

13 - transmisja naziemna analogowa treści (programów) telewizyjnych lub radiofonicznych; - transmisja naziemna cyfrowa treści (programów) telewizyjnych lub radiofonicznych; Dotychczas polscy operatorzy telekomunikacyjni, świadczący usługi rozpowszechniania lub transmisji programów (treści) radiofonicznych i telewizyjnych na rzecz nadawców, świadczyli jedynie usługi w technologii analogowej. Natomiast cyfrowa transmisja treści (programów) radiofonicznych i telewizyjnych drogą naziemną praktycznie nie istniała. W 2004 roku uruchomiono testowo cyfrową transmisję programów telewizyjnych w kilku miejscach w Polsce, a obecnie próby przeprowadza dwóch przedsiębiorców telekomunikacyjnych TP Emitel oraz INFO-TV-FM Sp. z o.o. Zgodnie z przyjętą Strategią wdrażania naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce, do końca 2014 roku usługi cyfrowej transmisji programów radiowych i telewizyjnych rozprowadzanych drogą naziemną, zastąpią całkowicie usługi analogowe. Jak wynika z powyższego, rynek transmisji cyfrowej naziemnej jest w chwili obecnej rynkiem w początkowej fazie tworzenia. Powyższe twierdzenie potwierdzają również przychody osiągnięte na rynku hurtowym z transmisji cyfrowej, przez największego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, tj. TP Emitel (jedynego który wykazał w tym zakresie przychody w latach ). Mimo to, mając na względzie wielkość udziałów rynkowych (część 4 decyzji) TP Emitel stwierdzić należy, że także w zakresie świadczenia usługi naziemnej cyfrowej transmisji programów telewizyjnych TP Emitel ma jak dotąd silną zbliżoną do monopolu - pozycję rynkową. Technologia cyfrowa naziemna nie stanowi obecnie, jak i nie będzie stanowić w perspektywie najbliższych dwóch lat, substytutu dla naziemnej technologii analogowej. Tym niemniej, szczególnie wobec planów przejścia z emisji analogowej na cyfrową, ujętych w ww. strategii i będących elementem ustaleń w skali UE, infrastruktura TP Emitel może być i powinna, w celu zapewnienia efektywnego wdrożenia technologii cyfrowej na potrzeby naziemnej emisji sygnałów radiofonicznych lub telewizyjnych, wykorzystywana bez przeszkód także dla tej emisji cyfrowej. Nie jest zdaniem Prezesa UKE uzasadnione wyłączanie tego rynku z analizy dokonanej w niniejszej decyzji, a obowiązki nałożone decyzją, zgodnie z sentencją, nie wyróżniają obowiązków związanych z transmisją analogową lub cyfrową, traktując je jako jeden rynek transmisji radiofonicznych i telewizyjnych. Hurtowy rynek świadczenia usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym, uwzględniając dokonane w nim przez Prezesa UKE wyłączenia, można więc podzielić na następujące usługi: świadczenie usług analogowej transmisji programów telewizyjnych i radiofonicznych rozpowszechnianych z obiektów nadawczych przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, świadczenie usług cyfrowej transmisji programów telewizyjnych i radiofonicznych rozpowszechnianych z obiektów nadawczych przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, W ramach usługi transmisji programów realizowane są: emisja sygnałów z obiektów nadawczych przedsiębiorców telekomunikacyjnych do odbiorców końcowych programów radiowych i telewizyjnych, 6 W 2004 r. było to jedynie 0,17% jego przychodów z transmisji programów telewizyjnych 13

14 dosył sygnałów transmisja przeznaczonych do emisji programów ze studiów radiowych i telewizyjnych (umiejscowionych zazwyczaj w większych aglomeracjach) do obiektów nadawczych rozlokowanych na terenie całego kraju, usługi do celów kontrybucyjnych dostarczanie do studia sygnałów radiowych lub wizyjnych z wozów transmisyjnych i stałych obiektów do studiów radiowych i telewizyjnych w celu ich montażu w gotowe programy są to usługi świadczone producentom programów (którzy mogą być tożsami z nadawcami, ale mogą być także niezależnymi przedsiębiorcami, dostarczającymi programy różnym nadawcom). Usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych realizowane są w koncesjonowanych pasmach radiowych z ustalonymi przez Regulatora mocami wypromieniowywanymi (ERP) przy wykorzystaniu: stacji nadawczej małej mocy (ERP do 1 kw), stacji nadawczej średniej mocy (ERP od 1 do 10 kw), stacji nadawczej dużej mocy (ERP powyżej 10 kw), radiolinii do obiektu nadawczego w celu świadczenia usługi analogowej/cyfrowej transmisji programów radiofonicznych/telewizyjnych rozpowszechnianych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego z własnego obiektu nadawczego, łącza stałego (światłowód lub kabel miedziany) do obiektu nadawczego w celu świadczenia usługi analogowej/cyfrowej transmisji programów radiofonicznych/telewizyjnych rozpowszechnianych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego z własnego obiektu nadawczego, łącza satelitarnego do obiektu nadawczego w celu świadczenia usługi analogowej transmisji programów radiofonicznych rozpowszechnianych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego z własnego obiektu nadawczego. Podział na dosył i emisję (rozpowszechnianie) programów. Z analizy Prezesa UKE wynika, iż oprócz opisanej powyżej usługi rozpowszechniania (transmisji) programów radiofonicznych lub telewizyjnych, drugą podstawową usługą, jaką świadczą podmioty występujące na rynku świadczenia transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym są usługi dosyłu. Aby dokonana w niniejszej decyzji analiza była spójna i wiernie odzwierciedlała sytuację na rynku właściwym, Prezes UKE postanowił dokonać opisu tej usługi, a także pokazać w późniejszej części decyzji udział poszczególnych przedsiębiorców w zakresie jej świadczenia. Ponadto, należy zauważyć, iż analiza usług oferowanych przez przedsiębiorców pokazuje, iż usługa bardzo często sprzedawana jest w pakiecie z usługą transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych. Tak więc, pomimo iż trudno jest uznać, że dosył może w pełni zastępować transmisję programów telewizyjnych lub radiowych, to jednak fakt, iż sprzedawana jest ona łącznie z dosyłem oznacza, że podlega takim samym warunkom konkurencyjnym oraz ograniczeniom cenowym. Powyższe zaś daje podstawy, by stwierdzić, iż obie te usługi należą do tego samego rynku właściwego na poziomie hurtowym. Stosowane przez przedsiębiorców działających na polskim rynku rodzaje dosyłu to: 1/ satelitarny - sygnał dosyłany jest do stacji czołowej za pomocą satelity, następnie przetwarzany i emitowany w sposób naziemny. Z takiego rodzaju dosyłu korzystają głównie nadawcy publiczni i nieliczni komercyjni. 2/ radioliniowy - sygnał ze stołu mikserskiego przekazywany jest do nadajnika radiolinii, który poprzez antenę nadawczą wąską wiązką przekazywany jest z anteny odbiorczej do stacji czołowej odbiornika radiolinii na obiekcie nadawczym. Sygnał od odbiornika przekazywany 14

15 jest do nadajnika radiowego/telewizyjnego na obiekcie nadawczym. Korzystają z niego głównie małe rozgłośnie lokalne i nadawcy publiczni na krótkich odległościach około 30 km. 3/ światłowodowo-kablowy - dwa odległe od siebie urządzenia pracują z wykorzystaniem sygnału elektrycznego i komunikują się za pośrednictwem sygnału optycznego. Aby to umożliwić, w nadajniku zachodzi zamiana sygnału elektrycznego na optyczny(tzw. konwersja E/O), a w odbiorniku zamiana odwrotna (tzw. konwersja O/E). 4/ poprzez odbiornik retransmisyjny - wykorzystywany jest tuner odbierający jedną częstotliwość naziemną, podłączony do nadajnika pracującego na innej częstotliwości. Podział usług transmisji treści (sygnałów) radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania ich użytkownikom końcowym na usługi dosyłu sygnału do stacji nadawczej i na usługi emisji (rozpowszechniania) programów (treści) radiofonicznych lub telewizyjnych, został wprowadzony ze względu na możliwość świadczenia przez przedsiębiorcę tylko jednej z tych usług, np. usług dosyłu sygnału do stacji nadawczej obsługiwanej przez innego przedsiębiorcę w celu rozpowszechniania tego sygnału (treści) użytkownikom końcowym lub świadczenie tylko usług rozpowszechniania programów (treści) radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym dosyłanego przez nadawcę samodzielnie lub przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego. Najczęściej dosył sygnału zarówno radiofonicznego jak i telewizyjnego do obiektów nadawczych zapewniają nadawcy we własnym zakresie. Jednak w praktyce polskiej stosowane są również inne możliwości np. przedsiębiorcy telekomunikacyjni świadczący usługi rozpowszechniania sygnałów radiofonicznych i telewizyjnych ze swoich obiektów nadawczych czy stacji nadawczych poza emisją sygnału świadczą również usługę dosyłu tego sygnału ze studia programowego, wozu transmisyjnego itp. do obiektu nadawczego, z którego rozpowszechniają treści radiofoniczne i telewizyjne za pośrednictwem stacji nadawczych (systemów antenowych) do użytkowników końcowych. Najczęściej stosowane jest w Polsce łączne świadczenie tych dwóch usług przez jednego przedsiębiorcę, w przypadku gdy nadawca nie zapewnia dosyłu sygnału. Jednak zdarzają się sytuacje, gdy nadawca zawiera umowy dotyczące świadczenia usług transmisji treści radiofonicznych lub telewizyjnych z kilkoma przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi z innymi na świadczenie usługi dosyłu sygnałów do obiektu nadawczego, z którego rozpowszechniany będzie program za pomocą częstotliwości zlokalizowanej na danym obiekcie nadawczym, natomiast z innymi na rozpowszechnianie programów z obiektu nadawczego lub obiektów nadawczych (w przypadku sieci). Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, iż usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym na szczeblu hurtowym oraz usługi dosyłu tych programów są usługami dostępu do sieci dla nadawców radiofonicznych i telewizyjnych, niezbędnymi do świadczenia użytkownikom końcowym usług transmisji tych programów. Ze względu na potrzeby użytkowników końcowych nadawcy radiowi i telewizyjni są zmuszeni nabyć usługi transmisji programów telewizyjnych i radiowych oraz dosyłu od operatora naziemnej sieci transmisyjnej, gdyż tylko w ten sposób mogą dotrzeć ze swoją ofertą programową do dużej ilości użytkowników końcowych. Z powyższego wynika, że dla potrzeb niniejszej analizy rynek produktowy składa się zarówno z rynku dosyłu jak i emisji Rynek geograficzny. Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne. Podobną definicję rynku 15

16 geograficznego zawiera art. 4 pkt. 8 ustawy o.k.i.k., do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Zakres geograficzny rynku poddanego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek krajowy. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE, potwierdziła kwalifikację dokonaną przez Ministra Infrastruktury. Na obszarze RP brak jest bowiem takich barier dostępu do świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych w celu dostarczania treści użytkownikom końcowym, które stanowiłyby podstawę do geograficznej segmentacji tego rynku. Brak jest też różnic w zależności od obszaru geograficznego w preferencjach odbiorców usług. Nie występują również zależne od obszaru - różnice cen, czy kosztów transportu. Z tych względów Prezes UKE potwierdził zasadność włączenia do zakresu rynku właściwego naziemnych sieci transmisyjnych istniejących na terytorium kraju. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego. Na rynku hurtowym występują dwa rodzaje klientów (nabywców). Są nimi z jednej strony nadawcy radiowi lub telewizyjni, którzy chcą dostarczać treści radiofoniczne lub telewizyjne użytkownikom końcowym korzystając z sieci transmisyjnych operatorów. Drugi rodzaj klientów to operatorzy naziemnych sieci transmisyjnych, którzy korzystając z sieci transmisyjnych własnych lub innych operatorów - chcą dostarczać treści radiofoniczne lub telewizyjne na rzecz użytkowników końcowych. Natomiast dostawcami usług na tym rynku są operatorzy naziemnych sieci transmisyjnych umożliwiających rozpowszechnianie treści radiofonicznych i telewizyjnych w celu dostarczania tych treści użytkownikom końcowym. W ramach przeprowadzonej przez Prezesa UKE analizy rynku świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym, do przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na polskim rynku zostały rozesłane pytania odnośne prowadzonej przez nich działalności. Na analizowanym rynku przychody powyżej 1% całości rynku osiągnęły następujące podmioty: 1. TP Emitel, 2. RS TV S.A. (RS TV), 3. Polskie Sieci Nadawcze Sp. z o.o. (PSN), 4. INFO Zbigniew Gumuliński Martin Panasiuk S.j. (INFO), 5. INFO-TV-FM Sp. z o.o. (INFO-TV-FM). 3.1 Struktura własnościowa TP EMITEL TP Emitel został założony w 2001 roku (jako spółka zależna od Telekomunikacji Polskiej S.A. i wykorzystująca posiadaną uprzednio przez nią infrastrukturę) i zajmuje się analogową emisją naziemną, cyfrową emisją naziemną, przesyłaniem sygnałów radiofonicznych i telewizyjnych oraz radiokomunikacją morską. Ponadto, TP Emitel zajmuje się doradztwem technicznym w zakresie radiodyfuzji i radiokomunikacji, wynajmem infrastruktury technicznej 16

17 na potrzeby nadawców i operatorów systemów radiokomunikacyjnych, projektowaniem instalacji systemów radiokomunikacyjnych, utrzymaniem i naprawą systemów radiokomunikacyjnych oraz infrastruktury budowlanej obiektów radiokomunikacyjnych. W maju 2002 r. TP Emitel został wydzielony ze struktur Telekomunikacji Polskiej (wraz z odpowiednią części infrastruktury). Aktualnie z usług emisyjnych firmy korzysta ponad 50 % nadawców w ujęciu ilościowym. TP Emitel świadczy usługi na rzecz 70 nadawców radiowych i 8 telewizyjnych. Jedynym udziałowcem TP Emitel jest nadal TP.S.A. INFO INFO jest operatorem telekomunikacyjnym, posiadającym 12 obiektów telekomunikacyjnych, z których świadczy usługi operatorskie m.in dla: Polskiego Radia, Radia ZET, Radia RMF, Sieci Katolickiego Radia PLUS, Radia Maryja: dostarczanie sieci telekomunikacyjnej - publicznej sieci telekomunikacyjnej przeznaczonej do rozpowszechniania lub rozprowadzania programów radiofonicznych lub telewizyjnych drogą rozsiewczą; dostarczanie sieci telekomunikacyjnej - typu T-DAB, DVB-T; świadczenie usług telekomunikacyjnych - usługa rozprowadzania lub rozpowszechniania programów radiofonicznych lub telewizyjnych; usługa transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania ich treści użytkownikom końcowym; usługa transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych świadczona przedsiębiorcom telekomunikacyjnym; usługa dzierżawy łączy telekomunikacyjnych; usługa transmisji danych; usługa zapewniania dostępu do sieci Internet; usługa telekomunikacyjna świadczona w sieci satelitarnej typu VSAT. INFO-TV-FM INFO-TV-FM powstała 15 września 2003 roku w wyniku fuzji spółek: INFO Inwestycje Sp. z o.o. (istniejącej od r.) i TV-FM Sp. z o.o. (istniejącej od r.), jest operatorem telekomunikacyjnym w zakresie świadczenia radiodyfuzji, ponadto świadczy usługi emisji programów radiowych i telewizyjnych dla nadawców publicznych jak i komercyjnych. INFO-TV-FM buduje wieże oraz maszty telekomunikacyjne na potrzeby własne i kontrahentów zewnętrznych, a także wyposaża te obiekty w sprzęt nadawczoodbiorczy, a ponadto dostarcza na rynek polski zarówno nadawcze jak i odbiorcze urządzenia do transmisji cyfrowej naziemnej i satelitarnej. Głównymi udziałowcami firmy są: Zbigniew Gumuliński i Martin Panasiuk 50% udziałów. Spółka INFO Gumuliński Panasiuk S.J. jest spółką powiązaną ze spółką INFO TV FM poprzez osoby 2 wspólników będących również udziałowcami w spółce INFO-TV-FM. PSN PSN jest spółką telekomunikacyjną działającą na polskim rynku od 1994 roku. Właścicielem PSN jest Télédiffusion de France, posiadająca 100% udziałów firmy. Obszary działalności PSN można podzielić na trzy grupy: Naziemna emisja programów radiowych i telewizyjnych Telewizja cyfrowa 17

18 Usługi dla przedsiębiorstw telekomunikacyjnych Istotną częścią oferty PSN są usługi dla operatorów telekomunikacyjnych - sieci telefonii komórkowej, łączności trunkingowej czy transmisji danych. PSN buduje dla nich stacje bazowe oraz zajmuje się ich eksploatacją. PSN wynajmuje także swoją infrastrukturę techniczną. Na zlecenie klienta PSN dokonuje pomiarów natężenia pól radiowych. PSN przyjmuje także do eksploatacji i konserwacji należące do klienta, istniejące stacje bazowe. RS TV RS TV została założona w 1994 roku i jest operatorem telekomunikacyjnym świadczącym usługi w zakresie radiodyfuzji. Posiada 35 własnych obiektów nadawczych zlokalizowanych na terenie całego kraju. Dodatkowo współpracuje z innymi podmiotami posiadającymi odpowiednią infrastrukturę nadawczą. Stacje nadawcze wyposażone są w profesjonalne urządzenia przygotowane do świadczenia usług emisyjnych dla koncesjonowanych nadawców telewizyjnych i radiowych. Spółka RS TV wchodzi w skład grupy kapitałowej Telewizji Polsat Cyfrowy S.A., która posiada 100% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. 3. Analiza rynku pod kątem konkurencyjności rynku właściwego i występowania znaczącej pozycji rynkowej Prawne podstawy do wyznaczenia pozycji rynkowej na rynku właściwym. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeżeli Prezes UKE ustali, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Ustawa zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania przy ocenie pozycji znaczącej szeregu kryteriów, pozwalających na ustalenie, czy podmioty działające na rynku zajmują indywidualną pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 PT (przy analizie kolektywnej pozycji znaczącej). Jednocześnie należy zauważyć, iż zgodnie z art. 24 ust. 6 uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 lub 5, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. Powyższe regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej traktatem lub TWE) z dnia 25 marca 1957 r. Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej ETS) w sprawie United Brands Company and United Brands Continental Bv v Commission 7 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umożliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w dużej mierze niezależnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. Stanowisko powyższe 7 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

19 zostało powtórzone w wyroku w sprawie Hoffman La Roche & Co AG v Commission, 8 zgodnie z którym: Taka pozycja nie wyłącza istnienia pewnej konkurencji, jak ma to miejsce w przypadku monopolu i quasi-monopolu, lecz umożliwia przedsiębiorcy, który czerpie z tego tytułu korzyści, jeżeli nie określać, to co najmniej w znaczący sposób wpływać na warunki rozwoju konkurencji, a w każdym razie działać, nie licząc się z nią tak długo, jak takie działania nie przynoszą mu strat. Pozycję dominującą należy odróżnić od rodzajów paralelnych zachowań charakterystycznych dla oligopoli poprzez to, iż w oligopolu zachowania przedsiębiorców współgrają, podczas gdy w przypadku przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą zachowanie przedsiębiorcy, który czerpie z tej pozycji korzyści, w znacznej mierze ustalane jest jednostronnie. Istnienie pozycji dominującej może wynikać z wielu czynników, które ujmowane osobno, nie są decydujące, jednak spośród nich bardzo ważnym są wysokie udziały w rynku. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, że Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach służących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex-ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe wychodzi z założenia, że dysponowanie dużymi udziałami w rynku przekraczającymi 50 % - pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, określić daną pozycję jako dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Udziały w rynku mogą zostać oszacowane na podstawie wielkości fizycznych lub obrotów, a najbardziej właściwy wskaźnik winien zostać określony w zależności od charakterystyk każdego rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz oznacza, że wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie może wystarczać do ustalenia indywidualnej pozycji dominującej przedsiębiorstwa. Na podstawie orzecznictwa, zarówno krajowego, jak i wspólnotowego, regulacji polskich oraz Wytycznych 9 należy wziąć pod uwagę inne wskaźniki, o charakterze jakościowym, w szczególności: - brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, - istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, - brak albo niewielki poziom równoważącej siły nabywczej, - łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, - ekonomie skali, - ekonomie zakresu, - zintegrowanie pionowe przedsiębiorcy, - poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaży przedsiębiorcy, - brak potencjalnej konkurencji, - istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego. - istnienie barier wejścia na rynek właściwy. 8 Case 85/76), [1979] ECR 461; [ 1979] 3 CMLR 211 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str w punkcie 78 przywoływanych Wytycznych przypomina się, że istnienia pozycji dominującej nie da się ustalić jedynie na podstawie dużego udziału w rynku. 19

20 Ponadto, należy zauważyć, że niniejsza analiza prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie możliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. Może więc prowadzić do wyników odmiennych niż te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post. Przedmiotem niniejszej analizy nie jest badanie sposobu postępowania w przeszłości, nadużywania pozycji dominującej lub zawierania niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień. Analiza dokonana przez NRA różni się także od rodzaju analizy, która może być prowadzona ex-ante, podczas badania fuzji ekonomicznej przez organ ds. konkurencji, ponieważ wtedy chodzi o ocenę ryzyka dla struktury rynku, dotyczącego pewnego zdarzenia, a nie wypowiadania się na temat struktury rynkowej jako takiej. Wytyczne Komisji podkreślają ponadto w punkcie 27, że punktem wyjściowym dla przeprowadzenia analizy rynku dla celów art. 15 Dyrektywy Ramowej nie jest istnienie porozumienia czy praktyk uzgodnionych, objętych zakresem art. 81 TWE ani koncentracja objęta zakresem rozporządzenia o fuzji, ani też domniemane nadużycie dominacji rynkowej objęte zakresem art. 82 TWE, lecz podstawą powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. W tych ramach, wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynku zdefiniowanym dla celów regulacji ex-ante nie oznacza automatycznie, iż przedsiębiorstwo to zajmuje także dominującą pozycję na rynku określaną dla celów art. 82 TWE lub podobnych przepisów krajowych. (...). Po prostu wskazuje ono na to, iż z perspektywy strukturalnej i w krótkim bądź średnim okresie operator ma i będzie miał na zidentyfikowanym rynku właściwym wystarczającą pozycję rynkową, aby móc zachowywać się do pewnych granic, niezależnie od konkurencji, klientów i konsumentów 10. Ramy badania pozycji dominującej w procesie analizy rynków są więc nowym działaniem w stosunku do praktyki organów do spraw konkurencji. 4. Analiza rynku pod kątem występowania indywidualnej pozycji rynkowej Udział przedsiębiorcy w rynku. Poniżej zostały przedstawione udziały operatorów obliczone pod względem przychodów ze świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych w Polsce, w latach Punkt 30 Wytycznych 20

21 Udziały pod wzgledem przychodów ze świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych w latach % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 5,27% 8,72% 13,14% 12,94% 94,73% 91,28% 86,86% 87,06% TP Emitel Pozostali Źródło: Opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie formularzy do badania konkurencyjności. Z powyższego wykresu wynika, że w badanym okresie najwyższe przychody ze świadczenia usług na rynku świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczana treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym osiągał TP Emitel. Pomimo niewielkiego spadku przychodów w badanym okresie TP Emitel nadal ma bardzo mocną pozycję na badanym rynku. Jego udział w całym rynku na koniec badanego okresu w 2005 roku ukształtował się na poziomie nieco wyższym od 87%, pozostawiając pozostałym 4 podmiotom uczestniczącym w tym rynku niecałe 13% udziału. Tak wysoki udział w badanym rynku jednego podmiotu świadczy o braku ukształtowanej konkurencji na rynku świadczenia usługi transmisji radiofonicznych i telewizyjnych użytkownikom końcowym. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na fakt, iż na przestrzeni czterech badanych lat udział tego przedsiębiorcy zmniejszył się jedynie o 7,6 punktu procentowego, co biorąc pod uwagę istnienie aż czterech podmiotów próbujących skutecznie konkurować na rynku hurtowym jest niewielkim spadkiem udziału. Poniższy wykres przedstawia udziały poszczególnych operatorów pod względem przychodów ze świadczonych usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w roku

22 Udziały operatorów pod względem przychodów ze świadczonych usług transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych w 2005 roku (w %) 8,61% 2,18% 1,44% 0,71% 87,06% TP Emitel RS TV INFO GP PSN INFO TV_FM Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie formularzy konkurencyjnych Na powyższym wykresie widać jak rozkładają się siły rynkowe. Wyróżniającą się, dominującą pozycję pod względem udziałów zarówno z usług transmisji treści radiowej jak i telewizyjnej posiada spółka TP Emitel. Pozycja spółki od momentu jej powstania jest niezachwiana w 2005 roku drugiemu co do wielkości przedsiębiorcy na tym rynku, RS TV udało się zdobyć jedynie 8,6% udziałów na tym rynku, pod względem przychodów. W dalszej części przedstawiona została struktura udziałowa w procentach badanego rynku dla poszczególnych jego usług. Usługi analogowej transmisji treści (programów) dla: analogowej telewizji w latach , analogowego radia w latach cyfrowej telewizji naziemnej w latach Poniższy wykres przedstawia udziały procentowe TP Emitel w porównaniu do udziałów pozostałych operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługi analogowej transmisji programów telewizyjnych pod względem przychodów w latach

23 Udziały TP Emitel pod względem przychodów ze świadczenia usługi analogowej transmisji programów telewizyjnych w latach % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 5,00% 8,54% 15,32% 14,86% 95,00% 91,46% 84,68% 85,14% TP Emitel Sp. z o. o. Pozostali Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych przekazanych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Z powyższego wykresu wynika, że w całym badanym okresie czyli w latach największy udział w świadczeniu usługi analogowej transmisji programów (treści) telewizyjnych osiągał TP Emitel. W pierwszym z badanych lat 2002 roku udział tego operatora wyniósł 95% i pomimo prawie 10% spadku w ciągu badanego okresu, na koniec 2005 roku TP Emitel nadal praktycznie nie posiadał konkurencji na rynku. Cztery pozostałe podmioty świadczące usługę analogowej transmisji programów telewizyjnych razem osiągnęły niecałe 15% udziału w tej części rynku. Poniższy wykres przedstawia udziały, pod względem przychodów, TP Emitel oraz pozostałych operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługi analogowej transmisji programów radiofonicznych w latach Udział TP Emitel pod względem przychodów ze świadczenia usługi analogowej transmisji programów radiofonicznych w latach % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13,43% 9,27% 9,73% 9,80% 86,57% 90,73% 90,27% 90,20% TP Emitel Sp. z o. o. Pozostali 23

24 Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych otrzymanych od przedsiębiorców Z powyższego wykresu wynika, że również w zakresie świadczenia usługi analogowej transmisji programów radiofonicznych TP Emitel zajmuje najwyższą pozycję pod względem kryterium przychodów. Przychody z powołanej powyżej usługi osiągane w całym badanym okresie czyli w latach stanowiły ok. 90% wszystkich przychodów osiąganych przez operatorów świadczących usługę analogowej transmisji programów radiofonicznych w Polsce. Na tej podstawie można stwierdzić, że w zakresie świadczenia usługi analogowej transmisji programów radiofonicznych TP Emitel zajmuje pozycję zbliżoną do monopolu. Poniżej przedstawione zostały udziały, pod względem przychodów, TP Emitel oraz pozostałych operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługi naziemnej cyfrowej transmisji programów telewizyjnych w roku 2004 i Analiza udziałów wskazała, iż pierwsze przychody z tego typu usług pojawiły się na analizowanym rynku dopiero w 2004 roku, a podmiotem, który pierwszy rozpoczął ich świadczenie była spółka TP Emitel, z udziałem 100%. W 2005 roku struktura rynku została przedstawiona na poniższym wykresie. Udziały TP Emitel pod wzgledem przychodów z usług cyfrowej telewizyjnej transmisji naziemnej, 2005 rok 22% TP EmiTel Pozostali 78% Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców Podsumowując analizowane kryterium udziałów przedsiębiorców świadczących usługi na rynku usług telewizyjnej cyfrowej transmisji naziemnej, należy niewątpliwie wskazać na TP Emitel jako na podmiot o znaczącej pozycji rynkowej, zbliżonej wręcz do monopolu. Podsumowując analizowane kryterium udziału przedsiębiorcy świadczącego usługi na analizowanym rynku, należy niewątpliwie wskazać na TP Emitel jako na podmiot o znaczącej pozycji rynkowej, zbliżonej wręcz do monopolu. Podsumowanie udziałów dla poszczególnych usług pokazuje poniższe zestawienie. Rodzaj świadczonej usługi ogółem z działalności na TP Emitel 92,91% 91,28% 86,86% 87,06% analizowanym rynku Pozostali 7,09% 8,72% 13,14% 12,94% TP Emitel 86,57% 90,73% 90,27% 90,20% analogowe radio Pozostali 13,43% 9,27% 9,73% 9,80% TP Emitel 95,00% 91,46% 84,68% 85,14% analogowa telewizja Pozostali 5,00% 8,54% 15,32% 14,86% cyfrowa telewizja naziemna TP Emitel 0,00% 0,00% 100,00% 77,78% 24

25 Pozostali 0,00% 0,00% 0,00% 22,22% Udział przedsiębiorcy w rynku to najistotniejszy wskaźnik służący do oceny pozycji zajmowanych przez przedsiębiorców. Posiadanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego znacznego udziału w danym rynku właściwym wskazuje na jego silną pozycję na tym rynku i sygnalizuje brak skutecznej konkurencji. Im większy udział w rynku ma konkretny przedsiębiorca, tym większe jest prawdopodobieństwo, że zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. W analizowanym przypadku taką spółką jest TP Emitel. Poniżej przedstawione zostały udziały w rynku świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych w celu dostarczania treści radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym w podziale na usługi: dosyłu sygnałów (treści) radiofonicznych lub telewizyjnych do obiektów nadawczych, świadczonej przez poszczególnych przedsiębiorców będących uczestnikami przedmiotowego rynku oraz emisji sygnałów (programów) radiofonicznych lub telewizyjnych. Dosył sygnału radiofonicznego Poniższa tabela przedstawia wielkość udziałów pod względem przychodów osiąganych przez poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze świadczenia usługi dosyłu sygnału (treści) radiofonicznego do obiektu nadawczego. Lp. Nazwa Przedsiębiorcy TP Emitel 89,24% 91,91% 93,51% 94,27% 2. PSN 5,90% 2,85% 1,92% 1,79% 3. INFO 4,86% 5,24% 4,56% 3,94% 4. INFO-TV-FM 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 5. RS TV 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych przedsiębiorców Z powyższej tabeli wynika, że z pięciu przedsiębiorców telekomunikacyjnych obecnych na rynku transmisji treści (sygnałów) radiofonicznych lub telewizyjnych tylko trzech świadczy usługę dosyłu sygnału radiofonicznego do obiektów nadawczych, z których rozpowszechniane są programy radiofoniczne. W związku z tym, na poniższym wykresie zostaną umieszczone tylko udziały przedsiębiorców świadczących przedmiotową usługę. 25

26 Udziały w zakresie świadczenia usługi dosyłu sygnału radiofonicznego pod względem wielkości uzyskiwanych przychodów w latach INFO Gumuliński Panasiuk S.J. PSN Sp. z o.o. TP Emitel Sp. z o.o. 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: formularze informacyjne Prezesa UKE. Z powyższego wykresu wynika, że zdecydowanym liderem na rynku dosyłu sygnału radiofonicznego do obiektów nadawczych w celu rozpowszechniania programów radiofonicznych jest TP Emitel. Udział tego przedsiębiorcy w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi rósł systematycznie w całym badanym okresie czyli w latach W 2002 roku udział TP Emitel w zakresie świadczenia usługi dosyłu sygnału radiofonicznego wyniósł ponad 89%. W 2003 roku był już wyższy o prawie 4%, natomiast rok później czyli na koniec 2004 roku udział TP Emitela w zakresie przedmiotowej usługi wyniósł już nieco ponad 93,5%. W ostatnim z badanych lat 2005 roku udział tego operatora ukształtował się na poziomie zbliżonym do 94,5%. Podczas gdy TP Emitel systematycznie zwiększał swój udział w świadczeniu przedmiotowej usługi, i tak niewielkie już udziały pozostałych dwóch operatorów malały z roku na rok. Udziały PSN malały w całym badanym okresie, natomiast udziały spółki INFO wahały się. Drugi operator pod względem wielkości udziału w zakresie świadczenia usługi dosyłu sygnału radiofonicznego w 2002 roku czyli PSN osiągnął jedynie 6% udział w pierwszym z badanych lat. Natomiast w 2003 roku udział tego operatora w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi zmalał o połowę w porównaniu z rokiem bazowym, zatrzymując się na poziomie zbliżonym do 3%. W następnych latach sytuacja na rynku w zakresie świadczenia tej usługi pogorszyła się. W 2004 roku udział PSN zmalał o kolejny 1%, a na koniec 2005 roku wynosił już tylko niecałe 1,8%. Ostatni z operatorów świadczących usługę dosyłu sygnału radiofonicznego do obsługiwanych przez siebie obiektów nadawczych osiągnął w pierwszym z badanych lat (2002 roku) udział w wysokości przekraczającej 4,8%. W 2003 roku udział spółki INFO wzrósł do ponad 5,2% i był jednocześnie najwyższym udziałem, jaki udało się osiągnąć tej spółce w całym badanym okresie. W następnym 2004 roku udział spółki zmalał do poziomu zbliżonego do 4,6%, aby w ostatnim z badanych lat zatrzymać się na poziomie bliskim 4%. Z powyższego wynika, że pomimo działań podejmowanych przez innych przedsiębiorców, bardzo wysoki i stale rosnący, przez co zbliżony obecnie do monopolu, udział w usługach dosyłu sygnału radiofonicznego nadal posiada TP Emitel. Zaznaczyć jednak należy, że z usług dosyłu sygnału do obiektów nadawczych najczęściej korzystają nadawcy publiczni (TVP S.A. czy Polskie Radio S.A.), natomiast komercyjni rzadziej. Nadawcy 26

27 komercyjni ogólnokrajowi lub ponadregionalni (sieci radiowe) zapewniają dosył sygnału do obiektów nadawczych we własnym zakresie, ze względu na wysokość kosztów świadczenia takiej usług oraz ze względu na jakość transmitowanego sygnału (najczęściej wykorzystywana forma to dosył świadczony drogą satelitarną). Mniejsi nadawcy czyli radia lokalne lub regionalne najczęściej również zapewniają dosył sygnału do obiektu we własnym zakresie ze względu na wysokość kosztów ponoszonych przez nadawcę kupującego dosył od operatora telekomunikacyjnego. Z informacji uzyskanych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługę dosyłu sygnału radiofonicznego do obiektów nadawczych wynika, że największymi klientami w tym zakresie są media publiczne czyli Telewizja Polska S.A. oraz spółki Polskiego Radia S.A. Dosył sygnału telewizyjnego Badając udziały w zakresie świadczenia usługi dosyłu sygnału telewizyjnego do obiektów nadawczych, na podstawie danych posiadanych przez Prezesa UKE oraz informacji uzyskanych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych będących uczestnikami rynku świadczenia usługi transmisji treści (programów) radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym, stwierdzić należy że TP Emitel posiadał 100% udział w zakresie świadczenia usługi dosyłu sygnału telewizyjnego do obiektów nadawczych w całym badanym okresie, czyli w latach , a tym samym był jedynym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym świadczącym przedmiotową usługę na rynku polskim. Usługi emisji (rozpowszechniania)programów radiofonicznych Poniższa tabela pokazuje udziały pod względem przychodów poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie świadczenia usługi transmisji treści (programów) radiofonicznych w latach Lp. Nazwa Przedsiębiorcy TP Emitel 87,57% 90,95% 90,89% 90,05% 2. PSN 6,29% 3,91% 3,51% 3,60% 3. INFO 5,88% 4,43% 4,45% 4,56% 4. RS TV 0,26% 0,55% 0,51% 0,59% 5. INFO-TV-FM 0,00% 0,16% 0,63% 1,19% Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych 27

28 Wielkość udziałów w zakresie świadczenia usługi rozpowszechniania programów radiofonicznych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych w latach RS TV S.A. INFO TV FM Sp. z o.o. INFO Gumuliński Panasiuk S.J. PSN Sp. z o.o. TP Emitel Sp. z o.o. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych Z powyższych danych wynika, że w zakresie usługi transmisji programów (treści) radiofonicznych zdecydowanym liderem pozostaje TP Emitel z około 90% udziałem utrzymującym się w całym badanym okresie, czyli w latach W pierwszym z badanych lat, tj. w 2002 roku, udział tego operatora był najniższy, biorąc pod uwagę cały badany okres, i wynosił ponad 87,5%. W 2003 roku wzrósł do poziomu zbliżonego do 91% i mnie więcej na tym samym poziomie utrzymywał się w następnym roku czyli w W ostatnim z badanych lat udział TP Emitel w zakresie przedmiotowej usługi zmalał nieznacznie do poziomu 90%. Następny z przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługę transmisji programów (treści) radiofonicznych na rzecz nadawców to PSN, którego udział w zakresie przedmiotowej usługi zmalał w badanym okresie czyli w latach W roku bazowym czyli 2002 udział PSN wyniósł prawie 6,3%. Natomiast w 2003 roku zmalał do niespełna 3,9%. W 2004 roku tendencja spadkowa utrzymywała się na koniec 2004 roku udział PSN wynosił 3,5%. Natomiast w ostatnim z badanych lat 2005 roku udział tego operatora wzrósł nieznacznie do poziomu 3,6%. Trzeci z pięciu operatorów świadczących usługę transmisji programów (treści) radiofonicznych spółka INFO w 2002 roku osiągnęła prawie 6% udział w zakresie przedmiotowej usługi. Jednak podobnie jak udziały PSN w 2003 roku, udział INFO również zmalał i na koniec roku osiągnął poziom już tylko 4,5%. Na zbliżonym poziomie udział operatora utrzymywał się jeszcze w 2004 roku, natomiast na koniec 2005 roku wzrósł nieznacznie do poziomu 4,6%. Dodać należy, że opisani powyżej operatorzy świadczą również usługę dosyłu sygnału radiofonicznego. Pozostali operatorzy świadczący usługę rozpowszechniania programów radiofonicznych odnotowali wzrost udziałów w zakresie świadczenia tej usługi, nie przekraczający jednak w sumie 2% udziałów pod względem przychodów ze świadczenia przedmiotowej usługi. 28

29 RS TV w pierwszym z badanych lat w 2002 roku osiągnął niewielki niespełna 0,3% udział w zakresie usługi rozpowszechniania programów radiofonicznych. Co prawda w 2003 roku podwoił wielkość tego udziału i na koniec 2003 roku udział RS TV ukształtował się na poziomie przekraczającym nieznacznie 0,5%. W 2004 roku wielkość udziału tego operatora w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi utrzymała się na bardzo podobnym poziomie, natomiast w ostatnim z badanych lat 2005 roku, nieznacznie wzrosła do poziomu 0,6%. Zauważyć jednak należy, że RS TV to spółka powołana przez Telewizję POLSAT S.A. w celu świadczenia usług rozpowszechniania programu tego nadawcy, a w związku z tym udziały w zakresie usług świadczonych nadawcom radiowym są znikome. Natomiast ostatni z operatorów świadczących usługę rozpowszechniania programów (treści) radiofonicznych powstał w 2003 roku. Spółka INFO-TV-FM w pierwszym z badanych w jej przypadku lat czyli w 2003 roku osiągnęła bardzo niewielki wynoszący prawie 0,2% udział. Już w następnym 2004 roku, udział INFO-TV-FM zwiększył się trzykrotnie w porównaniu z rokiem poprzednim ale na koniec 2004 roku wyniósł niewiele ponad 0,6%. W ostatnim z badanych lat 2005 roku spółka zwiększyła swój udział w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2004 czyli osiągnęła 1,2% udział w przychodach uzyskiwanych przez wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze świadczenia usługi rozpowszechniania programów (treści) radiofonicznych. Z powyższego wynika, że najwyższe udziały w zakresie przedmiotowej usługi biorąc pod uwagę przychody osiągane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych w badanym okresie posiada TP Emitel. Natomiast najprężniej rozwijającym się przedsiębiorcą zwiększającym systematycznie swój udział w zakresie świadczenia usługi rozpowszechniania programów (treści) radiofonicznych w latach była spółka INFO-TV-FM. Jednak zaznaczyć należy, że zdecydowanie wyższe udziały w zakresie przedmiotowej usługi osiągali przedsiębiorcy telekomunikacyjni świadczący nie tylko usługę rozpowszechniania programów (treści) radiofonicznych lecz również usługę dosyłu sygnału (programu) radiofonicznego do obiektów nadawczych. Usługi emisji programów telewizyjnych. Zgodnie z przyjętym wcześniej podziałem usług, przedsiębiorcy poza usługą dosyłu sygnałów radiofonicznych i telewizyjnych świadczą usługi rozpowszechniania programów (treści) telewizyjnych wykorzystując do tego celu własną lub dzierżawioną infrastrukturę techniczną. Usługa rozpowszechniania polega na rozprowadzaniu sygnałów telewizyjnych za pomocą przyznanych nadawcom w koncesjach kanałów ze stacji nadawczych stanowiących element infrastruktury technicznej wykorzystywanej przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do świadczenia usług transmisji treści (programów) telewizyjnych. Poniższa tabela pokazuje udziały pod względem przychodów poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie świadczenia usługi rozpowszechniania treści (programów) telewizyjnych w latach Lp. Nazwa Przedsiębiorcy TP Emitel 88,33% 81,91% 82,26% 82,58% 2. RS TV 8,71% 16,58% 16,12% 16,01% 3. INFO 1,64% 1,01% 0,94% 0,93% 4. PSN 1,32% 0,42% 0,42% 0,18% 5. INFO-TV-FM 0,00% 0,08% 0,26% 0,30% 29

30 Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych Wielkość udziału w zakresie przychodów osiąganych z usługi rozpowszechniania programów telewizyjnych osiąganych przez przedsiębiorców w latach INFO TV FM Sp. z o.o. PSN Sp. z o.o. INFO Gumuliński Panasiuk S.J. RS TV S.A. TP Emitel Sp. z o.o. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Źródło: obliczenia własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców telekomunikacyjnych Z powyższych danych wynika, że również w zakresie osiągania przychodów ze świadczenia usługi transmisji sygnału (programu) telewizyjnego TP Emitel osiągała najwyższe udziały spośród wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących przedmiotową usługę. Jej udział w latach kształtował się na poziomie 82-88,5%. Najwyższy udział operator osiągnął w pierwszym z badanych lat 2002 roku, gdy wielkość udziału przekroczyła 88%. W następnym 2003 roku udział TP Emitel zmalał do poziomu zbliżonego do 82%. W następnych dwóch latach wielkość udziału tego operatora w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi zwiększyła się nieznacznie i na koniec 2005 roku udział TP Emitel ukształtował się na poziomie 82,6%. Drugim operatorem, który osiągał dwucyfrową wielkość udziału w zakresie przychodów ze świadczenia usługi rozpowszechniania programów telewizyjnych była spółka RS TV. Tylko w pierwszym z badanych lat czyli w 2002 roku udział RS TV ukształtował się na poziomie zbliżonym do 9%. W następnym roku wzrósł prawie dwukrotnie, osiągając na koniec 2003 roku prawie 16,6%. W dwóch ostatnich latach wartość udziału RS TV w zakresie świadczenia przedmiotowej usługi nieznacznie zmalała osiągając na koniec 2005 roku poziom 16%. Pozostali operatorzy osiągali niewielkie przychody ze świadczenia usługi rozpowszechniania programów (treści) telewizyjnych, a tym samym ich udział w zakresie świadczenia tej usługi był w badanym okresie niewielki. Udziały spółek INFO i PSN malały w całym badanym okresie, natomiast udziały INFO-TV- FM rosły, ale i tak na koniec ostatniego z badanych lat były bardzo niewielkie. Zarówno INFO jak i PSN w pierwszym z badanych lat 2002 roku osiągnęli udziały w rynku przekraczające 1% (pierwszy z wymienionych operatorów osiągnął udział ponad 1,5%). W przypadku obydwu spółek największy spadek udziałów nastąpił w 2003 roku udział INFO zmalał do poziomu 1%, natomiast udział PSN aż do poziomu 0,4%. Podczas gdy wielkość 30

31 udziałów pierwszej ze spółek utrzymała się na zbliżonych do 1% poziomie przez dwa następne lata 2004 i 2005, udział PSN utrzymał się na poziomie z roku 2003 jeszcze tylko w 2004 roku. W ostatnim z badanych lat zmniejszył się o ponad połowę w porównaniu do roku poprzedniego i na koniec 2005 roku wyniósł niecałe 0,2%. Ostatnia z omawianych spółek INFO-TV-FM, która rozpoczęła działalność w 2003 roku osiągała nieznaczne udziały w zakresie świadczenia usługi rozpowszechniania programów (treści) telewizyjnych. W pierwszym roku czyli 2003 jej udział wynosił ledwie 0,1%, natomiast w 2004 już prawie 0,3% i na podobnym poziomie utrzymywał się aż do końca badanego okresu czyli do końca 2005 roku. Z powyższego wynika, że w zakresie świadczenia wszystkich omówionych powyżej usług wchodzących w skład rynku świadczenia usługi transmisji treści (programów) radiofonicznych lub telewizyjnych użytkownikom końcowym TP Emitel osiąga najwyższe udziały pod względem przychodów uzyskiwanych ze świadczenia przedmiotowych usług. Dodać należy, że udziały TP Emitela w zakresie dwóch z czterech omówionych powyżej usług wzrosły w badanym okresie (usługa dosyłu sygnału radiofonicznego oraz usługa transmisji programów radiofonicznych), a tylko w zakresie świadczenia usługi transmisji programów telewizyjnych udziały zmalały. (Usługę dosyłu sygnału telewizyjnego świadczy tylko TP Emitel) Spadek udziałów w zakresie osiągania przychodów ze świadczenia usługi rozpowszechniania programów telewizyjnych TP Emitel związany jest z przejęciem części tych udziałów przez RS TV spółkę świadczącą przedmiotową usługę na rzecz Telewizji POLSAT S.A., a tym samym na rzecz innych spółek telewizyjnych, w których nadawca posiada udziały. Natomiast w zakresie pozostałych usług głównie świadczonych nadawcom radiowym najczęściej ogólnopolskim i ponadregionalnym pozycja TP Emitel umacnia się z roku na rok. Przyczyną zwiększania udziałów w zakresie świadczenia usług zarówno dosyłu jak i rozpowszechniania sygnałów radiofonicznych, może być nie tylko najbardziej rozbudowana i zróżnicowania infrastruktura techniczna lecz również przyzwyczajenia szczególnie nadawców publicznych i obawa przed zmianami usługodawcy czy też brak środków finansowych lub możliwości poniesienia nakładów związanych z budową własnej infrastruktury technicznej. 4.2 Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielenia przez innych operatorów działających na tym rynku bądź mogących na niego wejść w badanym okresie czasu. Kryterium to dotyczy kontroli przedsiębiorcy nad taką infrastrukturą, która pozwala mu na działalność niezależną od innych operatorów. Pojęcie infrastruktura telekomunikacyjna oznacza tu sieć, część sieci lub elementy sieci, które są używane do dostarczania produktów lub usług na danym rynku właściwym. Kontrola natomiast może oznaczać własność, posiadanie, wykorzystywanie lub wpływ na infrastrukturę. Trudności w powieleniu istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej mogą wynikać zarówno z wysokich kosztów jej utworzenia jak i z fizycznych i technicznych parametrów sieci oraz ze strukturalnych i prawnych ograniczeń istniejących na danym rynku. Kryterium to jest istotne zwłaszcza przy analizie hurtowych rynków właściwych. Spełnianie tego kryterium przez konkretnego przedsiębiorcę może stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. TP Emitel TP Emitel stanowi część do grupy kapitałowej Telekomunikacji Polskiej S.A., jest to spółka powstała w wyniku przekształceń z przedsiębiorstwa Zjednoczenie Stacji Radiowych i Telewizyjnych. 31

32 Przedsiębiorca posiada kontrolę nad infrastrukturą, z której korzysta. TP Emitel posiada infrastrukturę, która swoim zasięgiem obejmuje 99,1% powierzchni kraju. W skład tej infrastruktury, umożliwiającej objęcie zasięgiem prawie całej powierzchni Rzeczpospolitej Polskiej, wchodzą obiekty zarówno małej jak i średniej oraz dużej mocy, mogące obsługiwać nadawców posiadających prawa do rozpowszechniania programów za pomocą częstotliwości o zróżnicowanej mocy promieniowanej czyli: - programów lokalnych (moc promieniowana częstotliwości do 1 kw); - programów regionalnych (moc promieniowana częstotliwości od 1 kw do 10 kw); - programów ponadregionalnych lub ogólnokrajowych (moc promieniowana częstotliwości powyżej 10 kw). W celu świadczenia usług nadawcom TP Emitel wykorzystuje: - 32 obiekty określone jako RTCN (Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze), które są obiektami dużej mocy i wykorzystywane są przeważnie do obsługi nadawców ogólnokrajowych oraz ponadregionalnych czyli dysponujących częstotliwościami (kanałami w przypadku programów telewizyjnych) o mocy promieniowanej przekraczającej 10 kw obiektów RTON (Radiowo-Telewizyjny Obiekt Nadawczy), TON (Telewizyjny Obiekt Nadawczy), RON (Radiofoniczny Obiekt Nadawczy) i SLR (Stacja Linii Radiowych) określonych jako obiekty średniej mocy wykorzystywanych do obsługi nadawców ponadregionalnych (sieć nadajników) dysponujących częstotliwościami (kanałami w przypadku nadawców telewizyjnych) o mocy promieniowanej od 1kW do 10 kw obiektów TSR (Telewizyjna Stacja Retransmisyjna), RSN (Radiowa Stacja Nadawcza) i RCN (Radiofoniczne Centrum Nadawcze) określone jako obiekty małej mocy, które wykorzystywane są głównie do świadczenia usług rozpowszechniania programów radiofonicznych i telewizyjnych dla nadawców dysponujących częstotliwościami (kanałami w przypadku nadawców telewizyjnych) o mocy promieniowanej do 1kW; - 1 obiekt RkCN (Radiokomunikacyjne Centrum Nadawcze) obsługujący nadawców zarówno lokalnych (posiadających prawo do rozpowszechniania programów za pomocą częstotliwości do 1kW) jak i regionalnych (posiadających prawo do rozpowszechniania programów za pomocą częstotliwości powyżej 1kW). Ze względu na podział usług świadczonych nadawcom oraz na definicję rynku właściwego dla tego rodzaju usług TP Emitel posiada: o o 94 obiekty nadawcze radiofoniczne oraz 155 obiektów nadawczych- telewizyjnych będących własnością spółki oraz wykorzystuje do świadczenia usług rozpowszechniania programów radiofonicznych i telewizyjnych 18 obiektów nadawczych - radiofonicznych i 51 obiektów nadawczych telewizyjnych nie będących jego własnością. TP Emitel posiada sieć cyfrowych telewizyjnych łączy rozlewczych za pośrednictwem których rozsyłane są programy Telewizji Polskiej S.A.: TVP1, TVP2 i TVP3. Sieć cyfrowych łączy telewizyjnych spółki TP Emitel jest siecią samodzielną i nie posiada punktów styku z sieciami innych operatorów świadczących usługi transmisji programów radiofonicznych lub telewizyjnych. 32

33 Do głównych klientów TP Emitela należą: - TVP S.A.; - Polskie Radio S.A.; - Radio ZET Sp. z o.o.; - Radio Muzyka Fakty Sp. z o.o.; - Prowincja Zakonu Redemptorystów (Radio MARYJA); - TVN Sp. z o.o. RS TV RS TV wykorzystuje do świadczenia usług transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych 39 obiektów nadawczych małej i średniej mocy będących własnością firmy oraz 41 obiektów nadawczych średniej i dużej mocy, na których operator posiada zainstalowane nadajniki, a które nie stanowią własności operatora. Obiekty będące własnością RS TV wyposażone zostały w podstawową infrastrukturę, przygotowaną na przyjęcie wszystkich chętnych legalnie działających nadawców, w tym przede wszystkim, w urządzenia do emisji programów telewizyjnych i radiowych. Należy jednak dodać, że spółka powstała w celu obsługi komercyjnego ogólnopolskiego nadawcy telewizyjnego jakim jest Telewizja POLSAT S.A, która jednocześnie jest jedynym właścicielem operatora. 33

34 PSN PSN prowadzi działalność od 1994 roku. Podobnie jak pozostali operatorzy, również PSN posiada własne obiekty oraz korzysta z obiektów nadawczych nie stanowiących własności przedsiębiorstwa. Zgodnie z przekazanymi do Urzędu informacjami PSN posiada 2 własne obiekty nadawcze radiofoniczne z możliwością adaptacji dla emisji programów telewizyjnych określane jako obiekty średniej mocy. Ponadto korzysta z 19 innych obiektów, na których zainstalowała własne nadajniki w celu świadczenia usług rozpowszechniania programów zarówno radiofonicznych jak i telewizyjnych głównie małej i średniej mocy. Jedynie na dwóch z tych 19 obiektów umieszczono nadajniki umożliwiające rozpowszechnianie programów z dużą mocą. Ze względu na niesymetryczne rozmieszczenie obiektów nadawczych wykorzystywanych przez operatora PSN do świadczenia usług transmisji sygnałów (treści) radiofonicznych i telewizyjnych na terytorium kraju zasięg sieci PSN szacuje się na około 18% powierzchni Polski, a szacowany zasięg biorąc pod uwagę liczbę potencjalnych odbiorców kształtuje się w granicach 8-9 milionów mieszkańców. Dodatkowo należy dodać, że PSN dzieli usługi świadczone na rzecz nadawców radiowych i telewizyjnych na dwie zasadnicze grupy: pełną usługę operatorską, usługę polegającą na udostępnieniu infrastruktury telekomunikacyjnej tym nadawcom, którzy pragną samodzielnie pełnić rolę operatora. W pierwszym z wymienionych wypadków całość infrastruktury oraz sprzętu nadawczoodbiorczego należy do PSN i jest przez PSN obsługiwana, w drugim zaś przypadku operator jest właścicielem systemów antenowo-fiderowych, zestawów filtrów rozdzielczych, dostarcza energię elektryczną do całości urządzeń pracujących w danej stacji, wyposaża pomieszczenia techniczne, w tym systemy klimatyzacyjne. 34

35 INFO-TV-FM Spółka INFO-TV-FM świadczy głównie usługi transmisji programów (treści) radiofonicznych. Do tego celu wykorzystuje 2 własne obiekty nadawcze średniej mocy oraz 7 obiektów nadawczych małej i średniej nie będących własnością operatora. Obiekty nadawcze będące własnością operatora to: 1) RON Lubaczów (obiekt własny INFO-TV-FM) 2) RTON Leżajsk (obiekt własny INFO-TV-FM) Natomiast obiekty nie będące własnością operatora, na których zostały zainstalowane nadajniki będące własnością INFO-TV-FM to: 1. RON Strzelce Opolskie; 2. RON Namysłów; 3. RON Paczków; 4. RON Gdańsk; 5. RON Gołańcz; 6. RTON Przasnysz; 35

36 Jedynie na ostatnim z wymienionych powyżej obiektów nadawczych spółka INFO-TV-FM umieściła nadajnik małej mocy umożliwiający rozpowszechnianie programów telewizyjnych, z którego korzysta nadawca publiczny (TVP). Dodać należy, że z własnych obiektów nadawczych średniej mocy operator świadczy usługi takim nadawcom jak: - PR I, PR II I PR III Polskiego Radia; - Radio ZET Sp. z o.o.; - Radio Muzyka Fakty Sp. z o.o. (RMF FM); - Prowincja Zakonu Ojców Redemptorystów (Radio MARYJA); - Radio RZESZÓW. Z pozostałych obiektów wykorzystywanych do świadczenia usług rozpowszechniania programów radiofonicznych przez INFO-TV-FM korzystają następujący nadawcy: - Radio OPOLE; - Publiczne Radio BIS; - PR I Polskiego Radia. INFO Spółka INFO świadczy jedynie usługi transmisji programów (treści) radiofonicznych. Do tego celu wykorzystuje 3 własne obiekty nadawcze średniej mocy oraz 12 obiektów nadawczych małej i średniej nie będących własnością operatora. Obiekty nadawcze będące własnością operatora to: 1) RON Feliksówka 2) RON Biała Podlaska 3) RTON Przasnysz Natomiast obiekty nie będące własnością operatora, na których zostały zainstalowane nadajniki będące własnością INFO to: 1. RON Słupsk; 2. RON Mielec; 3. RON Tarnobrzeg; 4. RON Łowicz; 36