prohabitat Prohabitat

Transkrypt

1 2017 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno na lata: prohabitat Prohabitat

2

3 Pracownia ekspertyz środowiskowych i przyrodniczych os. Mozarta 23/13; Kraków REGON: NIP: Tel.: www kontakt@prohabitat.com.pl Kraków 2017 r.

4 Spis treści Strona 3 z Spis treści Spis treści... 3 I. Informacje ogólne... 4 II. Opis, analiza i ocena stanu środowiska III. Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego IV. Rozwiązania zapobiegające, ograniczające lub kompensujące negatywny wpływ na środowisko, mogący być efektem realizacji uproszczonego planu urządzenia lasu V. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 25

5 Informacje ogólne Strona 4 z I. Informacje ogólne 1.1 Podstawa prawna, zakres oraz cel prognozy oddziaływania Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu na środowisko Prognoza Oddziaływania na Środowisko Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno została opracowana, na podstawie umowy zawartej pomiędzy Wykonawcą, a Starostwem Powiatowym w Olkuszu. Podstawą prawną do wykonania Prognozy oddziaływania na środowisko w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008r. [Dz.U t.j. z dnia ]. Zgodnie z art. 51 i 52 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku prognoza powinna zawierać w szczególności: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym, f) oświadczenie autora, a w przypadku gdy wykonawcą prognozy jest zespół autorów - kierującego tym zespołem, o spełnieniu wymagań, o których mowa w art. 74a ust. 2, stanowiące załącznik do prognozy; Dodatkowo prognoza powinna określać i oceniać: g) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, h) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem,

6 Informacje ogólne Strona 5 z i) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, j) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, k) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; Prognoza powinna także przedstawić rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego planu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. Główny cel prognozy to określenie potencjalnych skutków dla środowiska, jakie mogą pojawić się w wyniku realizacji zadań w zakresie gospodarki leśnej określonych w projekcie Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność

7 Informacje ogólne Strona 6 z Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno. 1.2 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy W opracowaniu prognozy posłużono się opisową analizą prawdopodobnych skutków oddziaływania na środowisko, jakie mogą wystąpić w przypadku realizacji ustaleń Uproszonego Planu Urządzenia Lasu. W procedurze rozpatrywania oddziaływania uwzględniono wszystkie komponenty środowiska przyrodniczego. Dane dotyczące projektowanych zadań i wskazań gospodarczych uzyskano w wyniku przeprowadzonej taksacji lasów i zebraniu ich w postaci bazy danych opisowych i geometrycznych. Przy ocenie planu odnoszono się do wpływu zabiegu wykonanego prawidłowo, zgodnie z przepisami o ochronie przyrody oraz Zasadami Hodowli Lasu. Oceniano więc, nie sposób wykonania danego zabiegu (który zależy od konkretnego realizatora zapisów planu w terenie), ale wpływ prawidłowo wykonanego zabiegu. Podczas prac oceniających wpływ zabiegów gospodarczych na środowisko wykorzystano głównie metodę analizy punktowej. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 r. 1.3 Zawartość i główne cele Uproszczonego Planu Urządzania Lasu Projekt Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno zawiera: 1. Opis ogólny: a) Informację o podmiocie sprawującym nadzór nad gospodarką leśną, b) warunki przyrodnicze, c) przyjęte minimalne wieki rębności, d) zadania z zakresu ochrony lasu, e) wskazania dotyczące ochrony środowiska.

8 Informacje ogólne Strona 7 z 2. Opisy taksacyjne wydzieleń leśnych. 3. Zestawienie powierzchni i miąższości gatunków panujących w klasach i podklasach wieku według głównych funkcji lasu. 4. Zestawienie powierzchni i miąższości gatunków panujących w typach siedliskowych lasu wg klas i podklas wieku. 5. Rejestr działek leśnych i gruntów do zalesienie wg właścicieli. 6. Zadania w zakresie gospodarki leśnej dla właściciela. 7. Zestawienie zadań gospodarczych projektowanych do wykonania. 8. Wykaz działek oraz skrótów i symboli. 9. Wykaz powierzchni leśnych niezalesionych. 10. Zestawienie zabiegów hodowli lasu. 11. Miąższość drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego. Naczelnym celem Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu jest umożliwienie prowadzenia zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej (zgodnie z art. 7 ustawy o lasach). Znajduje to odzwierciedlenie w przepisach prawnych w świetle których gospodarowanie lasem i jego zasobami może odbywać się wyłącznie na podstawie uproszczonych planów urządzenia lasu, sporządzanych na okres dziesięcioletni. Podstawowe cele dla jakich sporządzono UPUL dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno to rozpoznanie stanu lasu i zasobów leśnych na podstawie taksacji i inwentaryzacji zapasu, rozpoznanie walorów przyrodniczych w lasach, projektowanie pożądanej struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzennej lasu oraz budowy piętrowej drzewostanów, ocena zagrożeń lasu, ustalenie kierunkowych zadań i potrzeb, opracowanie materiałów kartograficznych oraz rozliczenie stanu posiadanej powierzchni. 1.4 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia uproszczonego planu urządzenia lasu Cele ochrony środowiska, które mogą mieć znaczenie z punktu widzenia Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu zawarte są w porozumieniach międzynarodowych, które zapadają w postaci konwencji. Konwencje są następnie ratyfikowane przez poszczególne kraje. 1. Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska, Aarhus 1998 r. - jej celem jest zagwarantowanie uprawnień

9 Informacje ogólne Strona 8 z obywateli do dostępu do informacji, udziału w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. 2. Konwencja z Rio de Janeiro (konwencja o różnorodności biologicznej) celem środowiskowym zawartym w tej konwencji jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych, w tym przez odpowiedni dostęp do zasobów genetycznych i odpowiedni transfer właściwych technologii, z uwzględnieniem wszystkich praw do tych zasobów i technologii, a także odpowiednie finansowanie. 3. Konwencja Berneńska 1979 jej celem jest ochrona gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku państw, oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie. 4. Konwencja Bońska 1979 zobowiązuje kraje, które ratyfikowały konwencję do uznania wagi ochrony gatunków wędrownych oraz do podjęcia działań w celu ochrony tych gatunków wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i właściwe; w działaniach tych szczególnie uwzględnione powinny być te gatunki zwierząt wędrownych, których stan zachowania jest nieodpowiedni; dla ochrony tych gatunków i ich siedlisk właściwe i niezbędne kroki powinny być podejmowane indywidualnie lub we współpracy z innymi Państwami Strefy tych gatunków. 5. Konwencja Waszyngtońska (CITES) intencją tej konwencji jest zabezpieczenie zagrożonych wyginięciem roślin i zwierząt przed niezgodnym z prawem pozyskiwaniem ze stanu dzikiego i handlem. Cel ochrony środowiska wymieniony w pkt 1 jest realizowany w UPUL poprzez poddanie go strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, której częścią jest niniejsza prognoza oraz konsultacje społeczne. Cel wymieniony w pkt 2 i 3 jest realizowany poprzez zaplanowanie takiego etatu cięć, który zwiększa zasoby drewna, a przez to, przynajmniej czasowo zwiększa akumulację dwutlenku węgla w biomasie drzewnej i zapewnienie istnienia drzewostanów starszych, chronionych przed przeeksploatowaniem. Cel ochrony środowiska wymieniony w pkt 2 jest realizowany poprzez planowanie zwiększenia zróżnicowania gatunkowego drzewostanów, które pociąga za sobą również zwiększenie różnorodności towarzyszącej im flory i fauny, a także wszystkie inne działania, które mają na celu zachowanie istniejącej różnorodności biologicznej. Projekt UPUL jest zgodny z celami ochrony środowiska wymienionymi w pkt 5 ponieważ nie przewiduje, ani nie wymusza konieczność handlu w tym międzynarodowego, zagrożonymi, dzikimi roślinami

10 Informacje ogólne Strona 9 z i zwierzętami, a wszelkie korzystanie z zasobów przyrody, wymienione w tym dokumencie jest zgodne z prawem. Cele ochrony środowiska na poziomie wspólnotowym zawarte są w dyrektywach. W odniesieniu do UPUL zastosowanie mają następujące dyrektywy: 1. Dyrektywa ptasia jej celem jest ochrona dzikich ptaków lęgowych i migrujących ważnych z punktu widzenia Wspólnoty Europejskiej. 2. Dyrektywa siedliskowa zawiera postanowienie o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz roślin i zwierząt (poza ptakami) na terenie Unii Europejskiej. 3. Ramowa Dyrektywa Wodna cele dyrektywy wodnej to: zaspokojenie zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu; ochrona wód i ekosystemów od wód zależnych; poprawa jakości wód; zmniejszanie skutków powodzi i suszy. Cele dyrektyw wymienionych w punkcie 1 i 2 nie są realizowane w UPUL ze względu na brak obszarów Natura 2000 na terenie lasów objętych Planem. Projekt UPUL realizuje cele ochrony środowiska zawarte w dyrektywie wymienionej w pkt 3 poprzez utrzymanie pokrywy leśnej, która sprzyja retencji wody w zlewni, zmniejsza ryzyko suszy i powodzi oraz zapobiega zbyt szybkiemu spływaniu wód wykorzystywanych do zaspokajania potrzeb ludności, rolnictwa i przemysłu. Cele ochrony środowiska na szczeblu krajowym odnajdujemy m. in. w: 1. Ustawa o lasach celem tej ustawy jest wprowadzenie zasad umożliwiających zachowanie, ochronę oraz powiększanie zasobów leśnych państwa. 2. Ustawa o ochronie przyrody w ustawie wymienia się następujące cele: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; zachowanie różnorodności biologicznej; zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; zapewnienie istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami; ochrona krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych; kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. 3. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.

11 Informacje ogólne Strona 10 z 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Celem ustawy jest określenie zasad ochrony środowiska oraz warunków korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności: zasad ustalania warunków ochrony zasobów środowiska, warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska, kosztów korzystania ze środowiska. 5. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej zawiera następujące cele: monitorowanie stanu bioróżnorodności i jej zagrożeń; usuwanie lub ograniczanie potencjalnych i aktualnych zagrożeń różnorodności biologicznej; zachowanie i/lub wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej. 6. Krajowy program zwiększania lesistości (aktualizacja 2003 r.) - celem zawartym w dokumencie jest zwiększenie lesistości kraju do 30 % w roku 2020 i 33 % w roku Polityka Leśna Państwa z 1997 r. - określa ogólne zadania gospodarki leśnej do których zalicza: ochronę lasów, uregulowanie stanów zwierzyny, wdrożenie programu małej retencji wodnej, zwiększenie różnorodności biologicznej, zwiększenie zasobów drzewnych i lesistości. Metoda planowania urządzeniowego polega na sporządzeniu UPUL w zgodzie z wymogami trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, z uwzględnieniem oczekiwań społecznych w sprawie ochrony środowiska i racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. Cel ten osiąga się poprzez: inwentaryzację oraz ocenę stanu lasu, wraz z siedliskami i drzewostanami; rozpoznanie wartości przyrodniczych i określenie sposobów postępowania w zgodzie z wymaganiami ochrony przyrody; rozpoznanie podstawowych założeń polityk zagospodarowania przestrzennego dotyczących gospodarki leśnej i ochrony przyrody; zebranie informacji dotyczących ochrony przyrody; określenie średnio- i długookresowych celów hodowlanych; projektowanie pożądanych typów drzewostanów oraz możliwie zróżnicowanej budowy wiekowej i przestrzennej drzewostanów; ustalenie etatów cięć; projektowanie odnowień i pielęgnacji lasu; określenie zadań z zakresu ochrony lasu i ochrony przyrody. Cel ochrony środowiska wymieniony w pkt 3 realizowany jest poprzez poddanie UPUL strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, której elementem jest niniejsza prognoza i konsultacje społeczne.

12 Informacje ogólne Strona 11 z 1.5 Powiązania Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu, Inwentaryzacji Stanu Lasu z innymi dokumentami, w tym dokumentami, dla których zostały sporządzone strategiczne oceny W UPUL uwzględniono planowany w aktach prawa miejscowego sposób zagospodarowania lasu i jego otoczenia. Działki ujęte w UPUL dla których uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp) to: 1360/2 i 1363/1 w obrębie Stare Bukowno uchwała Nr XVI/92/2007 Rady Miejskiej w Bukownie z dnia 20.XI Zapisy UPUL nie kolidują z zapisami mpzp. Uproszczony Plan Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno powiązany jest z następującymi dokumentami: Uproszony plan urządzenia lasu na lata dla lasu stanowiącego własność Miasta Bukowno położonego na terenie obrębów ewidencyjnych: Bukowno i Bór Biskupi Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Chrzanów na okres gospodarczy od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r. Uproszczony Plan Urządzenia Lasu dla gminy Bolesław na lata Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Olkusz na okres Uproszczony plan urządzenia lasu obr. ewid. Stare Bukowno gmina: Bukowno powiat: olkuski - opracowania z 2013 roku Uproszczony plan urządzenia lasu, Starostwo Powiatowe w Olkuszu - opracowania z 2013 roku. Plan Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno nie odnosi się wprost do planów sąsiadujących nadleśnictw i planów dla indywidualnych właścicieli, są to dokumenty sporządzane niezależnie. Inne dokumenty powiązane z Planem to: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Olkuskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy do roku Program Ochrony Środowiska dla Miasta Bukowno na lata z perspektywą na lata

13 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 12 z Programu Ochrony Środowiska dla gminy Bolesław na lata z perspektywą na lata Strategia Rozwoju Gminy Bukowno na lata Strategia Rozwoju Gminy Bolesław na lata Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Bolesław. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bolesław. Plan Zagospodarowania Przestrzennego miasta Bukowno. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Bukowno. Strategia Rozwoju Powiatu Olkuskiego na lata Metody analizy skutków realizacji postanowień uproszczonego planu urządzenia lasu oraz częstotliwość jej przeprowadzania Analizę skutków realizacji postanowień Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu powinno przeprowadzić się w cyklu 10-cio letnim, w wyniku kolejnej rewizji UPUL. Sporządzenie UPUL na okres pozwoli porównać zmiany zachodzące w drzewostanach i ocenić prowadzoną gospodarkę leśną. 1.7 Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Biorąc pod uwagę położenie geograficzne lasów objętych projektem Planu leżących na terenie gminy Bukowno oraz Bolesław, oraz rozmiar i charakter prac zaprojektowanych w UPUL, nie przewiduje się transgranicznego oddziaływania na środowisko. II. Opis, analiza i ocena stanu środowiska 1.1. Obecny stan środowiska Położenie i ogólna charakterystyka drzewostanów Projekt Planu obejmuje lasy, usytuowane na terenie niektórych lasów obrębu ewidencyjnego Stare Bukowno, gmina miejska Bukowno, powiat olkuski, województwo

14 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 13 z małopolskie oraz działki 45/5 położonej w obrębie ewidencyjnym Krążek, w gminie Bolesław, powiat olkuski, województwo małopolskie. Całkowita powierzchnia gruntów (wg ewidencji gruntów i budynków) objęta UPUL wynosi około 70 ha. Lasy objęte Uproszczonym Planem Urządzenia Lasu położone są w VI Małopolskiej krainie przyrodniczo-leśnej, mezoregion Górnośląski (kod -16) oraz znajdują się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Chrzanów. Nadzór nad gospodarką leśną sprawuje Starosta Olkuski. Lasy objęte Uproszczonym Planem Urządzenia Lasu położone są w obrębie ewidencyjnym Krążek w gminie Bolesław oraz obrębie ewidencyjnym Stare Bukowno w gminie miejskiej Bukowno. Gminy graniczą ze sobą i położone są w zachodniej części województwa małopolskiego (przy granicy z województwem śląskim), w powiecie olkuskim. Przyrodniczo miasto Bukowno położone jest na granicy Jury Krakowsko - Częstochowskiej i Wyżyny Śląskiej, a dokładniej na granicy mezoregionów określanych jako Pagóry Jaworznickie i Wyżyna Olkuska. W obecnych granicach administracyjnych Bukowno zajmuje obszar 63,4 km 2. Uchwałą Rady Miejskiej nr XVII/149/96 Miasto zostało podzielone na 6 jednostek pomocniczych: Centrum Południe, Centrum Północ, Podlesie, Bór Biskupi i Przeń, Stare Bukowno i Przymiarki, Wodąca. Gmina Bolesław jest gminą wiejską położoną, na Wyżynie Krakowsko Częstochowskiej w pobliżu Pustyni Błędowskiej. Gmina zajmuje powierzchnię ha (41,34 km 2 ). W jej skład wchodzi 12 sołectw: Bolesław, Hutki, Krążek, Krzykawę, Krzykawkę, Krze, Laski, Małobądz, Międzygórze, Podlipie, Ujków Nowy Kolonię i Ujków Nowy. Siedziba władz gminnych znajduje się w miejscowości Bolesław.

15 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 14 z Rysunek 1. Położenie obrębów Krążek i Stare Bukowno w powiecie olkuskim.

16 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 15 z Struktura siedlisk leśnych przedstawia się następująco: Lp. TSL Powierzchnia [ha] Udział powierzchniowy TSL [%] BŚW 1, BMŚW 12, BMW 4, LMŚW 25, LMW 15, LMB LŚW 0, OLJ 0,15 <1 Obszary o szczególnych właściwościach wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenia standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu, to być może siedliska lasów mieszanych bagiennych (LMB) oraz olsów jesionowych (OLJ), na których prawdopodobnie rozwinęły się odpowiednio Betula pubescens-thelypteris palustris sosnowo-brzozowy las bagienny oraz Fraxino-Alnetum niżowy łęg jesionowo-olszowy. Maksymalna powierzchnia drzewostanów na tych siedliskach w urządzanym obiekcie nie przekracza 1,89 ha. Średnia intensywność użytkowania przedrębnego dla drzewostanów dla których w ogóle je projektowano wynosi około 10 procent. W żadnym z tych drzewostanów nie zaprojektowano użytkowania rębnego Klimat Obszar gminy Bolesław i gminy Bukowno leży w zasięgu klimatu Wyżyn Środkowych, krainy klimatycznej śląsko-krakowskiej. Przez przeważającą cześć roku (ok. 64%) napływa powietrze polarno-morskie, przez pozostałą polarno-kontynentalne. Średnia roczna

17 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 16 z temperatura wynosi 7,1 ºC. Najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec, a najchłodniejszym styczeń. Na terenie gminy przeważają wiatry z SW, W i NW o niewielkiej średniej prędkości około 3,0 m/sek. Dla wiatrów zachodnich i 2,1 m/sek. dla wiatrów północnych. Występuje duża ilość cisz. Roczna suma opadów dla badanego obszaru wynosi 832 mm Budowa geologiczna, rzeźba terenu i gleby Ukształtowanie terenu utrwalone w trzeciorzędzie, charakteryzuje się łagodną rzeźbą będącą wynikiem działalności lodowców, rzek i wiatrów. Obecna rzeźba terenu charakteryzuje się przewagą łagodnych nachyleń i niezbyt dużych różnic wysokości względnych. Średnie rzędne wysokości powierzchni terenu Gminy Bukowno wynosi ok. 270 m n.p.m. na zachodzie i północy i ok. 400 m n.p.m. na południowym wschodzie w okolicach Podlesia. Naturalna rzeźba w dużym stopniu zdeformowana jest w wyniku działalności człowieka (hałdy, nasypy, wyrobiska). Prawie 1/6 powierzchni to obszar wydobywania piasków podsadzkowych. Terytorium gminy Bolesław uznaje się za wyżynne. Jego bezwzględne wysokości mieszczą się w przedziale pomiędzy 282, a 372 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie, wysokości 372,6 m.n.p.m., znajduje się w Krzykawce, a najniższe na północy przy granicy koryta rzeki Białej. Ukształtowanie tego obszaru utrwalone zostało w trzeciorzędzie i charakteryzuje się łagodną rzeźbą terenu będącą wynikiem działalności lodowców, rzek i wiatru. Naturalna rzeźba terenu w dużym stopniu zdeformowana została w wyniku działalności człowieka hałdy, nasypy, wyrobiska, zabudowa zwarta. Podłoże skalne w rejonie obszaru Bukowna i gminy Bolesław stanowią utwory karbonu, permu, triasu, trzeciorzędu i czwartorzędu. Starsze ogniwa karbonu to iłowce, mułowce i piaskowce tworzące warstwy malinowickie, na których zalegają mułowce, iłowce, piaskowce i zlepieńce oraz pokłady węgla kamiennego warstw sarnowskich i grodzieckich. Na terenie gminy Bolesław występują głównie ubogie gleby bielicowe, które powstały na piaskach, przeważnie klasy IV i V. Na podłożu węglanowym w północnej części Miasta Bukowno wykształciły się rędziny brunatne, a w miejscach płytko występujących skał macierzystych rędziny inicjalne o słabo wykształconym profilu glebowym. Niższe części stoków pokrywają gleby brunatne.

18 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 17 z Wody Gmina Bolesław położona jest w zlewni Białej Przemszy, a szczególnie jej lewobrzeżnych dopływów: rzeki Biała i częściowo potoku Warwas oraz Struga. Na terenie gminy zbiorniki wód powierzchniowych stojących występują w formie nielicznych oczek wodnych lub stawów. Tereny wód powierzchniowych zajmują niespełna 1% powierzchni gminy. Głównym odbiornikiem wód płynących przez Bukowno jest Biała Przemsza. Na terenie Bukowna znajdują się trzy dopływy tej rzeki, a mianowicie: rzeka Sztoła, potok Warwas oraz Kanał Główny Formy ochrony przyrody Powinności oraz zasady ochrony przyrody reguluje ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U ). Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. Jako formy ochrony przyrody uznawane są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Formy ochrony przyrody obejmujące grunty dla których sporządzono UPUL nie występują Natura 2000 Żaden obszar Natura 2000 nie przecina się w swym zasięgu z gruntami objętymi Uproszczonym Planem Urządzenia Lasu. Najbliżej położony obszar o statusie ochronnym - Pleszczotka PLH120092, znajduje się około 700 m w linii prostej od terenów objętych Projektem Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji planu W wyniku braku realizacji Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu może zaistnieć jedna z dwóch sytuacji. Pierwsza z nich, pomijając fakt, że byłoby to niezgodne z istniejącym

19 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 18 z porządkiem prawnym, polega na tym, że na terenie lasów objętych planem nadal jest prowadzona gospodarka leśna, ale bez wykorzystania UPUL. Sytuacja druga w której zaprzestaje się wszelkich zabiegów gospodarczych na gruntach objętych UPUL. W pierwszym z tych przypadków gospodarka leśna nadal jest prowadzona, ale nie może być mowy o tym, że jest to racjonalna, trwale zrównoważona gospodarka leśna. Największą trudnością w takiej sytuacji byłby brak etatu użytkowania, co mogłoby doprowadzić do zmniejszenia zasobów drzewnych. Byłaby to sytuacja zagrażająca trwałości lasu i najbardziej niekorzystna z punktu widzenia ochrony środowiska. Można się spodziewać, że całkowite zaniechanie wszelkich zabiegów gospodarczych spowodowałoby spontaniczną przemianę istniejących zbiorowisk roślinnych w kierunku potencjalnej roślinności naturalnej. Zbiorowiska leśne prawdopodobnie zaczęłyby nabierać charakteru lasu naturalnego. Należy jednak zaznaczyć, że całkowita przemiana nie dokonałaby się w przeciągu 10 lat, tzn. okresu na jaki sporządza się UPUL. Nie można również zakładać, że taka przemiana odbywałaby się na całym obszarze. Mogłaby ją zakłócić np. niekontrolowana ekspansja gatunków obcych. Zwiększona akumulacja węgla w masie drzewnej żywej i martwej przyczyniłaby się do zmniejszenia efektu cieplarnianego. Brak użytkowania nieznacznie zmniejszyłby zanieczyszczenie powietrza i gleby, zmniejszyłby poziom hałasu i ograniczył niszczenie wierzchnich warstw gleby. Brak realizacji UPUL spowodowałby zmniejszenie zatrudnienia w leśnictwie oraz branżach pokrewnych. Konsekwencją tego byłaby zwiększona presja na las poprzez bezprawne działania (wyrąb, kłusownictwo). Zmniejszenie podaży drewna wywołałoby wzrost cen tego surowca i zastępowanie innymi materiałami, których produkcja i późniejsza utylizacja jest uciążliwa dla środowiska naturalnego. Wskutek zaniechania planowych zabiegów zaistniałoby zagrożenie utraty kontroli nad stanem sanitarnym i zdrowotnym lasu, oraz procesami w nim zachodzącymi. Taka sytuacja mogłaby zagrozić stanowi sanitarnemu lasów sąsiednich i wymusić radykalne działania, takie jak ochrona chemiczna. Nieplanowana, gospodarka leśna, prowadzona bez zapisów UPUL mogłaby doprowadzić

20 Opis, analiza i ocena stanu środowiska Strona 19 z do zubożenia różnorodności genetycznej drzew leśnych. W wyniku zaprzestania realizacji UPUL część populacji roślin i zwierząt zwiększyłaby swą liczebność, a część przeciwnie znalazłaby się w odwrocie. Trudno przewidzieć sumaryczny efekt tych zmian dla różnorodności gatunkowej. Nie są znane dowody wykluczające chaotyczność układu biocenozy leśnej w związku z tym nie można wykluczyć, że biocenoza leśna zachowuje się zgodnie z teorią chaosu deterministycznego, a w takiej sytuacji nie jest możliwe precyzyjne prognozowanie skutków nawet niewielkich zmian w układzie. Wpływ na krajobraz uwidoczniłby się głównie w postaci zaniku otwartych powierzchni powstałych po rębniach zupełnych oraz zwiększonej ilości martwych drzew stojących i leżących. Zaniechanie użytkowania rębnego zwiększyłoby stabilność poziomu wód gruntowych oraz zwiększyło retencję wody. Wariant z odstąpieniem od realizacji planu nie jest możliwy w obecnym porządku prawnym, jak również spowodowałby wspomnianą wcześniej presję na nielegalne pozyskanie drewna i w efekcie mógłby zagrozić trwałości lasów, byłby również sprzeczny z zasadą zrównoważonego rozwoju Stan środowiska na obszarach objętych znaczącym oddziaływaniem Obszary objęte znaczącym oddziaływaniem to obszary na których przewiduje się realizację przedsięwzięć wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U nr 213 poz. 1397). W Planie nie projektuje się takich przedsięwzięć Problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu Do problemów ochrony przyrody istotnych z punktu widzenia sporządzania UPUL oraz jego realizacji należy wymienić: brak dokładnej wiedzy o występowaniu niektórych gatunków,

21 Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego Strona 20 z III. Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego 1.1. Przewidywane oddziaływanie UPUL na środowisko Ponieważ Plan nie wyznacza ram dla późniejszych realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, w tym zalesiania pastwisk lub łąk na obszarach bezpośredniego lub potencjalnego zagrożenia powodzią, nieużytków na glebach bagiennych, nieużytków lub innych niż orne użytków rolnych, znajdujących się na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy, jak również zalesień o powierzchni większej niż 20 ha, nie stwierdzono, aby jakiekolwiek zapisy i wskazania zamieszczone w UPUL, wpływały znacząco negatywnie na całość środowiska przyrodniczego w lasach stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Różnorodność biologiczna - oznacza zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów pochodzących z ekosystemów lądowych, morskich i innych wodnych ekosystemów oraz zespołów ekologicznych, których są one częścią. Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami. Wszystkie zaplanowane w UPUL zabiegi, w myśl idei trwale zrównoważonego rozwoju, mają docelowo wyhodować drzewostany jak najlepsze pod względem ekologicznym, strukturalnym, technicznym i sanitarnym. Zabiegi zaplanowano zgodnie z obowiązującymi instrukcjami, decyzjami oraz zgodnie z prawem. Sumienne wykonanie zaplanowanych zabiegów przyczyni się do ochrony oraz wzbogacenia flory i fauny występującej na przedmiotowych gruntach. Wobec podejmowania opisanych powyżej działań, w dłuższym okresie, wpływ zaplanowanych zabiegów należy ocenić pozytywnie.

22 Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego Strona 21 z Oddziaływanie na ludzi Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi w wyniku realizacji projektu Planu jest znikome. Zaplanowane zabiegi są czynnościami powszechnie wykonywanymi. Największe ryzyko dla zdrowia i życia ludzi występuje podczas wykonywania zabiegów pozyskania drewna. Wytyczne do sporządzania UPUL nie przewidują projektowania wskazań odnośnie bezpieczeństwa ludzi przy wykonywaniu zabiegów z zakresu gospodarki leśnej. Zagadnienia te regulują odrębne przepisy i unormowania dotyczące bezpieczeństwa ludzi. Możliwość powstania niebezpiecznych dla ludzi pożarów lasów jest znikoma ze względów na duże uwilgotnienie siedlisk leśnych Oddziaływanie na rośliny i zwierzęta, w szczególności na gatunki chronione Poprawnie wykonane zabiegi wpłyną dodatnio na stan siedlisk i warunki rozwoju roślinności w związku z czym należy założyć, że przy realizacji zapisów zawartych UPUL ich wpływ na rośliny będzie dodatni Oddziaływanie na wodę W Uproszczonym Planie Urządzenia Lasów nie planowano zabiegów znacząco wpływających na stan zasobów wodnych. Zabiegi pielęgnacyjne nie wpłyną na zdolność retencyjną drzewostanów. Wobec powyższego nie przewiduje się wpływu Planu na wodę Oddziaływanie na powietrze Las działa jak naturalny filtr powietrza, pochłania pyły. Projekt UPUL zakłada gospodarowanie w myśl zasady trwałości lasu, a tym samym nie pogarsza jakości powietrza pod tym względem. Zwiększanie się zasobów drewna w lesie, będące efektem wdrażania planu, przynajmniej na pewien czas zakumuluje dwutlenek węgla zawarty w powietrzu. Zabiegi gospodarcze zaplanowane w UPUL wykonywane są z użyciem niewielkiej ilości sprzętu wyposażonego w silniki spalinowe (ciągniki leśne i rolnicze, pilarki, kosy). Taka ilość spalin nie będzie miała istotnego wpływu na jakość powietrza. Ogólnie rzecz biorąc plan będzie miał neutralny wpływ na powietrze.

23 Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego Strona 22 z Oddziaływanie na powierzchnię ziemi Jedyne niebezpieczeństwo zagrażające powierzchni ziemi, wynikające z działań gospodarki leśnej może pojawić się w sytuacji gdy odsłonięty grunt zostaje rozmyty przez wody opadowe. Niemniej groźba taka może zaistnieć w zasadzie wyłącznie na obszarach pochyłych. Niebezpieczeństwo osuwisk w urządzanym obiekcie nie istnieje ze względu na równinne ukształtowanie terenu. Poza tym las wpływa na grunt zdecydowanie dodatnio stabilizując go Oddziaływanie na krajobraz Projekt UPUL wpływa na kształtowanie krajobrazu leśnego. Wszelkie działania, takie jak: zalesienia, odnowienia, a także zręby, docelowo mają zachować ciągłość istnienia lasu. Wpływ ten, co prawda w różnym czasie może być zróżnicowany, jednak w dłuższym okresie zawsze jest dodatni. Działania prowadzone na stosunkowo niewielkich obszarach kształtują mozaikowy charakter lasu. Drzewostany zróżnicowane powierzchniowo, gatunkowo i wiekowo wzbogacają i urozmaicają krajobraz Oddziaływanie na klimat Las ma wpływ na warunki klimatyczne. W skali globalnej pewne znaczenie może mieć pochłanianie i akumulacja dwutlenku węgla, w skali lokalnej las silnie oddziałuje na mikroklimat, łagodząc go w okresach występowania skrajnie wysokich i niskich temperatur oraz susz. Plan zakłada trwałość lasu, w związku z czym jego realizacja nie będzie miała znaczącego wpływu na klimat Oddziaływanie na zasoby naturalne Plan zakłada powiększanie zasobów drzewnych stanowiących odnawialne zasoby naturalne. Powiększanie zasobów leśnych realizowane jest w wyniku pozyskania drewna na poziomie mniejszym niż wynosi jego przyrost. Pewne znaczenie w gospodarce maja również pozyskiwane w lesie: grzyby, owoce runa leśnego, zioła, rośliny, zwierzyna. Wpływ zaprojektowanych działań na zasoby naturalne będzie dodatni.

24 Przewidywane oddziaływanie UPUL na elementy środowiska przyrodniczego Strona 23 z Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej W lasach stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno nie stwierdzono występowania obiektów kultury materialnej Zestawienie zbiorcze wpływu realizacji założeń UPUL na środowisko Poniższa Tabela przedstawia macierz przewidywanego oddziaływania Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu na środowisko. Tabela 1. Zbiorcze zestawienie przewidywanego wpływu Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu na środowisko. Lp. Elementy środowiska Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych 2) oraz ich przewidywane znaczące oddziaływanie 1) na elementy środowiska Zalesienia Odnowieni a Pielęgnowani e d-stanów Rębnie częściowe i przebudowa stopniowa Rębnie zupełne Łączna 3) ocena oddziaływania planu urządzenia lasu na środowisko Różnorodność biologiczna Ludzie Zwierzęta Rośliny Woda Powietrze Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki i dobra materialne Łączna 3) ocena oddziaływania planu urządzenia lasu na środowisko ) Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na przedmioty ochrony oraz dotyczące okresu tego oddziaływania: + (plus) wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2. oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie

25 Rozwiązania zapobiegające, ograniczające lub kompensujące negatywny wpływ na środowisko, mogący być efektem realizacji uproszczonego planu urządzenia lasu Strona 24 z długoterminowe (np. symbol -.3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząco negatywnym). Uwaga: w razie potrzeby symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na przedmioty ochrony można odpowiednio rozbudować rozróżniając w dalszej kolejności np. oddziaływanie pośrednie (np ) lub oddziaływanie bezpośrednie (np ). 2) Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych, np. zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływu jest możliwe tylko w formie tekstowej. 3) Łączna ocena nie wynika ze średniej arytmetycznej poszczególnych ocen, lecz stanowi indywidualne podsumowanie zagadnienia przez planistę eksperta Oddziaływanie Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu na obszary Natura 2000 Ponieważ na terenie objętym Planem nie ma obszarów Natura 2000, a zasięg planowanych zabiegów ogranicza się do najbliższego sąsiedztwa, nie przewiduje się oddziaływania realizacji przedmiotowego dokumentu na tę formę ochrony przyrody. IV. Rozwiązania zapobiegające, ograniczające lub kompensujące negatywny wpływ na środowisko, mogący być efektem realizacji uproszczonego planu urządzenia lasu 1.1. Przewidywane rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych oddziaływań UPUL na środowisko Wszystkie zaplanowane w UPUL zabiegi zostały opracowane zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, zasadami hodowli lasu, instrukcjami. Wykonanie UPUL w oparciu o ustawę o lasach gwarantuje zachowanie środowiska w stanie nienaruszonym (Rozdział 2 art. 7 pkt. 1). Ustawa o lasach jest dokumentem, który powstał miedzy innymi po to aby prowadzona gospodarka leśna (między innymi wykonanie projektu UPUL) nie pogarszała stanu środowiska.

26 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Strona 25 z 1.2. Rozwiązania alternatywne do zadań ujętych w UPUL Procedura opracowywania UPUL jest procesem, podczas którego z wielu możliwych wariantów wybierane są rozwiązania optymalne, łączące w sobie zaspokajanie potrzeb społeczno-gospodarczych i ochronę przyrody. Wszelkie projektowane działania gospodarcze były rozpatrywane w wielu aspektach. Możliwe rozwiązania alternatywne były rozpatrywane i weryfikowane na etapie projektowania UPUL. W związku z tym dla UPUL, który został poddany analizie i ocenie w niniejszej prognozie nie przewiduje się rozwiązań alternatywnych. V. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno na lata: , zwana dalej prognozą. Prognoza jest elementem Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko i ma za zadanie scharakteryzować wpływ jaki będzie wywierać na środowisko realizacja Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu. Podstawą prawną sporządzenia niniejszej prognozy jest Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008r. (Dz.U t.j. z dnia ) oraz Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U t.j. z dnia ). W opracowaniu prognozy posłużono się opisową analizą prawdopodobnych skutków oddziaływania na środowisko, jakie mogą wystąpić w przypadku realizacji ustaleń Uproszonego Planu Urządzenia Lasu. Podczas prac oceniających wpływ zabiegów gospodarczych na środowisko wykorzystano głównie metodę analizy punktowej. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano Uproszczony Plan Urządzenia Lasu, w tym jego skład. Naczelnym celem Planu, przywołanym w tym rozdziale, jest umożliwienie prowadzenia trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. W rozdziale drugim opisano położenie lasów stanowiących własność Spółki dla

27 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Strona z Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno oraz scharakteryzowano i przeanalizowano obecny stan środowiska. Opisano klimat tego obszaru, budowę geologiczną, rzeźbę terenu, gleby, wody oraz inne elementy środowiska. Zamieszczono również informację o występujących formach ochrony przyrody na tym obszarze. Najważniejszą częścią niniejszego opracowania (rozdział ) jest prognoza wpływu zaplanowanych działań, z zakresu gospodarki leśnej, na poszczególne elementy środowiska. Szczegółowo rozpatrzono możliwość zarówno pozytywnego, jak i ewentualnego niekorzystnego wpływu zabiegów i zmian zachodzących w ich konsekwencji na środowisko. Końcowy rozdział przedstawia rozwiązania zapobiegające lub ograniczające negatywny wpływ na środowisko mogące być efektem realizacji Uproszczonego Planu Urządzenia Lasu. Podsumowując, z niniejszej prognozy można wyprowadzić wniosek, że Uproszczony Plan Urządzenia Lasu dla lasów stanowiących własność Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Gruntowo Leśnej Podlipie, Wodąca, Stare Bukowno nie wpływa znacząco negatywnie na środowisko. Zespół autorski: Kierownik zespołu biegły w zakresie środowiska naturalnego Rafał Bodzioch Współautor młodszy specjalista ds. środowiska naturalnego Małgorzata Jasek Rafał Bodzioch