Logistyka na terenach pogórniczych Kopalnia Węgla Kamiennego Ewald

Transkrypt

1 Sylwia Cygan 1 AGH Akademia Górniczo-Hutnicza Logistyka - nauka Logistyka na terenach pogórniczych Kopalnia Węgla Kamiennego Ewald Wprowadzenie W zależności od metody eksploatacji kopalin (metoda podziemna, odkrywkowa, otworowa) tereny pogórnicze mogą być przeznaczane dla realizacji różnych funkcji. W przypadku kopalń odkrywkowych i podziemnych dla nowych funkcji adaptowane mogą być zarówno wyrobiska, jak i infrastruktura techniczna [1], [2], [4], [6], [14]. Zabudowa napowierzchniowa, zwłaszcza towarzysząca kopalniom podziemnym stanowi charakterystyczne i wartościowe elementy o wysokich walorach historycznych, architektonicznych oraz sentymentalnych. W procesie rewitalizacji zakładu górniczego warto ją wykorzystać dla celów np.: przemysłowych, mieszkaniowych, rekreacyjnych czy kulturowych, choć ze względu na wpływy podziemnej eksploatacji wymaga to dodatkowych zabezpieczeń [1]. W ramach niniejszego artykułu dokonano charakterystyki i analizy procesu rewitalizacji Kopalni Węgla Kamiennego Ewald, na podstawie przeglądu literatury, materiałów informacyjnych, wizyt terenowych, bezpośrednich rozmów z przedstawicielami firmy przeprowadzającymi proces rewitalizacji oraz sformułowano wnioski. W niemniejszym artkule przestawiony zostanie proces oraz efekt rewitalizacji terenów nieczynnej Kopalni Węgla Kamiennego Ewald znajdującej się w zachodnich Niemczech, między innymi dla lokalizacji centrum logistycznego, jako obiektu przestrzennie-funkcjonalnego wraz z infrastrukturą i organizacją, w którym realizowane są usługi logistyczne związane z przyjmowaniem, magazynowaniem, rozdziałem i wydawaniem towarów oraz usługi towarzyszące, świadczone przez niezależne w stosunku do nadawcy lub odbiorcy podmioty gospodarcze [3]. Historia Kopalni Ewald Tereny Kopalni Węgla Kamiennego Ewald zlokalizowane się w mieście Herten w tzw. Zagłęgiu Ruhry. Kopalnia powstała w 1872 roku, a jej dynamiczny rozwój nastąpił po II Wojnie Światowej. W latach 50. XX wieku zatrudnionych w niej było ponad 4000 górników [13]. Pod koniec lat 60. XX wieku Kopalnia została przejęta przez firmę Ruhrkhole AG, która w wyniku połączenia kilku przedsiębiorstw wydobywczych utworzyła największy w Niemczech koncern węgla kamiennego (dziś funkcjonująca pod nazwą RAG Aktiengesellschaft). Ostatni urobek został wydobyty 28 kwietnia 2000 roku. Wraz z zamknięciem Kopalni pracę straciło wiele osób. Charakterystyka Kopalni Ewald Istotne znaczenie w procesie rewitalizacji miał fakt lokalizacji nieczynnej Kopalni pomiędzy trzema autostradami: A42 przebiegającą od skrzyżowania z autostradą A57 w pobliżu Kamp-Lintfort do skrzyżowania z autostradą A45 w okolicach Dortmundu, A43 przebiegającą od Münster do skrzyżowania z autostradą A1 na północ od Wuppertalu, A2 przebiegającą od wschodu do zachodu (północnej części) Niemiec, łącząc Antwerpię, Zagłębie Ruhry, Hanower, Berlin i Warszawę 1 Mgr inż. S. Cygan, doktorant, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, Kraków 4186

2 W pobliżu znajdują się również linie kolejowe oraz port rzeczny. Do charakterystycznych elementów Kopalni Ewald zalicza się infrastruktura techniczna. Spośród 31 obiektów, znajdujących się na terenie dawnego zakładu górniczego zachowano 17, między innymi: wieżę szybową, łaźnię, maszynownię, cechownię. Następnie objęto je ochroną konserwatorską poprzez wpisanie na listę zabytków. Do dawnej Kopalni Ewald przylegają również dwa składowiska skały płonnej kształtując pogórniczy krajobraz regionu. Są to składowisko Hoheward o powierzchni 162 ha oraz Hoppenbruch o powierzchni 66 ha, które wznoszą się na wysokość 150 m n.p.m. [9], [10]. Przebieg procesu rewitalizacji Rozważania na temat przyszłego wykorzystania terenów Kopalni Ewald rozpoczęto jeszcze przed jej likwidacją. Dyskusje prowadzone były pomiędzy miastem Herten oraz właścicielem nieruchomości, firmą RAG Montan Immobilien (dawniej MGG GmbH, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zajmująca się rozwojem oraz zarządzaniem nieruchomościami; spółka córka Koncernu Węglowego RAG). Główną ideą rewitalizacji kompleksu było utworzenie około tysiąca nowych miejsc pracy, w celu złagodzenia skutków likwidacji zakładu górniczego. Ze względu na korzystne położenie komunikacyjne omawianych terenów pogórniczych, postanowiono je przeznaczyć pod realizację parku przemysłowego z bazą logistyczną, miejscami biurowymi, usługowo-handlowymi oraz rozwoju innowacyjnych technologii [11]. W 2002 roku zorganizowany został konkurs na projekt zagospodarowania kompleksu. Jego laureatami została grupa specjalistów w skład, której wchodzili: architekci Cino Zucchi i Martin Halfmann oraz planiści zajmujący się kształtowaniem krajobrazu. Ich koncepcja polegała na stworzeniu wysokiej jakości terenów, na których wyznaczonych zostało kilka obszarów tematycznych tzn. Land Sections: zielona strefa mieszkaniowa, strefa historyczna, strefa biurowo-usługowa, tereny zielone, rezerwuary wodne oraz logistyka i przemysł [15]. Po przeprowadzeniu odpowiednich zabiegów rekultywacyjnych (oczyszczenie terenu, wykonanie prac geotechnicznych i porządkowych, inwentaryzacja i zabezpieczenie pozostawionych budynków, budowa infrastruktury) rozpoczęto proces zagospodarowania około 52 ha, z czego 44 ha stanowiły powierzchnię użytkową [12]. Zgodnie z zamysłem projektantów teren został podzielony na następujące obszary: strefa nowych technologii, strefa kultury, rekreacji i sportu, strefa usługowo-handlowa i strefa rzemiosła, strefa logistyczna, strefa obsługi logistyki, strefa mieszkaniowa. Największą powierzchnię, bo około 18 ha zajmuje strefa logistyczna. Pierwsze firmy rozpoczęły działalność na tym terenie w 2002 roku. Natomiast rok później wszystkie nieruchomości gruntowe tej strefy zostały sprzedane. Do najważniejszych czynników zachęcających firmy do lokowania swoich przedsięwzięć w Ewald należały przede wszystkim [7]: niskie koszty zakupu nieruchomości (cena jednego metra kwadratowego powierzchni wynosiła 58 euro), dobra lokalizacja pod względem komunikacyjnym oraz położenie w Metropolii Ruhry (regionie logistycznym z ponad 3000 firmami, zatrudniającymi około 24 tys. osób w okresie przeprowadzania procesu rekultywacji), wysokiej jakości tereny z odpowiednio przystosowaną infrastrukturą techniczną. 4187

3 Rys 1. Podział nieruchomości na strefy Źródło: Recklinghausen Herten: (dostęp ) Na terenie kompleksu dawnej Kopalni Ewald swoją działalność prowadzi 5 firm logistycznych: LGI/Bosch-Buderus, Panopa, Dachser, Richter+Frentzel i Knapp Spedition. Łącznie zatrudniają ponad 430 osób, co stanowi około 1/3 wszystkich utworzonych miejsc pracy na terenie Kopalni Ewald (ponad 1400) 2. Do 2011 roku na obszarze Metropolii Ruhry (do której należy miasto Herten) zlokalizowanych było 5,7 tys. firm logistycznych, których łączne obroty wyniosły 9,7 mld euro rocznie. Zatrudnienie w nich natomiast znalazło około 160 tys. osób [8]. Warto również nadmienić, iż w 2009 roku powstało Centrum Wodoru H2H (Wasserstoff- Kompetenzzentrum H2H), które zajmuje się badaniami nad wodorem, jego wykorzystaniem przy użyciu innowacyjnych technologii oraz prowadzi projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii i nanotechnologii. W H2H działają dwa zakłady produkujące wodór przy użyciu wiatru. Centrum współpracuje z wieloma firmami i uczelniami (m.in. Masterflex, IdaTech FuelCells, Proton Motor, Solar Millennium, Isra Vision i Westphalian University of Applied Sciences - Energy Institute). Bierze również udział w projekcie europejskim Hychain MINITRANS, w ramach którego skonstruowano kilka pojazdów napędzanych energią pochodzącą z wodorowych ogniw paliwowych [5]. Jeżeli chodzi o budynki dawnej Kopalni Ewald to część z nich została sprzedana prywatnym inwestorom i zaadaptowana do nowych funkcji. Utworzono w nich między innymi: teatr, kino, szkołę kucharską i restaurację, a także pracownię wyposażenia wnętrz. 2 Informacje pozyskane od przedstawiciela Miasta Herten 4188

4 Składowiska natomiast zostały zrekultywowane i zagospodarowane w kierunku rekreacyjnym. Fot 1. Hale firm logistycznych, stan na rok 2012 Źródło: S. Cygan Fot 2. Zabytkowy budynek oraz wieża szybowa, stan na rok 2012 Źródło: S. Cygan 4189

5 Fot 3. Tarasy widokowe na zboczu składowiska Hoheward, stan na rok 2012 Źródło: S. Cygan Koszty realizacji projektu wynosiły około 40 mln euro. W ramach współpracy Miasta Herten oraz RAG Montan Immobilien, udział każdej ze stron w finansowaniu przedsięwzięcia wynosił po 50%. Kompleksem w dalszym ciągu zarządza firma RAG, a do października 2012 r. 70% całej powierzchni terenu zostało sprzedane pod działalność usługowo-przemysłową 3. Fot 4. Widok z lotu ptaka na zrewitalizowany kompleks Źródło: RAG Montan Immobilien, (dostęp ) 3 Herten Informacje pozyskane od przedstawiciela RAG Montan Immobilien 4190

6 Podsumowanie Przebieg procesu rewitalizacji terenów dawnej Kopalni Ewald stanowił i w dalszym ciągu stanowi proces planowania, realizacji i kontroli działań, które przynoszą wymierne, korzystne efekty społecznogospodarcze. Bardzo dobre uwarunkowania komunikacyjne, odpowiednia koncepcja rekultywacji i zagospodarowania oraz atrakcyjne ceny nieruchomości gruntowych zachęciły firmy z branży logistycznej i nie tylko, do lokalizacji przedsięwzięć właśnie w tym miejscu. Niewątpliwie wpłynęło to na rozwój miasta i regionu. Utworzone zostały nowe miejsca pracy (w dużej mierze zapewniane przez branżę logistyczną), które miały zrekompensować te utracone w wyniku zamknięcia Kopalni. Do budżetu miasta trafiają wpływy między innymi z tytuły prowadzenia działalności przemysłowej i usługowo-handlowych. Wykonano szereg zabiegów technicznych i pielęgnacyjnych tworząc obszar przyjazny środowisku. Cały proces rewitalizacji był odpowiednio zaplanowany, a następnie konsekwentnie realizowany, co przyczyniło się do uzyskania oczekiwanych, pozytywnych efektów. Streszczenie Artykuł przedstawia proces rewitalizacji terenów Kopalni Węgla Kamiennego Zeche Ewald, zlokalizowanych w mieście Herten, w zachodnich Niemczech. Kopalnia funkcjonowała w latach , a w okresie najwyższej produktywności zatrudniała ponad 4000 osób. Po jej zamknięciu należało znaleźć sposób na złagodzenie wynikających z tego negatywnych skutków. Przeprowadzeniem procesu rekultywacji i zagospodarowania zajęła się firma RAG Montan Immobilien, we współpracy z miastem Herten. W ramach koncepcji rewitalizacji na terenie Zeche Ewald został utworzony park przemysłowy z bazą logistyczną. Słowa kluczowe: tereny pogórnicze, rewitalizacja, Kopalnia Ewald, logistyka Abstract LOGISTICS IN THE POST-MINING AREAS EWALD MINE The article presents the revitalisation process of the Ewald Hard Coal Mine, located in Herten in western Germany. The Mine operated in the years , and in a period of high productivity employed more than 4,000 people. After its closure there was need to find a way to mitigate negative effects of this operation. RAG Montan Immobilien in cooperation with the city of Herten carried out the process of reclamation and redevelopment. In the scope of revitalisation concept regarding Ewald Mine, there was established industrial park with logistics base. Keywords: post-mining areas, revitalisation, Ewald Mine, logistics Literatura [1] Cała M., Ostręga A.: Geotechnical aspects of revitalisation of post-mining areas an example of the adaptation of Katowice Hard Coal Mine for the New Silesian Museum Archives of Mining Sciences, Archiwum Górnictwa ; 2013 vol. 58 no. 2. [2] Cygan S.: Rewitalizacja terenów pogórniczych, a rozwój małych miast przykład Ferropolis, Logistyka, 4/2013. [3] Fechner I.: Centra Logistyczne w Europie,

7 [4] Freudenheim J, Migdas T.: Kopalnia Soli Bochnia po zakończeniu wydobycia. Ix Międzynarodowe Sympozjum Solne Quo Vadis Sal. Racjonalne sposoby wykorzystania złóż solnych. Bochnia, [5] h2herten Wasserstoff-Kompetenz-Zentrum: Site html?&L=1, [6] Kopalnia Guido w Zabrzu, Fragment górnośląskiego górnictwa węglowego. Pod redakcją Eufrozyny Piątek. Instytut Wyszehradzki w Pszczynie, [7] Last Mile Logistik, Broszura Ewald: [8] Last Mile Logistik: dostęp [9] Metropoleruhr Halde Hoheward, [10] Metropoleruhr Halde Hoppenbruch: [11] Project-Ewald. Internationale Entwurfswerkstatt Januar 2002, Ergebnisse Recklinghausen Herten: - [12] Route Industriekultur Zeche Ewald: [13] Syposz-Łuczak B.: Realizacja idei zrównoważonego rozwoju poprzez adaptację podziemnych wyrobisk górniczych dla celów turystycznych. Zarządzanie Krajobrazem Kulturowym, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 10, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, [14] The Ewald Project. A site of European Format. 2007, [praca niepublikowana]. 4192