Rada Unii Europejskiej Bruksela, 14 lutego 2017 r. (OR. en) Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 14 lutego 2017 r. (OR. en) 6328/17 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 13 lutego 2017 r. Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: FREMP 16 JAI 116 COHOM 22 COPEN 50 DROIPEN 18 DAPIX 52 JUSTCIV 33 Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej COM(2017) 69 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO zawierające sprawozdanie z oceny ex post dotyczącej programu Prawa podstawowe i obywatelstwo ( ) Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2017) 69 final. Zał.: COM(2017) 69 final 6328/17 mf DGD 2C PL

2 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2017) 69 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Sprawozdanie z oceny ex post dotyczącej programu Prawa podstawowe i obywatelstwo ( ) PL PL

3 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI WPROWADZENIE CEL SPRAWOZDANIA METODYKA I ŹRÓDŁA INFORMACJI PRZEGLĄD PROGRAMU WYNIKI OCENY ZNACZENIE PROGRAMU SPÓJNOŚĆ I KOMPLEMENTARNOŚĆ SKUTECZNOŚĆ TRWAŁOŚĆ I MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA EFEKTYWNOŚĆ I MOŻLIWOŚĆ UPROSZCZENIA EUROPEJSKA WARTOŚĆ DODANA WNIOSKI

4 3

5 1 WPROWADZENIE 1.1 CEL SPRAWOZDANIA W decyzji ustanawiającej program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo (FRC) zobowiązuje się Komisję do przedstawienia oceny ex post za lata Przedmiotowa ocena ex post 2 została przeprowadzona przez niezależny zewnętrzny podmiot oceniający przy wsparciu ze strony służb Komisji. Niniejsze sprawozdanie jest oparte na tej ocenie. Struktura sprawozdania jest zgodna z głównymi kryteriami oceny i odpowiadającymi im pytaniami. Kryteria te obejmują znaczenie, spójność i komplementarność, skuteczność, wpływ i trwałość, efektywność i możliwość uproszczenia oraz europejską wartość dodaną. 1.2 METODYKA I ŹRÓDŁA INFORMACJI Niniejszą końcową ocenę opracowano na podstawie następujących informacji: szeroko zakrojonego przeglądu dostępnej dokumentacji dotyczącej 135 dotacji na działania i 34 dotacji na działalność finansowanych w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo na lata ; przeglądu dokumentacji programu, takiej jak: decyzja ustanawiająca program, roczne programy prac oraz zaproszenia do składania wniosków dotyczące zarówno dotacji, jak i zamówień publicznych; przeglądu innych informacji dostępnych w internecie, np. dokumentów programowych UE, stron internetowych, decyzji ustanawiających powiązane programy UE itp.; analizy ilościowej 169 projektów (dotacje na działania i dotacje na działalność); analizy 71 odpowiedzi na ankietę internetową przeprowadzoną wśród beneficjentów dotacji przyznanych w ramach programu szczegółowego; podsumowania 17 uzupełniających wywiadów z koordynatorami projektów/organizacjami będącymi beneficjentami dotacji przyznanych w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo w latach ; czterech wywiadów ewaluacyjnych z urzędnikami Komisji. 1.3 PRZEGLĄD PROGRAMU Program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo został ustanowiony decyzją Rady 2007/252/WSiSW z dnia 19 kwietnia 2007 r. (zwaną dalej decyzją ustanawiającą program ) na lata jako część programu ogólnego Prawa podstawowe i sprawiedliwość. W art. 2 decyzji ustanawiającej program przedstawiono cztery cele ogólne: wspieranie rozwoju społeczeństwa europejskiego, w którym szanuje się prawa podstawowe uznane w art. 6 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, w tym prawa wynikające z obywatelstwa Unii Europejskiej; 1 Artykuł 15 ust. 3 lit. d) decyzji Rady 2007/252/WSiSW z dnia 19 kwietnia 2007 r. ustanawiającej na lata program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo jako część programu ogólnego Prawa podstawowe i sprawiedliwość. 2 Sprawozdanie z oceny ex post sporządzone przez zewnętrzny podmiot oceniający opublikowano na następujących stronach internetowych: załączniki: Sprawozdanie Komisji z oceny śródokresowej opublikowano na stronie internetowej: 4

6 wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego oraz propagowanie otwartego, przejrzystego i regularnego dialogu z nim na temat praw podstawowych; zwalczanie rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu oraz upowszechnianie postawy większego zrozumienia dla innych kultur i wyznań i większej tolerancji w całej Unii Europejskiej; rozwijanie kontaktów, wymiany informacji i tworzenie sieci pomiędzy organami sądowniczymi i administracyjnymi oraz środowiskiem prawniczym m.in. przez wspieranie szkoleń w dziedzinie sądownictwa w celu poprawy porozumienia między tymi organami oraz między przedstawicielami zawodów prawniczych. Cele ogólne programu uzupełniają cele Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej ustanowionej rozporządzeniem (WE) nr 168/2007, tj. przyczynianie się do opracowywania i realizacji polityk Wspólnoty przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych. W ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo, podobnie jak w przypadku pozostałych programów stanowiących część programu ogólnego Prawa podstawowe i sprawiedliwość, finansuje się działania poprzez następujące mechanizmy 3 : dotacje na działania w postaci współfinansowania (do 80 % całkowitych kosztów) na konkretne projekty ponadnarodowe leżące w interesie Wspólnoty zgłoszone przez organ państwa członkowskiego lub jakikolwiek jego podmiot, przez organizację międzynarodową lub pozarządową, które to projekty mogą być realizowane przez maksymalnie dwa lata; dotacje na działalność zapewniające wsparcie finansowe (do 80 %) działalności organizacji pozarządowych lub innych podmiotów realizujących cele leżące w ogólnym interesie europejskim; dotacje na działalność przeznaczone na współfinansowanie wydatków związanych ze stałym programem prac konkretnych organizacji wymienionych w podstawie prawnej (Konferencji Europejskich Sądów Konstytucyjnych oraz Stowarzyszenia Rad Stanu i Najwyższych Sądów Administracyjnych Unii Europejskiej); oraz zamówienia udzielane w drodze przetargu/zamówienia publiczne na realizację konkretnych działań podejmowanych przez Komisję, takich jak: studia i badania naukowe, badania opinii publicznej i sondaże, określanie wskaźników i wspólnych metodyk, gromadzenie, opracowywanie i rozpowszechnianie danych i statystyk, seminaria, konferencje i spotkania ekspertów, organizowanie kampanii i imprez publicznych, tworzenie i prowadzenie witryn internetowych, przygotowywanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych, wspieranie sieci ekspertów krajowych i zarządzanie tymi sieciami oraz działania w zakresie analizy, monitorowania i oceny itd. Całkowity budżet przydzielony na okres realizacji programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo (od stycznia 2007 r. do grudnia 2013 r.) wyniósł 94,8 mln EUR (zob. Tabela 1-1). Tabela 1-1 Planowany podział środków budżetowych przeznaczonych na realizację programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo (w latach ) Budżet dostępny na dotacje i zamówienia publiczne Rok Projekty (dotacje na działania) Wartość (w EUR) % Wartość (w EUR) Dotacje na działalność Inicjatywy Komisji Budżet roczny ogółem % Wartość (w EUR) % Wartość (w mln EUR) % ,9 % ,8 % ,3 % 10, % ,0 % ,1 % ,9 % 11, % 3 Artykuły 4 i 8 decyzji Rady 2007/252/WSiSW z dnia 19 kwietnia 2007 r. ustanawiającej na lata program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo jako część programu ogólnego Prawa podstawowe i sprawiedliwość. 5

7 ,8 % ,2 % ,1 % 14, % ,9 % ,1 % ,0 % 13, % ,3 % ,2 % ,4 % 13, % ,0 % ,5 % ,5 % 15, % ,3 % ,5 % ,2 % 15, % ,6 % ,4 % % 94,80 mln Program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo roczne programy prac ( ) W latach Komisja opublikowała: pięć zaproszeń do składania wniosków o dotacje na działania: FRC/AG 2007, 2008, , , 2013; sześć zaproszeń do składania wniosków o dotacje na działalność: FRC/OG 2007 rok budżetowy 2008, FRC/OG 2008 rok budżetowy 2009, FRC/OG 2009 rok budżetowy 2010, FRC/OG 2010 rok budżetowy 2011, FRC/OG 2012 rok budżetowy 2012 i FRC/OG 2013 rok budżetowy Komisja sfinansowała również 111 inicjatyw Komisji w drodze postępowań o udzielenie zamówienia. Tabela 1-2 zawiera podsumowanie liczby różnych działań sfinansowanych w poszczególnych latach w okresie realizacji programu. Tabela 1-2 Liczba działań sfinansowanych w poszczególnych latach OGÓŁEM Dotacje na działania Nie uwzględniono Dotacje na działalność Zamówienia publiczne Większość dotacji (46 %) trafiła do krajowych organizacji pozarządowych, w tym platform i sieci organizacji pozarządowych. Kolejny największy odsetek (19 %) projektów prowadziły europejskie sieci/platformy/fora, a w dalszej kolejności plasowały się organy krajowe (np. ministerstwa) (6 %), instytuty badawcze (6 %) i uniwersytety (6 %). Ponadto 5 % projektów było prowadzonych przez organy lokalne, 4 % przez inne instytucje kształcenia/szkolenia, 3 % przez organy regionalne, a 5 % przez inne rodzaje organizacji. Sądy, służby publiczne i prokuratura prowadziły 0,6% projektów. W przypadku dotacji na działania w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo podnoszenie świadomości oraz udzielanie i rozpowszechnianie informacji stanowiły 24 % działań, a w dalszej kolejności dotacje dotyczyły wzajemnego uczenia się, wymiany dobrych praktyk, współpracy (22 %), działań analitycznych (20 %), wsparcia dla kluczowych podmiotów (15 %) i działań szkoleniowych (13 %). W przypadku dotacji na działalność w ramach programu szczegółowego główne rodzaje działań stanowiły podnoszenie świadomości oraz udzielanie i rozpowszechnianie informacji 25 % a tuż za nimi plasowało się wsparcie dla kluczowych podmiotów (24 %), wzajemne uczenie się, wymiana dobrych praktyk, współpraca (23 %), działania analityczne (16 %) i działania szkoleniowe (10 %) 5. 4 Nie uwzględniono w zakresie niniejszej oceny, ponieważ sprawozdania końcowe nie zostały złożone w trakcie jej opracowywania. 5 Ex post evaluation of five programmes implemented under the financial perspective. Specific programme evaluation: Fundamental Rights and Citizenship Programme (FRC), ICF, 28 lipca 2015 r., s

8 2 WYNIKI OCENY 2.1 ZNACZENIE PROGRAMU Znaczenie programu ocenia się pod względem stopnia, w jakim działania realizowane w jego ramach logicznie uwzględniają jego cele, szerzej rozumiane potrzeby polityczne UE i potrzeby docelowych odbiorców Znaczenie działań realizowanych w ramach programu dla jego celów Mając na uwadze zapewnienie, aby program osiągał wyniki zgodne z celami, w każdym rocznym programie prac Komisja określiła obszary priorytetowe prac. Obszary priorytetowe zadecydowały o kierunku działań finansowanych w ramach dotacji na działania, ponieważ od wnioskodawców wymagano zaproponowania działań wchodzących w zakres co najmniej jednego obszaru priorytetowego. W każdym roku priorytety mogły ulec zmianie w zależności od programu politycznego UE i praktycznych potrzeb w różnych sektorach. Po przyjęciu komunikatu Komisji W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka w pierwszym rocznym programie prac w 2007 r. wprowadzono priorytet dotyczący ochrony praw dziecka. Miało to na celu lepsze promowanie i respektowanie praw dziecka wymienionych w Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka poprzez takie działania, jak kampanie podnoszące świadomość i analizy specyficznych potrzeb dzieci. Ten obszar priorytetowy wchodzi w zakres szerszego celu, jakim jest promowanie praw podstawowych. Stałe priorytetowe traktowanie tego obszaru na przestrzeni lat ma zatem znaczenie 6. W rocznym programie prac na rok 2007 za priorytet uznano również zwalczanie rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu. Jest to zgodne z celem ogólnym programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo w tej kwestii. Chodziło o to, aby promować działania ukierunkowane na zwalczanie stereotypów oraz rasistowskich postaw i mowy oraz przemocy za pośrednictwem inicjatyw służących wspieraniu wzajemnego zrozumienia i opracowaniu podejścia obejmującego różne społeczności. W 2008 r. dodano jeszcze jeden priorytet walkę z homofobią którego celem było lepsze identyfikowanie i zwalczanie homofobicznych postaw i stereotypów. Te dwa priorytety utrzymywano aż do zakończenia programu w 2013 r. 7. W decyzji ustanawiającej program nie wspomina się o kwestii praw do ochrony danych i do prywatności, ale Komisja już uznała to za obszar priorytetowy w rocznym programie prac na 2007 r. Podobnie jak w przypadku praw dziecka ten obszar priorytetowy wchodzi w zakres szerszego celu, jakim jest promowanie praw podstawowych, a zatem ma znaczenie dla celów programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo. W 2011 r. określono dodatkowy priorytet poprawę współpracy między organami ochrony danych. W okresie objętym programem nie dokonano żadnych dalszych zmian priorytetów w tym obszarze 8. W decyzji ustanawiającej program wymienia się jako cel szczegółowy informowanie wszystkich o ich prawach, w tym prawach wynikających z obywatelstwa Unii Europejskiej w celu zachęcania obywateli do aktywnego udziału w życiu demokratycznym Unii. Jest to zatem bardzo istotny obszar, uznany za priorytet w całym okresie objętym programem. W rocznym programie prac na rok 2008 wprowadzono priorytet skoncentrowany na szkoleniu dotyczącym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, które miało na celu poszerzenie wiedzy i lepsze zrozumienie zakresie zasad zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej i w Karcie praw 6 Tamże, s Tamże. 8 Tamże. 7

9 podstawowych Unii Europejskiej wśród przedstawicieli organów prawnych, sądowniczych i administracyjnych oraz wśród prawników praktyków. Priorytet ten utrzymano do czasu przyjęcia rocznego programu prac na rok 2012, w którym za priorytet uznano również edukowanie ogółu społeczeństwa, ze szczególnym naciskiem na projekty mające na celu skierowanie osób przekonanych, że ich prawa podstawowe zostały naruszone, do właściwych organów Priorytety określone w zaproszeniach do składania wniosków i wybranych działaniach oraz ich znaczenie dla polityki Priorytety ustalone w programie szczegółowym i określone w zaproszeniach do składania wniosków były ogólnie spójne ze zmianami w zakresie polityki w toku programu i wydawały się odpowiednio uwzględniać te zmiany 10. Priorytety programu zostały wybrane w głównej mierze przez jednostkę ds. polityki, według programu politycznego UE i praktycznych potrzeb określonych w poszczególnych sektorach. Cały łańcuch hierarchiczny był zaangażowany w ten wybór i można było zasięgać opinii różnych dyrekcji generalnych. Proces ten wprowadzono, aby upewnić się, że priorytety są zgodne z rozwojem polityki UE. Na przykład od 2010 r. jednym z głównych punktów programu politycznego UE w odniesieniu do obywatelstwa było promowanie równowagi płci w wyborach do Parlamentu Europejskiego. W następnym roku kwestia ta znalazła odzwierciedlenie jako jeden z priorytetów rocznego programu prac dotyczącego programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo Znaczenie programu pod względem potrzeb grup docelowych Program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo był popularnym programem otrzymano dość dużą liczbę wniosków w stosunku do dostępnych środków finansowych. Całkowita liczba wniosków o dotacje na działania wahała się od 66 w 2007 r. do 257 w latach W przypadku dotacji na działalność najmniejsza liczba wniosków wynosiła 11 w 2007 r., a największa 52 w 2010 r. 12. Większość respondentów uczestniczących w ankiecie internetowej otrzymała więcej niż jedną dotację w ramach programu szczegółowego i uważała priorytety określone przez Komisję w zaproszeniach za mające znaczenie zarówno dla specyficznych potrzeb grupy docelowej (80 %), jak i dla potrzeb ich kraju pochodzenia (86 %) 13. Ponadto większość osób, z którymi przeprowadzono wywiady (10 z 17 wywiadów), była zadowolona z priorytetów określonych w zaproszeniach do składania wniosków, natomiast tylko dwie z 17 osób, z którymi przeprowadzono wywiady, nie były zadowolone z zaproszeń 14. Nie można było jednak zweryfikować, czy potrzeby grupy docelowej mogły zostać zaspokojone przez działania, produkty i wyniki projektu i czy faktycznie zostały one zaspokojone. Oceny potrzeb nie są obowiązkowym wymogiem dla beneficjentów dotacji. Gdyby jednak wnioskodawcy ubiegający się o dotacje przeprowadzili taką ocenę, otrzymaliby jaśniejszy obraz znaczenia swojego projektu, podnieśliby jakość swojego badania i stworzyli poziom odniesienia na potrzeby oceny skuteczności projektu w późniejszym terminie. Projekty, które nie opierają się na ocenie potrzeb, wciąż mogą mieć znaczenie z punktu widzenia potrzeb grup docelowych, jednak brak oceny potrzeb stwarza ryzyko, że można było opracować bardziej odpowiednie metody lub środki wsparcia grup docelowych. 9 Tamże, s Tamże, s Tamże. 12 Tamże, s Tamże. 14 Tamże. 8

10 2.2 SPÓJNOŚĆ I KOMPLEMENTARNOŚĆ Przedmiot programu szczegółowego, którym jest ochrona praw podstawowych w ujęciu ogólnym, obejmuje ochronę praw dziecka. W programie Daphne dzieci zaliczane są do grup szczególnie wrażliwych, które ma on chronić przed przemocą. W szczegółowym programie Zapobieganie i walka z przestępczością również wymienia się ochronę dziecka wśród jego celów ogólnych, a w szczególności ochronę dziecka przed staniem się ofiarą przestępstwa. Koncentrując się na uchodźcach i wysiedleńcach Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców oraz Europejski Fundusz na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich również uwzględniają ochronę dzieci do swoich celów, aczkolwiek chodzi o dzieci należące do grup docelowych tych funduszy. Zwalczanie rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu i homofobii, będące celem wchodzącym w zakres programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo dotyczący ochrony praw podstawowych w ujęciu ogólnym, stanowi także jeden z celów m. in. programu Progress i siódmego programu ramowego. Program Progress, który ma na celu ochronę osób przed dyskryminacją, ma węższy zakres, ponieważ ma głównie przyczyniać się do osiągnięcia celów gospodarczych i społecznych określonych w strategii Europa W przypadku programu Daphne położenie nacisku na ochronę pewnych grup szczególnie wrażliwych przed przemocą również prowadzi do komplementarności z tym obszarem. Największą możliwość osiągnięcia komplementarności i możliwość pokrywania się działań stwierdzono w odniesieniu do celu dotyczącego szkolenia i tworzenia sieci kontaktów między zawodami prawniczymi i prawnikami praktykami. Cel programu szczegółowego w tym obszarze jest sformułowany bardzo obszernie, tj. celem tym jest rozwijanie kontaktów, wymiana informacji i tworzenie sieci kontaktów pomiędzy organami prawnymi, sądowniczymi i administracyjnymi oraz zawodami prawniczymi. Obejmowało to wspieranie szkoleń w dziedzinie sądownictwa w celu poprawy wzajemnego zrozumienia, choć skupiono się na szkoleniach związanych z prawami podstawowymi w ogólności. Możliwość komplementarności i pokrywania się działań jest największa w odniesieniu do programów szczegółowych Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych i Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych Dyrekcji Generalnej ds. Sprawiedliwości. Programy szczegółowe Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych, Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych oraz Prawa podstawowe i obywatelstwo mają na celu poprawę szkolenia pracowników sądownictwa krajowego. Środki finansowe w ramach programu szczegółowego Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych można jednak przydzielić tylko na działania w obszarze wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, natomiast środki finansowe w ramach programu szczegółowego Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych można przydzielić jedynie na działania w obszarze wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Oba te programy szczegółowe są zatem bardziej precyzyjnie ukierunkowane niż program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo. Podsumowując, największą możliwość komplementarności stwierdzono w odniesieniu do programu szczegółowego Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych i programu Progress. Stwierdzono również potencjalną komplementarność z programem Daphne i ze szczegółowym programem Zapobieganie i walka z przestępczością. W ramach analizy nie stwierdzono pokrywania się działań ze szczegółowym programem Zapobieganie, gotowość i zarządzanie skutkami terroryzmu i innymi rodzajami ryzyka dla bezpieczeństwa, Europejskim Funduszem Powrotów Imigrantów ani programem szczegółowym Profilaktyka narkotykowa i informacja o narkotykach Tamże, s

11 2.2.1 Charakter projektów Program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo obejmował wyłącznie projekty, które miały charakter ponadnarodowy; działania krajowe uwzględniono w nim jedynie w takim zakresie, w jakim stanowiły one część większego działania ponadnarodowego. Program szczegółowy był realizowany na zasadzie zarządzania bezpośredniego, wraz z innymi programami finansowania służącymi wspieraniu polityki UE w dziedzinie sprawiedliwości, praw i równości na lata W ramach zarządzania bezpośredniego wszystkie prace programowe i operacyjne prowadzi Komisja, która zachowuje pełną odpowiedzialność Sfinansowane działania Proces opracowywania priorytetów rocznych w ramach rocznego programu prac dotyczącego programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo jest jedynym mechanizmem zapewniającym spójność między programem szczegółowym a innymi programami i polityką UE. Programy te, a w szczególności priorytety roczne, są opracowywane przy wsparciu ze strony różnych podmiotów w obrębie Komisji i poza nią. Pod tym względem program odzwierciedla szereg priorytetów polityki w opracowywaniu priorytetów rocznych. W ramach przeglądu priorytetów określonych w odniesieniu do kluczowych obszarów tematycznych zidentyfikowano następujące przypadki, w których priorytety określono w celu osiągnięcia spójności i komplementarności oraz uniknięcia pokrywania się działań 16 : ochrona praw dziecka: w zaproszeniach do składania wniosków o dotacje na działania z lat 2008 i wspomniano o wsparciu w odniesieniu do projektów dotyczących dzieci, które są ofiarami przestępstw, co jest komplementarne względem programu Daphne; walka z rasizmem, ksenofobią, antysemityzmem i homofobią: w zaproszeniach do składania wniosków o dotacje na działania z lat 2008 i wspomniano również o wsparciu na rzecz działań zwalczających stereotypy, których utrzymywanie się lub rozpowszechnianie jest przyczyną aktów przemocy wsparcie to jest częściowo komplementarne względem programu Daphne; w ramach priorytetu dotyczącego walki z homofobią w zaproszeniu do składania wniosków z 2008 r. wykluczono działania, które powielają działania na rzecz niedyskryminacji w zatrudnieniu. Podobne wykluczenie przewidziano w zaproszeniu do składania wniosków z lat Oba te wykluczenia miały na celu uniknięcie pokrywania się działań z programem Progress; obywatelstwo i aktywne uczestnictwo w życiu demokratycznym Unii: zakres priorytetów określonych w różnych zaproszeniach do składania wniosków obejmuje różne zagadnienia, od podnoszenia świadomości obywateli Unii zamieszkałych w innym państwie członkowskim w odniesieniu do udziału w wyborach w UE po wymianę najlepszych praktyk w zakresie nabycia i utraty obywatelstwa Unii. Wydaje się, że wśród różnych zaproszeń do składania wniosków ten obszar priorytetowy nie stwarza wielu możliwości osiągnięcia komplementarności; szkolenie dotyczące Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i tworzenie sieci kontaktów między zawodami prawniczymi i prawnikami praktykami: w zaproszeniu do składania wniosków z lat wykluczono projekty mające na celu głównie tworzenie nowych stron internetowych, aby uniknąć pokrywania się działań z już realizowanymi projektami najprawdopodobniej w drodze zamówień publicznych. W zaproszeniu do składania wniosków z 2013 r. nadano szczególny priorytet projektom mającym na celu zachęcenie organów 16 Tamże, s

12 rozpatrujących skargi z zakresu praw podstawowych do sporządzenia list kontrolnych dotyczących dopuszczalności oraz ustanowiono wymóg określania we wnioskach dotyczących projektów ich komplementarności i wartości dodanej względem prac prowadzonych przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej; prawa do ochrony danych i do prywatności: w ramach tego obszaru priorytetowego w zaproszeniu do składania wniosków z lat mowa jest o wzmocnieniu prywatności dzieci w środowisku internetowym, co zapewnia wewnętrzną komplementarność z obszarem priorytetowym dotyczącym ochrony praw dziecka Synergie utworzone między projektami Z badania internetowego wynika, że ustanowiono różnego rodzaju synergie z innymi projektami finansowanymi w ramach innych programów unijnych i krajowych 17. Spośród 29 respondentów 14 stwierdziło, że utworzyli synergie z innymi projektami realizowanymi w ramach programu szczegółowego. Ponadto 21 respondentów zgłosiło, że utworzyli synergie z projektami finansowanymi w ramach innych programów UE, a 23 respondentów z innymi programami krajowymi/regionalnymi o podobnych celach. Siedmiu respondentów uczestniczących w ankiecie stwierdziło, że utworzono synergie z projektami finansowanymi w ramach innych programów międzynarodowych darczyńców. Respondenci uczestniczący w ankiecie internetowej dostarczyli następujące przykłady rodzajów utworzonych synergii: kierownik projektu pt. Pomoc dzieciom będącym ofiarami handlu ludźmi i ich reintegracja: promowanie i ocena najlepszych praktyk w krajach pochodzenia i docelowych (ARECHIVIC) zauważył, że udało się ściśle powiązać ten projekt z projektami finansowanymi w ramach innych programów UE i z projektami finansowanymi przez międzynarodowych darczyńców (np. z projektem GRETA Rady Europy). W ramach projektu uzyskano także synergie z projektami w innych państwach członkowskich, a w szczególności z działaniami słowackiej komisji krajowej. Uznano to za korzystne dla tworzenia dodatkowych mechanizmów współpracy transgranicznej w tym obszarze. Kierownik tego samego projektu wspomniał również o synergiach z projektami finansowanymi w ramach szczegółowego programu Zapobieganie i walka z przestępczością oraz za pośrednictwem funduszu norweskiego; kierownik projektu pt. Internet: kreatywne ujawnianie dyskryminacji (ICUD) zauważył, że na etapie realizacji projektu ściśle współpracowano z kierownikami innych projektów o podobnych celach, które finansowano w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo i programu Daphne III. Kierownicy projektu wymienili doświadczenia i informacje na temat rezultatów projektów, co umożliwiło zespołom ds. projektów uczenie się od siebie nawzajem i osiągnięcie większej skuteczności w zwalczaniu tej formy dyskryminacji. Kierownik projektu zaznaczył, że członkowie zespołu zarządzającego przedstawili projekt i jego produkty podczas konferencji/seminariów/spotkań organizowanych w ramach innych projektów oraz byli w stanie rozpowszechnić swoją metodykę i ustalenia w szerszych kręgach odbiorców. 17 Tamże, s

13 2.3 SKUTECZNOŚĆ Skuteczność programu oznacza stopień, w jakim w ramach programu udało się osiągnąć jego cele, oraz stopień, w jakim w projektach realizowanych w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo udało się osiągnąć przewidziane w nich cele Osiągnięcia programu i projektów Większość produktów opracowanych w dziedzinie praw dziecka (102 spośród 143) odnosiła się do działań w zakresie podnoszenia świadomości i działań analitycznych i była spójna z celem priorytetu (np. wydarzenia, książki lub inne publikowane materiały oraz badania lub wytyczne dotyczące promowania praw dziecka) 18. Na przykład w ramach projektu pt. Głos dzieci: badanie przemocy międzyetnicznej i praw dziecka w środowisku szkolnym opracowano sprawozdania zgodne ze stanem wiedzy naukowej i technicznej, które w ogólnym kontekście dały obraz kwestii przynależności etnicznej i przemocy międzyetnicznej w pięciu państwach członkowskich. Również badania ilościowe i terenowe badania jakościowe pozwoliły uzyskać informacje i wgląd w odniesieniu do przemocy międzyetnicznej w środowisku szkolnym, form przemocy oraz zakresu tego zjawiska. W ramach projektu Prawo do sprawiedliwości: wysokiej jakości pomoc prawna dla dzieci bez opieki sporządzono szczegółowe sprawozdanie na ten wcześniej niebadany temat. Opracowano również narzędzie określone jako zasady przewodnie 19. Priorytety odnoszące się do rasizmu, homofobii i antysemityzmu zostały ustanowione w celu promowania projektów zwalczających stereotypy, dyskryminację i przemoc, jak również w celu promowania inicjatyw służących wspieraniu wzajemnego zrozumienia i opracowaniu podejścia obejmującego różne społeczności. Dzięki szeregowi dotacji na działania opracowano sprawozdania oraz materiały szkoleniowe i edukacyjne na temat walki z rasizmem, homofobią i antysemityzmem 20. Przykładem tego rodzaju projektu był sfinansowany z dotacji na działanie w latach projekt niemieckiej Fundacji Autonomia pt. Jedna Europa! Ponadnarodowa sieć działań obywatelskich promująca zrozumienie międzykulturowe i wzajemny szacunek. Projekt ten obejmował działania w ponad dwudziestu miejscowościach w państwach uczestniczących (Bułgarii, w Dani, Niemczech i na Węgrzech) i miał na celu rozpowszechnienie przesłania o tolerancji wśród lokalnej młodzieży i młodzieżowych drużyn sportowych. Również w ramach projektów pt. Piłka nożna dla równości walka ze stereotypami rasistowskimi i homofobicznymi w piłce nożnej i poprzez piłkę nożną oraz Piłka nożna dla równości walka z homofobią i rasizmem w Europie Środkowej i Wschodniej osiągnięto produkty podnoszące świadomość odnośnie do problemu homofobii w piłce nożnej. Produkty te obejmowały naklejki z napisem kocham piłkę nożną nienawidzę seksizmu, koszulki piłkarskie z logo piłka nożna dla równości, wydarzenie antyrasistowskie w Pradze, trzy wydarzenia informacyjne w Hamburgu, spektakl komediowy grupy No Mantinels na temat homofobii w piłce nożnej, coroczne zawody przeciwko rasizmowi i nietolerancji, antyhomofobiczną konferencję w trakcie Eurogames w Budapeszcie oraz dni działania na rzecz podnoszenia świadomości w Ambasadach Kibica w trakcie Mistrzostw Europy w piłce nożnej. Przy ustalaniu priorytetu dotyczącego ochrony danych początkowym celem Komisji było promowanie działań służących informowaniu społeczeństwa o zagadnieniach związanych z ochroną danych. Na przestrzeni lat skupiano się w tym obszarze priorytetowym na wzmocnieniu prywatności dzieci i na ryzyku dla prywatności powodowanym przez środki elektroniczne, jak również na poprawie współpracy między organami ochrony danych. Zgodnie z analizą ilościową 169 działań przeprowadzonych w ramach programu szczegółowego do działań zrealizowanymi w ramach projektów w tym obszarze należały głównie działania w zakresie podnoszenia świadomości (np. 18 Tamże, s Tamże. 20 Tamże, s

14 publikacja materiałów, materiały promocyjne i wydarzenia) oraz działania badawcze, takie jak gromadzenie danych i przeprowadzanie ankiet. Inne produkty były związane z działaniami w zakresie wzajemnego uczenia się, takimi jak wizyty studyjne i warsztaty. W ramach projektu pt. Données personelles des droits? Sensibiliser et informer les jeunes citoyens européens opracowano dobrej jakości produkt komiks w czterech językach służący rozpowszechnianiu informacji wśród młodzieży o ich prawach do prywatności i do ochrony danych w internecie. Rezultaty projektu również uznaje się za wartościowe 21. Również w ramach projektu pt. Ochrona danych osobowych i prywatności dzieci stworzono filmy animowane Sheeplive internetowe narzędzie pedagogiczne dla nauczycieli szkół podstawowych przeznaczone do edukowania dzieci w zakresie ich praw do ochrony danych i do prywatności. W Słowacji uznaje się je za najbardziej znane kreskówki. Przetłumaczono je na wszystkie urzędowe języki UE oraz rozpowszechnia się je również w Rosji i Chinach 22. Obszar priorytetowy dotyczący obywatelstwa obejmuje zbiór priorytetów odnoszących się do uczestnictwa w życiu demokratycznym Unii wszystkich obywateli, w tym obywateli Unii, którzy nie są obywatelami państw członkowskich, w których żyją. Na przestrzeni lat dodawano bardziej szczegółowe priorytety, np. priorytet dotyczący nierównowagi płci w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Jest to obszar priorytetowy charakteryzujący się skupieniem na bardzo konkretnych i niekiedy technicznych kwestiach (np. znajomości przepisów dyrektywy 2004/38/WE w sprawie swobodnego przemieszczania się obywateli), które mogą wymagać szczegółowej i raczej technicznej wiedzy. Czynnik ten mógłby wyjaśniać dość małą liczbę zrealizowanych projektów (21) i niewielką ilość dowodów potwierdzających wyniki 23. Działania realizowane w tym obszarze priorytetowym opierały się przede wszystkim na podnoszeniu świadomości, informowaniu i rozpowszechnianiu. Na przykład w ramach projektu pt. Regulacja pomocy konsularnej dla obywateli w Europie uzyskano dobrej jakości produkty, w tym badanie porównawcze dotyczące przepisów i praktyk w dziedzinie ochrony konsularnej w państwach członkowskich, a także bazę danych zawierającą stosowne materiały z zakresu prawa krajowego, europejskiego i międzynarodowego 24. Na przestrzeni lat priorytet dotyczący praw podstawowych miał na celu poszerzanie wiedzy i lepsze zrozumienie organów prawnych, sądowniczych i administracyjnych oraz prawników praktyków i ogółu społeczeństwa w zakresie zasad zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej i w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Działania w ramach projektów w tym obszarze opierały się głównie na szkoleniu oraz na wzajemnym uczeniu się, wymianie dobrych praktyk i współpracy, co miało na celu osiągnięcie wzajemnego zrozumienia między organami i prawnikami praktykami Wkład projektów we wdrażanie i kształtowanie unijnych i krajowych polityk oraz opracowanie unijnego i krajowego prawodawstwa Szereg działań sfinansowanych w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo przyczyniło się do kształtowania polityki i opracowania prawodawstwa 26. Niektóre projekty miały konkretnie na celu dotarcie różnymi metodami do osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki na poziomie krajowym i unijnym. Na przykład do osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki udało się dotrzeć według partnerów projektu dzięki organizowaniu spotkań w celu zaangażowania tych osób, zapraszaniu tych osób na warsztaty lub innego rodzaju wydarzenia służące rozpowszechnianiu projektu lub zapraszaniu tych osób na 21 Tamże, s Tamże. 23 Tamże. 24 Tamże. 25 Tamże, s Tamże, s

15 briefingi/konferencje. Co więcej, ogromna większość respondentów biorących udział w badaniu (60 spośród 65) zgłosiła, że osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki zareagowały na informacje przekazane w ramach projektu/działań, z czego 60 % respondentów zgłosiło, że osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki wykazały pewne zainteresowanie projektem, natomiast w 32 % przypadków osoby te wykazały duże zainteresowanie. Pozytywna reakcja osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki przyjmowała szereg form. Wszyscy respondenci biorący udział w ankiecie zgłosili, że osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki uczestniczyły w wydarzeniach związanych z projektem. Inne formy zaangażowania osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki obejmowały rozpowszechnianie materiałów informacyjnych (zgłoszone przez 59 % respondentów) oraz zapewnienie dodatkowych środków finansowych w celu wsparcia kontynuacji (niektórych) działań w ramach projektów (zgłoszone przez 30 % respondentów). Mniejszy, niemniej jednak znaczący odsetek respondentów (18 %) stwierdził, że wyniki ich projektów sprawiły, iż osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki opracowały nową politykę lub dostosowały istniejącą. W takich przypadkach można było z pewnością uznać, że projekty te skutecznie przyczyniły się do rozwoju polityki i przepisów 27. Warto również odnotować, że 51 % (spośród 70) respondentów zgłosiło, że uzyskali pozytywne zainteresowanie osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki, które przerosło ich oczekiwania. To dodatkowe zainteresowanie wskazuje na to, że pewne projekty miały wpływ większy niż pierwotnie przewidziano, a zatem można było uznać je za skuteczne Skuteczność projektów w osiąganiu ich celów Według dowodów ilościowych zgromadzonych w trakcie zestawiania sprawozdań końcowych w przypadku ponad połowy wszystkich sfinalizowanych dotacji na działania i dotacji na działalność (70 spośród 115 dotacji, w odniesieniu do których dostępne były sprawozdania końcowe, ponieważ w przypadku niektórych projektów, na które w latach 2012 i 2013 przyznano dotacje, do chwili opracowania niniejszej oceny nie przedstawiono jeszcze sprawozdań końcowych) wszystkie działania zrealizowano zgodnie z planem. W niektórych przypadkach osiągnięcie tego celu wymagało zmian personalnych, zastąpienia członka partnerstwa lub pozyskania dodatkowego finansowania. Wspomniane zmiany miały jednak nieznaczny wpływ na realizację sfinansowanych działań (w rzeczywistości 63 % spośród 71 respondentów biorących udział w ankiecie internetowej wskazało, że zmiany te nie miały żadnego wpływu na rezultaty ich działań, a większy wpływ zgłoszono tylko w pięciu przypadkach) 29. Na przykład w ramach objętego dotacją na działanie projektu ARIES zwalczanie rasizmu w Europie poprzez sport osiągnięto wszystkie cele projektu, chociaż jednego z pierwotnych partnerów trzeba było zastąpić inną organizacją i doszło do zmian składu personelu zajmującego się tym projektem. Inne wyniki projektu obejmowały szkolenie funkcjonariuszy organów ścigania. Kierownik projektu pt. Edukacja w zakresie praw podstawowych w Europie F.R.E.E., zrealizowanego w ramach dotacji na działanie w 2010 r., w uzupełniającym wywiadzie stwierdziła, że jej projekt wywarł wpływ na edukację na temat praw człowieka wśród funkcjonariuszy policji, strażników więziennych i pracowników organów sądowych. Jej zdaniem wpływ takiego szkolenia było istotny szczególnie w przypadku funkcjonariuszy policji w Grecji, we Włoszech i w Rumunii, gdzie według orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stale występują przypadki naruszeń praw człowieka przez organy ścigania. W państwach tych funkcjonariusze policji nigdy wcześniej nie przeszli jednak szkolenia dotyczącego tych kwestii Tamże. 28 Tamże. 29 Tamże, s Tamże. 14

16 2.4 TRWAŁOŚĆ I MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA Jeżeli chodzi o trwałość wyników, rezultatów i skutków projektów, zbadano, czy wykracza ona poza okres finansowania projektów. W ramach oceny określono trzy poziomy trwałości: 1) trwałość krótkookresową, osiągniętą głównie dzięki rozpowszechnianiu wyników projektów; 2) trwałość średniookresową, która oznacza kontynuowanie wyników projektów lub partnerstw zawartych w ramach projektów; 3) trwałość długookresową, osiągniętą głównie dzięki przeniesieniu wyników projektów do innych kontekstów, organizacji i państw członkowskich przy niewielkim dodatkowym finansowaniu lub bez dodatkowego finansowania Trwałość krótkookresowa: rozpowszechnianie wyników projektu Jak zauważono wcześniej, główne rodzaje działalności uwzględnione zarówno w projektach objętych dotacjami na działania, jak i w projektach objętych dotacjami na działalność, związane są z podnoszeniem świadomości, informowaniem i rozpowszechnianiem. W rzeczywistości 346 spośród ogółem 806 produktów zidentyfikowanych w trakcie mapowania projektów czyli największa część produktów projektów miało związek z podnoszeniem świadomości i rozpowszechnianiem. Do produktów należały książki, filmy i inne opublikowane materiały, jak również wydarzenia, takie jak: konferencje, seminaria i konferencje prasowe, a także usługi wsparcia i doradztwa, np. informacyjne i doradcze strony internetowe i infolinie 32. Jeżeli chodzi o rozpowszechnianie przez beneficjentów produktów i wyników, większość (89 %) respondentów uczestniczących w ankiecie internetowej zgłosiła, że posiada przejrzysty plan rozpowszechniania produktów i wyników swojego projektu/swoich działań. W planach rozpowszechniania przewidziano, że rozpowszechnianie będzie odbywało się w więcej niż jednym języku (93 % respondentów) i w więcej niż jednym państwie (100 % respondentów) 33. Partnerzy projektów zgłosili rozpowszechnianie produktów i wyników projektów i zwiększyli swoją widoczność dzięki wykorzystaniu szeregu środków, w tym: seminariów, konferencji i innych wydarzeń, ulotek informacyjnych, stron internetowych i narzędzi elektronicznych (np. filmów wideo i aplikacji mobilnych), publikowaniu sprawozdań i publikacji tematycznych odzwierciedlających wnioski sformułowane w ramach działań oraz zaleceń dotyczących polityki. Przeprowadzono przegląd wybranych wniosków, aby ocenić jakość tych strategii rozpowszechniania. Następnie porównano je z zawartymi w sprawozdaniach końcowych stwierdzeniami beneficjentów dotacji na temat rozpowszechniania wyników projektów. Opisy wniosków o dotacje na działania były zróżnicowane od raczej niewiele mówiącego opisu tego, co organizacja osiągnęła w przeszłości pod względem relacji w mediach, po opis, w którym podkreślono, że jeden z obszarów interwencji organizacji jest poświęcony propagowaniu i rozpowszechnianiu projektu, a także szczegółowo opisano, w jaki sposób rozpowszechnianie będzie się odbywało przez cały okres realizacji projektu. Żaden z wniosków objętych przeglądem nie zawierał szczegółowych informacji na temat metod dostosowania sposobu rozpowszechniania do grupy docelowej, a większość stosownych sprawozdań końcowych była niejednoznaczna, jeżeli chodzi o kwestie dotarcia do grupy docelowej. Co do zasady działania Komisji w zakresie rozpowszechniania wyników projektów były ograniczone. Brak skutecznych środków umożliwiających Komisji rozpowszechnianie informacji dotyczących programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo został już wspomniany w ocenie śródokresowej, a w ramach niniejszej oceny nie stwierdzono, czy zostały wprowadzone dodatkowe zasoby i środki w zakresie komunikacji. W szczególności wspomniany program szczegółowy nie 31 Tamże, s Tamże, s Tamże. 15

17 uwzględnia specjalnego sposobu dzielenia się wynikami projektu z innymi beneficjentami w celu rozpowszechniania najlepszych praktyk 34. Do bezpośredniego rozpowszechnianie produktów wśród grup docelowych Komisja wykorzystała w głównej mierze swoich beneficjentów. Również zasoby kadrowe Komisji były zarezerwowane głównie do celów związanych z zarządzaniem finansami. Urzędnicy Komisji potwierdzili brak odpowiedniego mechanizmu/planu przekazywania i rozpowszechniania wyników projektów finansowanych w ramach programu szczegółowego 35. Zwrócili uwagę na dwie różne grupy, którym taki mechanizm rozpowszechniania mógłby przynieść korzyści: zainteresowane strony zaangażowane w działania związane z celami programu szczegółowego, w tym wnioskodawcy ubiegający się o finansowanie lub beneficjenci programu; oraz osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki UE, a w szczególności służby Komisji, w tym osoby zarządzające programem szczegółowym. Każda z tych grup ma odmienne potrzeby: zainteresowane strony mogłyby odnieść korzyści dzięki dostępowi do informacji o działaniach i sukcesach w ramach innych projektów, ponieważ mogłyby rozważyć wykorzystanie najlepszych praktyk innych podmiotów. Mogłoby to wymagać rozpowszechniania wyników projektów w bardziej zorganizowany sposób; w przypadku osób odpowiedzialnych za kształtowanie polityki UE, w tym służb Komisji, wyniki analiz, wzajemne uczenie się oraz inne aspekty projektów mogłyby być przydatne przy planowaniu lepszej polityki, w tym na potrzeby realizacji programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo. W ich przypadku przydatne mogłoby być uzyskanie informacji wskazujących ogólne wyniki programu oraz wyniki kluczowych projektów Trwałość średniookresowa: kontynuacja wyników mapowanie projektów wykazało, że w przypadku nieco poniżej połowy dotacji (81 spośród 169 dotacji) zgłoszono wypracowanie trwałych produktów, które wykorzystywano po zakończeniu finansowania w ramach programu, a w siedmiu sprawozdaniach stwierdzono, że utworzone partnerstwa trwały dłużej niż projekt. W przypadku szeregu projektów wypracowano również produkty, które są nadal wykorzystywane na potrzeby obecnych i przyszłych działań 36. Na przykład w ramach projektu pt. Wymiana dobrych praktyk w zakresie uczestnictwa obywatelskiego na potrzeby promowania aktywności obywatelskiej w Unii Europejskiej (ESPACE) opracowano kilka produktów, w tym materiały i działania w czterech językach, służące podnoszeniu świadomości, inicjatywy dotyczące wzajemnego uczenia się oraz sieci krajowe, które nadal były wykorzystywane po zakończeniu projektu. Również w ramach projektu pt. Kiedy karani są niewinni dzieci uwięzionych rodziców, grupa szczególnie wrażliwa również wypracowano kilka trwałych produktów, w tym opublikowano sprawozdanie oraz podsumowanie pod tytułem Eurochips, które rozpowszechniano w czterech językach w co najmniej 10 państwach członkowskich i które nadal jest wykorzystywane do promowania praw dzieci uwięzionych rodziców. Badanie potwierdziło, że w przypadku znacznej części projektów osiągnięto trwałe wyniki. Spośród 72 respondentów 44 (61 %) wskazało, że realizowane przez nich projekty wniosły istotny wkład w obszarze tematycznym, którego dotyczyły. Zgłosili oni również wysoki poziom reakcji osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki na finansowane projekty. Respondenci ci zauważyli, że wskaźnik udziału osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki w 34 Tamże. 35 Tamże. 36 Tamże, s

18 wydarzeniach związanych z projektem, takich jak: seminaria, konferencje, warsztaty itd., wyniósł 100 %. W przypadku 59 % (33) zbadanych projektów osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki zareagowały poprzez rozpowszechnianie materiałów informacyjnych (np. broszur, ulotek itp.); 30 % (17) zaangażowanych osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki zapewniło dodatkowe finansowanie w celu wsparcia kontynuacji (niektórych) działań w ramach projektów, a 23 % (13) zaangażowanych osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki utworzyło/wsparło inne projekty, w których wykorzystano elementy danego projektu (podejście/metodę, co najmniej jedno działanie itd.). Ponadto 18 % (10) osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki opracowało nową politykę/nowy plan działania/nowe przepisy lub dostosowało istniejące, wykorzystując jako podstawę produkty i wyniki danego projektu Kontynuowanie partnerstw po zakończeniu projektów Chociaż w trakcie mapowania zaledwie w przypadku 7 spośród 168 projektów znaleziono bezpośrednie dowody kontynuacji utworzonych partnerstw, wyniki ankiety były o wiele bardziej pozytywne. Wskazywały na to, że wiele projektów umożliwiło utworzenie partnerstw lub sieci, które utrzymywały się po zakończeniu projektów. Spośród 71 respondentów uczestniczących w badaniu internetowym 48 (68 %) zgłosiło, że ich partnerstwa są lub będą kontynuowane po zakończeniu projektu 38. Zainteresowane strony, z którymi przeprowadzono wywiady, zgłosiły, że współpraca nawiązana między partnerami w trakcie projektu pomogła utworzyć sieć, w ramach której trwa współpraca nad nowymi projektami. Na przykład projekt Głos dzieci: badanie przemocy międzyetnicznej i praw dziecka w środowisku szkolnym pomógł utworzyć nową międzynarodową sieci badaczy zajmujących się kwestiami przynależności etnicznej i przemocy międzyetnicznej. Jego celem było podniesienie świadomości wychowawców, dzieci i ogółu społeczeństwa. Partnerzy zaangażowani w projektu Données personnelles des droits? Sensibiliser et informer les jeunes citoyens européens również zgłosili, że planowali dalej korzystać z sieci powstałej w ramach tego projektu Trwałość długookresowa: możliwość przenoszenia wyników projektu Aby ustalić i ocenić, czy produkty i wyniki projektu były możliwe do przeniesienia i czy rzeczywiście zostały przeniesione do innego państwa członkowskiego UE, w niniejszej ocenie oparto się wyłącznie na danych pochodzących z badania internetowego i uzupełniających wywiadów. Dane te zostały podane przez osoby zainteresowane i nie są w pełni obiektywnymi dowodami. Dane te wykazują, że dużą liczbę wypracowanych produktów można było przenieść do innych państw członkowskich UE, w szczególności jeżeli chodzi o materiały, które po przetłumaczeniu można było rozpowszechniać i wykorzystywać w innych państwach przy innych projektach o podobnych celach. Metody podejścia również można przenosić, aby służyły innym grupom docelowym i beneficjentom, zwłaszcza dowolne aspekty najlepszych praktyk związane z produktem, które można było wykorzystać w innych kontekstach i projektach. W szeregu przypadków zgłoszono mniej istotne czynniki wpływające na możliwość przenoszenia produktów będących wynikiem projektów. Dotyczą one głównie potrzeby przetłumaczenia produktów na inne języki lub dostosowania metod lub produktów projektu do określonego kontekstu krajowego lub lokalnego w drodze konsultacji z lokalnymi zainteresowanymi stronami 40. Większość respondentów uczestniczących w badaniu potwierdziła możliwość przenoszenia produktów będących wynikiem ich projektów do innych państw UE. Na przykład kursy szkoleniowe przygotowane w kontekście projektu Edukacja w zakresie praw podstawowych w Europie F.R.E.E. można wykorzystać we wszystkich państwach członkowskich, ponieważ są one dostępne w internecie i nie są chronione prawami autorskimi. Są one dostępne w języku państwa uczestniczącego 37 Tamże. 38 Tamże, s Tamże. 40 Tamże, s

19 w partnerstwie ponadnarodowym utworzonym na potrzeby tego projektu. Zapewnienie szerszego wykorzystania tych kursów wymagałoby jednak przetłumaczenia ich na inne języki 41. W ramach projektu pt. Piłka nożna dla równości walka ze stereotypami rasistowskimi i homofobicznymi w piłce nożnej i poprzez piłkę nożną zorganizowano wystawy i warsztaty dotyczące kwestii dyskryminacji w sektorze piłki nożnej 42. Przy organizacji wydarzeń partnerzy projektu z różnych państw członkowskich koordynowali działania z zainteresowanymi stronami z krajowych i lokalnych sieci/grup piłkarskich działających w tym sektorze. W uzupełniającym wywiadzie kierownik projektu stwierdził, że produkty będące wynikiem projektu można łatwo przenieść do innych państw członkowskich, koordynując działania z krajowymi i lokalnymi zainteresowanymi stronami, aby lepiej dostosować wydarzenia do kontekstu danego państwa. 2.5 EFEKTYWNOŚĆ I MOŻLIWOŚĆ UPROSZCZENIA Kwota poniesionych wydatków w zestawieniu z uzyskanymi skutkami Początkowy budżet programu szczegółowego na lata wyniósł 94,8 mln EUR i został podzielony na roczne kwoty wynoszące 10,6 15,5 mln EUR. Szczegółowy podział początkowo planowanego budżetu na poszczególne lata wdrażania i narzędzia finansowania na lata przedstawiono w Tabeli 1-1 (Planowany podział środków budżetowych przeznaczonych na realizację programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo (w latach )). Podczas wdrażania programu całkowite kwoty przydzielonego finansowania rocznego stopniowo rosły. Odzwierciedlało to ogólną praktykę Komisji. Roczny przydział środków jest ustalany na początku siedmioletniego okresu objętego programem w kontekście budżetu UE. Następnie co roku wprowadzane są niewielkie korekty, przy czym kiedy proces wdrażania programu jest już dość zaawansowany, wysokość przydzielonych środków zaczyna wzrastać w miarę zbliżania się końca okresu objętego programem. Największa część budżetu została rozdzielona w formie dotacji na działania w ten sposób co roku przydzielano średnio 66,3 % środków finansowych, co odpowiada kwocie 62,6 mln EUR. Pozostałą część budżetu przydzielono na dotacje na działalność (10 %, czyli 9,5 mln EUR) i na inicjatywy Komisji (21 %, czyli 20 mln EUR) 43. Analiza ilościowa 169 projektów objętych dotacjami ujętych w całym okresie realizacji (który nie obejmuje projektów, na które dotacje przyznano w ramach dotacji na działania w 2013 r.) wykazała, że całkowity budżet na nie przeznaczony wyniósł EUR, czyli około 90 % całkowitej kwoty środków finansowych wynoszącej EUR, którą przydzielono na dotacje na działania na lata O ile kwoty przeznaczona na dotacje na działania są zbliżone do pierwotnie przydzielonych środków, sytuacja jest inna w przypadku dotacji na działalność, na które przeznaczono znacznie mniejsze środki finansowe, niż początkowo przewidziano. Budżet faktycznie przekazany na dotacje na działalność wyniósł EUR, czyli około 39 % całkowitych środków finansowych w kwocie EUR, którą przydzielono na dotacje na działalność na lata Niski poziom finansowania dotacji na działalność budzi zastrzeżenia w odniesieniu do efektywności dotacji na działalność jako narzędzia finansowania służącego osiągnięciu celów programu. 41 Tamże. 42 Tamże. 43 Tamże, s Dane za 2013 r. nie były dostępne w momencie przeprowadzania oceny. Tamże. 45 Tamże. 18

20 Środki z budżetu, które zostały do tej pory przydzielone, przyznane i wypłacone są dość ściśle dostosowane do dotacji na działania w ramach różnych zaproszeń do składania wniosków zorganizowanych w okresie objętym programem. Środki finansowe rzeczywiście wypłacone w porównaniu ze środkami przyznanymi w ramach zaproszeń do składania wniosków o dotacje na działania z lat 2007, 2008 i r. wskazują na wskaźnik absorpcji na poziomie 87,5 %. Jak już wspomniano powyżej, zaledwie 39 % środków finansowych przydzielonych na dotacje na działalność w okresie objętym programem zostało faktycznie przyznane. Dokładniejsza analiza zobowiązań na wydatki w ramach zaproszeń do składania wniosków o dotacje na działalność z lat 2007, 2008, 2009, 2010, 2012 i 2013 r. w porównaniu z wysokością środków rzeczywiście wypłaconych wskazuje na podobny wskaźnik absorpcji wynoszący 88 % 46. Innym narzędziem finansowania dostępnym w ramach programu były zamówienia publiczne. W okresie realizacji programu faktycznie przyznano kwotę EUR łącznie na 111 zamówień publicznych udzielonych w okresie objętym programem. Stanowi to 56,4 % całkowitego przydzielonego budżetu wynoszącego EUR. Ponad 10 % tego budżetu przyznano na usługi informatyczne, a konkretnie na utworzenie i utrzymanie strony internetowej na temat ochrony konsularnej 47 i strony internetowej o prawach dziecka Stopień efektywności przydziału środków na różne narzędzia Biorąc pod uwagę powyższe kwestie, wydaje się, że środki finansowe na dotacje na działania przydzielono w sposób efektywny, szczególnie jeśli uwzględnić nowość programu, wypracowane produkty i wyniki oraz ustalenia powyższej analizy nakładów/produktów. Na dotacje na działalność przyznano znacznie mniejsze środki niż początkowo przydzielono (3,5 mln EUR zamiast 9,9 mln EUR), ale wskaźnik absorpcji budżetu na dotacje na działalność był ogólnie zadowalający. Wydaje się, że w przypadku dotacji na działania i dotacji na działalność środki przydzielono w sposób efektywny 49. Chociaż każde z narzędzi finansowania miało wyraźnie określony zakres, zamówienia publiczne mogły w pewnym stopniu pokrywać się z działaniami realizowanymi w ramach tych dotacji. W okresie realizacji Komisja przyznała kwotę 12,6 mln EUR łącznie na 111 zamówień publicznych (czyli 56,4 % wstępnie przydzielonego budżetu w wysokości 22,3 mln EUR). Około 55,6 % wydatków w ramach zamówień publicznych przyznano na badania, 34,2 % na wydarzenia, a 10,2 % na zamówienia związane z technologiami informacyjnymi. Chociaż odsetek przydzielonych środków finansowych faktycznie przyznanych jest wyższy niż analogiczny odsetek uzyskany w przypadku narzędzia finansowania dotacji na działalność, środki te nadal pozostają w znacznym stopniu niewykorzystane, co mogło negatywnie wpłynąć na interesy Komisji na przykład w zakresie monitorowania programu i rozpowszechniania wyników programu na poziomie UE 50. Z konsultacji z zainteresowanymi stronami wynika, że niewydajne przydzielanie w odniesieniu do przyznawania tych środków było związane głównie z niewystarczającymi zasobami i zdolnościami Komisji, jeżeli chodzi o prawidłowe planowanie zamówień publicznych, monitorowanie realizacji projektów i wykorzystanie ich wyników. W trakcie tej oceny nie przedstawiono żadnych dowodów świadczących o złej realizacji zamówień Tamże. 47 Dostępna pod adresem ec.europa.eu/consularprotection/content/home_pl, tamże. 48 Dostępne pod adresem tamże. 49 Tamże, s Tamże. 51 Tamże. 19

21 2.5.3 Możliwość uproszczenia Zarządzanie przez Komisję na etapie składania wniosków i realizacji projektów co do zasady oceniono pozytywnie. Za pozytywne zmiany uznano wprowadzenie spotkań inauguracyjnych, zaangażowanie zespołu ds. polityki w omawianie produktów będących wynikiem projektów oraz zapewnienie udoskonalonych wytycznych dotyczących zarządzania dotacjami. Niemniej jednak 20 % respondentów wskazało, że o tym nie wiedziało, lub nie wyraziło swojej opinii. Może to sugerować, że pewna liczba wnioskodawców nie zdawała sobie sprawy z możliwości otrzymania wsparcia od Komisji w trakcie procedury składania wniosków. Kilka osób, z którymi przeprowadzono wywiady, wskazało obszary, w których można byłoby w przyszłości wprowadzić usprawnienia i uproszczenia. Jednym z głównych takich obszarów były wymogi finansowe, co do których żywiono przekonanie, że są nadmiernie skomplikowane i wymagają uproszczenia. Powiązana z tym była wyrażona przez kilkoro respondentów obawa, że sama Komisja nie zawsze przestrzegała harmonogramu projektu, co czasami wywoływało efekt domina w odniesieniu do danego projektu, prowadząc do problemów w jego realizacji. Za kwestię o zasadniczym znaczeniu uznano przestrzeganie harmonogramu danego projektu również przez Komisję, tak aby wszystkie działania przebiegały sprawnie. W powiązaniu z wcześniejszą sugestią respondenci wyrazili również frustrację z powodu czasu, jaki upływał między złożeniem wniosku w odpowiedzi na zaproszenie a otrzymaniem powiadomienia o przyznaniu dotacji. Zwrócili się do Komisji z prośbą o zapewnienie możliwości skuteczniejszego i szybszego sposobu kontaktowania się z Komisją przed przyznaniem dotacji, być może poprzez ulepszenie obecnego systemu informatycznego. Ogromna większość respondentów uczestniczących w ankiecie internetowej uznała informacje przekazane wnioskodawcom w ramach zaproszenia do składania wniosków i procesu składania wniosków za przejrzyste, łatwe do zrozumienia i jasne. Spośród 71 respondentów, którzy udzielili odpowiedzi na to pytanie, większość odbiorców dotacji (50 %) zdecydowanie zgodziła się ze stwierdzeniem informacje zawarte w zaproszeniach do składania wniosków były jasne i łatwe do zrozumienia, natomiast 44 % respondentów zgodziło się z tym stwierdzeniem częściowo. Ponadto na stronie internetowej DG ds. Sprawiedliwości dostępne były szczegółowe wytyczne dla wnioskodawców ubiegających się o dotacje w ramach programu szczegółowego. Niemniej jednak 18 % spośród 70 respondentów, którzy wzięli udział w ankiecie internetowej, zgłosiło, że musiało zwrócić się o pomoc do osób posiadających kompetencje i wiedzę z zakresu tych procedur, aby móc odpowiedzieć na zaproszenie, natomiast 37 % respondentów nie potrzebowało takiej pomocy. Jedna czwarta respondentów potwierdziła, że wie o organizacjach/projektach/prawnikach praktykach, którzy nie odpowiedzieli na zaproszenie do składania wniosków z uwagi na złożone lub trudne do spełnienia wymogi. W świetle faktu, że UE dostarcza środki finansowe na te dotacje, beneficjenci dotacji uznali, że zasadne jest przekazywanie informacji na temat zrealizowanych przez nich działań przy użyciu otrzymanych środków. Ponad połowa respondentów uczestniczących w badaniu uznała mechanizmy dotyczące sprawozdawczości za odpowiednie. Spośród 71 respondentów 39 % uznało w szczególności, że mechanizmy dotyczące sprawozdawczości w odniesieniu do postępów i osiągnięć w ramach projektu/działań są odpowiednie, a 35 % częściowo się z tym zgodziło, co daje w sumie 74 % pozytywnych odpowiedzi. Kilku respondentów skarżyło się jednak na uciążliwe wymogi w zakresie sprawozdawczości. Jednocześnie uznano, że bardziej dokładna dokumentacja zmian budżetowych ułatwiłaby sprawozdawczość finansową. Za istotne uznano również większe zaangażowanie partnerów w tej dziedzinie, np. poprzez wczesne przekazanie im informacji na temat szczegółów finansowych, które trzeba będzie ująć w sprawozdawczości. Jeżeli chodzi o mechanizmy Komisji dotyczące monitorowania, 39 % spośród 72 respondentów uznało je częściowo za prawidłowe i pomocne w trakcie realizacji projektu/działań. Niemniej jednak 14 % respondentów częściowo lub nawet zdecydowanie nie zgadzało się ze stwierdzeniem, że mechanizmy Komisji dotyczące monitorowania są prawidłowe i były przydatne, a 5 % 20

22 zdecydowanie nie zgadzało się z tym stwierdzeniem. Za szczególnie istotne respondenci uznali szybkie otrzymywanie informacji zwrotnych od Komisji na temat postępów w ramach projektów/sprawozdań okresowych dotyczących projektów, aby w stosownych przypadkach można było wprowadzić korekty. 2.6 EUROPEJSKA WARTOŚĆ DODANA Europejska wartość dodana oznacza zakres, w jakim unijny charakter programu przynosi korzyść zainteresowanym stronom, oraz zakres, w jakim UE ma względną przewagę nad podmiotami krajowymi i międzynarodowymi działającymi na danym obszarze. Najpierw omawia się unijny charakter programu i jego zasięg geograficzny. Stanowi to punkt wyjścia dla identyfikacji istnienia europejskiej wartości dodanej. Następnie europejska wartość dodana jest analizowana pod względem produktów, które wniosły wartość do UE i dla beneficjentów. Niemożliwe jednak było jeszcze określenie i zmierzenie europejskiej wartości dodanej pod względem skutków. Zasadniczo finansowanie w ramach programu szczegółowego jest dostępne wyłącznie w odniesieniu do działań mających wyraźną europejską wartość dodaną. Program utworzono w celu wspierania rozwoju społeczeństwa europejskiego w oparciu o poszanowanie praw podstawowych i praw wynikających z obywatelstwa Unii Europejskiej. Takie cele wiążą się z konsekwencjami, którymi państwa członkowskie nie mogą zająć się samodzielnie. W związku z tym program zaplanowano w taki sposób, żeby wymagał międzynarodowej reakcji z zastosowaniem skoordynowanego i multidyscyplinarnego podejścia, w tym wymiany informacji na poziomie UE i zapewnienia rozpowszechniania na szeroką skalę dobrych praktyk w całej UE. Współpraca między różnymi państwami jest zatem niezbędna dla realizacji programu. Unijny charakter programu jest odzwierciedlony w jego podstawie prawnej określającej cele programu, jak również w kryteriach otrzymania finansowania określonych w zaproszeniach do składania wniosków. Decyzja ustanawiająca program stanowi, że jednym z celów ogólnych programu jest przyczynianie się do opracowywania i realizacji polityk wspólnotowych przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych. Wymiar unijny jest dodatkowo promowany przez kryteria otrzymania finansowania i tematykę projektów 52, co zostało określone w decyzji ustanawiającej program, rocznych programach prac i zaproszeniach do składania wniosków Zasięg geograficzny sfinansowanych projektów Liczba organizacji prowadzących i tym samym liczba realizowanych projektów różni się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich. Na przykład Rys. 2-1 pokazuje, że większość projektów objętych dotacjami na działania w ramach programu szczegółowego była kierowana przez organizacje mające siedzibę we Włoszech, w dalszej kolejności plasowały się Belgia, Francja i Zjednoczone Królestwo, organizacje np. z Cypru, Rumunii i Luksemburga kierowały zaś małą liczbą projektów. Wynika z tego, że projektami realizowanymi w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo na ogół kierowała konkretna grupa państw członkowskich, natomiast inne państwa członkowskie były zaangażowane tylko w ograniczonym stopniu. Organizacje prowadzące były skupione w szczególności w dwóch państwach członkowskich: w Belgii i we Włoszech. W sumie 33 % (57) wszystkich projektów prowadzonych było przez te dwa państwa członkowskie. Niektóre państwa członkowskie, na przykład Estonia, nie kierowały żadnym projektem w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo. Jeżeli chodzi o organizacje partnerskie, udział państw członkowskich rozkładał się jednak w bardziej równomierny sposób: spośród wszystkich państw członkowskich tylko Malta i Luksemburg uczestniczyły w mniej niż pięciu organizacjach partnerskich Artykuły 4 i 9 decyzji Rady 2007/252/WSiSW z dnia 19 kwietnia 2007 r. ustanawiającej na lata program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo jako część programu ogólnego Prawa podstawowe i sprawiedliwość. 53 Ex post evaluation of five programmes implemented under the financial perspective. Specific programme evaluation: 21

23 Rys. 2-1 Łączna liczba organizacji uczestniczących w projektach w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo, w tym organizacje prowadzące (po lewej) i organizacje partnerskie (po prawej) Znaczną część finansowania w ramach programu szczegółowego przyznano na projekty, w których organizacją prowadzącą były organizacje włoskie (25 %), a w dalszej kolejności belgijskie (13 %) i francuskie (10 %). Ten rozkład finansowania ściśle odpowiada rozkładowi liczby projektów kierowanych przez państwa członkowskie. Rozkład finansowania według państwa członkowskiego organizacji prowadzącej przedstawiono na Rys. 2-2 (po lewej). Na rysunku tym nie pokazano jednak rozkładu przyznanego finansowania między partnerami projektów, lecz raczej założono, że całość przyznanego finansowania przydzielono państwu organizacji prowadzącej. Ponieważ w rzeczywistości sytuacja była inna (projekt był ponadnarodowy, a partnerzy projektu również otrzymali część finansowania), przy interpretacji tego rysunku należy zachować ostrożność 54. Finansowanie przyznane dla państwa członkowskiego organizacji prowadzącej zostało dodatkowo rozdzielone według liczby ludności, aby uwzględnić różnicę w wielkości państw członkowskich (zob. Rys. 2-2 po prawej). Zakładając, że środków finansowych przeznaczonych dla organizacji prowadzących nie dzielono z partnerami spoza państwa członkowskiego tych organizacji, w Belgii i Słowenii przeznaczono 0,50 0,60 EUR na mieszkańca. Inne państwa członkowskie otrzymały mniej niż 0,30 EUR na mieszkańca 55. Fundamental Rights and Citizenship Programme (FRC), ICF, 28 lipca 2015 r., s Tamże, s Tamże. 22

24 Rys. 2-2 Finansowanie przyznane na realizację programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo według organizacji prowadzącej (po lewej) oraz według organizacji prowadzącej i na mieszkańca (po prawej) Struktura partnerstw Rys. 2-3 dodatkowo wyjaśnia strukturę partnerstw w państwach członkowskich z największą liczbą organizacji prowadzących umiejscowionych w Belgii, Francji i Włoszech. Z rysunków tych wynika, że włoskie organizacje prowadzące chętniej zawierały partnerstwa z partnerami włoskimi (21 projektów), a w dalszej kolejności z partnerami hiszpańskimi (14 projektów) i rumuńskimi (13 projektów). Może to odzwierciedlać preferencje do tworzenia partnerstw z organizacjami z państw o podobnych językach. Ogółem jednak Włochy zawarły partnerstwa z 22 różnymi państwami członkowskimi. Belgijskie organizacje prowadzące zwykle tworzyły partnerstwa z organizacjami ze Zjednoczonego Królestwa (osiem projektów), Hiszpanii (siedem projektów), Belgii (sześć projektów), Grecji (sześć projektów) i Rumunii (pięć projektów). Ogółem Belgia zawarła partnerstwa z 24 różnymi państwami członkowskimi. Francja często tworzyła partnerstwa z Belgią, Francją i Włochami (po cztery projekty). Ogółem Francja zawarła partnerstwa z 14 różnymi państwami członkowskimi. Rys. 2-3 Struktura partnerstw w przypadku państw członkowskich zajmujących pierwsze trzy miejsca pod względem liczby organizacji prowadzących 23

25 24

26 2.6.3 Analiza zasięgu geograficznego programu Program szczegółowy Prawa podstawowe i obywatelstwo nie obejmował w równym stopniu wszystkich państw członkowskich. Zasięg w państwach członkowskich w dużej mierze odzwierciedla liczbę wniosków otrzymanych przez poszczególne państwa. W okresie objętym programem szczegółowym otrzymano ogółem 804 wniosków o finansowanie projektów. Najwięcej wniosków złożyły organizacje włoskie (174), a następnie organizacje z Belgii (77) i Francji (69). Te państwa członkowskie zajmujące trzy pierwsze miejsca pod względem liczby złożonych wniosków złożyły 39 % wszystkich wniosków o dofinansowanie w ramach programu (zob. Rys. 2-4) 56. Rys. 2-4 Całkowita liczba wniosków w sprawie projektów w ramach programu szczegółowego Prawa podstawowe i obywatelstwo (po prawej) oraz wskaźnik powodzenia według państwa członkowskiego (po lewej). Włochy Belgia Francja Zjednoczone Królestwo Hiszpania Niemcy Węgry Niderlandy Rumunia Bułgaria Grecja Polska Republika Czeska Słowenia Portugalia Słowacja Litwa Łotwa Austria Szwecja Finlandia Irlandia Dania Cypr Luksemburg Estonia Jemen Szwajcaria Malta Islandia Nieprzypisane do żadnego państwa Nie dotyczy Tamże, s