Parafunkcje narządu żucia w grupie osób palących papierosy i niepalących

Transkrypt

1 prace oryginalne Marta NAKONIECZNA-RUDNICKA 1 Teresa BACHANEK 1 Barbara TYMCZYNA 1 Janusz BOROWICZ 2 Mirosław ORŁOWSKI 1 Elżbieta KOBYŁECKA 3 narządu żucia w grupie osób palących papierosy i palących Masticatory system parafunction in the group of smokers and nonsmokers 1 Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją, Uniwersytet Medyczny w Lubli Dr hab. n. med. Barbara Tymczyna 2 Zakład Protetyki Stomatologicznej, Uniwersytet Medyczny w Lubli Dr hab. n. med. Janusz Borowicz 3 Zakład Zakład Matematyki i Biostatystyki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Lubli Dr hab. n. o zdr. Marian Jędrych Dodatkowe słowa kluczowe: pale papierosów parafunkcje narządu żucia wiek płeć Additional key words: smoking cigarettes masticatory system parafunction age Autorzy deklarują konfliktu interesów Otrzymano: Zaakceptowano: Adres do korespondencji: Dr n. med. Marta Nakoczna-Rudnicka Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją Uniwersytet Medyczny w Lubli Karmelicka 7, Lublin tel.: (+81) fax: (+81) stomzach@wp.pl Wstęp: Terminem parafunkcje określa się prawidłowe i utrwalone czynności narządu żucia. Cel pracy: Celem pracy jest analiza występowania parafunkcji narządu żucia: zgrzytania zębami, zaciskania zębów, nagryzania przedmiotów obcych (np. ołówek, długopis) z uwzględm płci i wieku badanych, statusu palenia papierosów oraz uprawiania sportu. Materiał i Metodyka: Badania ankietowe przeprowadzono w grupie 140 osób w wieku lata. Pale papierosów podało 47,14%. (pływa, sporty siłowe) potwierdziło 42,14% respondentów. Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej przy użyciu testu χ 2 oraz Manna-Whitney- a. Za istotne statystycz uznawano wartości testu, dla których p<0,05. Wyniki: Średnia wieku badanych wynosiła 31,19 lat. Występowa, co najmj jednej parafunkcji zgłosiło 52,86% respondentów. W grupie osób palących papierosy zgrzyta zębami zgłosiło 16,67% badanych, zaciska zębów 37,88%, nagryza przedmiotów obcych (np. ołówek, długopis) 31,82%. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy analizowanymi parafunkcjami: zgrzytam zębami (χ 2 =1,62; p>0,05), zaciskam zębów (χ 2 =0,23; p>0,05) oraz nagryzam przedmiotów obcych (χ 2 =2,44; p>0,05) a statusem palenia papierosów. Analiza występowania parafunkcji w relacji do płci wykazała, że w grupie palących istot częściej parafunkcje zgłaszano w grupie mężczyzn w porównaniu do grupy kobiet (χ 2 =5,57; p<0,05). Wnioski: W grupie palących istot częściej parafunkcje narządu żucia: zgrzyta zębami, i/lub zaciska zębów, i/lub nagryza przedmiotów obcych zgłaszano w grupie mężczyzn w porównaniu do grupy kobiet. Introduction: The term parafunction is used to define improper and fixed activities of the masticatory system. Aim of the study: The aim of the study was the analysis of the occurrence of parafunctions of the masticatory system: grinding of teeth, clenching teeth, biting foreign objects (e.g. a pencil, a pen) regarding the sex and age of the investigated, the status of cigarette smoking and practising sport. Material and Methods: The survey studies were conducted in the group of 140 people aged Cigarette smoking was reported by 47.14%. Practising sport (swimming, athletic sports) was confirmed by 42.14% respondents. Obtained study results were submitted to statistical analysis with the use of χ 2 and Mann-Whitney tests. Statistically significant values were those of p<0.05. Results: The mean age of the investigated was The presence of at least one parafunction was reported by 52.86% respondents. In the group of smokers grinding of teeth was reported by 16.67% of the investigated, clenching teeth by 37.88%, biting foreign objects (e.g. a pencil, a pen) 31.82%. No significant differences were stated between the analyzed parafunctions: grinding of teeth (χ 2 =1.62, p>0.05), clenching teeth (χ 2 =0.23, p>0.05) and biting foreign objects (χ 2 =2.44, p>0.05) and the status of cigarette smoking. The analysis of the occurrence of parafunctions in relation to sex revealed that in the group of smokers parafunctions were reported significantly more frequently in the group of men in comparison to the group of women (χ 2 =5.57, p<0.05). Conclusion: In the group of smokers, the parafunctions of the masticatory system: grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects were reported significantly more frequently in the group of men in comparison to the group of women. 466 M. Nakoczna-Rudnicka i wsp.

2 Wstęp Terminem parafunkcje określa się prawidłowe i utrwalone czynności narządu żucia. Nagryza ołówków lub długopisów jest przykładem parafunkcji zwarciowej, w której dochodzi do kontu zębów przeciwstawnych. Nawykowe zaciska lub zgrzyta zębami jest parafunkcją zwarciową z kontem zębów przeciwstawnych [1,2]. Cel pracy Celem pracy jest analiza występowania parafunkcji narządu żucia: zgrzytania zębami, zaciskania zębów, nagryzania przedmiotów obcych (ołówek, długopis) w relacji do płci i wieku badanych, statusu palenia papierosów oraz uprawiania sportu. Materiał i Metodyka Badania przeprowadzono z wykorzystam autorskiego kwestionariusza ankiety w grupie 140 osób w wieku lata, które zgłaszały się do leczenia stomatologicznego do Zakładu Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją Uniwersytetu Medycznego w Lubli. W grupie badanej 63,31% stanowiły kobiety, 36,69% mężczyźni., Pytania zawarte w autorskim kwestionariuszu ankiety dotyczyły danych demograficznych, chorób przebytych i współistjących oraz m.in. występowania parafunkcji narządu żucia, statusu palenia papierosów (palący/palący), amatorskiego uprawiania sportu. Ankietowani odpowiadali m.in. na pytania Czy zgrzyta Pan/i zębami?, Czy zaciska Pan/i zęby?, Czy nagryza Pan/i zębami różne przedmioty np. ołówek, długopis?, Czy uczęszcza Pan/i na zajęcia sportowe: pływa, sporty siłowe, inne:,, od kiedy. Ankietowani dokonali samooceny stanu zdrowia określając swoje zdrowie, jako bardzo dobre lub dobre. Analiza statystyczna Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej z wykorzystam metod statystyki opisowej, testów χ 2 oraz Manna- -Whitney a. Analiza statystyczna została przeprowadzona przy użyciu programu Statistica 10.0 (StatSoft, Kraków, Polska). Za istotne statystycz uznawano wartości testu, dla których p<0,05. Projekt naukowy uzyskał pozytywną opinię Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Lubli. Wyniki Badania ankietowe przeprowadzono w grupie 140 osób w wieku lata. W grupie badanej 63,31% stanowiły kobiety, 36,69% mężczyźni. W mieście zamieszkiwało 75% badanych, na terenach wiejskich 25%. narządu żucia uprawiało 52,86%, przy czym którzy badani zgłaszali występowa więcej niż jednego rodzaju parafunkcji. Zgrzyta zębami potwierdziło 12,86%, zaciska zębów 40,00%, nagryza przedmiotów obcych 25,71%. Pale papierosów podało 47,14%, osoby palące stanowiły 52,86%. (pływa, sporty siłowe) zgłosiło 42,14% respondentów (Tab. I). Średnia wieku badanych wynosiła 31,19 lat (Me-26,00). W grupie palących papierosy miała wartość 32,27 lat (Me- 26,00), w grupie palących 30,23 lata (Me-25,00) (Tab. II). Spośród osób palących papierosy zgrzyta zębami zgłosiło 16,67% badanych, zaciska zębów 37,88%, nagryza przedmiotów obcych (np. ołówek, długopis) 31,82%. W grupie palących wartości wynosiły odpowiednio 9,46%, 41,89%, 20,27%. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy analizowanymi parafunkcjami: zgrzytam zębami (χ 2 =1,62; p>0,05), zaciskam zębów (χ 2 =0,23; p>0,05) oraz nagryzam przedmiotów obcych (χ 2 =2,44; p>0,05) a statusem palenia papierosów. Uprawia, co najmj jednej parafunkcji podało 56,06% palących oraz 50,00% palących. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy występowam parafunkcji w grupie palących papierosy Tabela I Charakterystyka grupy badanej. Characteristics of the examined group. i palących (χ 2 = 0,51; p>0,05) (Tab. III). Średnia wieku ankietowanych, którzy zgłaszali szkodliwych nawyków dotyczących narządu żucia wynosiła 32,97 lat (Me-27), natomiast w grupie osób zgłaszających, co najmj jedną parafunkcji (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych) miała wartość 29,61 lat (Me-25). Po uwzględniu statusu palenia papierosów wartości wynosiły odpowiednio: w grupie palących 35,24 lata (Me-33) oraz 29,94 lat (Me-25). W grupie palących 31,19 lat (Me-26) oraz 29,27 lat (Me-25). Analiza częstości występowania parafunkcji w relacji do wieku respondentów wykazała istotnych różnic pomiędzy wiekiem a rozpowszechm parafunkcji w całej grupie badanej (Z=1,53; p>0,05) oraz po uwzględniu statusu palenia zarówno w grupie palących (Z=1,64; p>0,05) jak i palących (Z=0,64; p>0,05) (Tab. IV). Zmienna N % Płeć kobiety 88 63,31 mężczyźni 51 36,69 Zamieszka miasto ,00 wieś 35 25,00 (jedna lub więcej) 66 47, ,60 Zgrzyta zębami , ,86 Zaciska zębów 84 60, ,00 Nagryza przedmiotów obcych (ołówek, długopis) , , , , , ,14 N-liczba badanych %-odsetek badanych Tabela II Wiek badanych z uwzględm statusu palenia papierosów. Age of the investigated considering the status of cigarette smoking. Zmienna Grupa badana N % Średnia Me Min Max SD ,00 31,19 26,00 19,00 54,00 10,60 Osoby palące papierosy Wiek (lata) 66 47,14 32,27 26,00 20,00 54,00 11,26 Osoby palące 74 52,86 30,23 25,00 19,00 54,00 9,96 Me-Mediana Min-wartość minimalna Max-wartość maksymalna SD-odchyle standardowe Przegląd Lekarski 2017 / 74 /

3 Tabela III Występowa parafunkcji narządu żucia (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych)w grupie badanej z uwzględm statusu palenia papierosów. The occurrence of parafunctions of the masticatory apparatus (grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects) in the investigated group consideringthe status of cigarette smoking. Zmienna Zgrzyta zębami Nie % 90,54% 83,33% Tak % 9,46% 16,67% Zaciska zębów % 58,11% 62,12% % 41,89% 37,88% Nagryza przedmiotów obcych % 79,73% 68,18% % 20,27% 31,82% % 50,00% 43,94% (jedna lub więcej) % 50,00% 56,06% (-) oznacza brak różnic p>0,05 Tabela IV Występowa parafunkcji narządu żucia (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych) w relacji do wieku badanych z uwzględm statusu palenia papierosów. The occurrence of parafunctions of the masticatory apparatus (grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects) in relation to the age of the investigated regarding their status of cigarette smoking. Wiek (lata) średnia N SD Min Max Me Nie 32, ,44 20,00 54,00 27,00 χ 2 =1,62 (-) p>0,05 χ 2 =0,23 (-) p>0,05 χ 2 =2,44 (-) p>0,05 χ 2 =0,51 (-) p>0,05 (jedna lub więcej) 29, ,60 19,00 54,00 25,00 Razem 31, ,60 19,00 54,00 26,00 w grupie palących Nie 35, ,06 21,00 53,00 33,00 (jedna lub więcej) 29, ,15 20,00 54,00 25,00 Razem 32, ,26 20,00 54,00 26,00 w grupie palących Nie 31, ,76 20,00 54,00 26,00 (jedna lub więcej) 29, ,14 19,00 52,00 25,00 Razem 30, ,96 19,00 54,00 25,00 Z=1,53 (-) p>0,05 Z=1,64 (-) p>0,05 Z=0,64 (-) p>0,05 W grupie palących parafunkcje zgłosiło 50,00% ankietowanych, w grupie palących odsetek wynosił rówż 50,00%. Przeprowadzona analiza występowania zgrzytania zębami i/lub zaciskania zębów i/lub nagryzania przedmiotów obcych w relacji do statusu palenia papierosów wykazała istotnych różnic pomiędzy osobami palącymi papierosy i palącymi (χ 2 =0,51; p>0,05) (Tab. V). Analiza dotycząca zgrzytania zębami i/lub zaciskania zębów i/lub nagryzania przedmiotów obcych) w relacji do płci wykazała, że w grupie palących istot częściej parafunkcje zgłaszano w grupie mężczyzn w porównaniu do grupy kobiet (χ 2 =5,57; p<0,05). Podobnej zależności stwierdzono w grupie osób palących (χ 2 =0,00; p>0,05) oraz w całej grupie badanej (χ 2 =3,38; p>0,05) (Tab. VI). Zgrzyta zębami, i/lub zaciska zębów, i/lub nagryza przedmiotów obcych podało 44,59% osób deklarujących uprawia sportu oraz 55,41% ankietowanych, którzy uczęszczali na zajęcia sportowe. Nie stwierdzono istotnych różnic w występowaniu parafunkcji narządu żucia pomiędzy osobami deklarującymi uprawia sportu a osobami, które potwierdziły uprawiania sportu (χ 2 =0,39; p>0,05). Po uwzględniu statusu palenia, w grupie osób uczęszczających na zajęcia sportowe parafunkcje zgłosiło 34,85% palących i 48,65% palących. Wśród osób, które uprawiały sportu parafunkcje odnotowano u 65,15% palących oraz 51,35% palących. Nie stwierdzono istotnych różnic w występowaniu parafunkcji w grupie palących i palących w relacji do uczęszczania na zajęcia sportowe (χ 2 =2,72; p>0,05). W grupie palących zgrzyta zębami, i/lub zaciska zębów, i/lub nagryza przedmiotów obcych) podało 35,14% ankietowanych uprawiających sport i 64,86% uprawiających sportu. W grupie respondentów palących papierosy odnotowano istotnych różnic pomiędzy uprawiam sportu a występowam parafunkcji (χ 2 =0,003; p>0,05). Wśród palących zgrzyta zębami, i/lub zaciska zębów, i/lub nagryza przedmiotów obcych zgłosiło 54,05% uprawiających sport i 45,95% uprawiających sportu. W grupie respondentów palących odnotowano istotnych różnic pomiędzy uprawiam sportu a występowam parafunkcji (χ 2 =0,87; p>0,05), (Tab. VII). Tabela V Porówna obecności parafunkcji narządu żucia (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych) w grupie palących papierosy i palących. Comparison of the presence of parafunctions of the masticatory apparatus (grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects) in the group of smokers and non-smokers. χ 2 =0,51 (-) p>0, % 56,06% 50,00% % 43,94% 50,00% Razem M. Nakoczna-Rudnicka i wsp.

4 Tabela VI Porówna występowania parafunkcji narządu żucia (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych) w relacji do płci badanych. Comparison of the occurrence of parafunctions of the masticatory apparatus (grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects) in relation to the sex of the investigated. Palący papierosy kobiety % 65,52% 36,11% mężczyźni % 34,48% 63,89% Razem Niepalący kobiety % 75,68% 75,68% mężczyźni % 24,32% 24,32% Razem Grupa badana kobiety % 71,21% 56,16% mężczyźni % 28,79% 43,84% Razem (*) oznacza różnicę na poziomie p<0, % 60,61% 55,41% % 39,39% 44,59% Razem palący palący % 51,35% 65,15% % 48,65% 34,85% Palący % 65,52% 64,86% % 34,48% 35,14% Razem Niepalący % 56,76% 45,95% % 43,24% 54,05% Razem χ 2 =5,57 (*) p<0,05 χ 2 =0,00 (-) p>0,05 χ 2 =3,38 (-) p>0,05 Tabela VII a występowa parafunkcji narządu żucia (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych). Practising sport versus theoccurrence of parafunctions of the masticatory apparatus (grinding of teeth, and/or clenching teeth, and/or biting foreign objects). χ2=0,39 (-) p>0,05 χ2=2,72 (-) p>0,05 χ2=0,003 (-) p>0,05 χ2=0,87 (-) p>0,05 Dyskusja Nieświadome zgrzyta zębami i zaciska zębów są parafunkcjami zwarciowymi określanymi terminem bruksizm. Bruksizm może powodować starcia patologiczne zębów, zmiany w przyzębiu, uszkodze stawu skroniowo-żuchwowego m.in. trzaski i bóle [3]. Możliwymi objawami bruksizmu są rówż: zaciska lub zgrzyta zębami podczas snu zauważane przez domowników, nadwrażliwość zębów m.in. na bodźce termiczne (ciepło, zimno) i chemiczne (słodkie), złamania zębów, nagryza policzka i języka, ból ucha, ból głowy; ból w okolicy skroniowej, bezsenność, bóle twarzy [4]. Glaros stwierdził, że zaciska zębów jest związane z występowam bólu głowy [5]. W dostępnym piśmiennictwie jest wiele danych dotyczących występowania parafunkcji narządu żucia u osób palących papierosy, dlatego porówna wyników naszych badań z wynikami badan innych autorów jest utrudnione. Ahlaberg i wsp. [6] prowadzili badania w grupie 211 pracowników w wieku lat. Wyniki badań wykazały, że bruksizm istot częściej był rozpowszechniony wśród palących, natomiast płeć, wiek oraz stan cywilny były związane z bruksizmem. Z badań Palmera i wsp. [7] wynika, że osoby palące często zgłaszały bóle głowy oraz uczucia zmęczenia i zestresowania. Badania przeprowadzone wśród młodzieży w wieku lata we Wrocławiu wykazały, że analizowane przez autorów parafunkcje: bruksizm, nagryza błony śluzowej warg i policzków, żucie gumy oraz nagryza ołówków/długopisów występowały pojedynczo lub współwystępowały u jednej osoby. Bruksizm stwierdzono u 44,6% badanych, nagryza ołówków/ długopisów u 41,3%, u 5,3% parafunkcje występowały [8]. Badania przeprowadzone wśród uczniów szkół ponadpodstawowych w Łodzi w wieku lat wykazały, że najczęściej uprawianą parafunkcją było nagryza przedmiotów. W dalszej kolejności występowały: zaciska zębów i zgrzyta zębami, przy czym wraz ze wzrostem wieku uczestników badania zmjszało się rozpowszech parafunkcji zwarciowych, zwiększało się natomiast uprawia parafunkcji zwarciowych. częściej zgłaszały dziewczęta niż chłopcy [9]. Badania przeprowadzone w Izraelu w grupie młodzieży w wieku lat wykazały różnic w rozpowszechniu bruksizmu w relacji do płci [10]. W przeprowadzonych przez nas badaniach 44,60% % zgłosiło występowa, co najmj jednej parafunkcji, przy czym zgrzyta zębami podało 12,86%, zaciska zębów 40,00%, nagryza przedmiotów obcych (ołówek, długopis) 25,71%. Wyniki naszych badan wykazały rówż, że mężczyźni, którzy palili papierosy istot częściej zgłaszali zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych. Przegląd Lekarski 2017 / 74 /

5 Pale papierosów jest czynnikiem związanym z występowam lub rozwojem objawów zaburzeń stawu skroniowo- -żuchwowego [11]. Informacje podawane przez pacjentów dotyczące zgrzytania zębami, zaciskania zębów, nagryzania przedmiotów obcych powinny być dokład analizowane przez lekarzy dentystów podczas badania stomatologicznego i uwzględniane w pla profilaktyczno-leczniczym. Z uwagi na złożoną etiologię parafunkcji narządu żucia koczne jest zintegrowane lecze stomatologiczne pacjentów. Koczna jest rówż minimalna interwencja antytytoniowa prowadzona przez lekarzy dentystów w grupie pacjentów palących. Niestety jak wykazują badania, osoby palące papierosy w porównaniu do osób palących rzadziej zgłaszają się do lekarza dentysty, co ½ roku na badania kontrolne stanu zdrowia jamy ustnej [12]. Wnioski W grupie palących istot częściej parafunkcje (zgrzyta zębami i/lub zaciska zębów i/lub nagryza przedmiotów obcych) zgłaszano w grupie mężczyzn w porównaniu do grupy kobiet. Wskazane jest prowadze dalszych badań dotyczących parafunkcji, poważ mogą stanowić czynnik ryzyka stanu zdrowia narządu żucia u palących papierosy. Piśmiennictwo 1. Osmólska-Bogucka A, Buczek O, Bilińska M, Zadurska M: zwarciowe u dzieci i rodziców oraz ich wpływ na występowa wad zgryzu u dzieci na podstawie badania ankietowego i klinicznego. Nowa Stomatol. 2014; 2: Grodzka I, Szarmach I, Bugała-Musiatowicz B: Zależność między prawidłowościami zgryzowymi a parafunkcjami w populacji młodzieży gimnazjalnej w Białymstoku. Dent Med Probl. 2009; 46: Panek H, Śpikowska-Szos J: Wpływ stresu i cech osobowości na dysfunkcje 4. Skroniowo-żuchwowe i bruksizm na podstawie piśmiennictwa i badań własnych. Dent Med Probl. 2009; 46: Wieckiewicz M, Paradowska-Stolarz A, Wieckiewicz W: Psychosocial aspects of bruxism: The most paramount factor influencing teeth grinding Bio Med Res Int. 2014; Article ID dx.doi.org/ /2014/ Glaros AG, Williams K: Tooth contact versus clenching: oral parafunctions and facial pain. J Orofac Pain. 2012; 26: Ahlaberg J, Savolainen A, Ratala M, Lndholm H, Könönen M: Reported bruxism and biopsychosocial symptoms: a longitudinal study. Community Dent Oral Epidemiol. 2004; 32: Palmer KT, Syddall H, Cooper C, Coggon D: Smoking and musculoskeletal disorders: findings from a British national survey. Ann Rheum Dis. 2003; 62: Mankiewicz M, Panek H: Występowa parafunkcji narządu żucia u młodocianych. Dent Med Probl. 2005; 42: Pawlak L, Sajewicz-Rosiak M, Romańczuk K, Split W, Suliborski B: Częstość występowania parafunkcji narządu żucia u młodzieży szkół ponadpodstawowych w Łodzi. Mag Stomat. 2009; 19: Emodi Perlman A, Lobbezoo F, Zar A, Friedman Rubin P, van Selms MK, Winocur E: Self-Reported bruxism and associated factors in Israeli adolescents. J Oral Rehabil. 2016; 43: Wänman A: Temporomandibular disorders among smokers and nonsmokers: A longitudinal cohort study. J Orofac Pain 2005; 19: Nakoczna-Rudnicka M, Bachanek T, Kobyłecka E: Częstość badań stanu zdrowia jamy ustnej w grupie osób w wieku lata z uwzględm statusu palenia papierosów. Przegl Lek. 2015; 72: M. Nakoczna-Rudnicka i wsp.