Stabilność cen dlaczego jest ważna także dla ciebie? Broszura dla uczniów

Transkrypt

1 Stabilność cen dlaczego jest ważna także dla ciebie? Broszura dla uczniów

2 Co można kupić za dziesięć euro? Może dwa single na CD, albo ulubiony tygodnik przez cały miesiąc? Czy zastanawialiście się jednak kiedykolwiek, jak to w ogóle jest możliwe? Jakim sposobem udaje się wymienić kawałek papieru na towar lub usługę? Przecież wydrukowanie banknotu kosztuje zaledwie kilka centów. Liczy się zaufanie Dlaczego więc ten kawałek papieru ma tak dużą wartość? To po prostu kwestia zaufania. Pożyczając przyjacielowi dziesięć euro wiesz, że dostaniesz je z powrotem. Mając do czynienia ze stabilną walutą taką jak euro możesz być pewien, że zawsze będziesz w stanie kupić towary i usługi o wartości takiej, jak wydrukowana na banknocie. Gdyby jednak wartość pieniądza zaczęła gwałtownie spadać, stracisz do niego zaufanie. Pieniądz ma wartość, bo ludzie w to wierzą. 2

3 Płacenie pieniędzmi jest sensowniejsze niż wymiana Przyjmijmy na chwilę, że pieniędzy nie ma. Ludzie musieliby wówczas wymieniać się towarami i usługami (jest to tzw. handel wymienny lub inaczej barter), zamiast je kupować i sprzedawać. Jeśli piekarz chciałby się ostrzyc w zamian za pięć bochenków chleba, musiałby najpierw znaleźć fryzjera, który przyjąłby jego chleb jako zapłatę. Gdyby fryzjer potrzebował z kolei nowych butów, musiałby znaleźć sklep z butami, który wymieniłby te bochenki na nową parę butów. Wszyscy musielibyśmy szukać osób gotowych przyjąć to, co mamy do zaoferowania i dać w zamian to, czego sami potrzebujemy. Nawet jeśli udałoby nam się znaleźć taką osobę, pozostawałby problem uzgodnienia, ile bochenków chleba kosztuje strzyżenie, ile razy można się ostrzyc za parę butów itd. Pieniądze ułatwiają życie na trzy sposoby. Po pierwsze, są środkiem wymiany nie musimy już dopasowywać wzajemnego zapotrzebowania na określone towary czy usługi, jak w handlu wymiennym. Po drugie, pieniądz jest jednostką rozliczeniową ceny podawane są tylko w jednostkach pieniądza, a nie w ilości towarów lub usług. Po trzecie, pieniądze są środkiem przechowywania wartości ludzie mogą je oszczędzać, by kupić coś w przyszłości. 3

4 Stabilność cen a wartość pieniędzy Stabilność cen oznacza, że wasze pieniądze zachowują swą wartość mimo upływu czasu. Jest to ważne na przykład wtedy, gdy chcecie oszczędzać, żeby potem coś sobie kupić. Wyobraźcie sobie, że odłożyliście 10 euro na dwa kompakty z singlami, a po przyjściu do sklepu okazało się, że kosztują 12 euro. A potem, gdy przychodzicie z dwunastoma euro, kompakty kosztują już 14! Jak byście się wtedy czuli? Na szczęście ceny zwykle nie rosną aż tak szybko (zob. tabela inflacji na stronach 14-15). Jak mierzy się zmiany cen Wskaźniki cen konsumpcyjnych które stosujemy, by sprawdzić, czy ceny są stabilne oblicza się co miesiąc przy pomocy tzw. koszyka zakupów. Koszyk taki obejmuje cały szereg dóbr, które zwykle spożywa reprezentatywne gospodarstwo domowe. Łączną cenę takiego koszyka stanowiącą miarę ogólnego poziomu cen sprawdza się co pewien czas, by zobaczyć, o ile wzrosły (lub bardzo rzadko spadły) ceny w danym okresie. 4

5 Inflacja, deflacja i stabilność cen Inflacją nazywamy wzrost ogólnego poziomu cen. Mówiąc w uproszczeniu inflacja pojawia się, gdy jest za dużo pieniędzy, a za mało dóbr. Ceny mogą rosnąć z różnych przyczyn. Wyobraźcie sobie na przykład, że w sklepie, do którego wybraliście się ze znajomymi, został tylko jeden kompakt, który każde z was chce kupić. Sprzedawca najprawdopodobniej podniesie jego cenę, bo wie, że na kompakt jest wysoki popyt, więc może otrzymać za niego więcej pieniędzy. Towary mogą też podrożeć, gdy wzrosną koszty ich produkcji. Na przykład przy podwyżce cen energii wzrośnie również koszt produkcji kompaktów, a ich producent podniesie cenę hurtową, by uniknąć strat. Na tej samej zasadzie sprzedawca detaliczny będzie starał się przerzucić wzrost cen na was. 5

6 W obu przypadkach wasze dziesięć euro straci część swojej wartości (innymi słowy siły nabywczej), bo kwota ta przestanie wystarczać na zakup dwóch kompaktów. O inflacji mówimy jednak dopiero wtedy, gdy wzrośnie łączna cena całego zestawu towarów uwzględnionych w koszyku zakupów, a nie tylko jednego ze składników koszyka. Deflację można zdefiniować jako przeciwieństwo inflacji, czyli sytuację, gdy ogólny poziom cen spada z upływem czasu. Przyczyną deflacji może być niski popyt na towary i usługi, zmuszający producentów do sprzedawania ich po niższych cenach. O stabilności cen mówimy wtedy, gdy ceny w uśrednieniu ani nie rosną (jak w okresach inflacji), ani nie spadają (jak w okresach deflacji) przez dłuższy czas. Jeśli na przykład za 50 euro można kupić w przybliżeniu ten sam koszyk zakupów co rok czy dwa lata temu, możemy powiedzieć, że ogólny poziom cen jest stabilny. 6

7 Stabilność cen sprzyja wzrostowi gospodarczemu i zatrudnieniu bo ułatwia porównywanie cen Stabilność cen ułatwia ich porównywanie, a przez to podjęcie decyzji, które towary lub usługi kupić. Gdy ceny pozostają stabilne, łatwo jest obliczyć, czy cena najmodniejszych dżinsów wzrosła w porównaniu z ceną najnowszych adidasów. Oznacza to, że możecie jako konsumenci podjąć mądrzejszą decyzję, co kupić za swoje pieniądze. Na podobnej zasadzie, przy porównywalnych cenach, przedsiębiorstwa podejmują trafniejsze decyzje inwestycyjne. Dzięki temu kierują swoje zasoby tam, gdzie będą one wykorzystane w najbardziej produktywny sposób, a w konsekwencji rośnie potencjał produkcyjny całej gospodarki. 7

8 W warunkach inflacji (lub deflacji) ceny wszystkich dóbr zmieniają się często i gwałtownie, w zupełnie nieprzewidywalny sposób. W rezultacie trudno jest osądzić, czy zmiana ceny wybranego towaru spowoduje, że będzie on tańszy, czy droższy niż inne towary. W takiej sytuacji przedsiębiorstwa i konsumenci mogą błędnie interpretować zmiany cen i podejmować nietrafne decyzje co do zakupów. Prowadzi to do mało produktywnego wykorzystania zasobów. bo obniża koszt pożyczania pieniędzy Gdy ceny są stabilne, posiadacze oszczędności i pożyczkodawcy są gotowi zaakceptować niższe oprocentowanie swoich lokat, bo oczekują, że wartość ich pieniędzy pozostanie taka sama przez dłuższy czas. W przeciwnym wypadku chcieliby zabezpieczyć się przed niepewnością co do przyszłej wartości swych pieniędzy, żądając wyższego oprocentowania swoich oszczędności lub pożyczek. 8

9 W warunkach stabilności cen pożyczkobiorcy czerpią więc korzyści z niższego oprocentowania. Oznacza to niższe koszty kredytu dla spółek, które chcą kupić nowocześniejsze maszyny, oraz dla osób prywatnych, które biorą kredyty na przykład na kupno samochodu lub mieszkania. Ten rodzaj zachęty dla przedsiębiorstw do inwestowania sprzyja poprawie ich konkurencyjności i tworzeniu nowych miejsc pracy. Jest to kolejny powód, dla którego stabilne ceny są tak ważne dla wzrostu gospodarczego i zwiększenia zatrudnienia. Społeczne aspekty stabilności cen Stabilność cen jest również kluczem do spokoju społecznego. W warunkach inflacji ceny zmieniają się w sposób nieprzewidywalny, wskutek czego zwykli ludzie mogą ponosić znaczne straty. Inflacja powoduje na przykład spadek wartości oszczędności. Zazwyczaj to właśnie najuboższe grupy społeczne najbardziej cierpią z powodu inflacji, bo mają najmniej możliwości ochrony przed jej skutkami. W przeszłości wysoka inflacja (lub deflacja) często prowadziła do niepokojów społecznych. 9

10 Eurosystem strażnik stabilności cen Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne obszaru euro tworzą razem Eurosystem system banków centralnych obszaru euro (zob. mapę). Podstawowym zadaniem Eurosystemu jest utrzymywanie stabilnych cen w obszarze euro jako całości. Celem polityki pieniężnej prowadzonej przez EBC jest utrzymanie rocznej stopy inflacji w obszarze euro na bardzo niskim poziomie, czyli nieco poniżej 2 % w średnim okresie. Innymi słowy, wasze dwa kompakty powinny w przyszłości kosztować mniej więcej tyle samo, co teraz (zob. tabela inflacji na stronach 14-15). 10

11 Obszar euro Obszar euro W 2007 r. obszar euro obejmował Belgię, Niemcy, Irlandię, Grecję, Hiszpanię, Francję, Włochy, Luksemburg, Holandię, Austrię, Portugalię, Słowenię i Finlandię. Szwecja Finlandia Helsinki Państwa członkowskie UE o statusie specjalnym Państwa członkowskie UE, które jeszcze nie wprowadziły euro Dublin Irlandia Wielka Brytania Londyn Francja Holandia Amsterdam Dania Kopenhaga Bruksela Niemcy Belgia Luksemburg Luksemburg Paryż Berlin Sztokholm Praga Czechy Wiedeń Austria Słowenia Lublana Warszawa Polska Tallin Estonia Łotwa Ryga Słowacja Litwa Wilno Bratysława Budapeszt Węgry Rumunia Bukareszt Bułgaria Włochy Sofia Portugalia Lizbona Madryt Hiszpania Rzym Grecja Ateny Madera (PT) Wyspy Kanaryjskie (ES) Valletta Malta Stan: 2007 r. Azory (PT) Gujana Gwadelupa Francuska (FR) (FR) Martynika (FR) Réunion (FR) Cypr Nikozja

12 Słowniczek Barter (handel wymienny): wymiana towarów i usług bez wykorzystania pieniędzy jako środka wymiany. Jest możliwy tylko wówczas, gdy każda ze stron transakcji potrzebuje dóbr oferowanych przez drugą stronę. Deflacja: spadek ogólnego poziomu cen, np. wskaźnika cen konsumpcyjnych. Europejski Bank Centralny (EBC): powstał 1 czerwca 1998 r., mieści się w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem. EBC jest sercem Eurosystemu. Europejski System Banków Centralnych (ESBC): Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, niezależnie od tego, czy państwa te przyjęły euro jako swoją walutę. Eurosystem: Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne tych państw członkowskich Unii Europejskiej, które przyjęły euro jako swoją walutę. 12

13 Inflacja: wzrost ogólnego poziomu cen, np. wskaźnika cen konsumpcyjnych. Obszar euro: obszar obejmujący te państwa członkowskie Unii Europejskiej, które przyjęły euro jako swoją walutę. Oprocentowanie: wyrażona w procentach ilość dodatkowych pieniędzy, które dostaniesz, jeśli pożyczysz komuś swoje pieniądze (lub gdy trzymasz je w banku) bądź też które musisz zapłacić, jeśli sam pożyczasz od kogoś pieniądze. Stabilność cen: utrzymanie stabilności cen jest podstawowym celem Eurosystemu. Według definicji Rady Prezesów EBC, najważniejszego organu decyzyjnego EBC, ceny są stabilne wtedy, gdy wzrost (w ujęciu rok do roku) wskaźnika HICP (zob. wskaźnik cen konsumpcyjnych) w obszarze euro jest niższy niż 2%. Rada Prezesów sprecyzowała tę definicję wyjaśniając, że dąży to utrzymania rocznej stopy inflacji w średnim okresie na poziomie nieznacznie poniżej 2%. Wskaźnik cen konsumpcyjnych: opracowywany co miesiąc na podstawie tzw. koszyka zakupów. W krajach obszaru euro wykorzystywany jest tzw. zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych (HICP), obliczany przy pomocy takich samych metod statystycznych we wszystkich krajach. 13

14 Tabela inflacji 1. Wpływ inflacji (po n latach) na cenę dwóch kompaktów, które dziś kosztują 10 euro Roczna stopa inflacji: 1% 2% 5% 10% 30% Stabilne ceny Inflacja po 1 roku 10,10 10,20 10,50 11,00 13,00 po 2 latach 10,20 10,40 11,03 12,10 16,90 po 3 latach 10,30 10,61 11,58 13,31 21,97 po 4 latach 10,41 10,82 12,16 14,64 28,56 po 5 latach 10,51 11,04 12,76 16,11 37,13 po 6 latach 10,62 11,26 13,40 17,72 48,27 po 7 latach 10,72 11,49 14,07 19,49 62,75 po 8 latach 10,83 11,72 14,77 21,44 81,57 po 9 latach 10,94 11,95 15,51 23,58 106,04 po 10 latach 11,05 12,19 16,29 25,94 137,86 14

15 2. Wpływ inflacji na siłę nabywczą pieniądza (rok bazowy = 100, po n latach przy danej stopie inflacji, w procentach) Roczna stopa inflacji: 1% 2% 5% 10% 30% Stabilne ceny Inflacja po 1 roku 99,0 98,0 95,2 90,9 76,9 po 2 latach 98,0 96,1 90,7 82,6 59,2 po 3 latach 97,1 94,2 86,4 75,1 45,5 po 4 latach 96,1 92,4 82,3 68,3 35,0 po 5 latach 95,1 90,6 78,4 62,1 26,9 po 6 latach 94,2 88,8 74,6 56,4 20,7 po 7 latach 93,3 87,1 71,1 51,3 15,9 po 8 latach 92,3 85,3 67,7 46,7 12,3 po 9 latach 91,4 83,7 64,5 42,4 9,4 po 10 latach 90,5 82,0 61,4 38,6 7,3 15

16 BANK OF GREECE EUROSYSTEM ISBN (online) X Europejski Bank Centralny Kaiserstrasse Frankfurt nad Menem Niemcy PL