PROGNOZY ZAPOTRZEBOWANIA NA PODZIEMNE MAGAZYNOWANIE GAZU W POLSCE NA TLE SYTUACJI BIEŻĄCEJ I SCENARIUSZY ROZWOJU RYNKU GAZOWEGO
|
|
- Jarosław Majewski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PROGNOZY ZAPOTRZEBOWANIA NA PODZIEMNE MAGAZYNOWANIE GAZU W POLSCE NA TLE SYTUACJI BIEŻĄCEJ I SCENARIUSZY ROZWOJU RYNKU GAZOWEGO Autorzy: Piotr Kosowski, Jerzy Stopa, Stanisław Rychlicki ( Rynek Energii nr 5/2013) Słowa kluczowe: gaz ziemny, magazynowanie gazu, prognozy, gaz niekonwencjonalny, rynek gazu Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę bieżącej sytuacji na rynku gazu w Polsce oraz wykorzystania podziemnych magazynów gazu. Opracowano również prognozy przyszłego zapotrzebowania na pojemności czynne magazynów w zależności od różnych scenariuszy rozwoju rynku gazowego. Zużycie gazu ziemnego w Polsce w ostatnich dwóch dekadach wykazuje trend wzrostowy, choć na tle innych państw europejskich można je uznać za stosunkowo niewielkie. Podziemne magazyny gazu wykorzystywane są obecnie do wypełniania podstawowych funkcji tzn. regulacji wahań sezonowych, wydobycia i przesyłu. Zwiększenie zużycia gazu ziemnego i rozwój rynku spowodują wzrost zapotrzebowania na pojemności magazynów gazu. Jego skala będzie zależeć od wielu zmiennych, w tym: wielkości konsumpcji, jej struktury i zmienności; stopnia rozwoju rynku gazowego. W przypadku, gdy rynek gazowy będzie się rozwijał zgodnie z optymistycznymi prognozami, a także dojdzie do uruchomienia komercyjnej produkcji gazu niekonwencjonalnego w Polsce, w niedalekiej przyszłości pojawi się pilna potrzeba intensywnej rozbudowy magazynów gazu, nieporównywalnej w skali do obecnie prowadzonych inwestycji. 1. WSTĘP Zużycie gazu w Polsce, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, jest stosunkowo niewielkie. Wystarczy podać przykład naszego zachodniego sąsiada Niemiec, które zużywają ponad 86 mld m 3 gazu rocznie, Włoch zużywających ok. 80 mld m 3, czy Holandii, kraju znacznie mniejszego od Polski, której roczna konsumpcja przekracza 46 mld m 3. Niewątpliwie jednak gaz ziemny ma interesujące perspektywy w Polsce, co związane jest m.in. z planami rozwoju energetyki opartej na tym surowcu, wzrostem poziomu zamożności społeczeństwa i związanym z tym przechodzeniem na wygodniejsze paliwa, politycznymi i ekonomicznymi naciskami, mającymi na celu ograniczenie zużycia węgla, a także prawdopodobnym zwiększeniem się konkurencyjności cenowej tego paliwa. Znaczącym impulsem rozwojowym może być również eksploatacja gazu niekonwencjonalnego, choć na obecnym etapie wciąż pozostaje ona w sferze planów i prognoz. Z rynkiem gazu ziemnego bezpośrednio związane jest zapotrzebowanie na podziemne magazyny gazu, które stanowią bardzo istotny element systemu gazowniczego, spełniając cały szereg istotnych funkcji. W artykule przedstawiono analizę bieżącej sytuacji na rynku gazu w Polsce oraz wykorzystania podziemnych magazynów gazu. Opracowano również prognozy przyszłego zapotrzebowania na pojemności czynne magazynów w zależności od różnych scenariuszy rozwoju rynku gazowego (w tym wielkości krajowej produkcji tego surowca).
2 2. KONSUMPCJA GAZU ZIEMNEGO W POLSCE Zużycie gazu ziemnego w Polsce w ostatnich dwóch dekadach wykazuje trend wzrostowy i zwiększyło się z 10,5 mld m 3 w roku 1990 do 15,06 mld m 3 w roku 2011, co oznacza przyrost o niemal 50%. Rys. 1. Zużycie gazu ziemnego w Polsce w latach [4] Rys. 2. Miesięczna konsumpcja, import, krajowa produkcja, eksport oraz zmiana stanu zapasu gazu ziemnego w Polsce w latach [4] Na tle zużycia gazu ziemnego, cechującego się bardzo silną sezonowością mamy produkcję krajową, charakteryzującą się z kolei stosunkowo stabilnym przebiegiem i niewielką zmiennością oraz import, który rośnie w okresie zwiększonej konsumpcji (niskie temperatury) i maleje w okresie zmniejszonego zużycia (wysokie temperatury). Zmienność dostaw z importu jest jednak znacznie ograniczona, co wynika z realizacji umów, a zwłaszcza obowiązku odbioru minimalnych ilości rocznych i letnich (klauzule
3 take-or-pay ) oraz parametrów technicznych sieci przesyłowej. Również wydobycie krajowe, choć wykazuje pewną elastyczność, nie może być zmieniane dowolnie, co związane jest z koniecznością prowadzenia racjonalnej eksploatacji złóż, polegającej m.in. na zapewnieniu pracy złoża przy depresji, nie przekraczającej wartości dopuszczalnych i w miarę możliwości utrzymywania wydajności na stałym poziomie. Rys.3. Struktura miesięcznych dostaw wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce w latach [3] Rys. 4. Struktura miesięcznego wykorzystania wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce w latach [3] Z matematycznego punktu widzenia, miesięczne zużycie gazu ziemnego w analizowanym okresie może być traktowane jako szereg czasowy, na który składa się część systematyczna i przypadkowa. Składową systematyczną możemy podzielić na trend i składową okresową, której odmianę stanowią wahania sezonowe. W trakcie dekompozycji szeregu czasowego rozważany model matematyczny może przyjąć różne formy, ale najczęściej jest to model addytywny lub multiplikatywny. W przypadku modelu addy-
4 2002M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M10 TJ/miesiąc tywnego zakładamy, że wartości szeregu czasowego stanowią sumę składowych, czyli nie występują pomiędzy nimi interakcje, a w procesie dekompozycji szeregu wahania sezonowe i losowe są odchyleniami od trendu. W przypadku modelu multiplikatywnego przyjmuje się, że wartości szeregu stanowią iloczyn pewnych czynników, a wahania sezonowe przedstawiane są jako względne odchylenia od trendu. W przypadku zużycia gazu ziemnego w omawianym okresie mamy do czynienia z modelem addytywnym, wyrażonym wzorem: (1) K=T+S+L, gdzie: K zużycie, T trend, S wahania sezonowe, L wahania losowe. Trend linowy został wyznaczony metodą najmniejszych kwadratów, a wahania sezonowe metodą wskaźników, polegającą na obliczeniu wskaźników sezonowości dla wszystkich składników cyklu (w tym przypadku miesięcy). Wahania losowe stanowią różnicę pomiędzy zużyciem a pozostałymi składnikami szeregu. Efekty dekompozycji są zaprezentowane na rysunku 5, gdzie wyróżnić można słaby trend wzrostowy zużycia gazu ziemnego w Polsce, silne wahania sezonowe oraz wahania losowe , , , , ,00 0, ,00 trend liniowy wahania sezonowe czynnik losowy Konsumpcja Rys. 5. Miesięczna konsumpcja gazu ziemnego w Polsce wahania sezonowe i losowe w latach w rozbiciu na trend liniowy, Znaczne wahania sezonowe zużycia gazu ziemnego sugerują mocne powiązanie z temperaturą. Potwierdza to wykres zależności miesięcznego zużycia gazu ziemnego od średniej miesięcznej temperatury (rys. 6), pokazujący silną liniową zależność pomiędzy tymi zmiennymi. Współczynnik korelacji liniowej Pearsona wynosi w tym przypadku -0,96, co świadczy o bardzo silnej zależności ujemnej. W związku z bardzo silną zależnością zużycia gazu ziemnego od temperatury zbadano, czy wahania losowe zużycia wykazują związek z wahaniami losowymi temperatury (rys. 7 i 8). Po dokonaniu dekompo-
5 Temperatura [ C] Zużycie gazu [mln m3] zycji średnich miesięcznych temperatur i obliczeniu wskaźnika korelacji stwierdzono, iż możemy mówić o istnieniu umiarkowanie silnej zależności pomiędzy tymi zmiennymi, gdyż współczynnik korelacji wynosi - 0,6. Losowe zmiany temperatur nie tłumaczą więc w pełni losowych zmian zużycia gazu ziemnego, które mają też inne przyczyny, nie analizowane w tym artykule 1 800,0 Miesięczne zużycie gazu 1 600, , , ,0 800,0 600,0 400,0 200,0 y = -35,016x ,6 R² = 0,874 0,0-10,0-5,0 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 Temperatura [ C] Miesięczne zużycie gazu Liniowy (Miesięczne zużycie gazu) Rys. 6. Zależność miesięcznego zużycia gazu ziemnego od temperatury w Polsce w latach ,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00-10,00 paź 02 sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź sty kwi lip paź temp. sez wahania losowe temperatura Rys. 7. Średnia miesięczna temperatura dla stacji meteorologicznej Warszawa Okęcie w latach z podziałem na wahania sezonowe i losowe Z charakterystyki na rys. 8 zużycia gazu ziemnego w Polsce wynika podstawowa potrzeba wykorzystania PMG do regulacji wahań sezonowych.
6 TJ/miesiąc , , , , , ,00 0, , , , , ,00-10,00-8,00-6,00-4,00-2,00 0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 Temperatura [ C] Rys. 8. Miesięczne wahania losowe zużycia gazu ziemnego w zależności od wahań losowych średniej miesięcznej temperatury w latach WYKORZYSTANIE PODZIEMNYCH MAGAZYNÓW GAZU W POLSCE Charakterystyczną cechą podziemnych magazynów gazu jest spadek możliwej do uzyskania mocy odbioru wraz ze zmniejszaniem się zgromadzonego w nich zapasu i wynikającym z tego spadkiem ciśnienia oraz zmniejszanie się mocy zatłaczania wraz ze zwiększaniem się zapasu i wzrostem ciśnienia w magazynie. Charakterystyka mocy zatłaczania i odbioru jest indywidualna dla każdego magazynu i zależy od jego właściwości geologicznych i technicznych, infrastruktury napowierzchniowej oraz ciśnień w punktach zdawczo-odbiorczych. Rysunek 9 przedstawia wykorzystanie pojemności czynnych magazynów gazu wysokometanowego w Polsce w latach na tle ich całkowitej pojemności. Jak wyraźnie widać możliwości magazynów w ostatnie dekadzie wykorzystywane byłe niemal w 100%, a przekroczenia dostępnych pojemności wynikają z prowadzonych prac inwestycyjnych i dotłaczania gazu do rozbudowywanych PMG. W najbliższym czasie zakończona zostanie rozbudowa PMG Wierzchowice do pojemności 1,2 mld m 3 (zwiększenie o 625 mln m 3 ), co w znaczący sposób poprawi sytuację pod względem dostępnych pojemności czynnych i mocy odbioru, co wpłynie pozytywnie na bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju. Jest to istotne, ponieważ w ostatnich latach występowały krótkotrwałe problemy z zapewnieniem dostaw gazu w sezonie zimowym. Przykładem jest sytuacja z dnia r., gdy wystąpiły pod rząd 3 dni ze średnią temperaturą poniżej -20 C (od 22 do 24 stycznia dane dla stacji Warszawa-Okęcie). Pomimo wykorzystania wszystkich możliwości zwiększenia dostaw gazu, łącznie z maksymalnym odbiorem gazu z magazynów, maksymalnym wydobyciem ze złóż krajowych oraz całkowitego wykorzystania elastyczności kontraktów importowych nie zdołano zaspokoić zapotrzebowania na gaz i konieczne było wprowadzenie ograniczeń w zużyciu.
7 Rys. 9. Stan zapasów gazu wysokometanowego zgromadzonych w podziemnych magazynach gazu w Polsce w latach [4] Problemy z zapewnieniem odpowiednich dostaw gazu, związane z bardzo dużym wzrostem zapotrzebowania wystąpiły również podczas fali mrozów na początku 2012 r. Zakończenie planowanych inwestycji: rozbudowy PMG Wierzchowice, PMG Mogilno, PMG Brzeźnica, PMG Husów, a także budowa PMG Kosakowo najprawdopodobniej pozwoli w krótkim terminie rozwiązać problemy z niewystarczającymi pojemnościami czynnymi i mocami odbioru magazynów. W dłuższym terminie czasu i przy założeniu rozwoju rynku gazowego potrzebne będą kolejne inwestycje tego typu. 4. ANALIZA WPŁYWU WYDOBYCIA KRAJOWEGO NA ZAPOTRZEBOWANIE NA POJEMNOŚCI MAGAZYNOWE 4.1. Zasady racjonalnej eksploatacji złóż Przyjmując, że celem działalności wydobywczej jest maksymalizacja ilości wydobytej kopaliny i efektu ekonomicznego przy równoczesnym spełnieniu zasad racjonalnej gospodarki złożem, narzuca się wniosek iż złoża ropy naftowej i gazu ziemnego winny być eksploatowane w sposób stabilny z wydajnością określoną na podstawie pomiarów i obliczeń jako optymalna, bez gwałtownych jej zmian. Utrzymanie równomierności odbioru gazu jest kluczowe również z punktu widzenia optymalizacji poziomu i kosztów wydobycia gazu ziemnego. Warunki eksploatacyjne zapewniające stabilną pracę złóż wynikają z indywidualnych cech złoża oraz otworów eksploatacyjnych i zależą od szeregu czynników, w tym m.in.: od warunków geologiczno-złożowych, właściwości skał złożowych, konstrukcji otworu i infrastruktury napowierzchniowej.
8 W szczególności, dla zapewnienia racjonalnej pracy otworów wymaga się, aby depresja wywierana na złoże nie przekraczała wartości dopuszczalnych i w miarę możliwości utrzymywana była na stałym poziomie, co również limituje możliwą do osiągnięcia wydajność eksploatacyjną. Takie działanie pozwala wyeliminować lub ograniczyć negatywny wpływ wód złożowych (eliminacja podciągania stożków wodnych, odcinania części złoża przez ruch wody) i piaszczenie (destabilizacja struktury skały otaczającej odwiert wydobywczy). Kontrakty zawarte przez PGNiG na import paliw gazowych zawierają klauzulę typu take or pay ( bierz-lub-płac ). Klauzule kontraktowe w szczególności przewidują obowiązek odbierania minimalnych ilości rocznych, a także odbierania określonych ilości gazu ziemnego w okresie letnim. Tego typu klauzule kontraktowe są powszechną praktyką stosowaną przy zawieraniu średnio i długoterminowych kontraktów na zakup gazu i stanowią podstawowe zabezpieczenie producentów gazu przed ewentualnymi wahaniami poziomu wydobycia. Utrzymanie równomierności odbioru gazu jest bowiem kluczowe z punktu widzenia optymalizacji poziomu i kosztów wydobycia gazu ziemnego Metodyka obliczeń pojemności magazynowych niezbędnych do optymalizacji wydobycia Bilans gazu ziemnego na rynku możemy opisać następującym równaniem [2]:, (2) gdzie: P dostawy z wydobycia krajowego, nm 3, I dostawy z importu, nm 3, PMG O odbiór z PMG, nm 3, K sprzedaż (w tym eksport), nm 3, PMG Z zatłoczenie do PMG, nm 3, R pozostałe (straty, zużycie dla potrzeb technologicznych, zmiana ilości gazu w systemie przesyłowym), nm 3. Stan napełnienia podziemnych magazynów gazu po czasie t można więc opisać następująco: (3) gdzie: S zgromadzony zapas, nm 3, S p stan początkowy, nm 3, p(t) dostawy z wydobycia krajowego, nm 3 /d, i(t) dostawy z importu, nm 3 /d, k(t) sprzedaż, nm 3 /d, r(t) pozostałe, nm 3 /d, Wymagana pojemność czynna to (4) Z = max[s(t)] dla. Jeżel to wydajność zatłaczania do PMG wynosi:, a jeżeli i równocześnie to W pozostałych przypadkach. (5) 4.3. Wykorzystanie PMG do stabilizacji wydobycia gazu ziemnego w Polsce Na tle konsumpcji gazu ziemnego, cechującego się bardzo silną sezonowością, krajowa produkcja wysokometanowego gazu ziemnego charakteryzuje się stabilnym przebiegiem i niewielką zmiennością.
9 Stan ten został osiągnięty dzięki wykorzystywaniu podziemnych magazynów gazu, pozwalających na równoważenie sezonowych wahań zużycia oraz prowadzenie stabilnej eksploatacji własnych złóż. Zazwyczaj od marca do początku października dostawy gazu ziemnego znacznie przewyższają jego zużycie, przy czym przez większość tego okresu konsumpcja jest mniejsza lub zbliżona do samego tylko importu, który wykazuje niewielką zmienność. Rys. 10. Różnica pomiędzy importem a miesięcznym zużyciem wysokometanowego gazu ziemnego w Polsce Brak wykorzystania podziemnych magazynów gazu, skutkowałby koniecznością znacznego ograniczania wydobycia krajowego i produkcji gazu w odazotowniach w miesiącach letnich, uniemożliwiałby realizację zawartych umów kontraktowych oraz powodował deficyt gazu w miesiącach zimowych. W okresie letnim niemal całe wydobycie ze złóż gazu wysokometanowego oraz produkcja gazu wysokometanowego w odazotowniach kierowana jest do zatłoczenia do PMG, a bieżące zapotrzebowanie zaspokajane jest głównie gazem pochodzącym z importu. Rys. 11. Miesięczne wydobycie gazu wysokometanowego w Polsce w latach [3]
10 Dzięki temu wydobycie gazu wysokometanowego ze złóż w południowo-wschodniej Polsce oraz produkcja w odazotowaniach nie wykazuje silnej sezonowości i charakteryzuje się stosunkowo stabilnym przebiegiem. Pojemność magazynowa niezbędna do zapewnienie stabilnego wydobycia ze złóż gazu wysokometanowego oraz produkcji w odazotowniach, skalkulowana zgodnie z metodyką przedstawioną w niniejszym rozdziale, w ostatnich latach wynosi ok. 1,4 mld nm 3. Rys. 12. Produkcja gazu wyosokometanowego w odazotowniach w latach [3] Rys. 13. Miesięczne wydobycie gazu zaazotowanego w kopalniach podłączonych do podsystemu Lw oraz zatłaczanie i odbiór z PMG Bonikowo w latach r. [3]
11 Oprócz systemu gazu wysokometanowego w Polsce eksploatowane są dwa podsystemy gazu zaazotowanego. Systemy te są regionalnymi systemami zamkniętymi tzn. nie istnieje możliwość dowolnego uzupełnienia dostaw gazu z krajowego (lub innego) systemu przesyłowego. Ponieważ do niedawna nie eksploatowano PMG na gaz zaazotowany wydobycie ze złóż gazu zaazotowanego podłączonych do systemu gazu Lw było zwiększane w okresie zimowym i zmniejszane w lecie. Brak wykorzystania PMG jest wyraźnie widoczny na wykresie obrazującym wydobycie ze złóż gazu zaazotowanego podłączonych do systemu gazu Lw. W odróżnieniu od wydobycia ze złóż gazu wysokometanowego występuje silna sezonowość, która dopiero od połowy 2010 roku została zmniejszona dzięki rozpoczęciu eksploatacji PMG Bonikowo (rys. 13). Pojemności, niezbędne do regulacji wydobycia ze złóż podłączonych do podsystemu gazu zaazotowanego Lw wynoszą około 200 mln nm 3, co odpowiada pojemności czynnej PMG Bonikowo. 5. PROGNOZY KRAJOWEGO WYDOBYCIA GAZU I KALKULACJA POJEMNOŚCI MAGAZYNOWYCH Na rysunku 14 przedstawiono prognozy wydobycia gazu niekonwencjonalnego w Polsce, przygotowane przez szereg różnych instytucji. Widzimy, iż w niedługiej przyszłości planowany jest wzrost wydobycia krajowego o od 20 do nawet 100 mld m 3 gazu ziemnego rocznie. Abstrahując od możliwości wprowadzenia zaprezentowanych prognoz w życie pojawia się pytanie, jak taka sytuacji wpłynęłaby na rynek magazynowy. Niewątpliwie jej wynikiem będzie znaczne zwiększenie popytu na pojemności magazynowe oraz moce zatłaczania i odbioru. Niewiadomą pozostaje jednak dokładna skala tego wzrostu, ponieważ zależy on od wielu czynników, trudnych w obecnej chwili do oszacowania. Można jednak spróbować oszacować tzw. pojemność bazową, niezbędną do regulacji krajowego wydobycia, równoważenia wahań sezonowych i utrzymania rezerwy obowiązkowej. Rys. 14. Prognozy wydobycia gazu niekonwencjonalnego w Polsce [1]
12 Pojemności te zostały oszacowane przy następujących założeniach: wielkość importu i jego miesięczna zmienność pozostaje bez zmian, zwiększony popyt na gaz zaspokajany jest z ze wzrostu krajowej produkcji, wielkość krajowej produkcji powinna być utrzymywana w ciągu roku na stałym poziomie, niezależnie od wahań popytu, założono, że istnieje duże prawdopodobieństwo wzrostu zmienności konsumpcji; obliczenia przeprowadzono jednak dla trzech wartości współczynnika zmienności miesięcznej konsumpcji 20, 27,5 i 35%, kalkulacja została przeprowadzona z wykorzystaniem opracowanych przez autorów formuł, Wyniki obliczeń przedstawia rysunek 15 i tabela 1. Rys. 15. Prognoza zapotrzebowania na bazowe pojemności czynne magazynów w zależności od wielkości konsumpcji i współczynnika zmienności popytu Tabela 1: Prognoza zapotrzebowania na bazowe pojemności czynne magazynów Konsumpcja (mld m 3 Wydobycie krajowe (mld m 3 Współczynnik zmienności ) ) 20% 27,50% 35% , , , , , , , , , , , , , , , , , ,78
13 Przy zachowaniu obecnej zmienności popytu i wzroście wydobycia krajowego do poziomu 9 mld m 3 (konsumpcji do 20 mld m 3 ) zapotrzebowanie na bazowe pojemności magazynowe rośnie do 2,94 mld m 3. Jeśli zmienność wzrośnie do 35% (średnia zmienność konsumpcji w Europie to 35,43%) to zapotrzebowanie osiąga 3,62 mld m 3, czyli przekracza poziom pojemności, który będzie dostępny po zakończeniu wszystkich planowanych inwestycji w naszym kraju. Jeśli krajowe wydobycie zwiększy się do 19 mld m 3, a konsumpcja do 30 mld m 3 to niezbędne bazowe pojemności czynne wyniosą odpowiednio 4,18 mld m 3 i 5,2 mld m 3 dla zmienności na poziomie 27,5 i 35%. Gdyby wydobycie krajowe osiągnęło pułap 49 mld m 3 a konsumpcja 60 mld m 3 (zużycie per capita na poziomie Wielkiej Brytanii), to przy współczynniku zmienności na poziomie 35% na samo wypełnienie podstawowych funkcji magazynów gazu potrzebna byłaby pojemność ok. 10 mld m PODSUMOWANIE Na wzrost konsumpcji gazu wpłynąć może szereg czynników, spośród których za najważniejsze należy uznać większą dostępność tego paliwa, wynikającą z rozwoju sieci przesyłowej i połączeń międzysystemowych, nowych możliwości transportu (LNG) oraz potencjalnego wzrostu krajowego wydobycia (zarówno konwencjonalnego jak i niekonwencjonalnego); uwolnienie rynku gazu oraz dość prawdopodobne zwiększenie się konkurencyjności cenowej gazu względem innych nośników energii. Zwiększenie zużycia gazu ziemnego i rozwój rynku spowodują wzrost zapotrzebowania na pojemności magazynów gazu. Jego skala będzie zależeć od wielu zmiennych, w tym: wielkości konsumpcji, jej struktury i zmienności; stopnia rozwoju rynku gazowego itp. Należy przy tym pamiętać, że wraz ze wzrostem produkcji i konsumpcji oraz rozwojem rynku zwiększało się będzie zapotrzebowanie na pojemności magazynowe, wynikające z innych, zaawansowanych funkcji magazynów, takich jak regulacja przesyłu, niwelowanie wahań lokalnych i krótkoterminowych, handlowa optymalizacja cen (arbitraż cenowy), optymalizacja funkcjonowania systemu gazowego itp. Dla funkcji tego typu duże znaczenie ma elastyczność magazynu i stąd wynika obserwowany w wielu krajach wzrost zainteresowania magazynami kawernowymi. W przypadku, gdy rynek gazowy będzie się rozwijał zgodnie z optymistycznymi prognozami, a także dojdzie do uruchomienia komercyjnej produkcji gazu niekonwencjonalnego w Polsce, w niedalekiej przyszłości pojawi się pilna potrzeba intensywnej rozbudowy magazynów gazu, nieporównywalnej w skali do obecnie prowadzonych inwestycji.
14 LITERATURA [1] Kaliski M., Krupa M., Sikora A.: Potencjał polskiego rynku elektroenergetyki jako możliwy kierunek monetyzacji polskiego gazu łupkowego: Restrukturyzacja w obliczu nowych wyzwań: zarządzanie strategia analiza, oprac. i red. nauk. Ryszard Borowiecki, Andrzej Jaki ; Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. Kraków 2010, ISBN , s [2] Kosowski P., Stopa J., Rychlicki S., Hinc S.: Using gas storage to manage the production of natural gas. 25th World Gas Conference "Gas: sustaining future global growth" : Kuala Lumpur, Malaysia 4 8 June [3] PGNiG S.A.; [4] Statistical Office of the European Union; [5] Weather Information Service, FORECASTS OF DEMAND FOR THE UNDERGROUND GAS STORAGE IN POLAND ON THE BACKGROUND OF THE CURRENT SITUATION AND SCENARIOS OF THE GAS MARKET DEVELOPMENT Key words: natural gas, gas storage, unconventional gas, gas market Summary. The article gives an analysis of the current situation on the gas market in Poland and use of underground gas storage. Author also developed forecast of the future demand for storage capacities depending on different scenarios for the development of the gas market. Natural gas consumption in Poland in the past two decades has been showing a rising trend, although compared with other European countries it can be considered to be relatively small. Underground gas storages are used now to carry out basic functions, ie.: regulation of seasonal fluctuations, the extraction and transmission. The growth of natural gas consumption and the development of the gas market will increase demand for gas storage capacity. Its scale will depend on many variables, including: consumption, its structure and variability; the degree of development of the market. In the case where the gas market will be developing according to the best estimates, and also the commercial production of unconventional gas in our country will have started there will be an urgent need for intensive development of gas storage facilities, incomparable in the scale to ongoing investments. Piotr Kosowski, adiunkt na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.. kosowski@agh.edu.pl Jerzy Stopa, profesor na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. stopa@agh.edu.pl Stanisław Rychlicki profesor na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. rychlick@agh.edu.pl
Wpływ podziemnego magazynowania gazu na efektywność eksploatacji złóż w PGNiG SA, Odział w Sanoku
NAFTA-GAZ maj 2010 ROK LXVI Jerzy Stopa Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Adam Hoszowski PGNiG SA w Warszawie, Oddział w Sanoku Wpływ podziemnego magazynowania gazu na efektywność eksploatacji złóż w
Bardziej szczegółowoAnaliza rynku gazu ziemnego w Polsce w latach i prognozy na lata
NAFTA-GAZ listopad 2010 ROK LXVI Piotr Kosowski, Jerzy Stopa, Stanisław Rychlicki Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Analiza rynku gazu ziemnego w Polsce w latach 2003 2009 i prognozy na lata 2010 2012
Bardziej szczegółowoMagazyny gazu. Żródło: PGNiG. Magazyn gazu Wierzchowice /
Magazyny gazu Żródło: PGNiG Magazyn gazu Wierzchowice / Inwestycje energetyczne do 2030 r. - Magazyny gazu Nazwa inwestycji Magazyny gazu Inwestor GK PGNiG Wartość inwestycji łącznie ok. 4,4 mld PLN Planowane
Bardziej szczegółowoWpływ rozbudowy krajowej infrastruktury gazowej na bezpieczeństwo energetyczne Polski Marcin Łoś Rafał Biały Piotr Janusz Adam Szurlej
Wpływ rozbudowy krajowej infrastruktury gazowej na bezpieczeństwo energetyczne Polski Marcin Łoś Rafał Biały Piotr Janusz Adam Szurlej Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Bezpieczeństwo energetyczne na wspólnym
Bardziej szczegółowoMo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce
POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 11 Zeszyt 2 2008 PL ISSN 1429-6675 Bogdan FILAR*, Tadeusz KWILOSZ** Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce STRESZCZENIE. Artyku³ przedstawia przyczyny wzrostu
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu wytworzenia zapasu obowiązkowego na koszt świadczenia usług magazynowych
NAFTA-GAZ październik 2010 ROK LXVI Bogdan Filar Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Analiza wpływu wytworzenia zapasu obowiązkowego na koszt świadczenia usług magazynowych Wprowadzenie Zapewnienie ciągłości
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO ENERGII, ul. Krucza 36/Wspólna 6, Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3
MINISTERSTWO ENERGII, ul. Krucza 36/Wspólna 6, 00-522 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal sprawozdawczy
Bardziej szczegółowoTechnologia. Praca magazynu gazu charakteryzuje się naprzemiennie występującymi cyklami zatłaczania i odbioru gazu.
Technologia Praca magazynu gazu charakteryzuje się naprzemiennie występującymi cyklami zatłaczania i odbioru gazu. Magazyn napełniany jest gazem (Lw) z podsystemu gazu zaazotowanego z Mieszalni Grodzisk
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca: r.
MINISTERSTWO ENERGII Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal sprawozdawczy ARE www.are.waw.pl Numer identyfikacyjny
Bardziej szczegółowoEkonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
Bardziej szczegółowoMAGAZYNOWANIE GAZU JAKICH ZMIAN MOGĄ SPODZIEWAĆ SIĘ UCZESTNICY RYNKU
Grzegorz Łapa MAGAZYNOWANIE GAZU JAKICH ZMIAN MOGĄ SPODZIEWAĆ SIĘ UCZESTNICY RYNKU Autorzy: Grzegorz Łapa, Andrzej Kiełbik WARSZAWA, październik 2011r. PLAN PREZENTACJI 1. Zmiany w przepisach dotyczących
Bardziej szczegółowoRozwój infrastruktury gazowniczej wyzwaniem XXI wieku. mgr inż. Andrzej Kiełbik
Rozwój infrastruktury gazowniczej wyzwaniem XXI wieku mgr inż. Andrzej Kiełbik 1. Warunki dla tworzenia zliberalizowanego rynku gazowego w Polsce: 2. Aktualny stan systemu gazowniczego w Polsce, 3. Plany
Bardziej szczegółowoKohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu Wydział Energetyki i Paliw MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Ropy i Gazu Kohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarkiniskoemisyjnej
Bardziej szczegółowoPodziemne magazyny gazu istotnym elementem gwarantującym bezpieczeństwo energetyczne Polski. Marzec 2011
Podziemne magazyny gazu istotnym elementem gwarantującym bezpieczeństwo energetyczne Polski Marzec 2011 Plan prezentacji I. PMG w krajowym systemie gazowniczym II. Współfinansowanie Projektów PMG z funduszy
Bardziej szczegółowoDziałalność magazynowania gazu w ramach pgnig sa, jako operatora systemu magazynowania dla gazu wysokometanowego
NAFTA-GAZ maj 2010 ROK LXVI Wiesław Rokosz PGNiG S.A. w Warszawie, Oddział Operator Systemu Magazynowania w Warszawie Działalność magazynowania gazu w ramach pgnig sa, jako operatora systemu magazynowania
Bardziej szczegółowoRola gazu ziemnego w polityce energetycznej państwa
MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Ropy i Gazu Rola gazu ziemnego w polityce energetycznej państwa Maciej Kaliski Warszawa, 27 stycznia 2010 r. Wprowadzenie Polski sektor energetyczny stoi obecnie przed
Bardziej szczegółowoSystem Podziemnych Magazynów Gazu w Polsce
System Podziemnych Magazynów Gazu w Polsce Grzegorz Łapa Adam Matkowski BSiPG GAZOPROJEKT S.A. Grupa PGNiG Piotr Musiał CONTROL PROCESS S.A. 1. Prognoza bilansu gazu i rozbudowy systemu gazowego Wymagany
Bardziej szczegółowoAutor: Ireneusz Filarowski. Studium przypadku PMG Kosakowo/PMG Brzeźnica
Autor: Ireneusz Filarowski Studium przypadku PMG Kosakowo/PMG Brzeźnica Bezpieczeństwo energetyczne PMG w Polsce PMG Kosakowo pojemność 250 mln m 3 PMG Brzeźnica pojemność 100 mln m 3 PMG Wierzchowice
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca: r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal
Bardziej szczegółowoZnaczenie polskiej infrastruktury gazowej na wspólnym rynku energii UE
Znaczenie polskiej infrastruktury gazowej na wspólnym rynku energii UE Autor: dr Mariusz Ruszel, adiunkt w Katedrze Ekonomii, Wydział Zarządzania, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza ("Nowa
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca: r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-5 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal sprawozdawczy
Bardziej szczegółowoEnergetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ, Plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa GAZ-3
MINISTERSTWO GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ, Plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce Paweł Pikus Wydział Gazu Ziemnego, Departament Ropy i Gazu VII Forum Obrotu 2014 09-11.06.2014 r., Stare
Bardziej szczegółowoPodsumowanie i wnioski
AKTUALIZACJA ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA OBSZARU MIASTA POZNANIA Część 13 Podsumowanie i wnioski W 755.13 2/7 I. Podstawowe zadania Aktualizacji założeń
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe PGNiG SA I kwartał 2008 roku
Wyniki finansowe PGNiG SA I kwartał 28 roku 1 Podstawowe wyniki finansowe GK PGNiG wg MSSF () Q1 27 Q1 28 Zmiana Konsensus rynkowy * Zmiana do konsensusu Przychody ze sprzedaży 5 49 5 33 6% 5 36 1% EBIT
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca:... 2013 r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal
Bardziej szczegółowoPublikacja informacji, o których mowa w art. 29 NC TAR 1, dla roku gazowego 2019/2020
Publikacja informacji, o których mowa w art. 29 NC TAR 1, dla roku gazowego 2019/2020 1. Ceny bazowe dla punktów połączeń międzysystemowych oraz punktów innych niż międzysystemowe, co do których zastosowanie
Bardziej szczegółowoParametry PMG Strachocina osiągnięte w pierwszym cyklu eksploatacji magazynu, po rozbudowie pojemności czynnej zakończonej w 2011 r.
NAFTA-GAZ grudzień 212 ROK LXVIII Bogdan Filar, Mariusz Miziołek Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Adam Hoszowski PGNiG S.A., Oddział Sanok Parametry PMG Strachocina osiągnięte w pierwszym cyklu eksploatacji
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO GOSPODARKI, Plac Trzech Krzyży 5, Warszawa
MINISTERSTWO GOSPODARKI, Plac Trzech Krzyży 5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON GAZ - 3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych za okres
Bardziej szczegółowoImport. Magazynowanie
53 W ramach segmentu Obrót i Magazynowanie Grupa Kapitałowa PGNiG podejmuje działania obejmujące sprzedaż gazu importowanego oraz wydobywanego ze złóż krajowych, a także magazynowanie gazu w podziemnych
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca: r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech KrzyŜy 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal
Bardziej szczegółowoPGNiG SA Oddział w Zielonej Górze
PGNiG SA Oddział w Zielonej Górze Czym się zajmujemy? Wydobywamy ropę naftową i gaz ziemny» Gaz zaazotowany Zagospodarowujemy odkryte złoża, budujemy nowe kopalnie Jesteśmy operatorem podziemnych magazynów
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W2 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska W2. Zasoby i zużycie gazu ziemnego w świecie i Polsce
Bardziej szczegółowoSystemowe magazyny gazu w Polsce
tom XLII(2012), nr 2, 1 12 Adam Matkowski 1 Piotr Musiał 2 1 Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. Wrocław 1 Control Process S.A. Kraków Systemowe magazyny gazu w Polsce Niniejszy artykuł
Bardziej szczegółowoZałącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych
RAPORT 2030 Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości
Bardziej szczegółowoAgenda. Rynek gazu w Polsce. 2 Prognozy rynkowe. Oferta gazowa Grupy TAURON - Multipakiet
Agenda 1 Rynek gazu w Polsce 2 Prognozy rynkowe 3 Dane rynkowe Źródło: Urząd Regulacji Energetyki Dane rynkowe Udział gazu ziemnego w strukturze zużycia energii pierwotnej w krajach europejskich Źródło:
Bardziej szczegółowoRynek energii. Charakterystyka rynku gazu w Polsce
5 Rynek energii Charakterystyka rynku gazu w Polsce Źródła gazu ziemnego w Polsce Dostawy gazu na rynek krajowy, 2010 r. 7% 30% 63% Import z Federacji Rosyjskiej Wydobycie krajowe Import z innych krajów
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca: r 1) za rok )
MINISTERSTWO GOSPODARKI, pl. Trzech KrzyŜy 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON 1) Niepotrzebne skreślić. GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Paweł Bućko Konferencja Rynek Gazu 2015, Nałęczów, 22-24 czerwca 2015 r. Plan prezentacji KATEDRA ELEKTROENERGETYKI Stan
Bardziej szczegółowoRynek gazu w Polsce. Warszawa. 30 czerwca 2011
Rynek gazu w Polsce Warszawa 30 czerwca 2011 Agenda 1. Otoczenie regulacyjne w Polsce 2. Perspektywy rozwoju rynku gazu w Polsce Page 2 1. Otoczenie regulacyjne w Polsce ramy regulacyjne Rynek gazu ziemnego
Bardziej szczegółowoPROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE GMINY WOŹNIKI NA LATA 2012-2030
05. Paliwa gazowe 5.1. Wprowadzenie... 1 5.2. Zapotrzebowanie na gaz ziemny - stan istniejący... 2 5.3. Przewidywane zmiany... 3 5.4. Niekonwencjonalne paliwa gazowe... 5 5.1. Wprowadzenie W otoczeniu
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca:... 2005 r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY, pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny - REGON 1) Niepotrzebne skreślić GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoWarszawa, 17 czerwca 2005 r. Taryfa PGNiG SA
Warszawa, 17 czerwca 2005 r. Taryfa PGNiG SA W dniu 16 czerwca 2005 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podjął decyzję w sprawie wydłużenia terminu obowiązywania taryfy PGNiG SA do dnia 30 września 2005
Bardziej szczegółowoSystem gazoenergetyczny obejmuje powiązane ze sobą funkcjonalnie następujące elementy: - źródła gazu (ujęcia gazu ziemnego, koksownie, gazownie);
Podsystem gazoenergetyczny System gazoenergetyczny obejmuje powiązane ze sobą funkcjonalnie następujące elementy: - źródła gazu (ujęcia gazu ziemnego, koksownie, gazownie); - urządzenia służące do przesyłania
Bardziej szczegółowoUwarunkowania strategii rozwoju podziemnych magazynów gazu ziemnego w Polsce
NAFTA-GAZ październik 2010 ROK LXVI Jarosław Polit, Marcin Mazurowski PGNiG S.A., Departament Eksploatacji i Robót Górniczych, Warszawa Grzegorz Gałek PGNiG S.A., Departament Inwestycji, Warszawa Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoPodziemne magazyny gazu jako element krajowego systemu gazowego
NAFTA-GAZ maj 2010 ROK LXVI Maciej Kaliski Departament Ropy i Gazu, Ministerstwo Gospodarki oraz Wydział Wiertnictwa, Nafty i Gazu AGH Piotr Janusz Departament Ropy i Gazu, Ministerstwo Gospodarki Adam
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
27.12.217 Polska energetyka 25 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Cel analizy Ekonomiczne, społeczne i środowiskowe skutki realizacji 4 różnych scenariuszy rozwoju polskiej energetyki. Wpływ na bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoMETODYKA OCENY EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ PODZIEMNEGO MAGAZYNU GAZU
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE WYDZIAŁ WIERTNICTWA, NAFTY I GAZU Rozprawa doktorska METODYKA OCENY EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ PODZIEMNEGO MAGAZYNU GAZU Autor: Mgr inż. Piotr
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw gazu
HES II Bezpieczeństwo dostaw gazu Marek Foltynowicz Listopad 2006 1 Bezpieczeństwo energetyczne Bezpieczeństwo energetyczne stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoSektor energii i krajowe bilanse paliwowo-energetyczne w latach Cz. II
Sektor energii i krajowe bilanse paliwowo-energetyczne w latach 1995-2000 Cz. II Dr inż. Witold Weil, Dyrektor Zakładu Energometrii ARE S.A (Nafta & Gaz Biznes czerwiec 2002) Krajowe zużycie podstawowych
Bardziej szczegółowoAnaliza sezonowości. Sezonowość może mieć charakter addytywny lub multiplikatywny
Analiza sezonowości Wiele zjawisk charakteryzuje się nie tylko trendem i wahaniami przypadkowymi, lecz także pewną sezonowością. Występowanie wahań sezonowych może mieć charakter kwartalny, miesięczny,
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe Grupy PGNiG za 9 miesięcy 2015 r. 6 listopada 2015 r.
Wyniki finansowe Grupy PGNiG za 9 miesięcy 2015 r. 6 listopada 2015 r. Czynniki wpływające na wynik finansowy Wzmocnienie USD i stabilnie EUR wobec PLN R/R W 3Q 2015 wskutek spadku cen ropy 9-miesięczna
Bardziej szczegółowoRynek węgla energetycznego w Polsce w latach
Materiały XXIX Konferencji z cyklu Zagadnienie surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 11 14.1.215 r. ISBN 978-83-62922-51-2 Waldemar Beuch*, Robert Marzec* Rynek węgla energetycznego
Bardziej szczegółowoWydobycie ropy naftowej w Federacji Rosyjskiej
Wydobycie ropy naftowej w Federacji Rosyjskiej Rosja zwiększyła produkcje ropy naftowej w czerwcu bieżącego roku utrzymując pozycję czołowego producenta. Jednakże analitycy zwracają uwagę na problemy mogące
Bardziej szczegółowoPAWEŁ SZOŁTYSEK WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
PROGNOZA WIELKOŚCI ZUŻYCIA CIEPŁA DOSTARCZANEGO PRZEZ FIRMĘ FORTUM DLA CELÓW CENTRALNEGO OGRZEWANIA W ROKU 2013 DLA BUDYNKÓW WSPÓLNOTY MIESZKANIOWEJ PRZY UL. GAJOWEJ 14-16, 20-24 WE WROCŁAWIU PAWEŁ SZOŁTYSEK
Bardziej szczegółowoAnaliza dynamiki zjawisk STATYSTYKA OPISOWA. Dr Alina Gleska. Instytut Matematyki WE PP. 28 września 2018
STATYSTYKA OPISOWA Dr Alina Gleska Instytut Matematyki WE PP 28 września 2018 1 Pojęcie szeregów czasowych i ich składowych SZEREGIEM CZASOWYM nazywamy tablicę, która zawiera ciag wartości cechy uporzadkowanych
Bardziej szczegółowoJAN KRZYSZTOF BIELECKI - PRZEWODNICZĄCY RADY GOSPODARCZEJ PRZY PREZESIE RADY MINISTRÓW
CZY MOŻLIWA JEST DALSZA INTEGRACJA POLITYCZNA UE ORAZ WZROST KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI EUROPEJSKIEJ BEZ ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO? DEBATA PLENARNA JAN KRZYSZTOF BIELECKI - PRZEWODNICZĄCY
Bardziej szczegółowoPotencjał wzrostu zapotrzebowania na gaz ziemny
Potencjał wzrostu zapotrzebowania na gaz ziemny a podstawowe ograniczenia wynikające z braku infrastruktury przesyłowej. owej. 14 grudnia 2010 roku, Ministerstwo Gospodarki RP, Warszawa 1 Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu w Polsce
Liberalizacja rynku gazu w Polsce stan obecny i perspektywy Warsztaty dla uczestników rynku gazu 16 października 2014 r. Warszawa, 2014 Stan obecny Rynek gazu w Polsce struktura rynku Odbiorcy końcowi:
Bardziej szczegółowo3. Modele tendencji czasowej w prognozowaniu
II Modele tendencji czasowej w prognozowaniu 1 Składniki szeregu czasowego W teorii szeregów czasowych wyróżnia się zwykle następujące składowe szeregu czasowego: a) składowa systematyczna; b) składowa
Bardziej szczegółowoMirosław Gronicki MAKROEKONOMICZNE SKUTKI BUDOWY I EKSPLOATACJI ELEKTROWNI JĄDROWEJ W POLSCE W LATACH 2020-2035
Mirosław Gronicki MAKROEKONOMICZNE SKUTKI BUDOWY I EKSPLOATACJI ELEKTROWNI JĄDROWEJ W POLSCE W LATACH 2020-2035 Krynica - Warszawa - Gdynia 5 września 2013 r. Uwagi wstępne 1. W opracowaniu przeanalizowano
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do formularza GAZ-3 na rok 2010
Objaśnienia do formularza GAZ-3 na rok 2010 Objaśnienia dotyczą wzoru formularza GAZ-3 zawierającego dane za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 roku. Działy 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8 i 11 sprawozdania naleŝy
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Bardziej szczegółowoEkonomiczne aspekty eksploatacji niekonwencjonalnych złóż gazu w Polsce
Dr Andrzej Cylwik Ekonomiczne aspekty eksploatacji niekonwencjonalnych złóż gazu w Polsce 1. Perspektywa do roku 2020 W chwili obecnej dysponujemy mała liczbą sprawdzonych informacji, które dotyczą ekonomicznych
Bardziej szczegółowo-1MX. Warszawa, dnia 2 marca 2010 r. WICEPREZES RADY MINISTRÓW MINISTER GOSPODARKI Waldemar Pawlak. DRO-III- 5311-1-5/10 L.dz.
-1MX WICEPREZES RADY MINISTRÓW MINISTER GOSPODARKI Waldemar Pawlak DRO-III- 5311-1-5/10 L.dz. 78/10 Warszawa, dnia 2 marca 2010 r. SIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH WPfc. 2010-03- 0 3 Pan Janusz Kochanowski
Bardziej szczegółowoBilans potrzeb grzewczych
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY OPALENICA Część 04 Bilans potrzeb grzewczych W 854.04 2/9 SPIS TREŚCI 4.1 Bilans potrzeb grzewczych
Bardziej szczegółowoSymulacyjne modelowanie procesu konwersji złoża na PMG i regularnej jego pracy, z udziałem CO 2 jako gazu buforowego
NAFTA-GAZ kwiecień 2011 ROK LXVII Andrzej Gołąbek, Krzysztof Miłek, Wiesław Szott Instytut Nafty i Gazu, Oddział Krosno Symulacyjne modelowanie procesu konwersji złoża na PMG i regularnej jego pracy, z
Bardziej szczegółowoTerminal LNG a rozbudowa krajowego systemu przesyłu gazu ziemnego
Terminal LNG a rozbudowa krajowego systemu przesyłu gazu ziemnego prof. dr hab. inż. Andrzej Osiadacz Zakład Inżynierii Gazownictwa Politechnika Warszawska Warszawa, kwiecień 2006 roku 1 Plan prezentacji:
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe PGNiG SA III kwartał 2008 roku. 13 listopada 2008 roku
Wyniki finansowe PGNiG SA III kwartał 28 roku 13 listopada 28 roku Podstawowe wyniki finansowe GK PGNiG (mln PLN) 27 28 zmiana Przychody ze sprzedaży 3 135 3 654 17% EBIT 385 193 (5%) EBITDA 76 529 (3%)
Bardziej szczegółowoObjaśnienia do formularza GAZ-3 na rok Objaśnienia dotyczą wzoru formularza zawierającego dane za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r.
Objaśnienia do formularza GAZ-3 na rok 2011 Objaśnienia dotyczą wzoru formularza zawierającego dane za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r. Działy 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10,11 i 13 sprawozdania należy
Bardziej szczegółowoGAZ-3. Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych. za okres od początku roku do końca miesiąca:... 2015 r.
MINISTERSTWO GOSPODARKI, plac Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej GAZ-3 Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstw gazowniczych Agencja Rynku Energii S.A. Portal
Bardziej szczegółowoZAGROŻENIA NATURALNE W OTWOROWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH
ZAGROŻENIA NATURALNE W OTWOROWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH. ZAGROŻENIE ERUPCYJNE Zagrożenie erupcyjne - możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją wiertniczą rozumianą jako przypływ płynu złożowego
Bardziej szczegółowoUwarunkowania rozwoju gminy
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE W GMINIE PRUDNIK Część 05 Uwarunkowania rozwoju gminy W 835.05 2/8 SPIS TREŚCI 5.1 Główne czynniki decydujące
Bardziej szczegółowoZastosowanie technologii Gas to Liquids
Spis treści 1. WYKAZ SKRÓTÓW I OZNACZEŃ... 4 2. WSTĘP... 5 3. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE CHARAKTERYSTYKA... 9 3.1. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego... 9 3.2. Wskaźniki bezpieczeństwa energetycznego...
Bardziej szczegółowoZłoża gazu ziemnego i ropy naftowej na pograniczu Polski i Niemiec i ich znaczenie dla systemu energetycznego. Sławomir Kudela
Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej na pograniczu Polski i Niemiec i ich znaczenie dla systemu energetycznego Sławomir Kudela Czym się zajmujemy? Wydobywamy ropę naftową i gaz ziemny» Gaz zaazotowany Zagospodarowujemy
Bardziej szczegółowoKIERUNKI 2014 SEKTOR ENERGETYCZNY
KIERUNKI 2014 SEKTOR ENERGETYCZNY Rola i wpływ energetyki na gospodarkę Wraz z efektem mnożnikowym energetyka tworzy 7,9% wartości dodanej; 612 tys. miejsc pracy bezpośrednio i w sektorach powiązanych;
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe GK PGNiG za 1-3Q listopada 2013
Wyniki finansowe GK PGNiG za 1-3Q213 14 listopada 213 Czynniki wpływające na wynik finansowy Średni kurs USD i EUR wobec PLN Notowania ropy naftowej 4,5 PLN 45 PLN/boe 4 3,5 3 4,14 3,31 4,25 3,21 4 35
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa, 9.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana założeń
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR ZATRUDNIENIA W WYBRANYCH KRAJACH WYSOKOROZWINIĘTYCH
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 32 PRACE KATEDRY EKONOMETRII I STATYSTYKI NR 11 21 BARBARA BATÓG JACEK BATÓG Uniwersytet Szczeciński Katedra Ekonometrii i Statystyki ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR
Bardziej szczegółowoKGZ Wielichowo. Odazotownia Grodzisk. PMG Bonikowo
KGZ Wielichowo Kopalnia Gazu Ziemnego Wielichowo uruchomiona została w 2010 roku. Powstała w ramach dwóch zadań inwestycyjnych pod nazwą Zagospodarowanie złóż Wielichowo, Ruchocice, Łęki oraz Podłączenie
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Instytut Ekonomiczny Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Warszawa / listopada Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego na podstawie modelu
Bardziej szczegółowoCP Energia. Prezentacja Grupy CP Energia niezależnego dystrybutora gazu ziemnego. Warszawa, grudzień 2009
Prezentacja Grupy niezależnego dystrybutora gazu ziemnego Warszawa, grudzień 2009 Agenda Profil i strategia Grupy Realizacja celów emisji akcji serii G i I Rynek gazu ziemnego w Polsce 2 Profil i strategia
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa, 8.7. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami prognostycznymi Zmiana
Bardziej szczegółowoAnaliza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim
Jacek Batóg Barbara Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim Znaczenie poziomu i dynamiki wydajności pracy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe PGNiG S.A. III kwartał 2007 r.
Wyniki finansowe PGNiG S.A. III kwartał 27 r. 1 Podstawowe wyniki finansowe GK PGNiG MSSF (mln zł) 26 27 Zmiana 1-26 1-27 Zmiana Przychody ze sprzedaży 2 773 3 135 13% 1 958 11 575 6% EBIT 147 386 163%
Bardziej szczegółowoAnaliza współzależności zjawisk
Analiza współzależności zjawisk Informacje ogólne Jednostki tworzące zbiorowość statystyczną charakteryzowane są zazwyczaj za pomocą wielu cech zmiennych, które nierzadko pozostają ze sobą w pewnym związku.
Bardziej szczegółowoII Międzynarodowa Konferencja POWER RING Bezpieczeństwo Europejskiego Rynku Energetycznego. Terminal LNG
II Międzynarodowa Konferencja POWER RING Bezpieczeństwo Europejskiego Rynku Energetycznego Terminal LNG Tadeusz Zwierzyński - Wiceprezes Zarządu PGNiG Warszawa, 1 grudnia 2006 roku Agenda 1. Co to jest
Bardziej szczegółowo3. Analiza własności szeregu czasowego i wybór typu modelu
3. Analiza własności szeregu czasowego i wybór typu modelu 1. Metody analizy własności szeregu czasowego obserwacji 1.1. Analiza wykresu szeregu czasowego 1.2. Analiza statystyk opisowych zmiennej prognozowanej
Bardziej szczegółowoProjekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD
Warszawa,.. r. Projekcja inflacji i wzrostu gospodarczego Narodowego Banku Polskiego na podstawie modelu NECMOD Instytut Ekonomiczny Plan prezentacji. Zmiany pomiędzy rundami Projekcja listopadowa na tle
Bardziej szczegółowoPGNiG w liczbach 2012
PGNiG w liczbach 2012 PGNiG w liczbach 2012 Spis treści Kluczowe wartości 6 Główne wskaźniki oraz zatrudnienie 8 Kluczowe dane rynkowe 9 Fluktuacje ceny akcji oraz struktura akcjonariatu 10 Skonsolidowany
Bardziej szczegółowoSytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego
Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora cukrowniczego dr Piotr Szajner IERiGZ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL 00-002 Warszawa E-mail: szajner@ierigz.waw.pl Plan prezentacji Wyniki finansowe przemysłu cukrowniczego;
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu w Polsce Postulaty odbiorców przemysłowych. Warszawa, 29 październik 2014r.
Liberalizacja rynku gazu w Polsce Postulaty odbiorców przemysłowych. Warszawa, 29 październik 2014r. Polski rynek gazu - cechy. Jak dotąd większość polskiego rynku gazu objęta jest regulacją, prawie wszyscy
Bardziej szczegółowoPolskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA Szacunkowe wyniki Grupy PGNiG za I kwartał 2019 29 kwietnia 2019 r. Zastrzeżenie Informacje zawarte w niniejszej prezentacji stanowią ilustrację szacunkowych
Bardziej szczegółowoPublikacja informacji, o których mowa w art. 29 NC TAR 1, dla roku gazowego 2019/2020
Publikacja informacji, o których mowa w art. 29 NC TAR 1, dla roku gazowego 2019/2020 1. Ceny bazowe dla punktów połączeń międzysystemowych oraz punktów innych niż międzysystemowe, co do których zastosowanie
Bardziej szczegółowoUwarunkowania rozwoju gminy
AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY OPALENICA Część 05 Uwarunkowania rozwoju gminy W 854.05 2/8 SPIS TREŚCI 5.1 Główne czynniki decydujące
Bardziej szczegółowoPolskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA Szacunkowe wyniki Grupy PGNiG za IV kwartał 2018 i cały rok 2018 13 lutego 2019 r. Zastrzeżenie Informacje zawarte w niniejszej prezentacji stanowią ilustrację
Bardziej szczegółowoPrognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach Materiał informacyjny opracowany w Departamencie Rozwoju Systemu PSE S.A.
Prognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach 216 235 Materiał informacyjny opracowany w Departamencie Rozwoju Systemu PSE S.A. Konstancin-Jeziorna, 2 maja 216 r. Polskie Sieci Elektroenergetyczne
Bardziej szczegółowoPODZIĘKOWANIA... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI. PRZEDMOWA... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI. 3.1 WPROWADZENIE... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
Spis treści PODZIĘKOWANIA... BŁĄD! NIE PRZEDMOWA... BŁĄD! NIE WPROWADZENIE... BŁĄD! NIE ROZDZIAŁ 1... BŁĄD! NIE RYNEK GAZU ZIEMNEGO ZASADY FUNKCJONOWANIA.... BŁĄD! NIE 1.1. RYNEK GAZU ZIEMNEGO ZMIANY STRUKTURALNE
Bardziej szczegółowoPMG Wierzchowice - schemat blokowy nowego obiektu
PMG Wierzchowice - nowy Ośrodek Centralny z Ośrodkiem Grupowym B PMG Wierzchowice - schemat blokowy nowego obiektu Główny ciąg technologiczny odbiór gazu zatłaczanie gazu instalacje pomocnicze Obszar działania
Bardziej szczegółowo