Metody ochrony płazów oraz minimalizowania strat przy inwestycjach drogowych. Marek Sołtysiak

Transkrypt

1 Metody ochrony płazów oraz minimalizowania strat przy inwestycjach drogowych Marek Sołtysiak

2 Prezentacja jest na bieŝąco uaktualniana! Sygnalizuje ona szereg problemów natomiast nie wskazuje szczegółowych rozwiązań, zwłaszcza projektowych. W razie pytań skontaktuj się z autorem soltysiak.marek@gmail.com tel. Zobacz tez: widoczne błędy podczas realizacji obwodnicy Grodźca Śląskiego

3 I. Faza realizacji drogi 1. Zadanie: Likwidacja zbiorników wodnych i zalewisk 2. Zadanie: Likwidacja części zbiornika 3. Zadanie: Budowa odcinków drogi na terenach (okresowo) podmokłych 4. Zadanie: Budowa drogi w odległości < m od zbiorników wodnych znajdujących się poza zasięgiem prac budowlanych 5. Zadanie: Budowa drogi w dolinach rzecznych 6. Zadanie: Budowa estakad 7. Inne II. Faza eksploatacji drogi

4 Polska placem budowy Główna sieć dróg wraz z planowanymi (za W. Jędrzejewskim, 2004)

5 S KG RopZRop Rz św ś a NG Z SP D ŚJ TM XI sen zimowy XI IV I Ŝycieak VIV tywne IVIX Wg. W. Juszczyka, 1987

6 Zdaniem specjalistów z Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, płazy to zwierzęta związane ze środowiskiem hydrogenicznym. Jednak przykładowo ropucha szara jest zwierzęciem wybitnie lądowym, w wodzie przebywa tylko podczas okresu godowego.

7 1. Zadanie: Likwidacja zbiorników wodnych i zalewisk optymalnie wrzesień 1.1 ObniŜenie lustra wody, odłowienie zwierząt. A co dalej?? Patrz np. Styczyński M., Tabasz G. - Poradnik czynnej ochrony zwierząt, cz1. płazy; Greenworks; Nowy Sącz, 1994

8 1.2. Zasypanie osuszonej niszy zbiornika bezpośrednio po odłowieniu zwierząt małym, jednostronnym frontem roboczym, w obecności zoologa na przedpolu zasypywanego obszaru i przy umoŝliwieniu samodzielnej ucieczki zwierząt.

9 1.3. W okresie wegetacyjnym następującym po zlikwidowaniu zbiornika, w ramach monitoringu przyrodniczego konieczne są kontrole herpetologiczne płazy będą się schodzić w miejsce nieistniejącego zbiornika. Wybudowany wskutek interwencji staw kompensacyjny w sąsiedztwie drogowej trasy średnicowej, Ruda Śląska Kompensata - budowa nowych miejsc rozrodu płazów po obydwu stronach drogi optymalnie przed likwidacją zbiornika.

10 1 2 Przykład: budowa drogowej trasy średnicowej, Ruda Śląska, Staw do likwidacji 2. Likwidacja sposobem grawitacyjnym 3. Działanie kompensacyjne budowa nowego zbiornika 3

11 1.5 Budowa pod drogą przepustów dla płazów w miejscu zlikwidowanego zbiornika (ograniczanie skutków izolacji populacji). A4, Ruda Śląska, rejon węzła Wirek. Przykład jak nie naleŝy wykonywać przepustów dla zwierząt.

12 Na fotografiach widoczne szczeliny błędy wykonawcze (obwodnica Grodźca Śląskiego, SKANSKA) 1.6. Po wybudowaniu pasa drogowego ogrodzenie go półmetrowej wysokości siatką o oczkach poniŝej 5 mm lub inną szczelną, nieprzekraczalną barierą na rozciągłości nieistniejącego zbiornika oraz na odcinku minimum po 250 m w górę i 250 m w dół od granic zasypanego miejsca rozrodu. Sposób montaŝu siatki poprzez trwałe wkopanie jej w grunt i wykonanie przewieszki powinien gwarantować jej skuteczność. Siatka powinna zarazem uniemoŝliwić zwierzętom dostęp do urządzeń odwodnienia (korytek spływowych, studzienek, piaskowników itp.). Szczegółowe metody zabezpieczeń dróg przed wtargnięciem płazów omówił M. Rybacki (2002).

13 Typowa siatka autostradowa (oczka 5 x15 cm) nie stanowi dla płazów bariery

14 W tle typowa siatka autostradowa przez jej oczka przechodzą wszystkie płazy!!! śaba i siatka o małych oczkach 5x5 mm.

15

16 2. Zadanie: Likwidacja części zbiornika 2.1. Budowa nowego miejsca rozrodu płazów po stronie drogi, od której odcięta zostanie moŝliwość dojścia do zbiornika, w razie konieczności kompensacja utraconej powierzchni zbiornika poprzez jego rozbudowę Likwidacja fragmentu toni wodnej we wrześniu Odławianie i ewakuacja zwierząt ze stref zagroŝenia Wybudowanie przepustów dla drobnych zwierząt pod drogą Izolacja pasa robót p. 1.6.

17 3. Zadanie: Budowa odcinków drogi na terenach (okresowo) podmokłych 3.1. Wykonanie początkowych robót ziemnych (usunięcie roślinności i humusu, budowa dróg technologicznych, likwidacja podmokłości) w okresie jesiennym Monitoring przyrodniczy na placu budowy odławianie zwierząt i ich ewakuacja ze stref zagroŝenia Wykonanie przepustów dla płazów co 100 m (zgodnie z poglądami Jędrzejewskiego i in., 2004) Izolacja pasa drogowego.

18 4. Zadanie: Budowa drogi w odległości < m od zbiorników wodnych znajdujących się poza zasięgiem prac budowlanych 4.1. Monitoring przyrodniczy pasa budowy na wysokości zbiornika w celu potwierdzenia obecności płazów migrujących do zbiornika. 4.2 Budowa przepustów dla płazów w celu zapewnienia im dostępu do zbiornika płazy bezogonowe przemieszczają się na odległość 2-3 km od miejsca rozrodu (Noellert, Noellert, 1992) Izolacja pasa drogowego.

19 5. Zadanie: Budowa drogi w dolinach rzecznych: 5.1. Likwidacja roślinności przybrzeŝnej poza okresem wegetacyjnym Przed przystąpieniem do robót inspekcja brzegów objętych pracami przez przyrodnika i ewentualna ewakuacja zwierząt Rozpoczęcie prac ziemnych bezpośrednio po inspekcji przyrodniczej Obiekty mostowe powinny spełniać parametry przejść dla średnich i/lub duŝych zwierząt w zaleŝności od wyników waloryzacji (Jędrzejewski i in., 2004). 6. Zadanie: Budowa estakad: 6.1 Wykonywanie dróg technologicznych i innych robót ziemnych w obrębie toni wodnej we wrześniu Prowadzenie prac ziemnych w lądowej strefie brzegowej zbiornika w miesiącach jesienno-zimowych z uwzględnieniem punktów 5.1, 5.2, 5.3.

20 Zadanie: inne roboty ziemne: 7.1. W przypadku prowadzenia wykopów zabezpieczenie przed moŝliwością uwięzienia w nich zwierząt. W przypadku zastosowania ścianek Larsena dobrą praktyką jest pozostawienie jej elementów ok. 0,5 m nad powierzchnią gruntu Przed likwidacją (zasypaniem) wykopów sprawdzenie dna i ścian pod kątem obecności w nich zwierząt i ich ewakuacja Zabezpieczanie urządzeń odwodnienia przed moŝliwością dostania się do nich zwierząt szybki, kompleksowy montaŝ elementów i ich natychmiastowe zabezpieczenie przed dostępem zwierząt.

21 Pułapki powstałe podczas budowy drogi Te Ŝaby utopiły się w studzience odwodnieniowej

22 śaba w stanie agonalnym wydobyta ze studzienki Chorzów, Las Kochłowicki przy A4 Zając utopiony w studzience budowa obwodnicy Grodźca Śląskiego, 2006

23 ZałóŜmy (optymistycznie), Ŝe płazy wchodzą na 3000 metrowy odcinek drogi; co 50 m znajdują się 3 studzienki = 180 studzienek Jeśli do kaŝdej wpadnie tylko 5 zwierząt miesięcznie, to w ciągu 7 miesięcy aktywności płazów, to roczne straty wynoszą osobników. Uwolnione płazy Fot. M. So

24 Fot. M. M. Sołtysiak Pułapki antropogeniczne. Na prawym górnym zdjęciu pokazano próbę ograniczenia zagroŝeń powodowanych przez stosowanie korytek odwodnieniowych (tzw. krakowskich) Poznań, linia tramwajowa PST. Fot. M. ołtysiak

25 Zasypywanie zalewiska z Ŝywymi kijankami, prawnie chronionymi obwodnica Grodźca Śl., 2006 Konieczność obecności przyrodnika na placu budowy!!!

26 B. Faza eksploatacji - monitorowanie miejsc konfliktowych, zwłaszcza w sąsiedztwie zbiorników wodnych, równieŝ tych zlikwidowanych. - monitorowanie stanu zabezpieczeń dróg przed wtargnięciem płazów na jezdnię tj. siatek o drobnych oczkach lub płyt oraz przepustów w okresie poprzedzającym migracje wiosenne (połowa marca), przed okresem masowego wyjścia przeobraŝonych płazów na ląd (połowa czerwca) oraz przed migracjami jesiennymi.

27 Drogowe urządzenia odwadniające powszechnie stosowane stanowiąśmiertelne pułapki dla zwierząt (droga ekspresowa do lotniska w Pyrzowicach, woj. śląskie)

28 Zawartość szybiku Pułapki antropogeniczne

29 Tak jak u łoŝa chorego stoi lekarz, tak samo przy inwestycjach, które maja związek z przyrodą (..) trzeba by był obecny nie tylko inŝynier ale takŝe i rzeczoznawca przyrodnik. Dlatego przynajmniej jedna szkoła techniczna powinna kształcić inŝynierów-biologów (...)

30 Tak jak u łoŝa chorego stoi lekarz, tak samo przy inwestycjach, które maja związek z przyrodą (..) trzeba by był obecny nie tylko inŝynier ale takŝe i rzeczoznawca przyrodnik. Dlatego przynajmniej jedna szkoła techniczna powinna kształcić inŝynierów-biologów (...) - Władysław Szafer, memoriał przedłoŝony PAN, za: Dzieło polskiego botanika, Eleftheria, Ateny, 1959 Dziękuję za uwagę