Program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

Transkrypt

1 Program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

2 Wymogi Dyrektywy Azotanowej Weryfikacja wód wrażliwych i OSN Projekt Programu działań na lata

3 Dyrektywa Rady 91/676/EWGz dnia 12 grudnia 1991 r. Dyrektywa azotanowa dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych sporządzenie wykazu wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych przygotowanie i wdrożenie programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych opracowanie zbioru zasad właściwej praktyki rolniczej monitorowanie jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz ocena stanu eutrofizacji

4 Wyznaczenie wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych jest obowiązkiem Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej Na mocy art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012r. poz. 145). Na mocy art. 47 ust. 4 co 4 lata wody wrażliwe oraz obszary szczególnie narażone poddaje się weryfikacji w celu uwględnienia zmian czynników nieprzewidzianych podczas ich wyznaczania. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych

5 Wody wrażliwe wg rozporządzenia MŚ wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni dopływ do tych wód azotanów i innych związków azotowych pochodzących z działalności rolniczej, które mogą przekształcić się w azotany.

6 Wody wrażliwe wg rozporządzenia MŚ wody zanieczyszczone śródlądowe wody powierzchniowe i podziemne, które są lub będą pobierane na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO3/l, śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skuteczne można zwalczyć przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. wody wody zagrożone zagrożone zanieczyszczeniem zanieczyszczeniem śródlądowe wody śródlądowe wody powierzchniowe, powierzchniowe i podziemne, które są lubwbędą pobierane na potrzeby wody estuariach zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO3/l, wody śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skuteczne można zwalczyć przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Obszary szczególnie narażone (OSN) obszary, z których pochodzą zanieczyszczenia wód

7 Dyrektywa azotanowa za wody wrażliwe uznaje wody powierzchniowe i podziemne, które mogą być dotknięte zanieczyszczeniami, jeśli nie zostaną podjęte działania w zastosowaniu art.5 dyrektywy. Dyrektywa azotanowa za wody podziemne uznaje: wszystkie wody znajdujące się pod powierzchnią ziemi w warstwie wodonośnej oraz bezpośredniej styczności z gruntem lub podglebiem

8 Weryfikacja wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych (OSN)

9 Zarzuty formalne Komisji Europejskiej wobec Polski Wezwanie do usunięcia uchybienia Naruszenie nr 2010/2063 z 30 września 2010 r. Uzasadniona opinia w sprawie 2010/2063 z 24 listopada 2011r. Nieprawidłowa implementacja do prawa Rzeczypospolitej Polskiej przepisów Dyrektywy Azotanowej, główne zarzuty: niewystarczający status wyznaczania wód wrażliwych i OSN-ów brak uwzględnienia przy ich wyznaczaniu zasady przezorności, braki w Programach działań

10 16 grudnia 2010 r. Ustalenie spójnej strategii w zakresie wyznaczania OSN na okres MRiRW przekaże twarde naukowe dowody i analizy nt. stanu rolnictwa w Polsce wraz z oceną presji rolniczej i jej wpływu na stan wód oraz wskazaniem OSN. Podstawa do określenia przez dyrektorów RZGW OSNów na lata oraz uzasadnienie przed KE dokonanego wyboru: Ocena presji rolniczej na stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz wskazanie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego wykonane na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

11 Podstawowe założenia modelu IUNG: Do OSN-ów zaliczono powierzchnie użytków rolnych, dla których przewidywane przez model stężenie azotu azotanowego N-NO3 w wodach odpływu przekracza wartość 10 mg/l, Model oparto w znacznej mierze o kryteria i wzory określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), Kalibracja modelu została wykonana na danych z Oceny eutrofizacji rzek JCW z lat (GIOŚ 2010), dotyczących maksymalnego stężenia lub odpowiedniego percentyla azotu azotanowego, Dane, które zostały wykorzystane w modelu to także: wartość opadu i ewapotranspiracji potencjalnej, pojemność wodna gleb w profilu glebowym o miąższości 90 cm, polowa pojemność wodna, średni odpływ dla Polski oraz ładunek azotu ze źródeł komunalnych i rolniczych.

12 Wyznaczanie wód wrażliwych i OSN-ów wg modelu IUNG: Wstępne wydzielenie obszarów szczególnie narażonych objęło jednostki administracyjne (obręby geodezyjne), w których suma powierzchni użytków rolnych, na których model przewidywał stężenia azotu azotanowego w odpływie większe od 10 mg/l oraz powierzchni użytków rolnych w zlewniach jezior zeutrofizowanych, była większa od 50% powierzchni użytków rolnych w danym obrębie geodezyjnym, Wydzielenia wstępne poddano weryfikacji w oparciu o wyniki państwowego monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, Następnie wyłączono: zlewnie jednolitych części wód, w których nie stwierdza się zanieczyszczenia azotem (zawartość azotanów nie przekracza 10 mg/l), obręby w granicach administracyjnych miast, obręby w których powierzchnia użytków rolnych ze stwierdzoną presją rolnictwa jest mniejsza niż 100 ha oraz obręby, w których dominują lasy.

13 Następnie przy udziale ekspertów z Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska w Gdańsku i w Bydgoszczy dokonano weryfikacji wskazanych przez IUNG obrębów geodezyjnych będących pod znaczącą presją rolniczą pod kątem rzeczywistego wpływu tej presji na wody powierzchniowe. Przy weryfikacji wzięto pod uwagę nie tylko wyniki monitoringu z lat , ale także wiedzę ekspercką, która pozwoliła z praktycznego punktu widzenia spojrzeć na wyniki analiz i przy wykorzystaniu znajomości terenu oraz czynników sprawczych ostatecznie wyznaczyć wody wrażliwe i OSN-y na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły.

14 Wody wrażliwe i OSN-y wyznaczone na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły w 2012r. Za wody powierzchniowe wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznano wody: 4 rzek i 1 jeziora w województwie pomorskim, 9 rzek i 5 jezior w województwie kujawsko pomorskim;

15 Wody wrażliwe i OSN-y wyznaczone na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły w 2012r. Wyznaczono 11 OSN-ów stanowiacych ok. 5% powierzchni RZGW Gdańsk, w tym: 3 OSN-y o łącznej powierzchni 383,2 km² w województwie pomorskim (1,1% powierzchni RZGW Gdańsk), 8 OSN-ów o łącznej powierzchni 1426,6 km² w województwie kujawsko pomorskim (4,1 % powierzchni RZGW Gdańsk);

16 21 OSN OSN Źródło: Wszystko, co warto wiedzieć o wdrażaniu dyrektywy azotanowej w Polsce, KZGW 2008

17

18

19 Program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

20 Program działań Art. 47 ust. 7 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne: Dla każdego z obszarów narażonych Dyrektor RZGW opracowuje program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

21 Program ma na celu usunięcie zarzutów formalnych, jakie Komisja Europejska wystosowała wobec Polski w związku z uchybieniami wobec prawa wspólnotowego Program obowiązuje na OSN i stanowi uzupełnienie przepisów obowiązujących w całym kraju Obowiązki kierowane do wszystkich prowadzących działalność rolniczą na OSN - brak rejestrów gospodarstw Przesunięcie okresu obowiązywania wymogów wprowadzonych przez Program działań Wprowadzono słowniczek pojęć na potrzeby PD, na wniosek KE zmodyfikowano definicję nawozów naturalnych, wydłużono okres, kiedy nie wolno stosować nawozów

22 Program działań Celem programu jest poprawa stanu wód spowodowanego lub wywołanego przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczaniu Poprawa praktyki rolniczej poprzez: Przestrzeganie okresów stosowania nawozów Właściwe magazynowanie nawozów naturalnych, pasz soczystych oraz postępowanie z odciekami Przestrzeganie zasad nawożenia pól na terenie o dużym nachyleniu oraz w pobliżu cieków Ograniczenie stosowania nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych, pokrytych śniegiem Przestrzeganie dawek i sposobów nawożenia

23 Rozdział 1. Okresy nawożenia Nawozy stosuje się w okresach i w warunkach, gdy zawarte w nich składniki mineralne (szczególnie związki azotu) nie są narażone na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie Nawozy naturalne i organiczne stosuje się na gruntach ornych w okresie od 1 marca do 15 listopada Nawozy naturalne płynne stosuje się na łąkach i pastwiskach w okresie od 1 marca do 15 sierpnia Nawozy naturalne stałe stosuje się: na łąkach od 01marca do 30 listopada na pastwiskach od do i od do 30.11

24 Rozdział 1. Okresy nawożenia Nawozy azotowe mineralne stosuje się: na gruntach ornych i uprawach wieloletnich od do zakaz nie dotyczy producentów buraków, którzy zawarli kontrakt na ich dostawę po na łąkach i pastwiskach od do Przy użytkowaniu kośno-pastwiskowym i przy wypasie kwaterowym stosuje się obniżoną dawkę azotu w ilości do 85 kg N/ha/rok z nawozów płynnych naturalnych

25 Rozdział 2. Warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami Należy zapewnić pojemność zbiorników do przechowywania gnojówki i gnojowicy, przez okres, w którym rolnicze ich wykorzystanie nie jest możliwe, odpowiadającą co najmniej 6miesięcznej produkcji tych nawozów Obornik należy przechowywać w sposób zabezpieczający przed przenikaniem odcieków do wód lub do gruntu lub, w przypadku utrzymywania zwierząt na głębokiej ściółce, w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu

26 Rozdział 2. Warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami W okresie od 1.03 do 31.10, jednak nie dłużej niż przez 12 tygodni, dopuszcza się złożenie obornika na pryzmie bezpośrednio na gruncie. Pryzmy lokalizuje się poza zagłębieniami terenu, w odległości większej niż 15 m od linii brzegu wód powierzchniowych i na terenach o spadku do 3%. W przypadku potrzeby ponownego złożenia obornika na pryzmie w kolejnym sezonie wegetacyjnym, pryzmy lokalizuje się w innym miejscu. Lokalizację pryzmy oraz datę złożenia obornika w danym roku na danej działce rolnik zaznacza na mapie lub szkicu działki

27 Rozdział 2. Warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami Jeśli w gospodarstwie znajduje się nadmierna ilość nawozów naturalnych w stosunku do rzeczywistej pojemności ich przechowywania lub >170 kg N/ha ur, należy udokumentować, że nawozy usuwane są w sposób nieszkodliwy dla środowiska znalezienie odbiorcy, umowy zbytu Pasze soczyste przechowuje się na zabezpieczonym przed wyciekami gruncie, w silosach, na płytach lub na podkładzie z foli i sieczki oraz pod przykryciem foliowym. Kiszonki składuje się w odległości ponad 20 m od linii brzegu wód powierzchniowych oraz źródeł i ujęć wody Dostosowanie urządzeń do przechowywania nawozów do końca obowiązywania Programu

28 Rozdział 3. Zasady nawożenia pól w terenie o dużym nachyleniu W przypadku działek o nachyleniu powyżej 10% zabiegi uprawowe należy wykonywać w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku, o ile pozwala na to usytuowanie i powierzchnia działki Orkę należy wykonywać pługiem obracalnym lub uchylnym, odkładając skiby w górę stoku

29 Rozdział 4. Ograniczenia rolniczego wykorzystania nawozu na glebach podmokłych, zalanych, pokrytych śniegiem Brak możliwości stosowania nawozów oraz rolniczego wykorzystania ścieków na glebach zamarzniętych powierzchniowo Nie dotyczy to pierwszej wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych na glebach zamarzniętych powierzchniowo jeżeli uzasadniają to względy agrotechniczne

30 Rozdział 5. Nawożenie w pobliżu cieków Rozsiewacze nawozów i opryskiwacze myje się oraz wodę z ich mycia rozlewa w odległości większej niż 20 m od brzegu zbiorników i cieków wodnych Wodopoje lokalizuje się poza zbiornikami i ciekami wodnymi

31 Rozdział 6. Dawki i sposoby nawożenia Należy prowadzić dokumentację wszystkich zabiegów agrotechnicznych a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę) Do opracowania bilansu azotu i planu nawożenia zobowiązani są rolnicy, gospodarujący na powierzchni ponad 100 ha użytków rolnych na OSN. W tych gospodarstwach nie można stosować dawek większych niż wynikające z planu nawożenia Pozostali rolnicy stosują dawki nieprzekraczające maksymalnych dawek nawożenia azotem dla upraw w plonie głównym określonych w załączniku nr 5

32 Oszacowanie wielkości produkcji oraz jednostkowej zawartości azotu nawozów naturalnych, powstałych w różnych systemach utrzymania zwierząt gospodarskich w Polsce INSTYTUT ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Załącznik 1. Współczynniki przeliczeniowe sztuk rzeczywistych na DJP Załącznik 3. Sposób obliczania minimalnej wielkości miejsc do przechowywania nawozów naturalnych Załącznik 4. Średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracja zawartego w nich azotu w zależności od gatunku zwierzęcia, jego wieku i wydajności oraz systemu utrzymania

33 Program działań a Program Rolnośrodowiskowy Mimo zwiększenia powierzchni OSN zmniejszeniu uległy wymogi wyłączające rolników z Programu RŚ W gospodarstwach do 100 ha ur na OSN nie ma żadnych ograniczeń w realizacji Programu RŚ w tym pakietu Rolnictwo zrównoważone W przypadku gospodarstw powyżej 100 ha ur na OSN realizujących zobowiązanie pakietu Rolnictwo zrównoważone, płatność będzie wypłacana tylko do powierzchni nie przekraczającej 100 ha

34 Szkolenia Ośrodki Doradztwa Rolniczego na podstawie ustawy z 22.X.2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego uczestniczą w realizacji zadań wynikających z Programu upowszechniając wśród rolników wymogi obowiązujące na OSN, współpracują z RZGW Zapewniają obsługę merytoryczną szkoleń organizowanych we współpracy z właściwym Wójtem lub Burmistrzem gminy Szkolenia mogą być w całości lub w części (jeden blok tematyczny) poświęcone Dyrektywie Azotanowej i wymogom Programu działań

35 Kontrola Wojewódzcy Inspektorzy Ochrony Środowiska prowadzą kontrolę na podstawie przepisów ustawy z r. o Inspekcji Ochrony Środowiska w związku z art. 32 ustawy z r. o nawozach i nawożeniu Rolnicy podlegają również kontroli prowadzonej przez ARiMR