Prowadzenie gospodarstwa rolnego na OSN - ograniczenia

Transkrypt

1 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Prowadzenie gospodarstwa rolnego na OSN - ograniczenia Katarzyna Pastuszczak Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Warszawa, 3 listopad 2010 r.

2 I Dyrektywa azotanowa

3 Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczącą ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych sporządzenie wykazu wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych przygotowanie i wdrożenie programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych opracowanie zbioru zasad właściwej praktyki rolniczej monitorowanie jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz ocena stanu eutrofizacji Dyrektor RZGW

4 Co to znaczy, że gmina znajduje się na obszarze szczególnie narażonym (OSN)? Wyznaczone zostały wody wrażliwe - zanieczyszczone lub zagrożone zanieczyszczeniem na podstawie danych państwowego monitoringu środowiska stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych norm zawartości związków azotu lub pojawiła się eutrofizacja Wyznaczony został obszar, z którego pochodzi zanieczyszczenie Stwierdzono, że głównym źródłem zanieczyszczenia jest rolnictwo Opracowano Program działań dla rolników = zestaw wymagań, których spełnienie przyczyni się do poprawy jakość wody

5 II Wody wrażliwe i obszary szczególnie narażone OSN

6 Obszary szczególnie narażone w Polsce 21 OSN OSN Źródło: Wszystko, co warto wiedzieć o wdrażaniu dyrektywy azotanowej w Polsce, KZGW 2008

7 Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i w Poznaniu Łączna powierzchnia OSN na terenie województwa wielkopolskiego wynosi 2479 km 2 i obejmuje w całości lub w części 40 gmin: 17 gmin na terenie działania RZGW we Wrocławiu 25 gmin na terenie działania RZGW w Poznaniu w tym 2 z nich wspólne: Koźmin Wlkp. i Pogorzela. OSN wyznaczone na terenie województwa wielkopolskiego zajmują 8,3% jego powierzchni największa liczba i powierzchnia OSN w Polsce.

8 OSN Województwo Powiat Gmina Pleszew Dobrzyca Bojanowo Jutrosin Rawicz Miejska Górka Pakosław Rawicz obszar w zlewni rzeki Orli Wielkopolskie Gostyń Krobia Pępowo Pogorzela 1148,9 km 2 Poniec Kobylin Krotoszyn Koźmin Wlkp. Krotoszyn obszar w zlewni rzeki Rowu Polskiego Rozdrażew Zduny Dolnośląskie Trzebnica Żmigród Rawicz Bojanowo Krobia Wielkopolskie Gostyń Poniec Łączna powierzchnia OSN 1600,2 km 2 powiaty: gostyński, krotoszyński, leszczyński, pleszewski, rawicki, trzebnicki 17 gmin + 1 gmina woj.dolnośląskie 451,9 km 2 Leszno Krzemieniewo Rydzyna Krotoszyn fragment gminy w zasięgu OSN Kobylin cała gmina w zasięgu OSN

9 Nazwa zlewni powierzchnia 1-Kopel 332 km 2 2-Pogona i Dąbrówka 163 km 2 3-Olszynka 55 km 2 4-Samica Stęszewska i Mogilnica Wschodnia 124 km 2 5-Rów Racocki 28 km 2 6-Oszczynica 21 km 2 7-Sama 14 km 2 8-Giszka i Ciemna 173 km 2 Łączna powierzchnia OSN 911 km 2 powiaty: pleszewski, ostrowski, poznański, międzychodzki, kościański, gostyński, śremski, szamotulski, nowotomyski, krotoszyński, miasto Poznań 25 gmin

10 III Programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych

11 Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i w Poznaniu Rozporządzenia Dyrektora RZGW w Poznaniu z dnia 7 kwietnia 2008 r. Rozporządzenia Dyrektora RZGW we Wrocławiu z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego z dnia r. Nr 66

12 Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i w Poznaniu 1. Jednolite Programy dla wszystkich OSN wyznaczonych przez Dyrektorów RZGW we Wrocławiu i Poznaniu jako kompromis pomiędzy koniecznością uwzględnienia: wymogów wzorcowego Programu działań przekazanego przez KZGW, uwag zgłoszonych przez Komisję Europejską oraz doświadczeń z pierwszego cyklu wdrażania Dyrektywy Azotanowej 2. Zastosowanie bardziej przejrzystej formy oraz uproszczenie zapisów 3. Uwzględnienie możliwości korzystania z Programu Rolnośrodowiskowego

13 Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i w Poznaniu 4. Zmiana kryteriów na potrzeby identyfikacji gospodarstw stanowiących największe potencjalne źródło emisji związków azotu (rejestr gospodarstw) 5. Sformułowanie obowiązków podmiotów wdrażających Programy z uwzględnieniem ich możliwości kadrowych i finansowych 6. Monitoring stanu rolnictwa prowadzony przez Doradców rolnych 7. Kontrole rolników prowadzone przez Wojewódzkich Inspektorów Ochrony Środowiska

14 Programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych 1. Dział I Obszar objęty zakresem obowiązywania Programu 2. Dział II Naruszone standardy jakości środowiska 3. Dział III Podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów środowiska 4. Dział IV Poprawa praktyki rolniczej 5. Dział V Identyfikacja gospodarstw stanowiących największe potencjalne źródło emisji związków azotu 6. Dział VI Edukacja i doradztwo dla rolników 7. Dział VII Kontrola rolniczych źródeł zanieczyszczenia 8. Dział VIII Monitoring skuteczności Programu 9. Dział IX Działania wspomagające 10. Dział X Harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań 11. Dział XI Sposób dokumentowania realizacji Programu 12. Dział XII Podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w Programie

15 Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej we Wrocławiu i w Poznaniu Poprawa praktyki rolniczej poprzez: 1 Przestrzeganie okresów, w których nie wolno stosować nawozów 2 Przestrzeganie dawek i sposobów nawożenia 3 Właściwe użytkowanie gruntów i poprawna organizacja produkcji na użytkach rolnych 4 Właściwe magazynowanie nawozów naturalnych oraz pasz soczystych 5 Prowadzenie dokumentacji w gospodarstwie

16 1. Okresy, w których nie wolno stosować nawozów

17 Nawozy nie mogą być stosowane w okresach i w warunkach, gdy zawarte w nich składniki mineralne (szczególnie związki azotu) narażone są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie. Stosowanie nawozów w przypadku, gdy istnieje zagrożenie wymycia składników do wód powoduje brak efektów nawożenia i doprowadza do ZANIECZYSZCZENIA wód!

18 Uwarunkowania Płynne (gnojowica, gnojówka) Nawozy naturalne Stałe (obornik) Nawozy azotowe mineralne gleby nie uprawiane cały rok cały rok cały rok gleby uprawiane bez względu na przebieg pogody i stan gleby 1 XII 28 II 1 XII 28 II 1 X 28 II gleby odłogowane 1 XII 28 II 1 XII 28 II 1 X 28 II zboża ozime pogłównie pogłównie od 20 VI do zbioru zboża jare pogłównie pogłównie od 20 VI do zbioru rzepak pogłównie 1) pogłównie 1 IX 30 IX od 1 V do zbioru buraki cukrowe i pastewne pogłównie pogłównie od 1 VI do zbioru ziemniaki pogłównie 1) pogłównie od początku kwitnienia do zbioru kukurydza pogłównie 1) pogłównie od 1 VII do zbioru strączkowe pogłównie pogłównie w całym okresie wegetacji roślin motylkowe wieloletnie pogłównie pogłównie cały rok łąki pastwiska 1 XII - 28 II od 1 VII do ostatniego pokosu 1 XII - 28 II od 1 V do ostatniego wypasu 1 XII - 28 II od 1 IV do ostatniego pokosu 1 XII - 28 II od 1 IV do ostatniego wypasu 1 I - 28 II 15 VII 31 XII 1 I - 28 II 15 VIII 31 XII 1) dopuszczalne jest stosowanie pogłówne wiosną w międzyrzędzia jedynie przy aplikowaniu doglebowym specjalnym sprzętem: rzepak do 15 IV; ziemniaki do 20 V; kukurydza do 30 VI.

19 2. Dawki i sposoby nawożenia

20 Zakazy 1. stosowania płynnych nawozów naturalnych na glebach bez okrywy roślinnej na polach o nachyleniu większym niż 10% 2. nawożenia gleb zamarzniętych do głębokości 30 cm, zalanych wodą, podmokłych lub przykrytych śniegiem oraz podczas opadów deszczu 3. stosowania płynnych nawozów naturalnych na glebach o poziomie wody gruntowej znajdującej się płycej niż 1,2 m 4. mycia rozsiewaczy nawozów i opryskiwaczy w pobliżu wód powierzchniowych czy stref ochronnych wód. Wodę z mycia sprzętu należy równomiernie rozlać po powierzchni przeznaczonej do nawożenia, oddalonej o co najmniej 20 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych

21 Nakazy 1. zabieg nawożenia wykonuj w optymalnych terminach i w dawkach dostosowanych do stadium rozwoju nawożonych roślin 2. stosuj nawozy naturalne i mineralne równomiernie na powierzchni pól z uwzględnieniem możliwości dzielenia dawek 3. płynne nawozy organiczne dawkuj w ten sposób, żeby maksymalna roczna dawka nie przekraczała 45 m 3 /ha 4. uwzględniaj ilość składników pozostawianych przez zwierzęta w formie odchodów ustalając dawki nawozów na pastwiska

22 Nakazy cd. 5. unikaj stosowania nawozów łącznie ze środkami ochrony roślin na polach o dużym nachyleniu (większym niż 10%) 6. zabieg nawożenia wykonuj przy sprzyjającym kierunku wiatru, zapobiegającym znoszeniu cząstek lub kropli nawozu na powierzchnię wody 7. nie stosuj nawozów, gdy prognozowane jest wystąpienie opadów 8. na gleby o wysokim poziomie wody gruntowej pod TUZ nawozy mineralne, szczególnie N i K, stosuj w sposób dawkowany, po każdym pokosie (wypasie); nie może to być sprzeczne z określonymi terminami, w których nie wolno stosować nawozów

23 Ograniczenia 1. dopuszczalna dawka nawozu naturalnego zastosowana w ciągu roku nie może przekroczyć 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych Ilość azotu całkowitego z: obornika + gnojowicy + gnojówki nie może przekraczać 170 kg N/ha/rok 2. konieczność dostosowania obsady zwierząt do możliwości wykorzystania nawozów naturalnych we własnym gospodarstwie lub zabezpieczenie zbytu nadwyżki nawozów (jeśli w gospodarstwie powstaje więcej obornika, gnojówki lub gnojowicy niż dopuszczalna roczna dawka (170 kg N/ha UR/rok), należy znaleźć odbiorcę tych nadwyżek)

24 3. Użytkowanie gruntów i organizacja produkcji

25 Grunty rolne powinny być utrzymywane zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 marca 2007r. w sprawie minimalnych norm Użytkowanie gruntów dostosować do naturalnych warunków glebowo-wodnych, w których zlokalizowane jest uprawiane pole. Podstawą organizacji produkcji rolniczej na gruntach rolnych jest prowadzenie upraw roślin lub ich ugorowanie, przy czym dla zbóż (pszenica, jęczmień, żyto, owies) ten sam gatunek rośliny może być uprawiany na tej samej działce nie dłużej niż 3 lata Część gruntów w gospodarstwie może być okresowo ugorowana lub odłogowana, ale pod stałą okrywą roślinną. Okrywa musi być pielęgnowana, w przypadku traw przynajmniej raz do roku koszona Trwałe użytki zielone powinny być użytkowane i co najmniej raz w roku koszone lub wypasane, chyba że inne wymagania wynikają z realizowanych Programów Rolnośrodowiskowych

26 Zakazy 1. traktowania użytków zielonych położonych w pobliżu zabudowań inwentarskich jako stałych wybiegów dla zwierząt 2. lokalizowania wodopojów bezpośrednio na zbiorniku lub cieku wodnym

27 Nakazy 1. po uprawie roślin strączkowych wprowadzać uprawy o dużym zapotrzebowaniu na azot 2. wszystkie zabiegi uprawowe przeprowadzać tak, aby gleby utrzymywać w dobrej strukturze, a zwłaszcza nie dopuścić do ich zagęszczenia i zaskorupienia 3. w przypadku nachylenia stoku powyżej 10% zabiegi uprawowe wykonywać w kierunku poprzecznym 4. ograniczyć wypas zwierząt w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej cieków i zbiorników wodnych

28 4. Magazynowanie nawozów naturalnych oraz pasz soczystych

29 Powstające w gospodarstwie nawozy naturalne należy przechowywać w szczelnych zbiornikach lub na płytach OBORNIK Eliminować przechowywanie bezpośrednio na gruncie przechowywać na płycie lub w przypadku utrzymywania zwierząt na głębokiej ściółce w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu. Pojemność płyty gnojowej powinna umożliwić gromadzenie i przechowywanie obornika przez okres, kiedy nie jest on rolniczo wykorzystywany; okres ten powinien wynosić przynajmniej 6 miesięcy

30 Gnojówka i gnojowica zapewnić pojemność zbiorników do przechowywania gnojówki i gnojowicy przez okres, w którym rolnicze ich wykorzystanie nie jest możliwe, co najmniej na 6-miesięczną produkcję tych nawozów zapewnić odprowadzanie wycieków ze stanowisk dla zwierząt oraz płyt gnojowych do zbiorników na gnojówkę i gnojowicę za pomocą odpowiedniej instalacji Usytuowanie zbiorników i płyt zgodne z wymogami ustawy Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych

31 Wymagane odległości oraz wielkość urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych Wyszczególnienie Od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich Od magazynów środków spożywczych, a także obiektów budowlanych przetwórstwa rolnospożywczego Dla zbiorników zamkniętych na płynne odchody (m) Od granicy działki sąsiedniej 4 Wyszczególnienie Od otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na działkach sąsiednich Od budynków przetwórstwa rolnospożywczego i magazynów środków spożywczych Dla zbiorników otwartych o pojemności do 200 m 3 oraz płyt obornikowych (m) Od granicy działki sąsiedniej 4 Od studni 5 Od studni 15 Od budynków magazynowych ogólnych 5 Od silosów na zboże i pasze 5 Od silosów na kiszonki 5 Od budynków magazynowych pasz i ziarna 10 Od silosów na zboże i pasze 5 Od silosów na kiszonki 10 Sposób utrzymywania zwierząt Ściółkowy Bezściółkowy Powierzchnia/pojemność płyty/zbiornika na OSN 6 m-cy Bydło, trzoda chlewna 3,5 m 2 /1 DJP dla obornika 3 m 3 /1 DJP dla gnojówki Drób 1,6 m 2 /1 DJP dla obornika 0,25 m 3 /1 DJP dla gnojówki Konie 3,5 m 2 /1 DJP dla obornika 1,5 m 3 /1 DJP dla gnojówki 10 m 3 /1 DJP dla gnojowicy

32 Kiszonki 1. Eliminować sporządzanie pryzm kiszonkowych bezpośrednio na gruncie niezabezpieczonym przed odciekami 2. Dopuszcza się składowanie kiszonek w odległości > 20 m odwód i stref ochronnych ujęć wody, na podłożu utwardzonym nieprzepuszczalnym zabezpieczonym prze wyciekami do gruntu

33 Zakazy 1. Odprowadzania do zbiornika na gnojowicę lub gnojówkę ścieków z domowych instalacji sanitarnych 2. Odprowadzania gnojówki i gnojowicy do szamb

34 5. Dokumentacja prowadzona w gospodarstwach

35 1. Bilans azotu 2. Coroczne plany nawożenia 3. Rejestr zabiegów agrotechnicznych oraz ilości i rodzajów zastosowanych nawozów 4. Umowy na zbyt lub zakup/przekazanie nadwyżki nawozów naturalnych

36 Edukacja i doradztwo dla rolników Rolnik, którego gospodarstwo zostało wpisane do gminnego rejestru ma obowiązek uczestniczenia w szkoleniu co roku. Zaleca się objęcie szkoleniami wszystkich rolników gospodarujących na OSN. Specjalistycznym doradztwem, w zakresie sporządzania planów nawożenia oraz bilansów azotu, w pierwszej kolejności będą objęci rolnicy z rejestrów.

37 Kontrola gospodarstw Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi kontrolę gospodarstw na OSN w zakresie: 1. sprawdzania dokumentacji, do której prowadzenia zostały one zobowiązane 2. uczestnictwa w obowiązkowych szkoleniach dot. tylko gospodarstw z rejestru 3. realizacji obowiązków związanych z przechowywaniem i zagospodarowaniem odchodów zwierzęcych, przestrzegania dawek, terminów i sposobu nawożenia oraz realizacji podstawowych obowiązków nałożonych w Programie. Kontrolą objęte są wszystkie gospodarstwa na OSN zarówno te umieszczone w gminnych rejestrach jak i spoza rejestrów. W każdym roku wdrażania Programu kontrola powinna obejmować 5% gospodarstw wpisanych do rejestru

38 Monitoring stanu rolnictwa Przeprowadzają pracownicy ODR w gospodarstwach wpisanych do gminnych rejestrów Monitoring stanu rolnictwa dotyczy: zmian pogłowia zwierząt, struktury gospodarstw i użytkowania gruntów, przeciętnej wielkości nawożenia mineralnego i organicznego, wyposażenia gospodarstw w infrastrukturę do magazynowania nawozów naturalnych istotnych zmian w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Porównanie danych charakteryzujących gospodarstwa, uzyskanych z ankietyzacji wykonanej w pierwszym i ostatnim roku obowiązywania Programu.

39 za uwagę Dziękuję