O POLITYCE SZKOŁY W ZAKRESIE ZDROWEGO ŻYWIENIA I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ.

Transkrypt

1 O POLITYCE SZKOŁY W ZAKRESIE ZDROWEGO ŻYWIENIA I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ. W związku z gwałtownie zwiększającym się występowaniem nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży nasza szkoła w roku 2012 przystąpiła do projektu Jl Dla Zdrowia, jednocześnie przystępując do projektu HEPS ściśle powiązanego z siecią Jl5 szkoły dla Zdrowia w Europie n(she- School for Health in Europe). Nasze działania mają na celu całościowe podejście do zdrowia w szkole, budowanie polityki szkoły w zakresie promocji zdrowia, z akcentem na zdrowe żywienie i aktywność fizyczną.

2 Priorytet: Cel: Rozwijanie i kontrola asortymentu zdrowych produktów w ofercie sklepiku szkolnego, Udostępnienie uczniom bezpłatnego dostępu do wody na terenie szkoły. Prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych dla uczniów ze szkoły podstawowej o charakterze cheerleaders, zajęcia gry w tenisa stołowego, siatkówkę i piłkę ręczną oraz zajęć sportoworekreacyjnych dla uczniów klas I-III z edukacją zdrowego odżywiania. Prowadzenie zajęć kulinarnych Wszystko potrafię uczących jak przygotowywać zdrowe posiłki. Organizowanie wycieczek pieszych i rowerowych na terenie Trójmiasta Uczniowie podczas przerw 20 minutowych będą mieli możliwość pobytu na świeżym powietrzu w okresie wiosenno-jesiennym. Przeprowadzanie festynów, konkursów plastycznych, technicznych oraz wiedzy o tematyce poświęconej zdrowiu. Zapraszanie specjalistów do spraw żywienia i aktywności fizycznej oraz sławnych osób w celu przeprowadzenia prelekcji lub warsztatów edukujących dla uczniów w kierunku zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, Stworzenie gazetki ściennej i linku na szkolnej stronie internetowej poruszającego tematykę aktywności fizycznej i zdrowego odżywiania dostępnego dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Aktywizacja uczniów i ich rodziców poprzez organizowanie festynów Edukowanie uczniów i ich rodziców poprzez tworzenie gazetki ściennej i linku na szkolnej stronie internetowej na temat zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. Edukowanie uczniów poprzez uczestnictwo w prezentacjach warsztatach prowadzonych przez specjalistów do spraw aktywności fizycznej i dietetyków.

3 Wdrażanie do zdrowego odżywiania poprzez wprowadzanie zdrowych produktów} przekąsek do oferty sklepiku szkolnego. Aktywizowanie uczniów i zachęcanie do wypoczynku w ruchu poprzez stwarzanie możliwości spędzania długich przerw międzylekcyjnych na świeżym powietrzu (okres wiosenno - jesienny) Zapewnianie bezpłatnego ciągłego dostępu do wody pitnej wraz z edukacją konieczności jej spożywania jako ważny element zdrowego odżywiania. Oczekiwane korzyści: zdrowy i aktywny uczeń aktywna współpraca z rodzicami i Radą Rodziców zwiększenie świadomości uczniów, rodziców i nauczycieli na temat zdrowego odżywiania i potrzeby aktywności fizycznej. Partnerzy: Dyrektor, wicedyrektor, Rada Rodziców, sponsorzy, zaproszeni specjaliści, uczniowie. Zachęcamy do współpracy Zespół ds projektu Dla Zdrowia.

4 ZDROWE ŻYWIENIE I AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA wg BARBARY WOYNAROWKIEJ Zadbajmy o nasze dzieci by w zdrowiu i aktywności fizycznej były. Edukacja żywieniowa odbywa się przede wszystkim w rodzinie, która przez wiele lat zaspakaja potrzeby oraz modeluje zwyczaje i zachowania żywieniowe dzieci i młodzieży. W codziennym życiu dziecko uczy się różnych umiejętności związanych z wyborem, zakupem, przechowywaniem, przygotowaniem i spożywaniem posiłków. Rodzice decydują o tym, co, kiedy i jak dziecko je, wpływają na jego preferencje i awersje smakowe, tworzą pozytywne i negatywne wzorce w tym zakresie. Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna są obecnie traktowane łącznie jako: podstawowe elementy prozdrowotnego życia. sposób zapobiegania wielu chorobom. ważny element postępowania terapeutycznego. Wyliczono, że około 40 jednostek chorobowych lub zaburzeń w stanie zdrowie jest spowodowanych niezadowalającą jakością żywności lub złym żywieniem. Są wśród nich choroby układu krążenia (choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego nadciśnienie, udar mózgu), nowotwory (jelita grubego, żołądka, piersi u kobiet, prostaty u mężczyzn), otyłość, cukrzyca, niedokrwistość, próchnica, osteoporoza, anoreksja i bulimia. Przyczyną większości tych chorób jest także mała aktywność fizyczna. Wciąż aktualne jest stwierdzenie przypisywane Wojciechowi Oczko Ruch jest w stanie zastąpić prawie wszystkie leki, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu. Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej jest obecnie elementem polityki zdrowotnej w wielu państwach.

5 Zalecenia żywieniowe 6 +1 U według S. Bergera: 1. Urozmaicenie w każdym posiłku, w miarę możliwości każda grupa produktów 2. Umiarkowanie jedzenie według potrzeb i utrzymanie optymalnej masy ciała 3. Uregulowanie stała częstotliwość, wielkość i jakość posiłków 4. Umiejętność przyrządzania potraw 5. Uprawianie - sportu, ćwiczenia lub spacer 6. Unikanie nadmiaru tłuszczów i soli, alkoholu +1 Uśmiech z uśmiechem lepiej żyć 1. UROZMAICENIE POSIŁKÓW: W ostatnich latach opracowuje się graficzne modele zdrowego żywienia w postaci piramidy zdrowego żywienia. Zawiera ona najważniejsze grupy produktów, ułożone na kolejnych poziomach trójkąta im niższy poziom, tym więcej danych produktów należy spożywać. Istnieje wiele propozycji piramid i wciąż pojawiają się nowe. Piramida zalecana przez Instytut Żywności i Żywienia uwzględnia pięć grup produktów oraz aktywność fizyczna i picie co najmniej 1,5 litra wody.

6 Grupy produktów: 1. produkty zbożowe:( pieczywo, kasze, ryż, makaron)- źródło energii, pozostawiają uczucie sytości (dzięki zawartości skrobi), dostarczają błonnika( reguluje pracę jelit, zapobiega zaparciom, chroni przed nowotworami), witamin z grupy B, żelaza, magnezu, cynku, zalecane ciemne pieczywo z pełnych ziaren zbóż 2. warzywa: źródło błonnika, składników mineralnych, witamin (zwłaszcza C i beta karotenu) i innych przeciwutleniaczy chroniących przed miażdżycą i chorobami nowotworowymi (mają przewagę nad owocami ze względu na mniejszą kaloryczność i zawartość cukrów) 3. owoce: źródło podobnych składników jak warzywa, część owoców można zastąpić sokami owocowymi (w niektórych piramidach warzywa i owoce są razem w jednej grupie produktów) 4. mleko i produkty mleczne: źródło białka, witaminy z grupy B, przyswajalne wapno. Do 18 roku życia kształtuje się ponad 80 procent tzw. szczytowej masy kostnej, im wyższy poziom, tym mniejsze ryzyko osteoporozy w starszym wieku, zalecane mleko chude 2 procentowe i jego przetwory o malej zawartości tłuszczu, 5. mięso(czerwone, drób, wędliny), ryby jaja: źródło białka, żelaza, witamin, z grupy B, zamiennikami tych produktów są nasiona roślin strączkowych- fasola, groch, soczewica,, zalecane mięso chude, drób, ryby, fasola, groch, oraz umiar w spożywaniu mięsa czerwonego a także: oleje roślinne: zwłaszcza oliwa z oliwek i oleju rzepakowego, które trzeba spożywać w ilościach 2 łyżek stołowych dziennie woda: niezbędna do transportu składników odżywczych, reakcji biochemicznych i regulacji temperatury ciała. Należy spożywać jej, w postaci różnych płynów, około 1,5 litra dziennie Znacznie bardziej złożona jest piramida diety śródziemnomorskiej, uważanej powszechnie za optymalny model zdrowego żywienia.

7 Sposób korzystania z piramidy zdrowego żywienia : W posiłkach należy uwzględniać, w miarę możliwości, różne produkty ze wszystkich grup, w odpowiednich proporcjach i ilościach. Dla ułatwienia podaje się liczbę porcji poszczególnych produktów, które należy spożywać w danym dniu. Liczba tych porcji jest orientacyjna i zależy od wieku, masy ciała, aktywności fizycznej( tab.2.1) PRODUKTY ZBOŻOWE ( 5-10 PORCJI) WARZYWA I OWOCE(5-10 PORCJI) 1 KROMKA CHLEBA 1MAŁA BUŁKA LUB ROGALIK ½ SZKLANKI GOTOWANEGO RYŻU LUB KASZY 1 SZKLANKA GOTOWANEGO MAKARONU 1 ZIEMNIAK SREDNIEJ WIELKOŚĆI ½ SZKLANKA KAPUSTY, KALAFIORA, SZPINAKU 1 JABŁKO 3 MNIEJSZE OWOCE NP: ŚLIWKI MLEKO I PRZETWORY MLECZNE (7-14 LAT 2-3 PORCJE, LAT 3-4 PORCJI 1 SZKLANKA MLEKA LUB KEFIRU 1 KUBECZEK JOGURTU 40 G ŻÓŁTEGO SERA ½ SZKLANKI TWAROGU MIĘSO I ZAMIENNIKI( 1-3 PORCJI) G CHUDEGO MIĘSA, DROBIU, RYBY ( PO PRZYRZĄDZENIU) 1 JAJAO 2/3 SZKLAKI GOTOWANEJ FASOLI

8 Jednym z prostych sposobów określania wielkości porcji jest przyrównywanie ilości danego produktu do wielkości przeciętnej ręki osoby w danym wieku, np.; ręka zwinięta w pięść odpowiada jednej porcji ryżu, kaszy, ilość produktów mieszczących się na dłoni odpowiada jednej porcji orzechów, suszonych owoców, wielkość i grubość dłoni określa jedna porcję mięsa, ryby, drobiu. 2. Umiarkowanie w jedzeniu. Zdrowiu i prawidłowemu rozwojowi sprzyja zrównoważony bilans energetyczny, tzn. gdy pobieramy tyle energii, ile wydatkujemy. Dzięki temu u dorosłych masa ciała utrzymuje się na stałym poziomie, a u dzieci i młodzieży przyrosty masy ciała są zgodne z normą dla wieku. Składniki odżywcze pobrane z pokarmem organizm wykorzystuje na trzy sposoby : - czerpie energię na podtrzymywanie procesów życiowych - wykorzystuje na budowę nowych i odnowę zużytych komórek i tkanek - magazynuje, jako zapas energii w postaci tłuszczu. Powszechnym zjawiskiem w krajach rozwiniętych jest nadmierne jedzenie, uwarunkowane wieloma czynnikami biologicznymi, społecznymi kulturalnymi i psychologicznymi (Ogińska-Bulik, 2004). Powoduje to nadkonsumpcję energii, czego efektem jest odkładanie się zbyt dużej ilości tkanki tłuszczowej i nadwaga lub otyłość. U dzieci i młodzieży, ze względu na procesy wzrastania, uzasadniony jest dodatni bilans energetyczny, tzn. większe spożycie energii niż jej wydatkowanie. Jednak długotrwałe przejadanie się prowadzi do nadwagi w każdym okresie rozwoju. 3. Uregulowane żywienie W ciągu dnia przerwy między posiłkami u dzieci i młodzieży powinny wynosić 3-4 godzin. Jedzenie w zbyt długich odstępach czasu powoduje spadek poziomy cukru we krwi, co zmniejsza zdolność do nauki, pogarsza samopoczucie, powoduje rozdrażnienie itd. Warto zapamiętać zasadę: 5 razy 4 razy 4 czyli pięć grup produktów spożywczych, 4 posiłki dziennie, spożywane co 4 godziny.

9 Uregulowane żywienie oznacza, że posiłki są spożywane: - w odpowiednich odstępach czasu ; dorośli co 4-5 godzin, dzieci 3-4 godzin - w stałych porach dnia, w tym pierwsze śniadanie przed wyjściem do szkoły, pracy, kolacja około 2 godziny przed położeniem się spać - z zachowaniem odpowiedniego procentowego rozdziału energii na poszczególne posiłki przy 4 posiłkach: śniadanie 25-30%, II śniadanie 5-10 %, obiad %, kolacja 25-30% 4. Umiejętność przygotowywania posiłków: W edukacji żywieniowej dzieci i młodzieży to czwarte U należy rozpatrywać, jako umiejętność: - planowania posiłków i układania jadłospisu - zakupu żywności - przenoszenie i przechowywanie żywności 5. Uprawianie sportu i inne formy aktywności fizycznej: Aktywność fizyczna, w połączeniu ze zdrowym żywieniem, jest jedyna z podstawowych potrzeb oraz kluczowym warunkiem zachowania i wzmacniania zdrowia we wszystkich okresach życia. 6. Unikanie lub ograniczenie spożycia niektórych produktów: Aby zapobiegać wielu chorobom, w codziennej diecie należy ograniczać spożycie soli kuchennej, cukru, i produktów zawierających cukier oraz tłuszczów zwierzęcych i alkoholu.

10 + 1 Uśmiech Dołączając uśmiech do zaleceń żywieniowych S. Berger miał na myśli pogodę ducha i optymizm w codziennym życiu. Uśmiech na twarzy jest zwykle deklaracja optymizmu, wiąże się z radością, dobrym humorem i innymi pozytywnymi emocjami oraz dobrym samopoczuciem, idzie w parze z uprzejmością. Spożywanie posiłków powinno się odbywać bez pośpiechu, w odpowiednich warunkach i w miłej atmosferze. Estetyczny wygląd potraw i nakrycie stołu, rozmaitość kolorów, obok smaku i zapachu, wzmagają apetyt, pobudzają wydzielanie soków trawiennych, usprawniają procesy trawienia. Woda "źródłem życia" Wspólnie z Państwem powinniśmy zachęcić uczniów całej szkoły do częstego spożywania wody. To hasło "Woda źródłem życia" nic a nic nie straciło na wartości. Dobrze nawodniony organizm dziecka jest zdrowy i ładniejszy. Woda to doskonały nośnik witamin, mikroelementów, nie powoduje uzależnień; doskonale gasi pragnienie, reguluje gospodarkę termiczną naszego organizmu; zimna orzeźwia, Ciepła rozgrzewa organizm. Pozytywnie wpływa na gospodarkę cukrową - działa profilaktycznie w walce z cukrzycą. wśród dzieci - bez dodatku cukru, zapobiega nadwadze i próchnicy zębów. Woda bez dodatku gazu nie podnosi ciśnienia krwi, zapobiega tworzeniu się złogów w drogach moczowych. Tym samym chroni nasz organizm przed chorobami układu moczowego, nie jak inne gazowane napoje oczyszcza z toksyn. Powoduje, że nasz organizm starzeje się wolniej.- Pozostaje wznieść toast zdrowia szklanką wody.

11 Znaczenie pierwszego śniadania Pierwsze śniadanie uważane jest za najważniejszy posiłek. Po śnie nocnym stężenie glukozy we krwi jest niskie i bez posiłku może się jeszcze obniżyć. Upośledza to funkcję komórek, szczególnie mózgu, dla których glukoza jest jedynym źródłem energii. Wpływa to niekorzystnie na procesy poznawcze, zwłaszcza szybkość przypominania. Wyniki badań wskazują, że uczniowie, którzy spożywali prawidłowe śniadania, w porównaniu z rówieśnikami, którzy ich nie zjadali: szybciej pracują i popełniają mniej błędów, mają więcej pomysłów, lepszą kondycję fizyczną, lepsze wyniki w testach sprawności fizycznej. Niezjadanie przez uczniów pierwszego śniadania w domu powoduje, że rozpoczynają naukę na czczo, a w szkole nie mają możliwości zjedzenia prawidłowego posiłku, co obniża ich dyspozycję do nauki. W 2002 r., wśród nastolatków w wieku lat, 39% nie zjadało codziennie śniadania w dni szkolne, a 26% nie spożywało w szkole żadnego posiłku (Woynarowska, 2004). Podobna sytuacja istnieje w innych krajach. Z tego powodu, w niektórych krajach (np. w Walii), organizowane są pierwsze śniadania dla uczniów. Opuszczenie śniadania powoduje, że w następnych posiłkach trudno pokryć zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze, co może prowadzić do ich niedoborów. Pierwsze śniadanie powinno dostarczać 25-30% energii (u dzieci i młodzieży kcal) i składać się z co najmniej z 4 grup produktów. Śniadanie niezrównoważone, np. tylko produkty bogate w węglowodany (np. herbata z cukrem i bułka z dżemem), powoduje, że po jego spożyciu stężenie glukozy we krwi gwałtownie wzrasta ponad normę (mamy poczucie sytości), ale już po godzinie obniża się poniżej normalnego poziomu (odczuwamy zmęczenie). Śniadanie należy spożywać bez pośpiechu, najlepiej w gronie rodziny, co integruje jej członków i tworzy dla dzieci dobre wzorce. Posiłek ten rozpoczyna nowy dzień, jest spożywany w czasie, gdy nikt jeszcze nie miał "złego dnia" i warto zadbać, aby sprzyjał dobremu samopoczuciu.