Materiały edukacyjne do II Edycji konkursu pod tytułem Krew kropla, która ratuje życie

Transkrypt

1 Materiały edukacyjne do II Edycji konkursu pod tytułem Krew kropla, która ratuje życie dla uczniów szkół gimnazjalnych KREW TO PŁYNNA TKANKA, składająca się z krwinek czerwonych, krwinek białych, płytek krwi i osocza (plazmy) Krew płynąca w żyłach i tętnicach jest źródłem sił życiowych u każdego człowieka już od momentu poczęcia. Jest żywą tkanką złożoną z komórek - krwinek czerwonych, białych i płytkowych, które zawieszone są w części płynnej krwi zwanej osoczem. Krew wypełnia naczynia krwionośne tętnicze, włosowate jak i żylne w całym organizmie. Krew jest całym światem samym w sobie od istnienia, którego zależy nasze życie i zdrowie. FUNKCJE KRWI funkcja transportowa - transport gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla); - dostarczanie do komórek składników energetycznych, mineralnych, witamin, hormonów; - odprowadzanie od komórek zbędnych produktów przemiany materii (m.in. CO 2, mocznik, kwas moczowy, H 2 O, która przemieszcza się w organizmie zgodnie z prawami osmozy) i ich transport do narządów, w których zostaną unieszkodliwione (wątroba) lub usunięte (płuca, nerki, skóra); - transport przeciwciał; funkcja termoregulacyjna krew przenosi ciepło z miejsc, gdzie się go wytwarza najwięcej (np. wątroba, mięśnie) do skóry, gdzie produkcja jest mniejsza niż oddawanie do otoczenia. Podczas omywania obszarów szczególnie wrażliwych na przegrzanie (OUN) lub narażonych na duże zmiany temperatury (w kończynach i małżowinach usznych), krew umożliwia utrzymanie w nich właściwej temperatury. funkcja ochronna i obronna - krwinki białe rozpoznają i niszczą szkodliwe (np. wirusy i bakterie); - krew może chronić organizm przed znacznymi zmianami wartości ph. Odczyn krwi jest prawie stały jej ph waha się w bardzo wąskim zakresie 7,36-7,44. homeostaza - tworzenie stałego środowiska wewnętrznego, co jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania organizmu; KREW jest potrzebna codziennie, w dużych ilościach, ponieważ jest bezcennym lekiem, którego mimo wielu prób i postępu w nauce nie udało się wytworzyć syntetycznie. Jest niezbędna nie tylko ofiarom wypadków, ale także cierpiącym na szereg poważnych chorób. Przetaczana podczas transfuzji lub podawana w postaci przetworzonych preparatów, pozwala ratować życie i zdrowie. 1

2 Krew jest najczęściej podawanym lekiem, który ratuje zdrowie i życie ludzkie. Stabilność polskiego systemu krwiodawstwa i odpowiednie rezerwy krwi, to bezpieczeństwo nas wszystkich. Krew może być potrzebna w każdej chwili każdemu z nas lub naszym bliskim. PODSTAWOWE SKŁADNIKI KRWI I osocze (plazma) stanowiące do 55 56% objętości krwi. Jest to płynna substancja międzykomórkowa. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne. 1. fibrynogen stanowi 6% białek osocza, jest produkowany w wątrobie, w procesie krzepnięcia przekształca się we włóknik; 2. surowica to osocze pozbawione fibrynogenu - 90% osocza stanowi woda; - około 9% to związki organiczne: a) białka: - albuminy stanowią główną część białek osocza, ich głównym zadaniem jest zatrzymywanie wody we krwi; - globuliny to niejednorodne białka. Globuliny, produkowane w wątrobie, są głównymi białkami transportowymi krwi, globuliny, powstające w śledzionie, uczestniczą w reakcjach obronnych organizmu; b) węglowodany (głównie glukoza); c) lipidy; d) wolne aminokwasy; e) cholesterol; f) inne 3. składniki nieorganiczne około 1% a) chlorki, jony wapnia, magnezu, kationy metali (m.in. żelaza, miedzi); b) układy buforowe krwi: węglowodany, fosforan sodu i fosforan potasu; II ELEMENTY MORFOTYCZNE stanowią około 44% 1. krwinki czerwone (erytrocyty) są najliczniejszymi składnikami spośród elementów morfotycznych krwi: u noworodków ~ 7 mln/mm 3, u kobiet ~ 3,8-4,5 mln/mm 3, u mężczyzn ~ 4,2-5,4 mln/mm 3. Ich liczba zależy głównie od wieku i płci. Erytrocyty transportują tlen z płuc do komórek i częściowo dwutlenek węgla, pochodzący z metabolizmu komórek w odwrotnym kierunku. 2. krwinki białe (leukocyty): ~ 5-10 tys./mm 3. Mają zróżnicowaną budowę i ze względu na nią wyróżnia się aż 7 rodzajów leukocytów. Wielka liczba leukocytów znajduje się poza krwią. Bardzo charakterystyczną cechą ich wszystkich jest zdolność do samodzielnego poruszania się w organizmie i aktywnego zwalczania wirusów i bakterii. Są podstawą systemy odpornościowego organizmu. Krwinki białe przenikają przez ścianki naczyń włosowatych i przemieszczają się wśród struktur tkankowych do miejsca zagrożenia. Często giną tam w walce z bakteriami, a ciała ich to główny składnik ropy powstającej w miejscu zakażenia; a) granulocyty ~ 60%: - kwasochłonne (eozynofile) ~2-5%, czynne w reakcjach alergicznych; - zasadochłonne (bazofile) ~0,5%, zapobiegają krzepnięciu krwi w organizmie; - obojętnochłonne (neutrofile) ~55-60%, fagocytoza; b) agranulocyty ~40% - monocyty ~4%, pełnią funkcję makrofagów; - limfocyty ~36%, wytwarzają przeciwciała, niszczą obce komórki 2

3 Schemat: Komórki krwi obwodowej ssaka Niektóre leukocyty (podobnie jak erytrocyty) powstają w szpiku kostnym, inne zaś w tkance chłonnej śledziony, w węzłach chłonnych i w innych narządach układu odpornościowego. 3. płytki krwi (trombocyty) stanowią około 0,4% objętości/ (400) tys./mm 3. Płytki nie są komórkami, lecz fragmentami dużych komórek szpiku kostnego (megakariocytów). Są zbudowane z lipidów i białek, poruszają się biernie wraz z krążącą krwią. Krążą we krwi krótko, tylko 8-10 dni, po czym są zatrzymywane i rozkładane w śledzionie. Uczestniczą w wielu procesach chroniących organizm przed wykrwawianiem. Mają zdolności adhezji, czyli przylegania do ścian uszkodzonego naczynia krwionośnego i agregacji, czyli wzajemnego przylegania do siebie Zlepione płytki krwi wydzielają wiele związków chemicznych o różnym sposobie działania, m. in. czynniki uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi. POWSTAWANIE KRWI W sposób nieprzerwany tworzą się nowe elementy krwi i zastępują stare składniki, które ulegają rozpadowi i niszczeniu. Każdego dnia powstają miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Elementy morfotyczne krwi wytwarzane są głównie w szpiku kostnym, a także w śledzionie, węzłach chłonnych i układzie siateczkowo-śródbłonkowym. Proces ten zwany hemopoezą, obejmuje on erytropoezę, czyli wytwarzanie krwinek czerwonych, leukopoezę wytwarzanie krwinek białych oraz trombopoezę wytwarzanie krwinek białych. ILE KRWI ZAWIERA ORGANIZM CZŁOWIEKA? Dorosły człowiek ma ok. 5 l krwi w organizmie, co stanowi ok. 8% wagi ciała. Jednorazowo dawca, mężczyźni nie częściej niż co 8 tygodni, kobiety nie częściej, niż co 12 tygodni, oddaje 450 ml krwi, czyli mniej niż 10 % swojej krwi. DLACZEGO KREW JEST CZERWONA? Czerwona barwa krwi pochodzi od erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, zawierających w sobie barwnik - hemoglobinę. Substancja ta łączy się z tlenem w płucach (hemoglobina utlenowana czyli oksyhemoglobina), a barwa krwi jest wtedy jasnoczerwona. Po oddaniu tlenu do komórek i połączeniu się z CO 2 ciemnoczerwona krew (karboksyhemoglobina) jest transportowana do płuc, gdzie ponownie wiąże się z tlenem. Połączenia hemoglobiny z gazami oddechowymi są nietrwałe. Hemoglobina to białko złożone z grupy chromoproteinów. Składa się z globiny oraz z hemu. Erytrocyt człowieka zawiera przeciętnie aż 260 mln cząsteczek hemoglobiny, co stanowi ok. 15% objętości krwi. 3

4 Przystosowaniem do przenoszenia tlenu jest również zdolność erytrocytów do oddychania beztlenowego, dzięki czemu nie zużywają transportowanego tlenu na własne potrzeby. U dorosłego człowieka wszystkie erytrocyty powstają w czerwonym szpiku kostnym, dostają się do krwioobiegu i krążą w nim około 120 dni. Po tym czasie są przechwytywane przez śledzionę i wątrobę, gdzie ulegają rozkładowi. Do syntezy hemoglobiny niezbędne są witaminy B 11 i B 12 oraz Fe. UKŁADY GRUPOWE KRWI Do najważniejszych zalicza się układy grupowe AB0 i Rh. Układ grupowy AB0 oznacza, że na powierzchni krwinek czerwonych mogą występować antygeny oznaczone literami A i B, ich brak do grupy 0, natomiast obecność tylko jednego antygenu do grupy A lub B. Drugi układ grupowy to układ Rh, różnica miedzy jednym a drugim polega na tym, że w układzie AB0 w osoczu zawsze występują aglutyniny skierowane przeciw nieobecnemu u danej osoby antygenowi, natomiast w układzie Rh te aglutyniny początkowo są nieobecne, ale pojawiają się wówczas gdy wprowadzi się odpowiedni antygen, np. po przetoczeniu krwi. RODZAJE KRWI Krew autogeniczna krew własna biorcy w razie konieczności przetoczenia Krew homologiczna (allogeniczna) - krew od innego osobnika tego samego gatunku GRUPY KRWI U każdej osoby na powierzchni krwinek czerwonych istnieją substancje grupowe, które decydują o przynależności do określonej grupy krwi. Istnieją 4 podstawowe grupy krwi: grupa A występuje substancja grupowa A na krwinkach (antygen A), w surowicy występuje aglutynina ß (przeciwciała anty-b); grupa B występuje substancja grupowa B na krwinkach (antygen B), w surowicy występuje aglutynina α (przeciwciała anty-a); grupa AB występują substancje grupowe A i B na krwinkach, w surowicy brak przeciwciał (brak aglutyniny); grupa O brak substancji grupowej na krwinkach, w surowicy występują przeciwciała anty-a i anty-b (aglutynina α, aglutynina ß). Na krwinkach czerwonych oprócz substancji grupowych ABO u 85% ludzi występuje czynnik D, który określa przynależność do grupy Rh dodatniej. U pozostałych 15% czynnik ten nie występuje i zalicza się ich do grupy Rh ujemnej. Nazwa czynnika pochodzi od łac. nazwy małpy Rhesus, u której po raz pierwszy został zidentyfikowany. Grupa krwi fenotyp/ Antygen na erytrocytach Genotypy Przeciwciała w osoczu Grupa krwi z uwzględnieniem układu ABO i układu Rh A I A I A, I A i anty-b A A B I B I B, I B i anty-a B B AB I A I B brak AB AB O ii anty-a i anty-b O O Rh+ Rh- Rh+ Rh- Rh+ Rh- Rh+ Rh- 4

5 Najczęstszymi grupami w Polsce są: grupa A i O. Znacznie mniej częstymi grupami są B i AB. Grupa krwi Czynnik Rh Udział w populacji Polaków A Rh+ 32% A Rh- 6% B Rh+ 15% B Rh- 2% AB Rh+ 7% AB Rh- 1% 0 Rh+ 31% 0 Rh- 6% PRZETACZANIE KRWI 5

6 Biorca Dawca O Rh- O Rh+ B Rh- B Rh+ A Rh- A Rh+ AB Rh- AB Rh+ AB Rh+ TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK AB Rh- TAK NIE TAK NIE TAK NIE TAK NIE A Rh+ TAK TAK NIE NIE TAK TAK NIE NIE A Rh- TAK NIE NIE NIE TAK NIE NIE NIE B Rh+ TAK TAK TAK TAK NIE NIE NIE NIE B Rh- TAK NIE TAK NIE NIE NIE NIE NIE O Rh+ TAK TAK NIE NIE NIE NIE NIE NIE O Rh- TAK NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE DZIEDZICZENIE GRUP KRWI Dziedziczenie grup krwi odbywa się według prawa Mendla. Allele, czyli wersje genu w określonym miejscu (locus) na danym chromosomie homologicznym, określające grupę A i B są dominujące wobec allelu determinującego grupę 0. W tabeli poniżej przedstawiono prawidłowości określające możliwe kombinacje dziedziczenia cech grupowych AB0. 6

7 Dziedziczenie grup krwi Rodzice Dzieci Grupa krwi ojca i matki Kombinacja alleli w genotypie Możliwe grupy krwi A x A B x B AA x AA AA x A0 A0 x A0 BB x BB BB x B0 B0 x B0 A A A lub 0 B B B lub 0 A x 0 AA x 00 A0 x 00 B x 0 BB x 00 B0x00 A A lub 0 B B lub 0 A x B A x AB B x AB AA x BB AA x B0 A0 x BB A0 x B0 AA x AB A0 x AB BB x AB B0 x AB AB A lub AB AB lub B AB, 0, A lub B A lub AB A, B lub AB B lub AB A, B lub AB AB x AB AB x AB A, B lub AB AB x 0 AB x 00 A lub B 0 x 0 00 x 00 0 KONFLIKT SEROLOGICZNY Konflikt serologiczny jest to niezgodność krwi między matką a płodem w zakresie czynnika Rh. Jeśli matka ma czynnik Rh-, a płód odziedziczy po ojcu Rh +, to antygen płodu przenika przez łożysko do organizmu matki i doprowadza do wytworzenia w jej organizmie przeciwciał przeciw Rh+, które przenikają do płodu i niszczą jego krwinki. Prowadzi to do tzw. hemolitycznej choroby noworodków. 7

8 POSTACIE KRWI W lecznictwie krew stosowana jest przede wszystkim w postaci wypreparowanych składników krwi. Najczęściej stosowane składniki krwi: a) Koncentrat Krwinek Czerwonych (KKCz) 1 jednostka KKCz jest to składnik krwi uzyskany z 1 jednostki krwi pełnej po usunięciu z niej osocza. b) Osocze świeżo mrożone (FFP) składnik ten stanowi osocze otrzymane albo metodą manualnej lub automatycznej plazmaferezy i zamrożone w czasie, który umożliwia utrzymanie funkcjonalnego stanu labilnych czynników krzepnięcia. Jedna jednostka FFP ma zazwyczaj objętość ok. 200 ml. W zależności od stosowanej metody preparatyki krwi pełnej. d) Koncentrat Krwinek Płytkowych (KKP) składnik ten stanowią krwinki płytkowe uzyskane albo metodą manualną lub automatycznej trombaferezy. Najczęściej stosowane produkty krwiopochodne: albuminy, immunoglobuliny, czynniki krzepnięcia. METODY ODDAWANIA KRWI PLAZMAFEREZA - zabieg polegający na pobraniu od dawcy jedynie płynnej części krwi zwanej osoczem. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne. Metody plazmaferezy: Plazmafereza manualna pobiera się od dawcy krew pełną, oddziela osocze do specjalnego pojemnika, a następnie przetacza dawcy jego krwinki czerwone. Zabieg ten można wykonywać nie częściej niż 30 razy w roku. Plazmafereza automatyczna pobiera się od dawcy krew pełna do separatora osocza, który automatycznie dokonuje oddzielenia osocza od krwinek czerwonych, które są cyklicznie zwracane dawcy. Od jednego dawcy rocznie nie można pobrać więcej niż 25 litrów osocza. Jednorazowo pobiera się do 650 ml osocza. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba, że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tej przerwy. TROMBOAFEREZA polega na pobraniu krwi od dawcy, która przepływając przez aparat ulega rozdzieleniu na krwinki płytkowe (trombocycty), które są gromadzone w oddzielnym jałowym pojemniku, a krwinki czerwone i osocze oddane są dawcy. Zabieg trwa do 1,5 godziny. Zabieg nie może zostać wykonany częściej niż 12 razy w roku i trwa od 1 do 2 godz. LEUKAFEREZA polega na pobraniu od dawcy krwi pełnej do separatora, oddzieleniu krwinek białych, a następnie cyklicznie zwracane są krwinki czerwone, płytki krwi oraz osocze. Podobnie jak zabieg tromboaferezy krwinki białe można oddawać tą metodą co 4 tygodnie. Zabieg trwa ok. 2 godz. ERYTRAFEREZA zabieg polegający na pobraniu od dawcy krwinek czerwonych przy użyciu separatora. Zabieg trwa ok. 1,5 godz. Jednorazowo pobiera się ok. 600 ml krwinek czerwonych. Krwinki czerwone można oddawać tą metodą co 6 miesięcy. Do wszystkich zabiegów stosuje się zestawy jednorazowego użytku. KTO MOŻE ODDAĆ KREW? osoby od 18 do 65 roku życia, które ważą, co najmniej 50 kilogramów; osoby, u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała; osoby, które w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie miały wykonanych diagnostycznych badań i zabiegów endoskopowych (gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii); osoby, które w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie były leczone krwią lub jej składnikami. 8

9 OSOBY DOROSŁE MOGĄ ODDAĆ KREW PO OKRESIE 6 miesięcy po dużych zabiegach chirurgicznych; 2 tygodni po przebyciu grypy lub infekcji z gorączką powyżej 38 C; 2 tygodni po zakończeniu leczenia antybiotykami; 7 dni po wykonaniu małego zabiegu chirurgicznego (np. usunięcie zęba); 48 godzin po szczepieniu przeciwko grypie i żółtaczce oraz anatoksyną przeciwtężcową; 3 dni po zakończeniu miesiączki; 6 miesięcy po porodzie lub zakończeniu ciąży; KRWIODAWCA MOŻE UZYSKAĆ BEZPŁATNIE WYNIKI BADAŃ LABORATORYJNYCH oznaczenie grupy krwi w układzie A B 0 i Rh; pełnej morfologii krwi; znaczników wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, AIDS (HIV-1/HIV-2) oraz zakażeń kiłą. KRWIODAWCA, KTÓRY HONOROWO ODDA KREW OTRZYMA zaświadczenie celem usprawiedliwienia nieobecności w miejscu pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia; posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4500 kalorii; zwrot kosztów przejazdu do Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO ODDANIA KRWI? w ciągu doby poprzedzającej oddanie krwi wypić ok. 2 l płynów (woda mineralna, soki); być wyspanym; spożyć lekki posiłek (np. pieczywo, chuda wędlina, ser biały, dżem); wykluczyć z diety tłuszcze pochodzenia zwierzęcego: mleko, masło, kiełbasę, pasztet, śmietanę, rosół, tłuste mięso oraz jajka orzeszki ziemne i ciasta kremowe; ograniczyć palenie papierosów; nie zgłaszać się do oddania krwi jeśli jest przeziębiony (katar) lub przyjmuje leki; nie spożywać uprzednio (24 h) alkoholu! DAWSTWO KRWI I JEJ SKŁADNIKÓW Oddanie krwi dawca oddaje krew pełną w ilości 450 ml, nie częściej niż 6 razy w roku mężczyźni i 4 razy w roku kobiety, przerwa między oddawaniem nie może być krótsza niż 8 tygodni; Oddanie osocza (plazma) dawca oddaje tylko osocze w odstępach nie krótszych niż 2 tygodnie, jednak nie więcej niż 15 l rocznie; Oddanie płytek krwi zabiegi mogą być wykonywane nie częściej niż 12 razy w roku. Z jednej jednostki krwi równej ok.450 ml. oddanej przez krwiodawcę, uzyskuje się po obróbce 1 jednostkę osocza, 1 jednostkę przeciwciał i 1 jednostkę koncentratów płytek krwi. 9

10 JAKA KREW JEST NAJBARDZIEJ POTRZEBNA? Każda! Niezależnie od częstości jej występowania. Największe zapotrzebowanie jest oczywiście na najczęściej występującą, czyli A Rh+. Z drugiej jednak strony najrzadziej spotykana grupa AB Rh- pomimo najmniejszego na nią zapotrzebowania musi stanowić bezpieczne rezerwy, aby nie zabrakło jej dla ratowania życia. GDZIE MOŻNA ODDAWAĆ KREW? Za sprawy związane z poborem i przetwarzaniem krwi odpowiadają służby podległe Krajowemu Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie. Można zadzwonić do najbliższego Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa i tam zapytać, gdzie w danej miejscowości znajduje się najbliższy punkt poboru krwi. KIEDY NIE MOŻEMY ODDAĆ KRWI? DYSKWALIFIKACJA CZASOWA okres miesiączkowania i do 3 dni po zakończeniu; 7 dni po zabiegu usunięcia zęba, leczeniu przewodowym i innych drobnych zabiegach chirurgicznych; do następnego dnia po leczeniu zęba i wizycie u higienistki stomatologicznej; 6 miesięcy w przypadku większych operacji i innych zabiegów medycznych wykonywanych sprzętem wielokrotnego użytku i przebiegających z naruszeniem skóry lub błon śluzowych; 6 miesięcy po wykonaniu tatuażu, akupunktury, zakładaniu kolczyków, itp.; czas do pełnego wyleczenia w przypadku ostrych chorób: (np.: układu pokarmowego, moczowego, oddechowego); okres, gdy wartość ciśnienia tętniczego nie mieści się w granicach 90/60-180/100 mm Hg; 2 lata po wyleczeniu gruźlicy i otrzymaniu od lekarza ftyzjatry zaświadczenia o wyleczeniu choroby zapalne i uczuleniowe skóry, ostre stany uczuleniowe i okres odczulania, zaostrzenie przewlekłej choroby alergicznej; 1 rok od zakończenia leczenia na rzeżączkę; 6 miesięcy od powrotu z krajów o wysokiej zachorowalności na AIDS (Afryka Środkowa i Zachodnia, Tajlandia); 6 miesięcy od powrotu z rejonów, gdzie endemicznie występują choroby tropikalne i malaria (jeśli nie wystąpiły w tym okresie objawy choroby); 2 lata po przebyciu gorączki reumatycznej, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca; 6 miesięcy od wyleczenia mononukleozy zakaźnej; nietypowe zmiany skórne powodują dyskwalifikację do czasu wyjaśnienia ich przyczyny; ciąża i okres karmienia piersią; 9 miesięcy po porodzie; 6 tygodni po poronieniu; 6 miesięcy po przetoczeniu krwi i jej składników; 6 miesięcy po przeszczepie ludzkich komórek i tkanek; co najmniej 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej i uzyskaniu prawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych; 2 tygodnie po przebyciu grypy, zakażenia grypopochodnego i gorączce powyżej 38ºC; 2 tygodnie po zaprzestaniu przyjmowania antybiotyków; kontakt z chorobami zakaźnymi dyskwalifikuje na czas równy inkubacji danej choroby (zwykle 4 tyg.); bliski kontakt w warunkach domowych z chorym na wirusowe zapalenie wątroby dyskwalifikuje na okres 6 miesięcy; okres pozbawienia wolności i 6 miesięcy po odbytej karze więzienia. 10

11 Po szczepieniach: 4 tygodnie od szczepienia szczepionkami z osłabionymi bakteriami i wirusami przeciw BCG, odrze, różyczce, żółtej febrze, nagminnemu zapaleniu ślinianek przyusznych, nagminnemu porażeniu dziecięcemu, durowi brzusznemu, cholerze; 48 godzin od szczepienia szczepionkami z zabitymi bakteriami, wirusami przeciw cholerze, durowi brzusznemu, krztuścowi, durowi plamistemu, porażeniu dziecięcemu; 48 godzin od szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A lub B (bez kontaktu z chorobą); 48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw wściekliźnie i kleszczowemu zapaleniu mózgu, a 1 rok od kontaktu z tymi chorobami; wystąpienie objawów sugerujących chorobę AIDS takich, jak: przewlekłe powiększenie węzłów chłonnych (zwłaszcza szyjnych, karkowych, nadobojczykowych i pachowych), przewlekła biegunka, nocne poty, niewyjaśniona utrata wagi ciała; zażywanie aspiryny dyskwalifikuje przez 3 dni od ostatniego zażycia; okres przyjmowania leków, doustnych leków antykoncepcyjnych oraz leków hormonalnych stosowanych w okresie menopauzy; DYSKWALIFIKACJA STAŁA (bezwzględne przeciwwskazania do oddania krwi) choroby układu krążenia, między innymi: - wady serca (poza wadami wrodzonymi całkowicie wyleczonymi); - choroba niedokrwienna mięśnia sercowego; - stan po zawale; - niewydolność krążenia; - miażdżyca znacznego stopnia; - choroby pochodzenia naczyniowo-mózgowego (np. stan po udarze mózgu); - przewlekłe choroby naczyń obwodowych (choroby tętnic, nawracające zapalenia żył); choroby zakaźne: - WZW typu B, WZW typu C, wirusowe zapalnie wątroby w wywiadzie; - żółtaczka pokarmowa i każda żółtaczka o niejasnej etiologii; - promienica; poważne choroby układu pokarmowego (w tym schorzenia wątroby), oddechowego, moczowego, nerwowego; poważne choroby skóry (w tym łuszczyca); nowotwory złośliwe; choroby krwi i układu krwiotwórczego, zaburzenia krzepnięcia w wywiadzie; choroby metaboliczne i układu endokrynnego np. cukrzyca, choroby tarczycy, nadnerczy itp.; nosicielstwo wirusa HIV oraz zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS); przynależność do grup, które ze względu na swoje zachowania seksualne są szczególnie narażone na zakażenie poważnymi chorobami, mogącymi przenosić się drogą krwi w tym: - narkomani; - osoby uprawiające prostytucję; - osoby często zmieniające partnerów seksualnych; osoby mające partnerów seksualnych z wyżej wymienionych grup; lekozależność, alkoholizm; choroba Creutzfeldta Jakoba (CJD) u osoby lub w rodzinie; przebycie przeszczepu rogówki, opony twardej, leczenie w latach hormonem wzrostu uzyskanym z ludzkich przysadek; przebywanie w okresie od r. do r. łącznie przez 6 m-cy lub dłużej w Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii; przebycie malarii (chyba, że badania immunologiczne lub metodami biologii molekularnej dają wyniki negatywne); zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychotropowych. 11

12 WAŻNE informacje oddawanie krwi jest bezbolesne; organizm w ciągu zaledwie kilku godzin uzupełnia ilość krwi, która została oddana, a dawca nie odczuwa żadnych dolegliwości; sprzęt do poboru krwi jest jednorazowy, warunki poboru sterylne; każdy dawca jest badany laboratoryjnie przed pobraniem, aby ustalić czy odpowiada wymaganiom zdrowotnym; krew każdego dawcy jest także badana na obecność zarazków chorób wenerycznych, AIDS czy żółtaczki zakaźnej; o przydatności krwi dawcy decyduje wynik badania i testy profesjonalne zasoby techniczne pozwalają na szczegółową kontrolę dawcy. PROCEDURA ODDANIA KRWI, krok po kroku Proces oddania krwi został tak opracowany, by w sposób szybki a zarazem bezpieczny dla dawcy móc pobrać krew. Sprzęt do poboru krwi jest jednorazowy, a miejsce w którym dokonuje się pobór krwi jest sterylne. Pracownicy RCKiK, którzy towarzyszą nam podczas całej procedury w miłej i przyjaznej atmosferze postarają się byśmy szybko, sprawnie a zarazem bezpiecznie mogli podzielić się swoją krwią. 1. Śniadanie: spożycie lekkostrawnego posiłku w domu. 2. Rejestracja: po przybyciu do punktu poboru krwi wypełniamy kwestionariusz (koniecznie musimy przedstawić aktualny dokument tożsamości), 3. Pracownia analiz lekarskich lub stanowisko do badania poziomu hemoglobiny: badanie poziomu hemoglobiny przy użyciu wyłącznie sprzętu jednorazowego, odczyt w ciągu 3 minut, 4. Gabinet lekarski: badanie lekarskie, wywiad, kwalifikacja do oddania krwi 5. Uzupełnienie płynów w organizmie: od momentu zakwalifikowania do poboru krwi, uzupełniamy płyny w organizmie. Dawca otrzymuje wodę mineralną do spożycia. 6. Stanowisko do oddawania krwi: oddanie 450 ml krwi do jednorazowego pojemnika plastikowego z płynem konserwującym w czasie od 5 do 8 minut. 7. Krótka regeneracja sił. Po oddaniu krwi, dawca przez moment pozostaje na miejscu celem regeneracji sił. W niektórych punktach krwiodawstwa, donator otrzymuje kawę. Każdy dawca opuszczając punkt poboru krwi otrzymuje posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4,500 kcal. czyli 8 tabliczek czekolady. Na naszą prośbę wystawiane jest zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy, na uczelni, w szkole oraz wypłacany zwrot kosztów poniesionych na przejazdu do najbliższego Centrum Krwiodawstwa. ODDAWANIE KRWI DLA SIEBIE W Polskiej Służbie Krwi istnieje możliwość oddawania krwi dla siebie samego. Oddanie krwi dla samego siebie wykonuje się przed planowanym zabiegiem operacyjnym, jeśli lekarz kwalifikujący do zabiegu przewiduje, że w trakcie lub po zabiegu może być konieczność wykonania transfuzji krwi Takie przetoczenie pacjentowi jego własnej krwi, nazywa się autotransfuzją lub transfuzją autologiczną. Osoby kierowane do przedoperacyjnego oddania krwi nie muszą spełniać wszystkich kryteriów wymaganych od krwiodawców oddających krew dla innych osób. 12

13 Taki dawca może mieć mniej niż 18 lat i więcej niż 65 lat. Wskazania i przeciwwskazania do oddania krwi dla siebie ustala lekarz prowadzący chorego. Decyzję o zakwalifikowaniu chorego do oddania krwi podejmuje lekarz służby krwi, który nadzoruje zabieg pobrania krwi. Czy będzie to jednorazowe pobranie krwi, czy częstsze ustalane jest indywidualnie. Czynnikiem decydującym jest stan zdrowia pacjenta. Pobrana krew jest poddawana badaniom wirusologicznym, a także badaniom serologicznym. Chory wyraża pisemną zgodę na zabieg pobrania krwi. Tak oddana krew nie może być przetoczona innemu choremu. WOLNE DLA PRACOWNIKA ODDAJĄCEGO KREW Pracownikowi przysługuje czas wolny w celu oddania krwi. Przepisy prawa pracy określają rodzaje nieobecności w pracy, które mają charakter usprawiedliwiony. Jednym z nich jest zwolnienie pracownika w celu oddania krwi. Szczegółowe uregulowania w tym zakresie zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. nr 60, poz. 281 ze zm.). Obowiązkiem pracodawcy jest zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Ponadto zwolnienie od pracy przysługuje pracownikowi będącemu krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy ( 12 wymienionego rozporządzenia). Brak jest ograniczenia liczby zwolnień od pracy w przypadku oddawania krwi przez pracownika będącego krwiodawcą i w każdym takim przypadku pracodawca jest zobligowany do zwolnienia podwładnego od pracy w celu oddania krwi. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ( 16 ust. 1 rozporządzenia). SŁOWNICTWO I FAKTY Fakty w Polsce każdego roku z leczenia transfuzją krwi lub lekami krwiopochodnymi korzysta chorych; co roku nawet osób oddaje krew, z czego honorowi krwiodawcy czynią to kilkukrotnie w ciągu roku, więc liczba pobrań sięga nawet ; Jest to niezbędne, a jednak zdarza się, ze krwi zwyczajnie brakuje, ponieważ: termin ważności krwi nigdy nie jest długi (a zapotrzebowanie może z powodu wypadku, czy katastrofy wzrosnąć z godziny na godzinę np. o 100 % ) i wynosi dla płytek krwi 5 dni, zaś dla erytrocytów 35 lub 42 dni; zamrożenia osocze zachowuje ważność do ok. 1 roku; termin ważności niektórych czynników krwiopochodnych wynosi tylko 2 dni; jednorazowo mężczyzna nie częściej, niż co 8 tygodni, a kobieta co 12 tygodni może bezpiecznie oddać 450 ml krwi. Słownictwo Ambulans karetka specjalnie przystosowana do przewożenia krwi i preparatów krwiopochodnych. Bank krwi - instytucja, której zadaniem jest: zbieranie, przechowywanie lub przetwarzanie krwi, w taki sposób by mogła być użyta do transfuzji i do innych celów. Krew jest przechowywana w specjalnych szafach chłodniczych. Czynniki krwiopochodne - preparaty uzyskane z wyselekcjonowanych części krwi nie zawsze stosuje się 13

14 transfuzje z krwi pełnej. Donacja oddanie krwi. Donat/donator człowiek, który oddał krew. Hematolog lekarz zajmujący się leczeniem chorób krwi. Hematologia gałąź medycyny, dział medycyny, nauka zajmująca się krwią. Honorowy krwiodawca człowiek, który oddaje krew regularnie i wielokrotnie. Jednostka krwi miara ok. 450 ml krwi. Krwiodawca - człowiek, który oddał krew. Leki krwiopochodne leki wyprodukowane z oraz na bazie oddanej krwi. Preparatyka przygotowanie. Punkt poboru krwi miejsce, w którym można oddać krew, może to tez być specjalnie do tego przystosowany pojazd, np. autobus. Stacja krwiodawstwa miejsce, którym można oddać krew. Transfuzja przetoczenie jednemu człowiekowi krwi innego człowieka. Szpik kostny gąbczasta, miękka tkanka wewnątrz kości odpowiedzialna za powstawanie wszystkich rodzajów krwinek, m. in. za produkcję erytrocytów. Tzw. czerwony szpik kostny w ciągu całego życia człowieka kilkaset razy odnawia całą jego krew. Masa tkanki szpikowej u dorosłego człowieka dochodzi do 4 kg szpik kostny z wiekiem ulega stłuszczeniu i zanika. NAJCZĘSTSZE CHOROBY KRWI Termin choroby krwi jest powszechnie używany, jednak powinno się mówić o chorobach układu krwiotwórczego. Układ krwiotwórczy stanowi prawie 1/10 ogólnej wagi ciała. Nie ma ściśle wyznaczonych granic, ani określonego kształtu, gdyż dociera praktycznie do każdego fragmentu organizmu. Jest to rozproszony w całym organizmie zespół skupisk komórek i tkanek, których fizjologicznym wytworem są elementy morfotyczne, czyli komórkowe krwi. Choroby czynności układu krwiotwórczego polegają na upośledzeniu sprawności tworzenia elementów komórkowych krwi, więc może być ich niedobór albo nadmiar. ZMIANY W UKŁADZIE KRWIOTWÓRCZYM DZIELIMY NA 3 RODZAJE: 1. Zmiany w układzie czerwonokrwinkowym polegające na: a) niedokrwistości b) nadkrwistości NIEDOKRWISTOŚĆ objawia się niedoborem krwinek czerwonych. Najczęstsze objawy niedokrwistości to: bladość skóry, błon śluzowych jamy ustnej i gardła, spojówek oka, zadyszka wysiłkowa nawet przy niewielkich wysiłkach fizycznych, ociężałość, apatia, senność, bóle i zawroty głowy, szum w uszach, a w przypadkach cięższych występują mroczki przed oczami, skłonność do omdleń, stany podgorączkowe i pobolewanie w okolicy serca przypominające niewydolność wieńcową. Przykłady chorób wynikających z niedokrwistości: - niedokrwistość pokrwotoczna występuje jako następstwo przewlekłej lub nagłej utraty krwi w wyniku krwotoku wewnętrznego lub zewnętrznego; - niedokrwistość hemolityczna powoduje ją nadmierny rozpad, czyli zbyt skrócony czas przeżycia krwinek czerwonych. Przyczyny: wrodzone wady tych krwinek, efekt działania toksyn, w tym jadów bakteryjnych (hemolizyny) i niektórych leków; 14

15 - niedokrwistości z niedoboru czynników krwiotwórczych u ich podłoża leży niedobór czynników niezbędnych w procesie tworzenia i dojrzewania krwinek czerwonych takich, jak: żelazo (Fe), witamina B 12, kwas foliowy. NADKRWISTOŚĆ to nadmiar krwinek czerwonych. Najczęstsze objawy nadkrwistości to: zwiększenie zagęszczenia krwinek czerwonych we krwi krążącej i zwiększenie jej lepkości. Wynikiem tego jest zwiększone obciążenie pracy serca oraz narastająca tendencja do tworzenia się zakrzepów śródnaczyniowych, zatorów, zawałów w różnych narządach (np. mózg, serce, płuca, nerki itd.). Przykłady chorób wynikających z nadkrwistości: - czerwienica prawdziwa (hipererytrocytoza pierwotna) charakteryzuje się postępującym rozrostem układu czerwonokrwinkowego szpiku kostnego, tj. wzrostem liczby krwinek czerwonych, hemoglobiny, objętości krwi krążącej. Efektami są m.in. podwyższone ciśnienie tętnicze i żylne i powstawanie zakrzepów. Niektóre z objawów to przekrwienie spojówek, zaczerwienienie i często zasinienie twarzy warg oraz dalszych części ciała, bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, duszność spoczynkowa, zadyszka wysiłkowa, bóle typu wieńcowego, zaburzenia przewodu pokarmowego; - poliglobulie (nadkrwistości wtórne) to grupa stanów chorobowych występujących jako zjawisko wyrównawcze w przewlekłym niedoborze tlenu w organizmie, których wspólną cechą jest zwiększenie ponad normę liczby krwinek czerwonych i hemoglobiny. Stan ten powodują głównie choroby ograniczające wymianę gazową, a przede wszystkim pobieranie tlenu przez krwinki czerwone - np.: przewlekłe choroby płuc, siniczne wrodzone wady serca, niektóre nowotwory, choroby nerek i choroba wysokościowa; - nadkrwistości rzekome to stany, w których całkowita objętość masy krwinek czerwonych jest prawidłowa, a wskaźniki liczby krwinek czerwonych wzrosły krótkotrwale i przejściowo, np. wskutek zagęszczenia krwi wywołanego dłuższym ograniczeniem przyjmowania płynów przez zdrowego człowieka. Mogą też być następstwem przewlekłego, intensywnego stosowania środków moczopędnych lub przewlekłych stanów biegunkowych. 2. Zmiany w układzie białokrwinkowym Polegają na: a) niedoborze, czyli obniżeniu liczby białych krwinek leukopenie b) na nadmiernym wzroście liczby białych krwinek leukocytozy, hiperleukocytozy Obniżenie białych krwinek - LEUKOPENIE jeśli niedobór dotyczy proporcjonalnie wszystkich typów komórek układu białokrwinkowego, to bywa, że ludzie nie odczuwają żadnych wyraźnych dolegliwości i do czasu przypadkowego badania morfologii krwi nie wiedzą, że są chorzy na leukopenię. Charakterystyczna dla tej choroby jest znacznie zmniejszona odporność szczególnie przeciw wszelkim infekcjom i procesom zapalnym, zakażeniom wirusowym i podatność na reakcje alergiczno-immunologiczne. Przykłady chorób z grupy leukopenii: - granulocytopenia jest to stan znacznego zmniejszenia liczby granulocytów we krwi. Powoduje on poważne zagrożenie dla organizmu ze względu na wzrost podatności na powszechnie zagrażające w codziennym życiu zakażenia bakteryjne. Choroba ta nie wymaga leczenia, a tylko uważnego trybu życia i świadomej profilaktyki. Zaniedbania mogą prowadzić do rozwoju agranulocytozy; - agranulocytoza choroba bardzo groźna jej istotą jest właściwie całkowity niedobór granulocytów obojetnochłonnych we krwi obwodowej na skutek zaniku zdolności do ich wytwarzania przez szpik kostny lub w wyniku ich rozpadu bezpośrednio po wytworzeniu, albo już w procesie dojrzewania. Następstwem jest brak jakiejkolwiek odporności komórkowej, ogromna podatność na wszelkie zakażenia, a w razie ich powstania do bardzo szybkiego rozprzestrzeniania. Chory wymaga natychmiastowej hospitalizacji, bardzo intensywnego leczenia i pielęgnowania; 15

16 - limfopenia to wrodzona lub nabyta niewydolność układu limfocytotwórczego. Względna, czyli chwilowa limfopenia jako efekt mobilizacji organizmu w okresach potrzeby zwalczania zakażeń bakteryjnych jest raczej korzystna dla organizmu. Bezwzględna, czyli przewlekła limfopenia sprawia, iż osoby nią dotknięte kilkukrotnie w ciągu roku chorują na nawracające anginy, grypy, przeziębienia grypopodobne, maja też skłonność do owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej, czy czyraków. Przykłady chorób bardzo groźnych i bezwzględnie wymagających opieki lekarskiej! - hiperleukocytozy poliferacyjne niekontrolowany rozrost szpiku kostnego, tkanki chłonnej typu białaczkowego; - białaczki niecelowy rozrost komórek szpiku kostnego lub węzłów chłonnych z późniejszym przenikaniem do krwi komórek dojrzałych i młodszych. Jest wiele rodzajów tej choroby. Z punktu widzenia jej przebiegu wyróżniamy rozrosty białaczkowe ostre i przewlekłe. Przyczyny białaczki nie są dotąd jednoznacznie wyjaśnione; - siatkowice (tzw. chłoniami) objawami mogą być stany gorączkowe i wyraźne powiększenie choćby jednego węzła chłonnego. Wczesna diagnoza i wczesne podjęcie systematycznego, odpowiedniego leczenia rokują praktycznie pełne wyleczenie; - szpiczak mnogi choroba szpiku kostnego prowadząca do niszczenia kości, a w efekcie do trudnych do przewidzenia, patologicznych złamań w różnych miejscach kośćca. Leczenie długotrwałe i systematyczne. Choroba coraz częstsza u ludzi starszych. 3. Choroby związane z zaburzeniami krzepliwości krwi (skazy krwotoczne) - skazy krwotoczne płytkowe są uwarunkowane zaburzeniami czynności hemostatycznej płytek krwi lub ich niedoborem. Mogą być samoistne i wtórne; - skazy krwotoczne osoczowe są efektem niedoborów osoczowych czynników krzepnięcia krwi, np.: hemofilia typu A i B. Mogą być wrodzone i nabyte; - skazy krwotoczne naczyniowe; - skazy krwotoczne typu mieszanego. Współcześnie leczenie krwią w większości przypadków polega na podawaniu chorym krwi i różnych preparatów krwiopochodnych, tzn. wyprodukowanych z krwi lub na bazie któregoś z jej składników. Dożylne podawanie krwi nazywa się transfuzją. Transfuzje mają na celu m.in.: - uzupełnienie utraconej objętości krwi; - poprawę ciśnienia tętniczego; - poprawę zdolności krwi do efektywnego przenoszenia tlenu. NIKOMU NA ŚWIECIE NIE UDAŁO SIĘ WYPRODUKOWAĆ SZTUCZNEJ KRWI. Jak dotąd, krew ciągle jest płynem chronionym patentem natury i hakerskie wysiłki naukowców nie przyniosły znaczących rezultatów Udokumentowane poszukiwania chemicznej formuły sztucznej krwi trwają od 1616 r., a więc od momentu opisania zasad krążenia krwi w organizmie. Badania prowadzone są w 3 kierunkach: 1. próby wynalezienia syntetycznych nośników tlenu; 16

17 2. próby wyprodukowania roztworu hemoglobiny ludzkiej i zwierzęcej nie podzielonej na osobne komórki błoną komórkową; 3. próby wyprodukowania tzw. sztucznych krwinek czerwonych. D L A T E G O... HEMATOPSYCHOLOGIA jest to nauka badająca zależności pomiędzy krwią a osobowością. Niektórzy badacze mają niezbite dowody, że istnieje ścisły związek między grupą krwi a charakterem oraz predyspozycjami zdrowotnymi. Grupa krwi zdradza, jakie choroby nam zagrażają. Znając swą grupę krwi można wpłynąć na zmianę stylu życia. Dzięki temu każdy człowiek staje się zdrowszy, łatwiej uzyskuje idealną wagę, a procesy starzenia opóźniają się. Z rad typologów krwi korzystają również menadżerowie w dużych i poważnych firmach przy obsadzaniu stanowisk kierowniczych. Pozwól zbadać mi Twoją krew, a ja powiem Ci, jak poprawić stan zdrowia i stracić zbędne kilogramy" pod takim hasłem amerykańscy uczeni ogłosili wyniki badań nad zależnością między grupą krwi a stylem odżywiania. Okazało się, że osobom z poszczególnymi grupami krwi sprzyjają różne zalecenia dietetyczne, co oznacza, że te same pokarmy jednym szkodzą, a dla innych są niezastąpionym pokarmem. Komórki krwi zawiera ją różne, specyficzne związki cukrowo-białkowe. Związki te są podstawą systemu odpornościowego, a dokładniej biorą udział w rozpoznawaniu substancji wrogich organizmowi i wysyłają przeciwko nim przeciwciała. Okazało się, że niektóre związki chemiczne zawarte w warzywach, owocach, mięsie, przyprawach czy napojach uznawane są przez system odpornościowy człowieka za szkodliwe. Organizm zużywa mnóstwo energii, by je zniszczyć. Jeśli więc zjada się dużo takich substancji, efektem ubocznym ich eliminacji z ustroju może być podrażnienie śluzówki żołądka, zwolniona przemiana materii, złe samopoczucie i wiele innych niekorzystnych efektów. Jaka jest na to rada? Odpowiednie odżywianie przy różnych grupach krwi. KREW GRUPY 0 - Drapieżny myśliwy Grupa krwi a charakter Krew tej grupy prawdopodobnie płynęła w żyłach człowieka pierwotnego, zwanego przez naukowców myśliwym, żyjącego w na terenach dzisiejszej Azji w czasach do lat przed Chrystusem. Człowiek ten odżywiał się głównie upolowanym mięsem i jak twierdzą naukowcy, do dzisiaj ludzie z grupą krwi 0 przyswajają mięso najlepiej. Okazało się, że ludzie z tą grupą krwi posiadają silną wolę i dużo energii, łatwość nawiązywania kontaktów i siłę przebicia. Mają zatem wszelkie predyspozycje do osiągnięcia sukcesu zawodowego. Ludzie Ci są zdrowi zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Co im zagraża? Ze względu na cechy charakteru są bardziej narażeni na wrzody żołądka i jelit. Jednak człowiek z grupą krwi 0 ma największe szansę na dożycie sędziwego wieku, powyżej 75 lat. Myśliwi uchodzą za wysportowanych, konsekwentnie dążących do celu, odważnych, ale także autorytatywnych, pewnych siebie, czasem wręcz bezwzględnych i przyzwyczajonych do podejmowania nagłych decyzji. Grupa 0 to dobra krew dla bankiera. Zgodnie z teorią typologii krwi, osoby mające grupę krwi 0 są chodzącymi komputerami, potrafiącymi wręcz przewidywać przyszłość z dostatecznie dużym wyprzedzeniem, co umożliwia im podejmowanie właściwych decyzji w sprawach finansowych. 17

18 Styl życia a grupa krwi Typ aktywny zachowanie dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego (a także szybkie schudnięcie), mogą zapewnić forsowne ćwiczenia fizyczne. Dieta dla ludzi z grupą krwi 0 Została zakodowana w genach zdolność do efektywnego wykorzystania białka zwierzęcego z pożywienia. Układ pokarmowy produkuje dużo kwasów żołądkowych, a organizm nastawiony jest na szybką przemianę materii. Dietetycy coraz częściej zalecają ograniczenie spożywania mięsa ze względu na to, że zawiera ono szkodliwe dla naczyń krwionośnych nasycone kwasy tłuszczowe. Jednak organizm z grupą krwi O nie może się obyć bez białka zwierzęcego, dlatego zaleca się jeść chude mięso. W przeciwieństwie do ludzi z innymi grupami krwi źle trawione są produkty zbożowe, a szczególnie pszenica i kukurydza. Przy skłonności do niedoczynności tarczycy dieta powinna być bogata w jod. Mięso: zalecana jest wołowina, cielęcina, baranina, drób i dziczyzna, natomiast należy ograniczać wieprzowinę, a dzienna racja mięsa nie może przekraczać 120 g. Aby zapobiec podrażnieniu śluzówki żołądka zbyt dużą ilością białka zwierzęcego do diety należy wprowadzać duże ilości warzyw. Ryby i owoce morza: szczupak, śledź, dorsz, halibut, jesiotr, łosoś, makrela, sieja, sardynki, okoń, pstrąg i sola. W jadłospisie mogą się znaleźć: flądra, węgorz, karp, a także kraby, krewetki, małże, ostrygi i ślimaki. Należy unikaj kawioru, wędzonego łososia i śledzia marynowanego. Warzywa i owoce: najlepsze są zielone warzywa liściaste oraz cebula, czerwona papryka, kalarepa, brokuły i karczochy. Należy ograniczyć spożywanie bakłażanów, kapusty, kukurydzy, ziemniaków, soczewicy. Dobre są kolorowe owoce (czerwone, niebieskie i fioletowe), np. śliwki, figi, winogrona, czereśnie, daktyle, jabłka, maliny, porzeczki, rodzynki, wiśnie i żurawiny. Należy unikać mandarynek, orzechów kokosowych, pomarańczy, truskawek i rabarbaru. Jaja i nabiał: powinny stanowić niewielką część jadłospisu. Ziarno, pestki, orzechy: nasiona dyni i orzechy włoskie powinny na stałe być umieszczone w diecie. Wskazane są również migdały, pestki słonecznika, gryka, jęczmień, ryż i żyto. System odpornościowy będzie zwalczał mak, orzeszki nerkowca, orzeszki ziemne, pszenicę, owies i kukurydzę. Przyprawy: w zestawie z przyprawami powinny znaleźć się: curry i pietruszka, anyżek, bazylia, miód, musztarda, papryka, chrzan, cukier, cząber, czosnek, estragon, goździki, kminek, liść laurowy, koper, majeranek i majonez. Nie należy korzystać z wanilii, gałki muszkatołowej, octu winnego i cynamonu. Herbatki ziołowe: zalecane są napary z lipy, mięty pieprzowej, imbiru, chmielu i owocu dzikiej róży. KREW GRUPY A - Rolnik i wegetarianin Grupa krwi a charakter Grupa krwi A pojawiła się ok. 20 tys. lat p.n.e. jako reakcja na nowe warunki środowiskowe. Rozwinęło się rolnictwo i hodowla, a ziarno i warzywa stały się głównym pożywieniem członków społeczności rolniczych. Konsekwencją tych zmian była mutacja przewodu pokarmowego i systemu immunologicznego u części populacji. Wkrótce doszło także do mutacji krwi. Ludzie, u których w żyłach płynie krew grupy A, są podatni na choroby cywilizacyjne, miażdżycę oraz cukrzycę, dlatego powinni dbać o zdrowie już w młodości. Ponadto częściej zapadają na raka żołądka jelit. Ludzie z tą grupą krwi są sumienni i obowiązkowi. To także urodzeni perfekcjoniści. Często otwarcie wypowiadają swoje zdanie i nie wstydzą się tego. Gdy dadzą słowo, można na nich polegać. Wraz z grupą krwi otrzymało się też takie cechy charakteru, jak samokontrola i opanowanie. Styl życia a grupa krwi Typ wrażliwy charakterystyczna jest powolna przemiana materii. Osoby z grupą krwi A mogą dość szybko przybierać na wadze, najlepiej czują się, gdy odpoczywają spokojnie. Nie powinny spożywać potraw mięsnych. W walce z chorobami cywilizacyjnymi pomocne są warzywa. Należy również uważać na mleko! Dieta dla ludzi z grupą krwi A 18

19 Osoby z grupą krwi A mają niezwykle wrażliwy układ pokarmowy, który produkuje niewiele kwasu żołądkowego. Trawienie białka zwierzęcego jest dla organizmu obciążające, a oprócz tego dostarczane są szkodliwych związków chemicznych, co zwiększa ryzyko choroby serca lub cukrzycy w późniejszym wieku. Mocną stroną organizmu jest duża odporność na wirusy oraz dobre znoszenie diety wegetariańskej. Mięso: należy ograniczać spożywanie mięsa, a najlepsze będzie z indyka. Ryby i owoce morza: dwa trzy razy w tygodniu należy spożywać porcję tłustych ryb, np. szczupaka, dorsza, łososia, makrelę, sieję czy sardynki. Jaja i nabiał: nie są najlepszym pokarmem dla osób z grupą krwi A. Zaleca się spożywać ser feta oraz mleko sojowe i ser sojowy. Warzywa i owoce: powinny być spożywane w jak największych ilościach, zwłaszcza na surowo. Należy unikać papryki, pomidorów, kapusty, bananów, pomarańczy, mandarynek i kokosów. Ziarno, pestki, orzechy: zalecane są kasza gryczana i płatki owsiane oraz orzeszki ziemne i pestki dyni. Zrezygnować należy z przetworów z mąki pszennnej. Przyprawy: zalecane to czosnek, imbir, sos sojowy i musztarda, a także chrzan, cynamon, cząber, estragon, oregano i majeranek. Należy odstawić pieprz, ocet, żelatynę, ketchup i majonez. Herbatki ziołowe: na samopoczucie mają wpływ napary z głogu, rumianku, dziurawca, melisy, aloesu, mięty, imbiru i lukrecji. KREW GRUPY B - Twardy koczownik Grupa krwi a charakter Około 15 tys. lat temu pojawiła się grupa krwi B. Ludy wyparte z gorącej sawanny Afryki w zimne i nieurodzajne obszary Himalajów stworzyły kulturę zależną od udomowionych, połączonych w stada zwierząt. Znalazło to odzwierciedlenie w sposobie odżywiania opartego nie tylko na mięsie, ale również na produktach mlecznych. Doszło do kolejnej mutacji krwi. Osoby, w żyłach których płynie krew grupy B, to typowi nadwrażliwcy i czuli kochankowie. Najczęściej są to ludzie bardzo spokojni, jednak ich uczucia mogą także eksplodować (zazdrość). Kobiety posiadające tę grupę krwi są nad wyraz impulsywne. Pod względem zdrowotnym posiadacze krwi grupy B znajdują się między grupami krwi 0 i A. Zrównoważone i czujne osoby z grupą krwi B mają bardzo silny, odporny na infekcje układ odpornościowy. Także ryzyko, że zapadną na raka, chorobę serca czy cukrzycę jest u nich bardzo niewielkie. Styl życia a grupa krwi Ludzie z tą grupą krwi należą do niezwykle wytrzymałych. Mają silny system odpornościowy. Jeśli chodzi o jedzenie, to mogą spożywać w nieograniczonych ilościach mięso, warzywa oraz owoce. Najlepszym odpoczynkiem dla osób z grupą krwi B będzie uprawianie sportu wymagającego dużego wysiłku fizycznego. Dieta dla ludzi z grupą krwi B Układ pokarmowy doskonale trawi mleko i jego produkty. Osobom z grupą krwi B, jako jedynym, zaleca się zrównoważoną i bardzo urozmaiconą dietę, w której powinny się znaleźć produkty pokarmowe pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Osoby z tą grupą krwi skutecznie obniżają poziom stresu poprzez działalność twórczą. Mięso: organizm potrzebuje niewielkich ilości mięsa, np. wołowiny, cielęciny czy indyka, zaś niewskazane jest mięso wieprzowe i kurze. Ryby i owoce morza: preferuje się spożywanie szczupaka, dorsza, halibuta, jesiotra, łososia, makreli, morszczuka, pstrąga, soli czy flądry, natomiast należy zrezygnować z jedzenia węgorzy i okoni oraz skorupiaków. Jaja i nabiał: wszelkie pokarmy nabiałowe są dobrze tolerowane. Warzywa i owoce: należy spożywać małe porcje warzyw i owoców kilka razy w ciągu dnia. Do tej grupy należą zielone warzywa liściaste oraz marchew, buraki, kalafiory i papryka. Dietę wzbogacamy także 19

20 o ananasy, banany, jeżyny, śliwki i winogrona, jednocześnie unikając kukurydzy, oliwek, dyni i orzechów kokosowych. Ziarna, pestki, orzechy: przemianę materii spowalniają: pszenica, kasza jęczmienna i gryczana, kukurydza, pestki dyni i słonecznika, siemię sezamu i chleb żytni. Nieszkodliwe są natomiast ryż, płatki owsiane i kasza jaglana. Przyprawy: preferowane to pietruszka, curry, imbir, majonez i musztarda. Obojętne dla zdrowia są anyżek, bazylia, cukier, cząber, czosnek, estragon, gałka muszkatołowa, goździki, kminek, koper, liść laurowy, majeranek, miód, ocet, oregano, rozmaryn, sos sojowy i sól. Należy unikać białego pieprzu i ketchupu. Herbatki ziołowe: Energii życiowej dodają napar z imbiru, lukrecji, liści malin, mięty pieprzowej, szałwi i żeńszenia. KREW GRUPY AB - Typ współczesny Grupa krwi a charakter Grupa krwi AB występuje rzadko, a pojawiła się dopiero około 12 wieków temu, na skutek wymieszania się ludności z grupą krwi A i B. Osoby z grupą AB są najbardziej przystosowane do współczesnych warunków życia, szczególnie do częstych zmian miejsca oraz klimatu i stylu odżywiania. Najbardziej odpowiedni dla nich sport to pływanie, jazda na rowerze, wędrówki po górach i spacery. Osoby z grupę krwi AB są z jednej strony wrażliwe i uczuciowe, z drugiej, zrównoważone i skoncentrowane. Cechuje je charyzma, ale też i powierzchowność. Charakter wykonywanej pracy ma ogromny wpływ na wzmocnienie lub też osłabienie wrażliwego organizmu. Ludzie z grupą krwi AB są dobrymi organizatorami. Rzadko mają problemy ze zdrowiem. Natomiast w przyjaźni, miłości, małżeństwie są bezinteresowni i prawie idealni: szczęśliwi i zadowoleni tylko wtedy, gdy ich partner też dobrze się czuje. Styl życia a grupa krwi Typ ludzi niezwykle silnych fizycznie. Przemiana materii funkcjonuje u nich wyśmienicie. Osoby z tą grupą krwi powinny odżywiać się w sposób mieszany. Mogą spożywać niezbyt tłuste mięso, ale tylko w niewielkich ilościach. Ich układ trawienny świetnie znosi wszelkie przetwory mleczne. Osoby z tą grupą krwi lubią też ryby. W dziedzinie sportu osoby z grupą krwi AB będą odnosiły sukcesy w pływaniu. Dieta dla ludzi z grupą krwi AB Funkcjonowanie układu trawiennego i odpornościowego jest specyficznym połączeniem cech grupy A i B. Większość produktów żywnościowych, które są niedobre dla grup A i B, nie są wskazane dla osób z grupą AB. Jednak niektóre pokarmy szkodliwe zarówno dla osób z grupą A, jak i B w Twoim organizmie spełnią rolę leczniczą, np. pomidory. Mięso: zaleca się spożywanie niewielkiej porcji mięsa (50 g) dwa razy w tygodniu, np. baraniny, indyka lub wątróbki, w przeciwieństwie do wołowiny, wieprzowiny i cielęciny. Ryby i owoce morza: zaleca się spożywanie potraw tylko z dorsza, jesiotra, łososia, makreli, morszczuka, pstrąga, szczupaka i sardynek. Jaja i nabiał: można jeść jaja oraz produkty z mleka kwaśnego: jogurt, kefir, kwaśną śmietankę, owcze mleko, ser owczy i mozzarellę, należy zrezygnować z masła i maślanki, serów żółtych, sera i mleka sojowego i ze słodkiego krowiego mleka. Warzywa i owoce: można spożywać wszystkie owoce i warzywa za wyjątkiem awokado, karczochów, kukurydzy, papryki, rzodkiewki, bananów, granatów i pomarańczy. Ziarno, pestki, orzechy: zaleca się codzienne spożywanie płatków owsianych, kaszy jaglanej i ryżu. Dietę można wzbogacić o orzechy, migdały, soję i kaszę jęczmienną. Nasiona dyni i kukurydza powinny być wyeliminowane z diety. Przyprawy: lecznicze przyprawy to curry, chrzan, czosnek i pietruszka. System odpornościowy protestuje, gdy do diety wprowadza się anyżek, ocet, pieprz, żelatynę i ketchup. 20