TOWARZYSTWO URBANISTÓW POLSKICH

Transkrypt

1 TOWARZYSTWO URBANISTÓW POLSKICH J U B I L E U S Z O W Y ROK 2013 SOCIETY OF POLISH TOWN PLANNERS -SOCIETE DES URBANISTES POLONAIS Warszawa, 23 stycznia 2013 r. Szanowny Pan Prof. dr hab. Zygmunt Niewiadomski Przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego oraz PT Członkowie Komisji dot.: wysłuchania TUP przez Komisie Kodyfikacyjną w dniu 23 stycznia 2013 r. W związku z zaproszeniem skierowanym (m.in.) do Towarzystwa Urbanistów Polskich o przedstawienie oceny dotychczasowych projektów zmian - propozycji zmian zainteresowanych środowisk", biorąc pod uwagę konieczność syntetycznej prezentacji poglądów fachowców skupionych w Towarzystwie Urbanistów Polskich, przedkładamy pod rozwagę Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego poniższe tezy, zestawione na podstawie treści tych najistotniejszych dokumentów dotyczących szeroko rozumianej sfery zainteresowania Komisji, w opracowaniu których udział członków TUP był znaczący, oraz tych których zasadnicze sformułowania są podzielane przez nasze środowisko zawodowe. W Rezolucji Lubelskiej" uczestnicy IV. Kongresu Urbanistyki Polskiej - zgromadzeni w Lublinie pod hasłem Odpowiedzialni za miasto", wyrazili głębokie zaniepokojenie niedostatecznym zaangażowaniem władz publicznych w procesy rozwoju miast, niewystarczającymi sposobami włączania mieszkańców i użytkowników miast w procesy dotyczące ich planowania i funkcjonowania, złym stanem gospodarki przestrzennej i słabością planowania przestrzennego, co prowadzi także do niekorzystnych zjawisk na rynku nieruchomości. Zwrócili się do Parlamentu i Rządu z apelem o (m. in.): szybkie podjęcie kompleksowej reformy gospodarki przestrzennej, której najważniejsze kierunki wytycza Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, z jej Celem 6: Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego" - rozumianym wieloaspektowo, ze szczególnym uwzględnieniem narzędzi ekonomicznych umożliwiających racjonalizację gospodarki przestrzennej. W tej Rezolucji zaapelowano do Władz Publicznych (m. in.) o to, żeby zreformowane prawo umożliwiało samorządom prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej, wprowadzając równocześnie bariery ustawowe i procedury nadzorcze, które ograniczą działania społecznie i gospodarczo szkodliwe. Apelowano, aby zreformowane prawo ułatwiało inwestowanie, upraszczając procedury i eliminując bariery administracyjne, gwarantując równocześnie, że planowane inwestycje nie naruszają interesu społecznego i dobrze służą miastu, a kontrola planistyczna ogranicza patologie urbanizacyjne, zwłaszcza zjawiska spekulacyjne oraz rozpraszanie zabudowy Warszawa, ul. Lwowska 5/100, tel./fax: , zg@tup.org.pl

2 Uważamy, że przeprowadzenie koniecznej reformy prawa dotyczącego gospodarowania przestrzenią jest możliwe jedynie poprzez kompleksowe działania Rządu i Sejmu, przy przyjęciu priorytetów, które określiła Główna Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna: Priorytet pierwszy - ochrona szeroko rozumianego interesu publicznego i jego szczególnego atrybutu - ładu przestrzennego, w tym: troska o przestrzenie publiczne - ważne dla budowy więzi społecznych i tożsamości; ochronę środowiska i zapewnienie określonych standardów życia mieszkańcom miast.(...) Priorytet drugi - zbudowanie sprawnego systemu planowania przestrzennego na wszystkich jego poziomach, jako podstawowego instrumentu polityki przestrzennej władz publicznych - planowania krajowego, planowania regionalnego obejmującego obszar całego województwa i jego obszarów funkcjonalnych (zwłaszcza metropolii) oraz planowania lokalnego obejmującego obszar gminy dokumentami definiującymi strategię rozwoju i zagospodarowania oraz jej istotne rejony - dokumentami stanowiącymi prawo miejscowe. Priorytet trzeci - zapewnienie praworządności w planowaniu i realizowaniu procesów przestrzennego rozwoju, skuteczna i wyważona ochrona praw obywatela, właściciela i przedsiębiorcy, przejrzystość polityki przestrzennej Państwa. Priorytet czwarty - wdrożenie do systemu gospodarowania przestrzenią podstawowych instrumentów ekonomicznych - zróżnicowanych terytorialnie i spójnych z polityką rozwoju; kluczowe znaczenie ma w tej dziedzinie podatek od wartości nieruchomości (ad valorem). Priorytet piąty - tworzenie korzystnych warunków dla działalności gospodarczej i prawidłowego działania mechanizmów rynkowych. Służyć temu winna polityka przestrzenna sektora publicznego oraz stabilność i spójność tej polityki. Konieczne są prawne instrumenty pozwalające na budowę równowagi pomiędzy sferą interesu publicznego i prywatnego (...)." Celem systemowej reformy, z którym szczególnie utożsamia się nasze środowisko jest Cel. 6. KPZK 2030: Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego." Bez względu na to, jak szeroko rozumiane jest zadanie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego, tj. opracowanie projektu przepisów rangi ustawowej w zakresie kompleksowej regulacji dotyczącej procesu inwestycyjnobudowlanego", stoimy na stanowisku, że to zadanie konkretnie określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 lipca 2012 r., nie może być interpretowane w sposób naruszający pryncypia dokumentu, bez wątpienia obejmującego sferę szerszą - przestrzenną, przyjętego przez Radę Ministrów już 13 grudnia 2011 r. oraz zaakceptowanego przez Sejm i opublikowanego w Monitorze Polskim - Dzienniku Urzędowym RP z 27 kwietnia 2012 r., tj. Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Co więcej, w tej sytuacji projekt przepisów opracowanych przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Budowlanego, zwłaszcza gdy proces inwestycyjny będzie ona definiować szeroko, jak np. w projekcie Kodeksu Inwestycyjnego" opracowanym przez Izbę Architektów RP, powinien wpisywać się w opracowywany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Plan Działań" zapewniających wdrożenie KPZK To bowiem w dużym stopniu od sprawności i racjonalności procesów inwestycyjno-budowlanych zależy realizacja Celu 6. KPZK, a więc jest oczywiste, że przepisy ich dotyczące muszą być spójne z całościową regulacją dotyczącą sfery przestrzennej, której ten Cel dotyczy. Tak więc - im większy będzie obszar zakres regulacji dotyczącej procesu inwestycyjno-budowlanego" proponowanej przez Komisję, tym większy będzie niezbędny zakres jej spójności (a wręcz podporządkowania), z regulacjami sfery przestrzennej, zwłaszcza tymi dotyczącymi realizacji Celu 6. KPZK. W pracach Komisji Kodyfikacyjnej winny być więc wzięte pod uwagę następujące działania na rzecz przywrócenia i utrwalenia ładu przestrzennego określone w dokumencie KPZK: Wprowadzenie zintegrowanego (spójnego i hierarchicznego) systemu planowania społecznogospodarczego i przestrzennego zdolnego do efektywnej koordynacji działań podmiotów publicznych i polityk publicznych mających największe znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego na różnych poziomach zarządzania Uporządkowanie regulacji zapewniających sprawność i powszechność działania systemu planowania przestrzennego. Wzmocnienie instytucjonalne i jakościowe planowania przestrzennego." Realizacja Celu 6. KPZK 2030 wymaga spójnych i kompleksowych zmian legislacyjnych i instytucjonalnych - w pierwszej kolejności konieczne jest zdefiniowanie na poziomie rządowym Warszawa, ul. Lwowska 5/100, tel./fax: , zg@tup.org.pl

3 kompleksowej polityki dotyczącej sfery przestrzennej oraz określenie skutecznego sposobu jej realizacji. Analiza zarządzania przestrzenią oraz jego konsekwencji ekonomicznych wykazuje, jak bardzo funkcjonowanie gospodarki kraju jest zależne od decyzji przestrzennych. Te konsekwencje mogą występować w krótszym lub dłuższym horyzoncie czasowym - począwszy od wymiernych kosztów realizacji poszczególnych inwestycji oraz wzrostu wartości nieruchomości, po trudniejsze do oszacowania, ale bardzo znaczące koszty jakości życia czy też koszty naruszenia wartości kulturowych i przyrodniczych. Nie ulega jednak żadnej wątpliwości, że racjonalna gospodarka powinna wykluczać marnotrawstwo wywołane przestrzennym chaosem, tworząc struktury przestrzenne generujące rozwój społeczny i ekonomiczny. Z takimi założeniami nie może stać w sprzeczności filozofia regulacji procesu inwestycyjno-budowanego, który - z oczywistych względów - winien być optymalizowany i racjonalizowany. Sprawy ładu przestrzennego, jakości krajobrazu tak zurbanizowanego jak otwartego, przestrzeni publicznej i architektury, dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego muszą być rozpatrywane i rozwiązywane z najwyższą uwagą, gdyż Polska, na tle większości krajów UE niekorzystnie wyróżnia się stanem przestrzeni. Potwierdziła to ostatnio dyskusja przeprowadzona na forum połączonych sejmowych Komisji Infrastruktury oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Zdiagnozowany chaos przestrzenny, ze wszystkimi jego negatywnymi społecznymi, ekonomicznymi i kulturowymi skutkami jest, także w opinii tych Komisji, efektem braku spójnej polityki architektonicznej Państwa. Komisje stwierdzają, że racjonalne zarządzanie przestrzenią i zapobieganie degradacji polskiej przestrzeni winno stanowić jeden z priorytetów Rządu RP, ponieważ jakość przestrzeni przekłada się wprost na jakość życia obywateli Przyjęta przez Rząd i zaakceptowana przez Sejm RP Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 z jej Celem 6.tj.: Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego" to ważny krok do poprawienia jakości polskiej przestrzeni. Kolejnym powinno być stworzenie szerokiej płaszczyzny koordynacji działań legislacyjnych ze sfery, szeroko rozumianej, gospodarki przestrzennej. Komisje wniosły w dezyderacie skierowanym do Prezesa Rady Ministrów (m.in.) o Powołanie międzyresortowej komisji ds. Polskiej Polityki Architektonicznej, która, w sposób skoordynowany i kompleksowy, przygotuje projekt takiej Polityki i założenia koniecznych zmian legislacyjnych." Takim założeniom powinny być podporządkowane także zmiany legislacyjne dotyczące procesu inwestycyjnego. ZG TUP popiera i rekomenduje do dyskusji nad rządowym projektem polityki architektonicznej społeczny projekt Polskiej Polityki Architektonicznej - polityki jakości krajobrazu, przestrzeni publicznej i architektury" uzupełniony Kartą Przestrzeni Publicznej" oraz aneksem ws. wpływu zarządzania przestrzenią na gospodarkę, środowisko i życie społeczne. Jego autorzy wskazują, że wprowadzenie rozwiązań proponowanych w projekcie Polskiej Polityki Architektonicznej (...), pozwoli na uzyskanie istotnych korzyści ekonomicznych, ekologicznych i społecznych, do których trzeba wliczyć zarówno oszczędności w procesie realizacji infrastruktury i zabudowy, niższe koszty eksploatacyjne, ale co najważniejsze zwiększoną jakość i atrakcyjność budowanych struktur miejskich oraz kształtowanej przestrzeni niezurbanizowanej, a co za tym idzie - większą wartość nieruchomości, zaś w konsekwencji - wyższy standard życia mieszkańców i większą konkurencyjność polskich miast w układzie międzynarodowym." Praca nad elementami takiej rządowej polityki w zasadzie jest już rozpoczęta, jako że w KPZK 2030 zapisano szereg propozycji reform systemowych zarysowanych w społecznym projekcie Polskiej Polityki Architektonicznej. Ta zbieżność nie powinna pozostać niezauważona w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego. Dostrzegając oczywiste związki między prawem planowania przestrzennego a prawem budowlanym i jednocześnie widząc potrzebę porządkowania tych dwóch zbiorów przepisów, TUP krytycznie ocenia zamiar łączenia obu tych dziedzin prawa w ramach jednej inicjatywy legislacyjnej. Stanowisko takie wynika ugruntowanego w teorii i praktyce poglądu o niesłuszności traktowania alokacji i lokalizacji inwestycji jako jednego z aspektów (elementów) procesu inwestycyjnobudowlanego, przyjmując nawet jego najbardziej kompleksowe i szerokie rozumienie. Wyznaczanie terenów inwestycyjnych powinno bowiem podlegać ogólnospołecznym i ogólnoekonomicznym kryteriom wyboru. Jesteśmy głęboko przekonani, że decydowanie o tym co i gdzie budować" - to domena planowania publicznego". Natomiast proces inwestycyjno-budowlany powinien być racjonalizowany z punktu widzenia jego sprawności i efektywności, z uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa, co oznacza że jak projektować i budować" - to domena prawa budowlanego Warszawa, ul. Lwowska 5/100, tel./fax: , zg@tup.org.pl

4 ZG TUP podkreśla, iż Towarzystwo - na podstawie dotychczasowych diagnoz wypracowanych w toku środowiskowych dyskusji - uznaje, że poniższe podstawowe założenia - paradygmaty winny stanowić układ odniesienia dla wszelkich poczynań związanych z systemowymi zmianami prawa planowania przestrzennego. Z satysfakcją stwierdzamy, że w dużym stopniu są one respektowane w treści KPZK Ład przestrzenny jest per se dobrem wspólnym, i z tego tytułu daje władzy publicznej możliwość (obowiązek) kształtowania sposobu wykonywania prawa własności nieruchomości. Z tytułu prawa własności nieruchomości nie wynika bezpośrednio prawo do jej zabudowy. Prawo do zabudowy jest reglamentowane na podstawie aktów miejscowego - prawa zagospodarowania przestrzennego. Dokonywanie zmian przeznaczenia terenu i ustalanie warunków zabudowy powinno być, co do zasady, możliwe tylko w drodze stanowienia aktów prawa miejscowego, powiązanych z aktami planowania przestrzennego o charakterze ogólnym (kierunkowym, strategicznym). Plany zagospodarowania przestrzennego: kraju, województw, gmin i wybranych obszarów powinny tworzyć system łączący zakres ich ustaleń z podmiotowością i z zasadą pomocniczości, determinującą stopień hierarchiczności ustaleń prawnych dokumentów planistycznych. Za niedopuszczalne z mocy prawa należy uznać zabudowę nowych terenów, w sytuacji istnienia rezerw na terenach już zabudowanych i wyposażonych w odpowiednią infrastrukturę. Ekspansja zabudowy w sytuacji istnienia rezerw na terenach przeznaczonych do zabudowy w już obowiązujących planach może nastąpić w drodze wyjątku i tylko po uprzednim uzasadnieniu społeczno-ekonomicznym. Z wyrazarrii poważania [prof. dr hab. Tadeusz Markowski] Prezes TUP [arch. Grzegorz A. Buczek] [nota bene: powyższe tezy zredagowano na podstawie tekstów Rezolucji Lubelskiej, KPZK 2030, Stanowiska GKU- A Rekomendowane zasady i zakres reformy praw gospodarki przestrzennej, jako elementu zintegrowanego planowania rozwoju kraju, społecznego projektu Polskiej Polityki Architektonicznej, opinii Oddziału TUP w Warszawie, które rekomendujemy Komisji pod rozwagę w całości] Warszawa, ul. Lwowska 5/100, tel./fax: , zg@tup.org.pl

5 Opinia OW TUP w sprawie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego 1. Zarząd OW TUP podziela w całej rozciągłości stanowisko ZG TUP z lipca 2012 r. w sprawie projektu założeń do zmiany ustawy Prawo budowlane, a w szczególności pragnie podkreślić wyrażoną w nim krytykę: zamiaru łączenia w ramach jednej inicjatywy legislacyjnej problematyki prawnej planowania przestrzennego z prawem budowlanym; zapowiedzi powołania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego. 2. Obecny stan rzeczy (na koniec 2012 r.) wygląda jednak następująco: 1) Ministerstwo (T.BiGM) zrezygnowało z pomysłu łączenia zmiany ustawy Prawo budowlane ze zmianą ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Aktualny projekt założeń nowej ustawy Prawo budowlane znajduje się obecnie powtórnie w fazie uzgodnień. Wg oficjalnego pisma min. Żbika do KWRST z 18 grudnia 2012 ma być on jednak wycofany, a w jego miejsce ma się pojawić projekt nowelizacji ustawy Prawo budowlane, a nie nowej ustawy. 2) Rada Ministrów stosownym rozporządzeniem powołała 10 lipca 2012 r. Komisję Kodyfikacyjną Prawa Budowlanego, stawiając przed nią zadanie opracowania projektu przepisów rangi ustawowej w zakresie kompleksowej regulacji dotyczącej procesu inwestycyjno-budowlanego". Z udokumentowanych enuncjacji i komentarzy wynika, że kodeks ma objąć również przepisy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w części dotyczącej procesu inwestycyjno-budowlanego. Co więcej, właśnie ta okoliczność jest przywoływana jako uzasadnienie odstąpienia od pierwotnego zamiaru łączenia problematyki planowania przestrzennego z nowelizowanym w trybie zwykłym (nie kodeksowym) prawem budowlanym. 3) W planach legislacyjnych rządu poza inicjatywą związaną z opracowaniem kodeksu prawa budowlanego nie ma innej dotyczącej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W KPZK 2030 jest wprawdzie zapowiedź zasadniczych zmian prawa planowania przestrzennego, ale wobec wielomiesięcznego opóźnienia Planu Działań do KPZK (miał być w I kwartale ub. roku) trudno zapowiedź tę traktować jako realną gotowość MRR do rozpoczęcia stosownych prac legislacyjnych. Tym bardziej, że w myśl nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2013 roku artykułu 47a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym minister rozwoju regionalnego "dokonuje, w zakresie kształtowania ładu przestrzennego, przeglądu i analizy zasad, sposobu, a także warunków funkcjonowania instytucji, procedur i instrumentów, oraz przedkłada Radzie Ministrów propozycje zmian, uwzględniając w szczególności kpzk". Przepis ten, sam w sobie dość kuriozalny (nakłada obowiązek będący oczywistą oczywistością" dla każdego ministra właściwego), paradoksalnie, może w praktyce stanowić wygodny pretekst do niepodejmowania działań, do czasu wykonania tychże przeglądów i analiz". 4) W Sejmie trwają prace nad dezyderatem dotyczącym polityki architektonicznej państwa, który ma zawierać m.in. wniosek do Premiera o utworzenie międzyresortowej komisji ds. Polskiej Polityki Architektonicznej, która w sposób skoordynowany i kompleksowy przygotuje projekt takiej polityki i założenia

6 koniecznych zmian legislacyjnych" (cytat ze stenogramu posiedzenia komisji sejmowej, sam projekt dezyderatu nie został ujawniony) 3. Z przytoczonych informacji wynika, że w sprawach planowania przestrzennego mamy do czynienia z działaniami i inicjatywami nieskoordynowanymi. Aktualnie, chcąc nie chcąc, należy przyjąć, że jedynym uruchomionym działaniem rządu mającym na celu zmianę ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym są prace prowadzone w ramach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego. W związku z tym przed TUP-em rysuje się następujący dylemat: czy trwać na stanowisku, że nie należy łączyć zmian w planowaniu przestrzennym z działalnością Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego, czy podejść do sprawy bardziej pragmatycznie, podejmując dialog z Komisją w sprawach dotyczących również planowania przestrzennego. Podejmując decyzję w tej sprawie trzeba mieć na uwadze, że: a) Łączenie kwestii lokalizacyjnych z regulacjami dotyczącymi procesu inwestycyjnobudowlanego jest ze wszech miar niesłuszne. Lokalizacja inwestycji, co do zasady, jest zagadnieniem, które musi być ściśle powiązane z systemem planowania przestrzennego. Wśród licznych argumentów uzasadniających taki punkt widzenia należy wskazać co najmniej dwa. Otóż oderwanie lokalizacji inwestycji od planowania przestrzennego związane byłoby z ryzykiem:: pogwałcenia konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju; nieprzestrzegania ogólnej racjonalności ekonomicznej. b) Trwanie na stanowisku TUP-u z lipca 2012, kwestionującym prawo Komisji Kodyfikacyjnej do zajmowania się problematyką lokalizacji inwestycji (planowania przestrzennego), wobec braku obecnie innych ścieżek" legislacyjnych dotyczących zmiany ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, może spowodować, że Komisja albo uwzględni taki punkt widzenia i ograniczy swoje kompetencje do zagadnień stricte inwestycyjno-budowlanych, albo nie uwzględni. W pierwszym przypadku, bardzo mało prawdopodobnym, skutek byłby taki, że na jakiś czas (do czasu podjęcia innej inicjatywy legislacyjnej) utrwaliłby się obecny stan prawny planowania przestrzennego, postrzegany jako źródło kryzysu polskiej przestrzeni. W drugim przypadku mielibyśmy do czynienia z sytuacją zmuszającą TUP do kontestowania prac Komisji Kodyfikacyjnej z powodów bardziej pryncypialnych niż merytorycznych. 4. Ponieważ powyższy dylemat i wynikająca z niego alternatywa nie zawiera rozwiązania dobrego, konieczne jest rozwiązanie trzecie, zakładające docelowo opracowanie dla terenów zurbanizowanych, a w szczególności dla funkcjonalnych obszarów metropolitalnych kodeksu urbanistycznego Inicjatywa w tej sprawie powinna wyjść ze środowiska urbanistów i powinna być podbudowana jednoznacznymi założeniami takiego kodeksu. Ich opracowanie powinno stać się pierwszorzędnym zadaniem Towarzystwa Urbanistów Polskich w roku 2013, niezależnie od obchodów jubileuszowych - a może właśnie wpisującym się w to wydarzenie! Zadanie to Towarzystwo powinno realizować w ramach istniejącej już współpracy z SARP, IU, IA i innymi organizacjami społeczno-zawodowymi.

7 Niezbędne jest też współdziałanie z organizacjami samorządu terytorialnego (ZMP, UMP, ZGW itd.) 1 5. Powyższy postulat nie jest jednoznaczny z wnioskiem o formalne utworzenie komisji kodyfikacyjnej. Jest zresztą mało realne, żeby rząd zdecydował się w najbliższym czasie na takie posunięcie. Ale nie tylko w tym rzecz. Otóż ustawa o Radzie Ministrów, stanowiąca podstawę powoływania komisji kodyfikacyjnych jako organów wewnętrznych Rady Ministrów, w powiązaniu ze słownikowymi definicjami pojęcia kodyfikacja", każe przyjmować, że celem takiego organu jest zebranie, uporządkowanie i spisanie przepisów z określonej dziedziny prawa, a nie wymyślanie nowych (w znaczeniu aksjologicznym) norm prawnych. 6. Postulat dotyczący kodeksu urbanistycznego należy więc odczytywać w obecnym stanie rzeczy bardziej jako potrzebę określenie przedmiotu, celów i zasad funkcjonowania systemu: zagospodarowanie przestrzenne" niż jako wniosek 0 podjęcie czynność kodyfikacyjnych w znaczeniu legislacyjnym. Chodzi o to, żeby odwrócić niekorzystną tendencję polegającą na tym, że w sprawach planowania przestrzennego regulacje prawne powstają wyprzedzająco w stosunku do koncepcji rozwiązań systemowych. Innymi słowy - najpierw kodeks zasad urbanistycznych, a dopiero potem kodyfikacja przepisów. 7. Wbrew pozorom, wynikającym z dużej liczby opracowań opisujących problemy ładu przestrzennego i zawierających propozycje ich rozwiązań (np. KPZK 2030), opracowanie kodeksu urbanistycznego wymaga poważnej pracy analitycznej 1 koncepcyjnej, a także dyscypliny metodologicznej (tym bardziej, że wiele z dotychczasowych diagnoz i recept kwestionuje przyjęte na początku transformacji aksjomaty nowego modelu planowania przestrzennego). Dlatego też poniższe tezy, jako nie spełniające warunku systemowości, kompletności i wystarczającej szczegółowości, należy traktować jako bardzo ramowe, wstępne i wywoławcze Podział zakresu przedmiotowego kodeksu budowlanego i kodeksu urbanistycznego powinien przebiegać wg zasady, w myśl której dokonywanie zmiany przeznaczenia terenu i ustalanie warunków zabudowy jest domeną KU KU w porównaniu do zakresu dzisiejszej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym powinien obejmować także wybrane tzw. przepisy odrębne, dotyczące w szczególności zagadnień środowiskowych i gospodarki nieruchomościami Dokonywanie zmian przeznaczenia terenu i ustalanie warunków zabudowy powinno być, co do zasady, możliwe tylko w drodze stanowienia aktów prawa miejscowego, powiązanych z aktami planowania przestrzennego o charakterze ogólnym (kierunkowym, strategicznym) Plany zagospodarowania przestrzennego: kraju, województw, gmin i wybranych obszarów powinny tworzyć system łączący zakres ich ustaleń z podmiotowością i z zasadą pomocniczości, determinującą 1 Kwestie organizacyjno-finansowe przygotowania takich założeń, zwłaszcza wobec zawartych w KPZK 2030 zapowiedzi systemowych zmian w planowaniu przestrzennym, mogłyby być ewentualnie przedmiotem rozmów z MRR.

8 stopień hierarchiczności ustaleń prawnych dokumentów planistycznych Planowanie przestrzenne o charakterze ogólnym (kierunkowym) powinno być ściśle (i formalnie) zintegrowane z planowaniem społeczno-gospodarczym (strategiami rozwoju, wieloletnimi prognozami finansowymi) Akty prawa przestrzennego (plany miejscowe i programy zagospodarowania przestrzennego) należy traktować jako zobowiązania publicznoprawne, i w związku z tym powinny one mieć pokrycie w planach finansowo-rzeczowych Planowanie przestrzenne musi być podporządkowane kryteriom racjonalności ekologicznej (a w tym zasad zrównoważonego rozwoju - co jest wymogiem m.in. UE) i ekonomicznej, co oznacza, że plany przestrzenne stosownie, do ich przedmiotu i zakresu, muszą mieć uzasadnienie w postaci ocen środowiskowych oraz analiz ekonomicznych, podlegających kontroli społecznej i audytowi Za niedopuszczalne z mocy prawa należy uznać zabudowę nowych terenów, w sytuacji istnienia rezerw na ternach już zabudowanych i wyposażonych w odpowiednią infrastrukturę. Ekspansja zabudowy w sytuacji istnienia rezerw na terenach przeznaczonych do zabudowy w istniejących planach może nastąpić w drodze wyjątku i tylko po uprzednim uzasadnieniu społeczno-ekonomicznym Ład przestrzenny jest per se dobrem wspólnym, i z tego tytułu daje władzy publicznej możliwość (obowiązek) kształtowania wykonywania prawa własności nieruchomości Z tytułu prawa własności nieruchomości nie wynika bezpośrednio prawo do jej zabudowy. Prawo do zabudowy jest reglamentowane na podstawie aktów miejscowego prawa zagospodarowania przestrzennego. 8. Prace nad KU nie mogą być powodem wstrzymywania zmian przepisów. Należy przyjąć, że kodyfikacja zasad i przepisów urbanistycznych będzie procesem długotrwałym. Jego efekty powinny więc być sukcesywnie wprowadzane w życie na drodze legislacyjnej i/lub w trybie zmian organizacyjnych. W pierwszej kolejności należy wyeliminować z systemu prawnego planowania przestrzennego rozwiązania hybrydowe, które są sprzeczne z logiką funkcjonowania systemu i destrukcyjne dla ładu przestrzennego, a których eliminacja nie spowoduje załamania się systemu. W szczególności dotyczy to decyzji o warunkach zabudowy, których stosowanie powinno być ograniczone tylko do terenów już zabudowanych i do przypadków szczególnych. Powinno temu towarzyszyć uproszczenie procedur planistycznych. W tym celu należy wykorzystać dorobek zawarty w dotychczasowych projektach nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.