7 Szybkość średnia i chwilowa. Prędkość chwilowa

Transkrypt

1 1. Jak opisujemy ruch (15 godzin) Propozycja planu wynikowego z fizyki do programu DKW /99 (Przy kaŝdej umiejętności podano numer standardu, który ta umiejętność pozwala sprawdzić) L.p. Temat lekcji Treści konieczne Treści podstawowe Treści rozszerzone Treści dopełniające 1 Pomiary potrafi zmierzyć róŝne wielkości np. długość, czas, objętość, temperaturę przyrządami o róŝnej dokładności (I/2) c, potrafi dobrać przyrząd o odpowiedniej dla danego pomiaru dokładności (II/2) d, wie, co to jest niepewność pomiarowa 2 Układ odniesienia. Ruch. Względność ruchu 3 Tor ruchu, droga. Wektor przemieszczenia 4 Ruch prostoliniowy jednostajny 5,6 Prędkość i droga w ruchu jednostajnym prostoliniowym wie, co to znaczy, Ŝe ciało znajduje się w ruchu rozumie, Ŝe do opisu ruchu konieczny jest wybór układu odniesienia (I/1) b. zna pojęcie toru potrafi odróŝnić ruch prostoliniowy od krzywoliniowego (I/1) b. wie, Ŝe jeŝeli ciało w jednakowych odstępach czasu przebywa jednakowe drogi, to porusza się ono ruchem jednostajnym (III/1) a, zna jednostki prędkości (I/1,2) a. wie, Ŝe prędkość jest wielkością wektorową (I/1) b, wie, Ŝe w ruchu prostoliniowym jednostajnym wartość prędkości jest stała (II/2) a. potrafi objaśnić co to znaczy, Ŝe ruch i spoczynek są względne (II/2) c, potrafi podać przykłady z Ŝycia codziennego świadczące o względności ruchu (I/1) c. zna i rozróŝnia pojęcia: tor, droga, przemieszczenie (I/1) b, potrafi ustalić cechy wektora przemieszczenia w dowolnych przykładach ruchu (II/2) c. umie obliczyć wartość prędkości w ruchu jednostajnym prostoliniowym (III/2) c, potrafi przeliczać jednostki prędkości (III/2) c. potrafi podać cechy wektora prędkości w wybranych przez siebie przykładach (II/2) c, wie, Ŝe w ruchu prostoliniowym jednostajnym prędkość jest stała (II/2) a, potrafi odczytać z wykresu drogę przebytą we wskazanym czasie, potrafi sporządzić wykres dla ruchu jednostajnego (III/3) c, potrafi opisać połoŝenie dowolnego ciała we wskazanym układzie współrzędnych (III/1) c. wie, Ŝe w ruchu prostoliniowym jednostajnym przebyta droga równa jest wartości wektora przemieszczenia (III/1) b. potrafi wykazać na przykładach, Ŝe prędkość jest wielkością względną (III/1) c, potrafi rozwiązywać zadania wykorzystując poznane zaleŝności dla ruchu jednostajnego prostoliniowego (III/2) d. potrafi samodzielnie dobrać układ odniesienia, związać z nim układ współrzędnych i w tym układzie opisać ruch dowolnego ciała (IV/2). potrafi w układzie współrzędnych zaznaczyć wektor przemieszczenia (II/2) d. korzystając z wykresu dla ruchu jednostajnego potrafi sporządzić wykres (III/3) c, dysponując wykresem w tym ruchu, potrafi wykonać wykres zaleŝności (III/3) c, potrafi rozwiązywać analitycznie i graficznie zadania dla ruchu jednostajnego (III/1,2,3,4). 1

2 7 Szybkość średnia i chwilowa. Prędkość chwilowa 8 Ruchy zmienne. Przyspieszenie 9,10 Analiza ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego umie obliczyć szybkość średnią z jaką porusza się ciało (III/2) c, rozumie konieczność przestrzegania przez uŝytkowników dróg znaków ograniczenia szybkości (III/4) b. wie, Ŝe jeŝeli w jednakowych odstępach czasu ciało przebywa róŝne drogi, to porusza się ono ruchem zmiennym wie, Ŝe jeŝeli wartość prędkości wzrasta, to ciało porusza się ruchem przyspieszonym, gdy wartość prędkości maleje to ciało porusza się ruchem opóźnionym potrafi z wykresu υ (t) odczytać szybkość ciała w danej chwili (II/1) d. wie, Ŝe w ruchu jednostajnym prostoliniowym droga jest proporcjonalna do czasu i umie ją obliczać (III/2,3) c. rozróŝnia szybkość chwilową i szybkość średnią (I/1) b. potrafi, na podstawie danych z doświadczenia, wykonać wykres zaleŝności (II/1,2) c, zna definicję przyspieszenia i jego jednostki (I/1,2) a, rozumie co to znaczy, Ŝe wartość przyspieszenia wynosi np. 2m/s 2 (II/2) e. potrafi zbadać doświadczalnie ruch jednostajnie przyspieszony (II/2) c, wie, Ŝe gdy przyspieszenie ciała jest stałe, to porusza się ono ruchem jednostajnie zmiennym potrafi sporządzić wykres w ruchu jednostajnie przyspieszonym (III/3) c, wie, Ŝe w ruchu jednostajnie przyspieszonym szybkość jest proporcjonalna do czasu (III/3) b, umie obliczać szybkość i drogę przebytą przez ciało w tym ruchu (III/2) c, wie, Ŝe drogi przebyte w kolejnych sekundach ruchu potrafi uzasadnić dlaczego w ruchu po linii prostej w tę samą stronę szybkość równa jest wartości prędkości (III/1) c. korzystając z definicji wartości przyspieszenia potrafi obliczać zmiany szybkości czas w którym one zaszły (III/2) c. umie sporządzić wykresy s(t), a(t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego prostoliniowego (III/3) c, potrafi na podstawie złoŝonych wykresów s(t) i υ (t) opisać ruch ciała (III/3) c, potrafi, korzystając z wykresu υ (t), obliczyć drogę jako pole pod wykresem (III/3,2) c. potrafi oszacować wartość przyspieszenia samochodu, w którym jedzie, korzystając ze wskazań szybkościomierza (III/1) d. potrafi rozwiązywać zadania obliczeniowe i graficzne z wykorzystaniem poznanych zaleŝności (IV). 2

3 11 Ruch jednostajnie opóźniony 12,13 Powtórzenie wiadomości. Rozwiązywanie zadań 14 Sprawdzian wiadomości 15 Omówienie wyników sprawdzianu jednostajnie przyspieszonego (gdy υ = 0 ) mają się do siebie 0 jak kolejne liczby nieparzyste (III/2) a. wie, Ŝe w ruchu jednostajnie opóźnionym wartość prędkości w równych odstępach czasu maleje jednakowo potrafi rozwiązywać zadania wykorzystując definicje i proste, zaleŝności między poznanymi wielkościami fizycznymi (III) c. umie sporządzić wykres υ (t) dla ruchu prostoliniowego jednostajnie opóźnionego (III/3) c. na podstawie wykresu zaleŝności υ (t) dla ruchu jednostajnie przyspieszonego umie obliczyć przyspieszenie ciała i drogę przebytą w danym czasie (II/1) c, potrafi z wykresu υ (t) w ruchu jednostajnie opóźnionym obliczyć drogę przebytą przez ciało (III/2,3) c, potrafi rozwiązywać zadania stosując poznane zaleŝności dla ruchu jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie opóźnionego (III/2,3). potrafi rozwiązywać zadania problemowe (rachunkowe, graficzne i teoretyczne) (IV). mając wykres zaleŝności υ (t) dla ruchów jednostajnie zmiennych potrafi sporządzić wykresy a(t) oraz s(t) (III/3) c, potrafi wykorzystać informacje o ruchach do rozwiązywania złoŝonych zadań obliczeniowych i graficznych (IV). 2. Siły w przyrodzie (15 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Przykłady potrafi wymienić róŝne róŝnych rodzajów rodzaje oddziaływań oddziaływań potrafi na prostym przykładzie wykazać wzajemność oddziaływań (I/1) b, Treści podstawowe rozpoznaje na przykładach oddziaływania bezpośrednie (mechaniczne) i "na odległość" (II/2) c, rozpoznaje na przykładach statyczne i dynamiczne skutki oddziaływań (II/2) c, Treści rozszerzone Treści dopełniające 3

4 2 Siła jako wielkość wektorowa 3 Siła równowaŝąca i siła wypadkowa wie, Ŝe opisując oddziaływania posługujemy się pojęciem siły, która jest miarą oddziaływania (I/1) b, wie, Ŝe wartość siły wyraŝamy w niutonach (I/1) b, potrafi zmierzyć wartość siły za pomocą siłomierza (II/2) g, potrafi na przykładzie określić cechy siły (I/1) b. rozumie pojęcie siły wypadkowej, potrafi objaśnić je na przykładzie (I/1) b, wie, Ŝe dwie siły działające na ciało równowaŝą się gdy mają taki sam kierunek, taką samą wartość i przeciwne zwroty 4 Siła spręŝystości rozpoznaje siły występujące w przyrodzie w prostych przykładach z otoczenia (I/1) c. 5 Bezwładność ciał. I zasada dynamiki wie, Ŝe bezwładność to cecha ciała, która wiąŝe się z jego masą wie, Ŝe masę wyraŝamy w kilogramach (I/2) d, rozpoznaje na przykładach zjawisko bezwładności (I/1) c, wie, Ŝe jeśli ciało spoczywa, to siły działające na to ciało równowaŝą się rozumie, co to znaczy, Ŝe siła jest wielkością wektorową i potrafi ją przedstawić graficznie (II/2) f. potrafi znaleźć graficznie wypadkową dwóch sił o tym samym kierunku (II/2) c, rozumie pojęcie siły równowaŝącej, potrafi znaleźć graficznie siłę równowaŝącą inną siłę (II/2) c, potrafi podać przykłady działania siły spręŝystości (II/2) g, wie, Ŝe wydłuŝenie spręŝyny jest wprost proporcjonalne do działającej siły (II/2) e. rozpoznaje w trudniejszych przykładach zjawisko bezwładności (III/1) c, wie, Ŝe masa jest miarą bezwładności ciała (II/2) a, rozumie treść I zasady dynamiki (II/2) c, wie, Ŝe jeŝeli siły równowaŝą się to ich wypadkowa wynosi zero (II/2) b. potrafi wskazać i nazwać źródła sił działających na ciało (III/1) b, potrafi w dowolnym przykładzie wskazać siły działające na ciało, narysować wektory tych sił oraz podać ich cechy (III/1) c. potrafi znaleźć siłę wypadkową kilku sił działających wzdłuŝ jednej prostej (II/1,2) e, potrafi narysować siłę równowaŝącą kilka sił działających wzdłuŝ jednej prostej (II/1,2) e. wie, Ŝe wartość siły spręŝystości ciała jest wprost proporcjonalna do jego odkształcenia (III/1) a. stosuje I zasadę dynamiki do wyjaśniania prostych zjawisk z otoczenia (III/1) d. potrafi rozwiązywać problemowe zadania jakościowe i obliczeniowe (IV). potrafi rozwiązywać jakościowe problemy dynamiczne tzn. znajdować siły działające na ciała w konkretnych przypadkach (III/1) d. potrafi rozwiązywać jakościowe zadania problemowe dotyczące bezwładności ciał (IV), wie, Ŝe siły równowaŝące się mogą być róŝnej natury (II/2) a. 6 Od czego zaleŝy iloraz szybkości uzyskanych przez ciała wzajemnie oddziałujące? wie, Ŝe szybkości uzyskane przez oddziałujące wzajemnie ciała zaleŝą od mas tych ciał (I/1) b. wie, Ŝe szybkości uzyskane przez oddziałujące wzajemnie ciała są odwrotnie proporcjonalne do ich mas (II/2) b. potrafi wykorzystywać υ1 m2 zaleŝność = do υ m 2 1 rozwiązywania zadań (III/2) c. potrafi wskazać przykłady wykorzystania dynamicznego pomiaru masy (III/4) d. 4

5 7 Pęd ciała. Zasada zachowania pędu 8,9 II zasada dynamiki wie, Ŝe wartość pędu ciała zaleŝy od jego masy i szybkości wie, Ŝe aby wprawić ciało w ruch lub zatrzymać je, trzeba działać siłą (I/1) b, potrafi intuicyjnie stosować II zasadą dynamiki w prostych przykładach z Ŝycia codziennego (I/1) c. potrafi obliczyć wartość pędu znając masę i wartość prędkości ciała (I/2) a, potrafi intuicyjnie posługiwać się zasadą zachowania pędu (zna pojęcie odrzutu) (I/1) b. zna i rozumie treść II zasady dynamiki Newtona (I/1), (II/2) b, zna definicję 1 N (I/2) d, umie wyjaśnić co to znaczy, Ŝe siła ma wartość np. 5 N (II/2) e. rozumie, Ŝe pęd jest wektorem o kierunku i zwrocie wektora prędkości ciała (II/2) b, stosuje zasadę zachowania pędu do wyjaśniania prostych zjawisk (III/1) c, rozumie zasadę zachowania pędu i potrafi ją stosować w zadaniach nie wymagających formalnych rachunków (III/1) c. stosuje II zasadę dynamiki i zasadę zachowania pędu do wyjaśniania prostych zjawisk z otoczenia (III/1) d, potrafi obliczyć kaŝdą wielkość z równania F = ma (III/2) c. potrafi rozwiązywać jakościowe zadania problemowe dotyczące zasady zachowania pędu (IV), potrafi stosować zasadę zachowania pędu do rozwiązywania zadań (dla dwóch ciał początkowo spoczywających lub zderzenia niespręŝystego dwóch ciał poruszających się w tę samą stronę) (III/2) D. potrafi rozwiązywać złoŝone problemy stosując poznane prawa i zaleŝności (IV), wie, Ŝe zmiana pędu ciała zaleŝy od działającej na ciało siły i czasu jej działania (III/1) b. 10 Siła cięŝkości. Swobodne spadanie ciał 11 III zasada dynamiki wie, Ŝe Ziemia przyciąga wszystkie ciała wie, Ŝe siła cięŝkości czyli siła, jaką Ziemia przyciąga ciało jest wprost proporcjonalna do masy tego ciała (II/2) a. intuicyjnie posługuje się III zasadą dynamiki (I/1) c. potrafi obliczyć cięŝar ciała znając jego masę (III/2) c, umie objaśnić róŝnicę między masą i cięŝarem (III/1) b, rozumie co to znaczy, Ŝe ciało spada swobodnie (II/2) b, wie, Ŝe ciała spadają swobodnie ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem ziemskim on wartości g wie, Ŝe siły wzajemnego oddziaływania dwóch ciał mają jednakowe wartości, jednakowe kierunki i przeciwne zwroty, umie podać przykład (I/1) b. potrafi obliczyć masę ciała z wykresu a (F) (III/2,3) c, potrafi wyjaśnić spadanie ciał w oparciu o zasady dynamiki Newtona (III/1) b, potrafi obliczyć h i υ w spadku swobodnym (III/2) a,c. zna i rozumie III zasadę dynamiki Newtona (I/1), (II/2) b, potrafi stosować III zasadę dynamiki do wyjaśniania prostych zjawisk z otoczenia (III/1) d, wie, Ŝe siły akcji i reakcji są tej samej natury (np. obie potrafi rozwiązywać zadania z zastosowaniem równań opisujących swobodny spadek ciał (III/2) a,b,c. umie wyjaśnić zjawisko tarcia na podstawie oddziaływań międzycząsteczkowych (IV), potrafi rozwiązywać jakościowe problemy dotyczące sił tarcia (IV). 5

6 grawitacyjne, obie spręŝyste) (II/2) e 12 Tarcie. Siła tarcia wie, Ŝe jedną z przyczyn występowania tarcia jest chropowatość stykających się powierzchni potrafi wymienić niektóre sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia (I/1) b, wie, Ŝe na ciała poruszające się w powietrzu działa siła oporu powietrza 13 Sprawdzian wiadomości 14,15 Omówienie wyników sprawdzianu potrafi podać przykłady ciał, między którymi działają siły tarcia (I/1) c, wie, Ŝe tarcie występujące przy toczeniu ma mniejszą wartość niŝ przy przesuwaniu jednego ciała po drugim (II/2) a, potrafi rozpoznać przykłady poŝytecznego i szkodliwego działania siły tarcia (II/2) g. wie, Ŝe wartość siły tarcia zaleŝy od rodzaju powierzchni trących i wartości siły nacisku (III/1) d, potrafi podać sposoby zmniejszania i zwiększania oporów ruchu (III/4) b. umie wyjaśnić zjawisko tarcia na podstawie oddziaływań międzycząsteczkowych (III/1) b, potrafi rozwiązywać jakościowe problemy dotyczące sił tarcia (IV). 3. Wyruszamy w kosmos (7 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1,2 Ruch po okręgu wie, Ŝe w ruchu jednostajnym po okręgu wartość prędkości (szybkość) jest stała, a jej kierunek zmienia się potrafi podać przykłady ruchu po okręgu (I/1) c. 3 Powszechne ciąŝenie wie, Ŝe wszystkie ciała przyciągają się wzajemnie wie, Ŝe masa ciała nie zaleŝy od miejsca, w którym się to ciało znajduje Treści podstawowe zna pojęcia: promień, okres obiegu wie, Ŝe warunkiem ruchu po okręgu jest działanie siły wypadkowej zwróconej do środka tego okręgu umie obliczyć szybkość 2π r korzystając ze wzoru υ = T (I/2) a. wie, Ŝe wartość siły grawitacji jest tym większa im większe są masy oddziałujących ciał oraz tym mniejsza im bardziej oddalone są ciała (II/2) a, potrafi graficznie przedstawić siły grawitacji oddziałujących mas (II/2) c. Treści rozszerzone rozumie, Ŝe w ruchu po okręgu zmienia się kierunek prędkości (II/2) b, umie narysować wektor prędkości ciała w ruchu po okręgu (II/2) f, umie narysować wektor siły dośrodkowej (II/2) f, potrafi przewidzieć, jak porusza się ciało w chwili, gdy przestaje na nie działać siła dośrodkowa (III/1,4) c. wie, Ŝe wartość siły ciąŝenia powszechnego jest wprost proporcjonalna do iloczynu mas oddziałujących ciał i odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości między nimi (III/2) b. Treści dopełniające potrafi objaśnić działanie siły dośrodkowej na przykładach z Ŝycia codziennego (II/2) g, potrafi doświadczalnie wykazać, Ŝe wzrost wartości siły dośrodkowej powoduje wzrost wartości prędkości (IV). potrafi rozwiązywać problemy związane z prawem powszechnego ciąŝenia (IV). 6

7 4,5 Układ Słoneczny wie, Ŝe planety krąŝą wokół Słońca i Ŝe Ziemia jest jedną z planet wie, Ŝe naturalnym satelitą Ziemi jest KsięŜyc wie, Ŝe obserwacje astronomiczne moŝna prowadzić "okiem nieuzbrojonym" lub za pomocą lunet, teleskopów wie, Ŝe Słońce jest gwiazdą 6,7 Obiekty astronomiczne we Wszechświecie. Historia lotów kosmicznych. potrafi wymienić obiekty astronomiczne, które moŝna zobaczyć "okiem nieuzbrojonym" na nocnym oraz dziennym niebie wie co to jest rok świetlny wie jakie obiekty występują w Układzie Słonecznym potrafi podać podstawowe informacje o wybranej planecie (II/2) a, wie, jak okres obiegu planety wokół Słońca zaleŝy od jej odległości od Słońca (II/2) c, rozumie znaczenie odkryć Kopernika (I/1) b. wie kiedy odbył się pierwszy lot człowieka w Kosmos i kiedy pierwszy człowiek lądował na KsięŜycu wie co to są gwiazdy, komety, meteory, meteoryty wie, Ŝe nasza galaktyka to Droga Mleczna wie, Ŝe do określania odległości w Układzie Słonecznym stosuje się jednostkę zwaną jednostką astronomiczną (I/2) d, rozumie, Ŝe w ruchu planet i satelitów siłą dośrodkową jest siła grawitacji (II/2) b, potrafi wyjaśnić kiedy zachodzi zaćmienie Słońca, KsięŜyca (III/1) c. potrafi objaśnić co to są czarne dziury, pulsary, planetoidy (III/1) c, zna działanie silnika rakietowego (II/2) g. potrafi zastosować prawa dynamiki do wyjaśnienia (jakościowego) ruchu planet wokół Słońca oraz ruchu KsięŜyca i sztucznych satelitów (III/1) d, wie dlaczego Słońce jest źródłem energii (III/1) a. zna załoŝenia teorii Wielkiego Wybuchu (III/1) a. 4. Praca. Moc. Energia mechaniczna (13 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Praca i jej wie, ze w sensie fizycznym jednostki praca wykonywana jest wówczas gdy działaniu siły towarzyszy przemieszczenie lub odkształcenie ciała (I/1) b, rozpoznaje przykłady wykonywania pracy mechanicznej (I/1) c, wie, Ŝe jednostką pracy jest 1 J (I/2) d. Treści podstawowe umie obliczać pracę ze wzoru: W = F s, gdy kierunek i zwrot stałej siły jest zgodny z kierunkiem i zwrotem przemieszczenia (III/2) c, zna definicję 1J potrafi wyrazić 1J przez jednostki podstawowe układu SI (I/2) d, zna i umie przeliczać jednostki pochodne (III/2) c, potrafi wyjaśnić co to znaczy, Ŝe wykonana praca ma wartość np. 35 J (II/2) e. Treści rozszerzone poprawnie posługuje się poznanym wzorem na pracę (jest świadom jego ograniczeń) (II/2) e, znając wartość pracy potrafi obliczyć wartość F lub s (III/2) c, wie, ze gdy siła jest prostopadła do przemieszczenia to praca wynosi zero (II/2) a, odróŝnia pracę wykonywaną przez siłę równowaŝącą daną siłę (np. siłę grawitacji, spręŝystości) od pracy tej siły (II/2) b. Treści dopełniające potrafi sporządzić wykres F(s) dla F = const (III/3) b, potrafi z wykresu F(s) obliczać pracę wykonaną na dowolnej drodze (II/1) d, (III/2) c, potrafi obliczyć wartość siły korzystając z wykresu W(s) (II/1) d, (III/2) c. 7

8 2 Moc i jej jednostki wie, Ŝe róŝne urządzenia mogą tę samą pracę wykonać w róŝnym czasie, tzn. mogą pracować z róŝną mocą potrafi na prostych przykładach z Ŝycia codziennego rozróŝniać urządzenia o większej i mniejszej mocy (I/1) c, wie, Ŝe jednostką mocy jest 1 W (I/2) d. 3 Rozwiązywanie problemów praca, moc urządzeń 4 Energia wie, Ŝe praca wykonywana mechaniczna nad ciałem moŝe być "zmagazynowana" w formie energii (I/1) b, rozumie, Ŝe ciało posiada energię gdy zdolne jest do wykonania pracy (I/1) b, wie, Ŝe jednostką energii jest 5 Energia potencjalna 1J (I/2) d. rozróŝnia ciała posiadające energię potencjalną cięŝkości i potencjalną spręŝystości (I/1) b, wie, Ŝe jeśli zmienia się połoŝenie ciała względem Ziemi, to zmienia się jego energia potencjalna cięŝkości (I/1) b. wie, Ŝe o mocy decyduje praca wykonywana w jednostce czasu (II/2) a, potrafi obliczać moc korzystając z definicji (III/2) c, potrafi wyjaśnić co to znaczy, Ŝe moc urządzenia wynosi np. 20 W (III/1) e, zna jednostki pochodne 1 kw, 1 MW i potrafi dokonywać ich przeliczeń (I/2) d, (III/2) c. potrafi na przykładach rozpoznać ciała zdolne do wykonania pracy (II/2) g. potrafi obliczać zmianę energii potencjalnej cięŝkości danego ciała (I/2) a, rozumie sens tzw. poziomu zerowego energii (I/1) b. potrafi obliczać W lub t korzystając z definicji mocy (III/2) c. rozumie pojęcie układu ciał (III/4) a, wie, jakie siły nazywamy wewnętrznymi a jakie zewnętrznymi (III/1) a, potrafi wskazać źródła sił zewnętrznych (II/2) d,g. potrafi obliczyć kaŝdą z wielkości z równania E p = mgh (III/2) c, rozumie, Ŝe zmiana energii potencjalnej zaleŝy od zmiany odległości między ciałami a nie od toru po jakim poruszało się któreś z tych ciał (III/1) b. potrafi rozwiązywać zadania korzystając z poznanych zaleŝności (III/2) c, d. potrafi zapisać równaniem zmianę energii mechanicznej układu, np. przyrost energii E = (III/2) d. m W z potrafi obliczyć energię potencjalną grawitacji względem dowolnie wybranego poziomu zerowego (III/3) b, potrafi sporządzać wykres E p (h) dla m = const (III/3) b, potrafi z wykresu E p (h) obliczyć masę ciała (III/2) b,c. 6 Energia kinetyczna wie, Ŝe energię kinetyczna posiadają ciała będące w ruchu wie, Ŝe energia kinetyczna zaleŝy od masy ciała i jego szybkości potrafi wskazać przykłady ciał posiadających energie kinetyczną (I/1) c. umie obliczać energie 2 mυ kinetyczną ciała: E k = 2 (I/2) a, (III/2) c. 2 mυ potrafi z równania E k = 2 obliczyć masę ciała (III/2) c. 2 mυ potrafi z równania E k = 2 obliczyć szybkość ciała (III/2) c, potrafi z wykresu E ( υ 2 ) k obliczyć masę ciała (II/1) d, (III/2) c. 8

9 7,8 Zasada zachowania energii mechanicznej wie, Ŝe energia kinetyczna ciała moŝe zamieniać się w energię potencjalną i odwrotnie potrafi na podanym prostym przykładzie omówić przemiany energii (I/1) c. 9* Maszyny proste wie jak działają siły na dźwigni dwustronnej potrafi wskazać w swoim otoczeniu przykłady maszyn prostych (I/1) c. 10* Wykonywanie pracy za pomocą maszyn prostych 11 Powtórzenie wiadomości 12 Sprawdzian 13 Omówienie wyników sprawdzianu wie, Ŝe maszyny proste ułatwiają wykonywanie pracy zna zasadę zachowania energii mechanicznej, potrafi ją poprawnie sformułować (I/1) b. zna warunek równowagi dźwigni dwustronnej wie, Ŝe tyle razy "zyskujemy na sile" ile razy ramię siły działania jest większe od ramienia siły oporu (II/2) e, (II/1) e. rozumie, Ŝe stosując maszyny proste moŝna "zyskać na sile" lub zmienić zwrot siły na bardziej korzystny (II/2) e, rozumie, Ŝe stosując maszyny proste nie "zyskujemy na pracy" (II/2) b. potrafi wskazać przykłady praktycznego wykorzystywania przemian energii np. w działaniu kafara, zegara, łuku) (II/2) g, potrafi stosować zasadę zachowania energii do rozwiązywania typowych zadań rachunkowych (III/1,2) c. potrafi rozwiązywać zadania z zastosowaniem warunku równowagi maszyn prostych (III/2) C. potrafi obliczać pracę wykonaną z uŝyciem maszyn prostych (I/2) a, (III/2) c. potrafi rozwiązywać problemy wykorzystując zasadę zachowania energii (IV/1). zna warunki równowagi róŝnych maszyn prostych (np. bloków, kołowrotu) (II/2) C. potrafi rozwiązywać problemy związane z zastosowaniem maszyn prostych (IV). 5. Właściwości materii. Przemiany energii w zjawiskach cieplnych (14 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Trzy stany potrafi wskazać przykłady ciał skupienia w stanie ciekłym, stałym i substancji gazowym umie poprawnie nazwać i rozróŝnić następujące zjawiska: topnienie, krzepnięcie, parowanie i skraplanie (I/1) b, potrafi podać przykłady wymienionych zjawisk (I/1) c. Treści podstawowe zna podstawowe właściwości ciał w róŝnych stanach skupienia (III/1) a, potrafi podać przykłady wykorzystania właściwości substancji w codziennym Ŝyciu (II/2) g. Treści rozszerzone potrafi zaproponować doświadczenia pokazujące właściwości substancji w róŝnych stanach skupienia (IV/1), wie, na czym polega sublimacja i resublimacja Treści dopełniające potrafi wyjaśnić wyniki doświadczeń, w których demonstruje się właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (IV/1) b. 9

10 2,3 Model kinetyczno- -molekularnej budowy materii wie, Ŝe materia zbudowana jest z cząsteczek, które oddziałują między sobą i nieustannie poruszają się potrafi posługiwać się termometrem (I/1) c, zna róŝne rodzaje termometrów 4 Gęstość substancji wie, Ŝe substancje róŝnią się gęstością potrafi wyznaczyć masę ciała (II/2) c, potrafi wyznaczyć objętość cieczy za pomocą menzurki (II/2)c C, potrafi odszukać w tablicach gęstość danej substancji (II/1) c. 5 Energia wewnętrzna ciała 6 Cieplny przepływ energii wie, Ŝe wzrasta temperatura ciał, trących o siebie wie, Ŝe zmiana temperatury ciała świadczy o zmianie jego energii wewnętrznej wie, Ŝe energię wewnętrzną wyraŝamy w dŝulach (I/2) d. wie, Ŝe po zetknięciu ciał następuje przepływ ciepła (energii) od ciała o wyŝszej temperaturze do ciała o niŝszej temperaturze wie na czym polega dyfuzja wie co to są siły spójności i przylegania potrafi wskazać przykłady zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał w róŝnych stanach skupienia (II/2) b, wie, Ŝe w działaniu termometru cieczowego wykorzystuje się zjawisko rozszerzalności temperaturowej cieczy (III/1) a, potrafi zapisać temperaturę (np. powietrza) z uwzględnieniem niepewności pomiarowej (I/2) c. zna pojęcie gęstości i wzór definicyjny zna jednostki gęstości (I/2) a, wie, Ŝe ta sama substancja ma róŝną gęstość w róŝnych stanach skupienia (I/1) b. zna i rozumie pojęcie energii wewnętrznej (I/1) b, wie, Ŝe temperatura ciała jest miarą średniej energii kinetycznej cząsteczek umie podać przykłady zmiany energii wewnętrznej ciała na skutek wykonywania pracy (II/2) g. wie, Ŝe cieplny przepływ energii moŝe odbywać się przez przewodzenie, konwekcję i promieniowanie (II/2) a, potrafi wyjaśnić właściwości ciał w róŝnych stanach skupienia w oparciu o model kinetyczno-molekularnej budowy materii (III/1) b, wie, jak skaluje się termometr w skali Celsjusza (II/2) g, potrafi przeliczać temperatury w skali Celsjusza na skalę Kelvina i na odwrót (I/2) c. potrafi obliczyć masę i objętość korzystając z definicji gęstości (I/2) a, potrafi wyjaśnić dlaczego w róŝnych stanach skupienia dana substancja ma róŝną gęstość (III/1) b. rozumie dlaczego podczas ruchu z tarciem nie jest spełniona zasada zachowania energii mechanicznej (III/1) b, potrafi objaśnić kiedy energia wewnętrzna rośnie a kiedy maleje (III/1) b. potrafi, korzystając z modelu budowy materii, objaśnić na czym polega przewodzenie ciepła (III/1) c. potrafi omówić róŝne skale temperatur (II/2) b, potrafi objaśnić znaczenie przebiegu zjawiska rozszerzalności temperaturowej wody w przyrodzie (III/1) c. potrafi rozwiązywać zadania obliczeniowe i nieobliczeniowe korzystając z definicji gęstości (III/1,2). potrafi rozwiązywać zadania problemowe związane z przemianą energii mechanicznej w energię wewnętrzną oraz odwrotnie (IV/1) b. potrafi uzasadnić, dlaczego w cieczach i gazach cieplny przepływ energii odbywa się głównie przez konwekcję (III/1) b. 10

11 7 I zasada termodynamiki wie, Ŝe proces wymiany ciepła trawa do chwili wyrównania się temperatur potrafi wskazać przykłady przewodników i izolatorów ciepła oraz ich zastosowania (I/1) c. wie, Ŝe energię wewnętrzną ciała moŝna zmieniać poprzez wykonywanie pracy oraz cieplny przepływ energii (I/1) A. 8 Ciepło właściwe wie, Ŝe ciepło właściwe róŝnych substancji jest róŝne 9 Topnienie i krzepnięcie wie, Ŝe aby ciało mogło ulec stopieniu musi mieć temperaturę topnienia i musi pobierać energię (I/1) b, wie, Ŝe aby zachodziło zjawisko krzepnięcia, ciało musi mieć temperaturę krzepnięcia i musi oddawać energię (I/1) b, umie odczytać z tablic ciepło topnienia róŝnych substancji (II/1) c. potrafi wskazać odpowiednie przykłady (II/2) g. potrafi sformułować I zasadę termodynamiki (II/2) f, potrafi wskazać przykłady z Ŝycia świadczące o słuszności tej zasady (II/2) g. wie, co to znaczy, Ŝe ciepło właściwe wynosi np. J 4200 (II/2) e, kg C rozumie znaczenie duŝej wartości ciepła właściwego wody (III/1) d, potrafi rozwiązywać proste zadania z wykorzystaniem wzoru: Q = cm t (III/2) c. wie, co to znaczy, Ŝe ciepło kj topnienia wynosi np. 334 kg (II/2) e, potrafi posługiwać się równaniem: Q = c m (III/2) c, na wykresie zaleŝności temperatury ciała od dostarczanej lub oddawanej energii, potrafi wskazać proces topnienia lub krzepnięcia, nazwać stan skupienia, odczytać temperaturę przemiany fazowej (II) b. t rozumie I zasadę termodynamiki jako przykład zasady zachowania energii (II/2) e. zna definicję ciepła właściwego (I/1) A, potrafi obliczać kaŝdą wielkość z równania Q = cm t (III/2) c. potrafi objaśnić dlaczego podczas topnienia i krzepnięcia temperatura pozostaje stała mimo zmiany energii wewnętrznej ciała (III/1) b. potrafi stosować I zasadę termodynamiki do rozwiązywania złoŝonych problemów (IV). potrafi określić ciepło właściwe substancji korzystając z wykresu t (Q) dla danej masy (II/1) d, (III/2) c. potrafi rozwiązywać zadania stosując poznane zaleŝności (III/2) c. 11

12 10 Parowanie, wie, Ŝe podczas parowania wie, co to znaczy, Ŝe ciepło wrzenie i (wrzenia) ciało musi pobierać kj skraplanie energię a podczas skraplania parowania wynosi np kg oddawać energię (II/2) b, (II/2) b, wie, Ŝe ciecz wrze pod normalnym ciśnieniem w ściśle na wykresie zaleŝności określonej temperaturze zwanej temperatury ciała od temperaturą wrzenia, np. woda dostarczanej lub oddawanej w temperaturze 100 O C (II/2) a. energii, potrafi wskazać proces wrzenia lub skraplania, nazwać stan skupienia, odczytać temperaturę przemiany fazowej (III/1) c. 11 Bilans energii wie co to jest i do czego słuŝy wie, Ŝe w izolowanym wewnętrznej kalorymetr układzie ciał energia (ciepło) potrafi podać przykłady pobrana przez ciało o niŝszej podobnych urządzeń w Ŝyciu temperaturze jest równa energii codziennym (I/1) c. oddanej przez ciało o wyŝszej temperaturze (II/2) c, potrafi obliczyć energię pobraną i oddaną w procesie wymiany ciepła (III/2) c. 12 Sprawdzian wiadomości z wykorzystaniem wykresów zaleŝności t(q) dla poznanych procesów 13,14 Omówienie wyników sprawdzianu potrafi objaśnić na co wykorzystywana jest energia dostarczana podczas parowania i wrzenia (III/1) c, potrafi obliczyć energię potrzebną do odparowania określonej ilości substancji w temperaturze wrzenia (III/2) c. potrafi zapisać równanie bilansu cieplnego dla prostego przypadku wymiany energii (ciepła) między dwoma ciałami (III/2) c. potrafi rozwiązywać zadania stosując poznane zaleŝności oraz odpowiednie wykresy (III/3) c. potrafi zaprojektować doświadczenie pozwalające wyznaczyć ciepło właściwe substancji (IV). 6. O drganiach i falach spręŝystych (11 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Ruch drgający rozpoznaje ruch drgający spośród innych ruchów (I/1) c, potrafi wskazać w najbliŝszym otoczeniu przykłady ciał wykonujących ruch drgający (I/1) c, zna pojęcia: połoŝenie równowagi, wychylenie wie kiedy drgania są gasnące Treści podstawowe zna pojęcia słuŝące do opisu ruchu drgającego i rozumie ich znaczenie: amplituda, okres, częstotliwość, wie, w jakich jednostkach wyraŝamy te wielkości (I/1) b, (I/2) d, potrafi wyjaśnić co to znaczy, Ŝe częstotliwość drgań wynosi np. 15 Hz (II/2) e, rozumie, Ŝe dla podtrzymania ruchu drgającego naleŝy ciału dostarczać energii (II/2) a. Treści rozszerzone potrafi obliczyć okres drgań gdy znana jest częstotliwość i odwrotnie (I/2) a, potrafi określić jak zwrócona jest siła wywołująca ruch drgający (III/1) c. Treści dopełniające potrafi wyjaśnić jak zmienia się prędkość ciała w ruchu drgającym (III/1) c, potrafi uzasadnić dlaczego ciało drgające porusza się na przemian ruchem przyspieszonym lub opóźnionym (III/1) d. 12

13 2 Wahadło wie, Ŝe okres wahadła matematycznego zaleŝy od jego długości 3 Fala spręŝysta wie, Ŝe fale spręŝyste nie mogą rozchodzić się w próŝni wie, Ŝe są dwa rodzaje fal poprzeczne i podłuŝne 4 Odbicie i ugięcie fali wie, Ŝe dobiegająca do przeszkody fala moŝe być odbita lub pochłonięta wie, Ŝe na szczelnie fala płaska moŝe ulec ugięciu (dyfrakcji) 5 Nakładanie się fal rozumie, Ŝe fale mogą się nakładać, czyli mogą ulegać interferencji (I/1) b. wie, jak okres wahadła zaleŝy od jego długości (II/2) b, wie, na czym polega izochronizm wahadła potrafi uzasadnić w jakim celu nakręca się spręŝynę zegara wahadłowego (III/1) c, (II/2) f. wie, Ŝe szybkość rozchodzenia się fali jest stała w danym ośrodku (II/2) a, odróŝnia ruch fali od ruchu drgającego cząsteczek biorących udział w ruchu falowym (II/2) b, wie, kiedy fala jest poprzeczna a kiedy podłuŝna (I/1) b. wie, jaką falę nazywamy falą płaską a jaką kolistą, potrafi to określić na podstawie rysunku (II/2) b, potrafi opisać zjawisko dyfrakcji czyli ugięcia fali (np. przejście fali przez szczelinę) (III/1) c, wie, kiedy fala płaska rozchodząca się na wodzie moŝe ulec załamaniu (III/1) b. wie, Ŝe wskutek interferencji powstają miejsca wzmocnień i wygaszeń drgań cząsteczek ośrodka (II/2) b. potrafi doświadczalnie wyznaczyć okres drgań wahadła (IV/1) a, zna związek między długością wahadła i jego okresem (III/2) a, rozumie co naleŝy zrobić aby wyregulować zegar wahadłowy, który się opóźnia lub spieszy (IV/1) b. potrafi objaśnić na przykładzie dlaczego fale przenoszą energię a nie przenoszą masy (III/1) c, (II/2)f, poprawnie posługuje się pojęciami: długość fali, szybkość rozchodzenia się fali, grzbiet i dolina fali potrafi objaśnić i stosować υ równania: λ =, oraz f λ = υ T (III/2) c. poprawnie posługuje się pojęciem czoło fali, kierunek rozchodzenia się fali (II/2) e. wie, Ŝe zjawiska dyfrakcji i interferencji są charakterystyczne dla fal (II/2) a, potrafi rozpoznać zjawisko interferencji i potrafi rozpoznać jego skutek (III/4) a. potrafi określić siły (wykonać odpowiedni rysunek), których wypadkowa powoduje ruch wahadła (III/1) c, potrafi wykorzystać równanie l T = 2π w zadaniach g (III/2) c. wie, Ŝe fale podłuŝne mogą się rozchodzić w ciałach stałych, cieczach i gazach, a fale poprzeczne tylko w ciałach stałych (II/2) b, stosuje poznane zaleŝności do rozwiązywania problemów (IV). zna i potrafi wykorzystać w praktyce prawo odbicia fali (II/2) g. posługując się modelami fal kolistych potrafi odkryć warunki występowania wzmocnienia i wygaszenia fali (IV/3), dostrzega związek między ilością wzmocnień i wygaszeń a 13

14 6 Fale dźwiękowe wie, Ŝe źródłem dźwięków wydawanych przez człowieka są struny głosowe wie, Ŝe fale dźwiękowe nie mogą rozchodzić się w próŝni wie, z jaką szybkością porusza się fala głosowa w powietrzu rozumie pojęcie szybkości ponaddźwiękowej (I/1) b. 7 Rezonans mechaniczny 8 Ugięcie i odbicie fali głosowej. Ultradźwięki wie, na czym polega zjawisko rezonansu mechanicznego dwóch wahadeł (III/1) a, wie, Ŝe zjawisko rezonansu zachodzi takŝe dla fal dźwiękowych (II/2) b. wie, jak powstaje echo wie, jaką rolę pełni błona bębenkowa ucha (II/2) a, rozumie, Ŝe zbyt głośna muzyka lub hałas mogą spowodować trwałe uszkodzenie słuchu (III/4) b. 9 Powtórzenie wiadomości 10,11 Sprawdzian wiadomości. Omówienie wyników sprawdzianu wie, Ŝe źródłem dźwięków są ciała drgające (II/2) a, wie, Ŝe człowiek słyszy drgania o częstotliwości 16 Hz Hz (II/1) a, wie, Ŝe fale dźwiękowe są falami podłuŝnymi i mogą rozchodzić się tylko w ośrodkach spręŝystych (II/2) b, wie, Ŝe wysokość dźwięku wzrasta wraz z częstotliwością (II/2) a, wie, Ŝe im większa jest amplituda drgań tym głośniejszy jest dźwięk (II/2) d. zna, warunek rezonansu dwóch wahadeł (III/1) a, potrafi zademonstrować zjawisko rezonansu akustycznego na dwóch kamertonach (II/2) f. wie co to są infradźwięki i ultradźwięki wie, kiedy powstaje pogłos potrafi wskazać, jakie wielkości charakteryzujące dźwięk moŝna mierzyć a jakie są rozpoznawalne przez ucho (II/2) c. potrafi objaśnić jaką rolę pełni pudło rezonansowe w instrumentach muzycznych (III/1)b C. potrafi wskazać zastosowania ultra- i infradźwięków (II/2) g. odległością między źródłami fal kolistych (IV/1) b. potrafi naszkicować wykresy obrazujące drgania cząstek ośrodka, w którym rozchodzą się dźwięki wysokie i niskie, głośne i ciche (III/3) b. potrafi wskazać przykłady występowania rezonansu mechanicznego oraz wyjaśnić jakie mogą być negatywne skutki tego zjawiska (III/4) c. wie co jest jednostką poziomu natęŝenia dźwięków (I/2) d, zna pojęcia próg słyszalności i próg bólu 7. W wodzie, na wodzie i w powietrzu* (10 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Ciśnienie i jego wie, jak obliczyć ciśnienie jednostki ciała stałego na podłoŝe (I/1,2) c, Treści podstawowe potrafi obliczyć ciśnienie ze F wzoru p = (I/2) a, s Treści rozszerzone rozumie sens fizyczny ciśnienia (II/2) e. Treści dopełniające 14

15 2 Ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym. Ciśnienie atmosferyczne 3 Ciśnienie hydrostatyczne 4 Prawo Pascala dla cieczy i gazów 5 Naczynia połączone 6,7 Prawo Archimedesa. Pływanie ciał wie, Ŝe jednostką ciśnienia jest 1 Pa (I/2) d. wie, Ŝe ciśnienie gazu w zbiorniku zaleŝy od ilości cząsteczek gazu, temperatury i zajmowanej objętości (II/1) a, wie, Ŝe ciśnienie wywierane przez powietrze w atmosferze nosi nazwę ciśnienia atmosferycznego (I/1) b, wie, Ŝe ze wzrostem wysokości nad Ziemią ciśnienie atmosferyczne maleje (II/2) d. wie, Ŝe ciecze wywierają ciśnienie zwane hydrostatycznym (I/1) b, wie, Ŝe ciśnienie hydrostatyczne rośnie wraz z g głębokością zanurzenia (II/1) a. zna prawo Pascala umie wskazać przykłady naczyń połączonych (I/1) c. wie, Ŝe na kaŝde ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu zwrócona w górę wie, Ŝe ciało moŝe wypływać, tonąć lub pływać zanurzone w cieczy zna definicję 1 Pa (I/1) A, potrafi przeliczać Pa na hpa, MPa, N/cm 2 (III/2) d. potrafi objaśnić jak zmieni się ciśnienie gazu w zbiorniku, przy zmianie objętości, temperatury (III/1) b, wie, jakimi przyrządami mierzymy ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym a jakimi ciśnienie atmosferyczne wie, Ŝe średnia wartość ciśnienia atmosferycznego wynosi 1000 hpa wie, od czego zaleŝy ciśnienie hydrostatyczne potrafi wskazać urządzenia w działaniu których wykorzystuje się prawo Pascala (I/1) c. wie, Ŝe powierzchnia swobodna cieczy jednorodnej we wszystkich ramionach naczyń połączonych znajduje się na jednakowym poziomie (II/2) a. zna i rozumie treść prawa Archimedesa (II/1) a, umie określić warunki pływania ciał (potrafi zapisać związek między F c i F w ) (III/1,2) b. potrafi wyjaśnić wykorzystując model cząsteczkowej budowy materii dlaczego gazy wywierają ciśnienie (III/1) b, zna pojęcie podciśnienia i nadciśnienia potrafi obliczyć ciśnienie hydrostatyczne na dowolnej głębokości (I/2), (III/2) c. potrafi objaśnić zasadę działania podnośnika i hamulca hydraulicznego (pneumatycznego) (III/1) c. potrafi objaśnić zasadę działania studni artezyjskie, śluzy kanałowej, wieŝy ciśnień (III/1) c. potrafi wyjaśnić, dlaczego ciecz działa na zanurzone w niej ciało siłą wyporu (III/1) b, wie, Ŝe porównanie gęstości cieczy i gęstości ciała pozwala na określenie co będzie działo się z ciałem po włoŝeniu go do cieczy (III/1) b, potrafi wyjaśnić dlaczego wraz ze wzrostem wysokości nad Ziemią ciśnienie atmosferyczne maleje (III/1) b, potrafi objaśnić dlaczego na samolot działa siła nośna, stosuje prawo Bernoulliego (III/1) c. umie rozwiązywać zadania z zastosowaniem poznanych zaleŝności (III/4) a. potrafi obliczać ciśnienie panujące w cieczy na dowolnej głębokości (III/2) c, potrafi zastosować prawo Pascala do rozwiązywania zadań (IV). posługując się zaleŝnością ciśnienia w cieczy od głębokości, potrafi objaśnić zachowanie się cieczy w naczyniach połączonych (III/1) d. 15

16 8 Powtórzenie wiadomości z hydrostatyki i aerostatyki 9,10 Sprawdzian. Poprawa sprawdzianu 8. O elektryczności statycznej (10 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Elektryzowanie wie, Ŝe ciała elektryzują się ciał przez tarcie. przez tarcie Oddziaływanie ciał wie, Ŝe są dwa rodzaje naelektryzowanych ładunków elektrycznych "+" i " " wie, Ŝe jednostką ładunku elektrycznego jest 1 C (I/2) d, wie, Ŝe ciała naelektryzowane oddziałują na siebie wzajemnie 2 Elektryczna budowa materii 3 Sposoby elektryzowania ciał wie, z czego składa się atom wie, Ŝe elektrony mają elementarny ładunek ujemny, protony dodatnia neutrony są elektrycznie obojętne wie, Ŝe w przewodnikach są elektrony "swobodne" a w izolatorach "związane" umie podać przykłady przewodników i izolatorów (II/2) c. zna sposoby elektryzowania ciał umie korzystać z elektroskopu przy badaniu czy ciało jest naelektryzowane (II/2) f. Treści podstawowe wie, Ŝe ciała naelektryzowane jednoimiennie odpychają się a naelektryzowane róŝnoimiennie przyciągają się (II/2) a, wie, Ŝe przez tarcie ciała elektryzują się róŝnoimiennie (II/2) b, potrafi opisać jak zbudowany jest atom (II/2) d, wie, Ŝe ciało naelektryzowane ujemnie posiada nadmiar elektronów a naelektryzowane dodatnio posiada niedobór elektronów (II/2) a. wie, Ŝe przy elektryzowaniu ciał przez tarcie następuje przemieszczenie elektronów z jednego ciała na drugie (II/2) a, umie wyjaśnić zjawisko elektryzowania ciał przez tarcie na podstawie elektrycznej budowy materii (III/1) b, 16 potrafi obliczać wartość siły wyporu (II/2), (III/2) c, zna zasadę działania areometru (III/4) c. Treści rozszerzone Treści dopełniające potrafi doświadczalnie stwierdzić stan naelektryzowania ciała (II/2) d,g, potrafi wskazać w otoczeniu zjawiska elektryzowania ciał przez tarcie (III/4) b, wie, jak powstają jony dodatnie i ujemne (III/1) B, potrafi uzasadnić podział ciał na przewodniki i izolatory, na podstawie ich wewnętrznej budowy (II/2) c. wie, jak rozmieszcza się ładunek elektryczny w przewodniku, a jak w izolatorze (III/1) a. potrafi, korzystając z układu okresowego, narysować model atomu wybranego pierwiastka (III/4) a. potrafi wyjaśnić róŝnice w elektryzowaniu przewodnika i izolatora przez pocieranie (III/4) a, potrafi rozwiązywać problemy dotyczące elektryzowania ciał (IV).

17 zna budowę i zasadę działania elektroskopu (II/2) f, umie wyjaśnić elektryzowanie ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym (III/1) c. 4 Zasada zachowania ładunku elektrycznego. Prawo Coulomba. wie, Ŝe ciało elektrycznie obojętne ma tyle samo ładunków dodatnich co ujemnych (II/2) a, wie, Ŝe ładunki oddziałują silniej gdy są bliŝej siebie i gdy mają większą wartość (II/2) b. zna i umie stosować zasadę zachowania ładunku elektrycznego (II/1) d, wie, jak wartość siły oddziaływania elektrostatycznego zaleŝy od odległości ciał naelektryzowanych i wielkości ich ładunków (II/2) a, umie narysować wektory sił działających na punktowe ciała naelektryzowane (II/2) f. umie stosować prawo Coulomba w prostych zadaniach (III/2) c, zna mechanizm zobojętniania ciał naelektryzowanych (metali i dielektryków) (III/1) b. potrafi zaprojektować doświadczenie potwierdzające słuszność prawa Coulomba (IV), potrafi rozwiązywać problemy dotyczące zasady zachowania ładunku i prawa Coulomba (IV). 5 Pole elektrostatyczne 6 Indukcja elektrostatyczna wie, co jest źródłem pola elektrostatycznego (II/1) a. wie, Ŝe wskazówka elektroskopu wychyla się gdy zbliŝymy do niego ciało naelektryzowane wie, do czego słuŝy piorunochron (II/2) a, zna niebezpieczeństwa związane z występowaniem zjawisk elektrycznych w przyrodzie (I/1) c. wie, co to znaczy, Ŝe w jakimś obszarze istnieje pole elektryczne (II/2) d, potrafi narysować linie pola wytworzone przez punktowy ładunek dodatni oraz ujemny (II/2) f. wie, na czym polega zjawisko indukcji elektrostatycznej (III/1) c, umie trwale naelektryzować elektroskop przez wpływ (II/2) g. wie, kiedy pole jest centralne a kiedy jednorodne (III/1) a, umie graficznie przedstawić pole jednorodne (II/2) f. potrafi wyjaśnić mechanizm przyciągania drobnych ciał (nitek, skrawków papieru, kurzu) przez ciało naelektryzowane (III/1) c, zna zasadę działania piorunochronu (II/2) e. umie graficznie przedstawić pole dwóch ładunków punktowych (III/4) a. potrafi określić znak ładunku ciała naelektryzowanego przez zbliŝenie go do naelektryzowanego elektroskopu (III/1) c, potrafi wskazać w otoczeniu przykłady elektryzowania ciał przez indukcję(iii/4) a, potrafi wyjaśnić mechanizm wyładowań atmosferycznych (III/4) c. 7 Ruch cząstki naładowanej w polu elektrycznym wie, Ŝe na cząstkę naładowaną znajdującą się w polu elektrycznym działa siła (II/1) potrafi wyjaśnić po jakim torze porusza się w jednorodnym polu elektrycznym potrafi opisać rodzaj ruchu cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym (III/1) c. 17

18 elektrycznym działa siła (II/1) a. 8 Powtórzenie wiadomości z elektrostatyki 9,10 Sprawdzian, omówienie wyników jednorodnym polu elektrycznym naelektryzowana kropla wody (III/1) d. 9. O prądzie elektrycznym (12 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Napięcie wie, Ŝe napięcie panujące warunkiem między końcami przewodnika przepływu prądu jest warunkiem, by płynął w w przewodniku nim prąd elektryczny wie, jaki jest umowny kierunek prądu eklektycznego potrafi wymienić źródła napięcia wie, Ŝe jednostką napięcia jest 2 Proste obwody elektryczne 3 NatęŜenie prądu elektrycznego 1V (I/2) d. wie, Ŝe do pomiaru napięcia słuŝy woltomierz zna symbole elementów obwodów elektrycznych umie zbudować prosty obwód według schematu (II/1) f, zna zasady bezpiecznego uŝytkowania odbiorników energii elektrycznej (II/2) g. wie, Ŝe jednostką natęŝenia prądu elektrycznego jest 1 A (I/2) d, wie, Ŝe natęŝenie mierzy się amperomierzem (II/2) a, umie zbudować prosty obwód według schematu i dokonać pomiaru natęŝenia prądu (III/1) f, (II/2) g,. Treści podstawowe potrafi wyjaśnić na czym polega przepływ prądu w metalach (III/1) c. potrafi narysować schemat obwodu składającego się z danych elementów (II/2) f, umie zmierzyć napięcie np. na zaciskach źródła (II/2) g, potrafi wskazać kierunek prądu w obwodzie i wie, Ŝe na schematach zaznacza się kierunek umowny (II/2) a. zna definicję natęŝenia prądu potrafi obliczać natęŝenie q korzystając ze wzoru I = (I/2) a, wie, Ŝe 1A = 1C 1s (I/2) d, potrafi zmierzyć natęŝenie prądu w dowolnym punkcie obwodu (II/2) g. t Treści rozszerzone wie, Ŝe dzięki przyłoŝonemu do końców przewodnika napięciu, siły pola wykonują pracę W = U q (III/1) b, zna budowę i zasadę działania ogniwa Volty (III/1) c, wie na czym polega przepływ prądu w cieczach i gazach (III/1) b. potrafi obliczać kaŝdą q wielkość ze wzoru I = t (III/2) c. Treści dopełniające zna budowę i zasadę działania ogniwa Leclanche'go (III/1) c, wie jak działa akumulator (II/1) c. potrafi oszacować niepewność pomiaru napięcia (IV/5) a. wie, Ŝe ładunek elektronu jest 19 równy 1, C zna jednostki ładunku 1 Ah, 1 As (I/2) d. 18

19 4 Prawo Ohma wie, Ŝe wzrost napięcia między końcami przewodnika powoduje wzrost natęŝenia płynącego w nim prądu elektrycznego (II/2) a. 5 Opór elektryczny wie, Ŝe opór elektryczny jest wielkością charakteryzującą przewodnik wie, Ŝe jednostką oporu elektrycznego jest 1 Ω (I/2) d. 6 Szeregowe łączenie odbiorników energii elektrycznej 7 Równoległe łączenie odbiorników energii elektrycznej potrafi zbudować obwód odbiorników połączonych szeregowo, zgodnie ze schematem (II/1) f, umie obliczyć opór zastępczy oporników połączonych szeregowo (I/2) a. wie, Ŝe w domowej instalacji elektrycznej stosuje się połączenie równoległe wie, Ŝe napięcie na zaciskach odbiorników połączonych równolegle jest jednakowe zna i rozumie prawo Ohma (II/2) a, potrafi rozwiązywać proste zadania z zastosowaniem prawa Ohma (II/2) d. zna definicję oporu elektrycznego (II/1) a, 1V wie, Ŝe 1 Ω = (I/2) d, 1A wie od czego zaleŝy opór przewodnika (II/1) a, potrafi stosować oporniki do zmiany natęŝenia prądu w obwodzie (II/2) g. potrafi narysować schemat obwodu odbiorników połączonych szeregowo (II/2) f, wie, Ŝe dla odbiorników połączonych szeregowo U = U + U + (II/2) c, U wie, Ŝe natęŝenie w dowolnym punkcie obwodu szeregowego jest jednakowe (III/1) b, potrafi wyjaśnić dlaczego w oświetleniu choinkowym stosuje się połączenie szeregowe (II/2) g. zna i potrafi stosować I prawo Kirchhoffa (II/2) e, potrafi zbudować obwód odbiorników połączonych równolegle (II/1) f. umie przedstawić na wykresie zaleŝność I (U) (III/3) b. wie w jaki sposób opór elektryczny przewodnika zaleŝy od jego długości i pola przekroju poprzecznego (III/3) b, umie obliczać opór korzystając z wykresu I (U) (III/3) c. potrafi rozwiązywać zadania stosując poznane zaleŝności między I, U, R (III/2) c. umie obliczać opór zastępczy układu odbiorników połączonych równolegle (III/2) c, potrafi zapisać prawo Kirchhoffa dla dowolnego węzła sieci (III/2) d, potrafi rozwiązywać zadania stosując poznane zaleŝności (III/2) d. potrafi stosować prawo Ohma do rozwiązywania problemów złoŝonych (IV). wie, Ŝe opór elektryczny zaleŝy od temperatury przewodnika (III/1) d. potrafi uzasadnić dlaczego R = R + R + (III/4) a. R umie obliczyć opór zastępczy dla połączenia mieszanego (III/4) a, potrafi wyjaśnić dlaczego = + + (III/1) c. R R R R

20 8 Praca prądu elektrycznego 9 Moc prądu elektrycznego 10 Powtórzenie wiadomości 11,12 Sprawdzian. Poprawa sprawdzianu wie, Ŝe prąd elektryczny wykonuje pracę potrafi opisać przemiany energii we wskazanych odbiornikach energii elektrycznej: grzałka, silnik odkurzacza, Ŝarówka (II/2) g, wie, Ŝe jednostką pracy jest 1 J (I/2) d, wie, Ŝe niesprawne urządzenie elektryczne moŝe być przyczyną zwarcia w instalacji elektrycznej, prowadzić do powstania poŝaru (II/2) g. zna jednostki mocy 1W i 1kW (I/2) d, rozumie potrzebę oszczędzania energii elektrycznej (II/2) c. umie obliczyć pracę z zaleŝności W = UIt (III/2) c, wie, Ŝe 1J = 1V 1A 1s (I/2) d. umie obliczać moc z równania P = UI (III/2) c, wie, Ŝe 1kWh jest jednostką pracy prądu elektrycznego (energii elektrycznej) (I/2) d. potrafi obliczyć kaŝdą wielkość z zaleŝności W = UIt (III/2) c. potrafi na podstawie danych z tabliczki znamionowej urządzenia elektrycznego obliczyć np. natęŝenie prądu, opór odbiornika (III/4) a. potrafi rozwiązywać złoŝone problemy rachunkowe wykorzystując związki między wielkościami: W, U, I, t, R, q (IV). 10. O zjawiskach magnetycznych (11 godzin) L.p. Temat lekcji Treści konieczne 1 Pole magnetyczne wie, Ŝe wokół Ziemi i Ziemi i magnesów magnesu trwałego istnieje pole trwałych magnetyczne wie, Ŝe są dwa rodzaje biegunów magnetycznych N i S i występują one parami wie jak oddziałują ze sobą bieguny magnetyczne wie, jak naleŝy przechowywać magnesy 2 Pole magnetyczne przewodnika z prądem sztabkowe i podkowiaste wie, Ŝe wokół przewodnika z prądem istnieje pole magnetyczne Treści podstawowe wie, z jakich substancji wykonuje się magnesy trwałe (III/1) b, umie wykorzystać igłę magnetyczną do zbadania pola magnetycznego np. magnesu sztabkowego (II/2) g, wie, Ŝe kaŝda część podzielonego magnesu staje się magnesem (II/1) a. umie określić bieguny magnetyczne zwojnicy z prądem (II/2) c, Treści rozszerzone umie wyjaśnić dlaczego Ŝelazo w polu magnetycznym zachowuje się jak magnes (III/1) b, wie, Ŝe oddziaływanie magnesów odbywa się za pośrednictwem pól magnetycznych (III/1) c. wie, Ŝe kaŝdy poruszający się ładunek jest źródłem pola magnetycznego (III/1) a, Treści dopełniające potrafi uzasadnić dlaczego kaŝda z części podzielonego magnesu jest magnesem (IV/1) b, potrafi korzystając z róŝnych źródeł informacji wyszukać i zaprezentować wiadomości o magnetyzmie ziemskim (IV). potrafi przedstawić graficznie pole przewodnika prostoliniowego i kołowego (II/2) f, 20