Człowiek najlepsza inwestycja

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja Projekt PI Innowacyjny model GODZENIE PRZEZ KOBIETY ŻYCIA ZAWODOWEGO I RODZINNEGO współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego RAPORT NA TEMAT SYTUACJI RODZICÓW NA RYNKU PRACY

2 Spis treści Wprowadzenie Sytuacja rodziców powracających na rynek pracy po przerwie spowodowanej macierzyństwem i opieką nad dzieckiem Uprawnienia rodziców związane z rodzicielstwem Co gwarancje przyszłym matkom kodeks pracy Przywileje nie tylko kobiet pracujących po urodzeniu dziecka ale również ojców Urlop macierzyński - zasiłek macierzyński oraz urlop dodatkowy Zasiłek a praca w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Urlop ojcowski Urlop rodzicielski Inne prawa rodziców A. Zasiłek opiekuńczy, B. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy po porodzie C. Przerwa na karmienie piersią D. Inne świadczenia, zasiłek rodzinny dodatek z tytułu urodzenia dziecka jednorazowo dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dodatek z tytuły wychowywania w rodzinie wielodzietnej dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania E. Pracownicy mają również prawo do dwóch dni wolnych w związku z urodzeniem się dziecka D. Pracownikom, którzy wychowują przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługują w ciągu roku kalendarzowego 2 dni zwolnienia od pracy

3 3. Elastyczne formy pracy czyli godzenie życia zawodowego z wychowywaniem dzieci Obowiązujące regulacje prawne Elastyczne formy zatrudnienia wady i zalety Zmienne godziny rozpoczynania pracy Ruchomy czas pracy Indywidualny rozkład czasu pracy Zdalna praca (telepraca) Równoważny czas pracy Praca w niepełnym wymiarze Job-sharing dzielenie miejsca pracy Skrócony tydzień pracy Praca w systemie weekendowym Leeasing pracowniczy (praca tymczasowa) Innowacyjne rozwiązania czyli dobre praktyki w zakresie rozwiązań dla pracujących rodziców Jak pogodzić karierę z wychowywaniem dzieci? Pomoc państwa system instytucjonalnej opieki nad dzieckiem Tworzenie i funkcjonowanie żłobków oraz klubów dziecięcych refinansowanie lub dofinansowanie opieki nad dziećmi, wydłużenie czasu pracy żłobków i przedszkoli Formy pomocy w opiece nad dziećmi świadczone przez pracodawców Wsparcie dla kobiet w rozwoju osobistym i zawodowym po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego i wychowawczego

4 Wprowadzenie Niniejszy raport powstał jako jeden z elementów podejmowanych działań w projekcie PI Innowacyjny model godzenie przez kobiety życia zawodowego i rodzinnego realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VIII Regionalne Kadry Gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Raport ten jest skierowany do pracujących rodziców posiadających dzieci oraz kobiet w ciąży i pracodawców. Ma on na celu promowanie kobiet jako pracowników którzy potrafią godzić pracę i karierę zawodową z obowiązkami rodzinnymi i wychowywaniem dzieci. Godzenie tych dwóch płaszczyzn życia ważnych dla każdej kobiety w każdym kraju może być osiągnięty poprzez elastyczne formy zatrudniania oraz zwiększenie udziału ojców w zaangażowanie w opiekę nad dziećmi, oraz zwiększenie aktywności mężczyzn w pełnieniu obowiązków rodzinnych. Polscy mężczyźni ciągle jeszcze marzą o powrocie do tradycyjnego modelu rodziny natomiast kobiety od małżeństwa oczekują, ze będzie to związek partnerski w którym kobieta również może się realizować jako pracownik. Upowszechnienia partnerstwa płci ma na celu przełamanie stereotypu również wśród pracodawców, że kobieta jest odpowiedzialna za dom i wychowanie dzieci. Aby kobiety mogły łączyć bezkonfliktowo pełnienie dwóch ról matek-żon i pracowników musi nastąpić wzrost aktywności mężczyzn w pełnieniu obowiązków rodzinnych, dostosowanie systemu opieki nad dziećmi do potrzeb rodziców oraz zwiększenie możliwości jakie dają elastyczne formy zatrudniania. W przypadku gdy nie dojdzie do synchronizacji tych czynników może dojść do sytuacji, gdzie kobiety długotrwale będą wyłączone z życia zawodowego i zmuszone poświęcić się obowiązkom rodzinnym. Dlatego też należy dążyć do takich rozwiązań, żeby obowiązki rodzinne nie były przeszkodą w życiu zawodowym kobiet, zaś intensywny rozwój kariery zawodowej nie kolidował z życiem rodzinnym i wychowywaniem dzieci. Kobieta pracownik nie powinna być postrzegana przez pracodawców na rynku pracy jako pracownik gorszy od pracownika mężczyzny, w związku z tym, że ma możliwość urodzić

5 dzieci i skorzystać z przywilejów jakie daje jej kodeks pracy najpierw, gdy jest w ciąży i później gdy już urodzi. Warto podejmować wszelkie możliwe działania innowacyjne mające na celu ukazywanie możliwości godzenia przez kobiety życia zawodowego z rodzinnym, aby nie dochodziło do sytuacji, że kobiety pomimo lepszych kwalifikacji od mężczyzn pozostają mniej docenianymi pracownikami. Otrzymują niższe pensje na tych samych stanowiskach, co mężczyźni oraz z tymi samymi kwalifikacjami co mężczyźni zajmują niższe stanowiska. 5

6 1. Sytuacja rodziców powracających na rynek pracy po przerwie spowodowanej macierzyństwem i opieką nad dzieckiem. Francuska badaczka M. A. Barrere-Maurison zwraca uwagę, że życie składa się z dwóch części: pracy i rodziny, które tworzą jedność. Każda z tych płaszczyzn jest odbiciem drugiej. Jak wynika z danych resortu pracy w 2012 r. w rejestrach bezrobotnych było prawie 211 tys. kobiet, które po urodzeniu dziecka bądź zakończeniu urlopu macierzyńskiego nie podjęły zatrudnienia czyli o 18 tys. więcej niż w roku poprzednim. Wykres 1 Kobiety bezrobotne po urodzeniu dziecka lub urlopie macierzyńskim Dane: MPiPS Przyczyną coraz trudniejszego powrotu kobiet na rynek pracy są m.in. umowy terminowe, których pracodawcy nie przedłużają kobietom-matkom z uwagi na rażącą opinię, że są one mniej dyspozycyjnymi pracownikami niż ich rówieśnice bez dzieci. W społeczeństwie polskim nadal panuje przekonanie, że matki częściej chodzą na zwolnienia lekarskie w związku z opieką nad chorymi dziećmi niż ojcowie. Dlatego też pracodawca mając do wyboru dwie osoby o identycznych kwalifikacjach to pewne jest, że wybierze mężczyznę a niepowracającą matkę. Wzrost bezrobocia wśród kobiet często jest też spowodowany wyborem kobiet, gdyż nie wyobrażają one sobie umieszczenia dziecka w żłobku czy też przedszkolu, ponieważ są zdania, że odbiłoby się to niekorzystnie na rozwoju niemowlaka czy też małego dziecka. 6

7 Część kobiet nie wraca do pracy, ponieważ obawia się czy pogodzi życie rodzinne z zawodowym. Pewien odsetek wśród kobiet bezrobotnych stanowią również kobiety, które nie pracowały przed urodzeniem dziecka, a teraz pomimo starań nie mogą znaleźć zatrudnienia. Polska należy do państw o najniższym wskaźniku dzietności w Europie i jak dowodzą badania prowadzone przez prof. Irenę Kotowską, demografa z SGH żeby kobiety chciały mieć dzieci, trzeba stworzyć im takie warunki, żeby mogły pracować. Takie same fakty wynikają z badań CBOS z 2006 r., gdzie 2/3 badanych tj. 69% kobiet i 65% mężczyzn uważa, że wskaźnik by ten wzrósł, gdyby kobiety-matki nie były dyskryminowane na rynku pracy i miały możliwość pogodzenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym. Społeczeństwo opowiedziało się za wzorcem praca zawodowa w równowadze z życiem rodzinnym, a nie za tzw. rozwiązaniem tradycyjnym tj. mężczyzna pracuje zawodowo zarabiając wystarczająco na zaspokojenie potrzeb rodziny kobieta zaś zajmuje się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu. Nadal jednak bardzo często mamy do czynienia z/w stereotypem. Dlatego też kobiety podejmując decyzję o powrocie do pracy mają świadomość, że będą pracować na dwóch etatach pomimo to kobiety godzą się na tę sytuację, gdyż blisko połowa badanych Polaków i Polek tj. 48,1% wskazało, że bardziej szanuje się kobietę aktywną zawodowo niż gospodynię domową. Za tym samym stwierdzeniem opowiedziało się 60% samych kobiet. Bardzo często kobiety na samym starcie na rynek pracy mają do czynienia z dyskryminacją. W trakcie rekrutacji bardzo często ze strony przyszłych pracodawców pada pytanie o sytuację rodzinną czy też plany związane z macierzyństwem. Tego typu pytania powodują, że kobiety czują się mniej atrakcyjne na rynku pracy a tym samym zmniejszają się ich oczekiwania związane z wynagrodzeniem. Kobiety zarabiają średnio 30% mniej niż mężczyźni na tych samych stanowiskach. Kobiety są dyskwalifikowane w wielu sytuacjach zawodowych z powodu braku 100% dyspozycyjności. Ponieważ to nadal głównie kobiety sprawują opiekę nad dziećmi, w związku, z czym mają problemy z udziałem w spotkaniach biznesowych czy też w wyjazdach służbowych. Mężczyźni zaś są uważani za pracowników uniwersalnych

8 Wprowadzone regulacje prawne dotyczące 12-miesięcznych urlopów rodzicielskich w miejsce 6-miesiącznych dodatkowo mogą pogorszyć sytuację kobiet-matek na rynku pracy. W Polskim społeczeństwie nadal uważa się, że to matka powinna zajmować się dzieckiem, czego doskonałym przykładem może być urlop ojcowski, z którego w 2011 r. skorzystało od 4 do 7 procent ojców(wg różnych danych), co obrazuje wykres nr 2. Wykres 2 Liczba ojców korzystających z urlopu ojcowskiego liczba kobiet liczba mężczyzn W znacznej mierze to kobiety będą zmuszone pójść na 12 miesięczny urlop rodzicielski z uwagi na to, że to one mniej zarabiają i rezygnacja z 20% wynagrodzenia kobiety będzie z ekonomicznego punktu widzenia korzystniejsza niż utrata 20% wynagrodzenia mężczyzny. Poglądy te potwierdzają dane CBOS z czerwca 2013 r. Wprowadzenie rocznych urlopów rodzicielskich, z których będą mogły korzystać zarówno matki, jak i ojcowie popiera ogromna większość Polaków (91%), w tym dwie trzecie (68%) w sposób zdecydowany. Wydłużenie płatnych urlopów związanych z urodzeniem dziecka spotyka się z dużą aprobatą wszystkich analizowanych grup społeczno-demograficznych. Większe poparcie urlopy zyskują jednak wśród kobiet niż mężczyzn (73% kobiet i 63%). 33% ankietowanych uważa, że tylko nieliczni ojcowie skorzystają z tego przywileju tj. (24%). Wprowadzenie dłuższych urlopów rodzicielskich, którymi mogą dzielić się oboje rodzice, ma w swych założeniach sprzyjać kobietom na rynku pracy, to jednak w dyskusjach publicznych pojawiają się głosy, że nowe prawo pogorszy ich sytuację. Pomimo, iż nowe prawo dopuszcza możliwość dzielenia się uprawnieniami przez oboje rodziców, to jednak głównie będą z nich korzystały kobiety

9 W związku z tym, długotrwałe sprawowanie opieki nad dziećmi utrudni kobietom powrót na rynek pracy oraz rozwój kariery zawodowej. Jak wynika z przeprowadzonej akcji przez Grupę Pracuj wraz z Fundacją MaMa pt. Wracam do pracy wg Anity Wojtaś-Jakubowskiej sytuacja rodziców na rynku pracy nie należy do najłatwiejszych. Pracodawcy często mają obiekcje, co do zatrudniania nie tylko kobiet-matek ale również mężczyzn ojców, jednak każdy pracodawca powinien wiedzieć, że młodzi rodzice są przeważnie bardziej zdyscyplinowanymi pracownikami, którzy starają się maksymalnie wykorzystać swój czas pracy, gdyż muszą wrócić do dziecka. Pracownicy rodzice są ambitni i obowiązkowi, dotyczy to szczególnie kobiet, które po powrocie z urlopu macierzyńskiego chcą udowodnić, że są równie dobrymi pracownikami jak wcześniej. Jako pracująca kobieta matka mogę się przychylić do powyższych stwierdzeń. Dla pracodawców uciążliwością jest przyjmowanie kobiet w ciąży jak również kobiet wracających po urlopach macierzyńskich. Większą elastyczność wykazują państwowe zakłady i jednostki budżetowe niż prywatni przedsiębiorcy. Trudną sytuację na rynku pracy mają nie tylko kobiety w Polsce, również na europejskim rynku pracy kobiety zmagają się z licznymi trudnościami, do których należy dołożyć jeszcze obciążenie obowiązkami domowymi, gdzie podział zadań jest bardzo często nierówny. Badania Boston Consulting Group dowodzą, że ok. 70% matek w Unii Europejskiej pracuje zawodowo, a jednocześnie 85% kobiet wykonuje większość prac związanych z prowadzeniem domu od przygotowania posiłków począwszy, aż po zarządzanie domowym budżetem. Z drugiej strony niedostępność do usług opiekuńczych, odpowiednich systemów urlopowych i elastycznych form zatrudnienia utrudnia kobietom uczestniczenie w rynku pracy w pełni lub chociażby w niepełnym wymiarze czasu pracy. 3 Trudną sytuację kobiet na rynku pracy potwierdzają również dane ankietowe przeprowadzone przez firmę Regus z której wynika, że 55 proc. polskich firm planuje zwiększyć zatrudnienie w 2011 r., a tylko 42 proc. zamierza zatrudnić pracujące matki. Podobna tendencja występuje nie tylko w Polsce, ale również na świecie, gdzie 45 proc. firm planujących zatrudnienie nowych pracowników w 2011 r., ale tylko 36 proc. Z nich chciało zwiększyć zatrudnienie matek. Pomimo tych danych i tak można powiedzieć, że 3 Raport Komisji Europejskiej Równość kobiet i mężczyzn rok

10 obecnie kobiety odgrywają w firmach coraz większą rolę. Stopa bezrobocia wśród kobiet w 2011 r. wynosiła 11%, zaś współczynnik aktywności zawodowej kobiet wynosił około 49%, co oznacza że na 100 kobiet w wieku powyżej 15 lat przypadało 49 pracujących lub bezrobotnych, które były chętne do podjęcia zatrudnienia. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego coraz więcej kobiet zdobywa wyższe wykształcenie i tak w 2002 r. na 16,9 mln Polek aż 2 mln posiadało dyplom wyższej szkoły czyli 12%, zaś w roku 2010 było już to 3,8 mln na 17 mln czyli 22%. 4 Wzrost ten obrazuje poniższy wykres. Wykres 3 Kobiety w Polsce z wyższym wykształceniem liczba kobiet kobiety z wyższym wykszt. Dane: GUS Jak wynika z danych kobiety coraz chętniej się kształcą, jednak pomimo wysokich kwalifikacji nadal mniej zarabiają od mężczyzn zatrudnionych na równorzędnych stanowiskach. Jak wynika z analiz Polish Professional Women Network, czynnikiem hamującym rozwój kariery wskazywanym przez kobiety jest trudność w połączeniu obowiązków rodzinnych i zawodowych. Dla jednych kobiet jest to kwestia przymusu dla drugich wyboru, ponieważ mają one różne priorytety i uważają, że sukces w życiu rodzinnym jest równie ważny jak i w życiu zawodowym. W latach obserwowano systematyczny wzrost liczby pracujących kobiet w wieku produkcyjnym. Udział kobiet wśród pracujących ogółem w tym okresie ulegał niewielkim zmianom. Najniższą wartość 44,1% odnotowano w roku 2006, najwyższą 44,9% w Kobiety rzadziej zajmują stanowiska kierownicze, szczególnie wyższego szczebla. W 2011 roku wśród pracujących na stanowiskach kierowniczych 40,0% to kobiety. Udział kobiet pracodawców był jeszcze niższy (31,7%). Kobiety częściej niż mężczyźni były zagrożone bezrobociem długotrwałym. 4 Opracowanie Sedlak&Sedlak na podstawie GUS BAEL 10

11 Zgodnie z danymi urzędów pracy w 2011 r. 37,6% zarejestrowanych bezrobotnych kobiet i 31,0% zarejestrowanych bezrobotnych mężczyzn pozostawało bez pracy dłużej niż rok. Stopa bezrobocia kobiet jest wyższa niż stopa bezrobocia mężczyzn, można z tego wnioskować, że wykształcenie słabiej chroni przed bezrobociem kobiety niż mężczyzn. Trudniej znaleźć pracę zwłaszcza kobietom powracającym na rynek pracy po dłuższej przerwie oraz poszukującym pierwszej pracy. 5 Na koniec 2012 r. kobiety stanowiły 51,4% zarejestrowanych z czego, aż 10,6% to kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka. Jak wynika z danych Eurostat-u za I kwartał 2012 roku tylko 7,4% Polaków pracowało na niepełny etat dla porównania dla Holendrów praca na część etatu jest równie popularna co 40-godzinny tydzień pracy. 15% Polaków podejmuje się pracy na niepełny etat w związku z opieką nad dziećmi, gdzie w Holandii odsetek ten wynosi 31%. 6 Z badań przeprowadzonych w 2011 roku na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka przeciętny miesięczny dochód rodziny z dziećmi to zł; miesięcznie rodzina z dziećmi wydawała średnio zł. Badania dotyczące sytuacji materialnej dzieci i młodzieży w Polsce przeprowadzono na rodzin z dziećmi do 18. roku życia. Połowa respondentów określiła swoją kondycję materialną, jako przeciętną, która bez większych problemów wiąże koniec z końcem, jednak ich sytuacja finansowa nie jest na tyle stabilna, by umożliwiała oszczędzanie. Za dobrą i bardzo dobrą uznał ją co trzeci badany (34,77 proc.), zaś za złą i bardzo złą co szósty (15,2 proc.). Przeciętny łączny miesięczny dochód netto rodzin z dziećmi wyniósł zł. Jak wynika z badań w najlepszej sytuacji finansowej są rodziny z jednym dzieckiem - ich średni dochód to zł. Gospodarstwa z 2 dzieci osiągają miesięcznie dochody w wysokości zł, zaś z 3 dzieci zł. Przeprowadzone badania pokazało, że w najtrudniejszej sytuacji materialnej są rodziny z 4 i większą liczbą dzieci gdzie średnie miesięczne dochody wynosiły mniej niż zł. Średni dochód na osobę w gospodarstwie domowym wynosił 804 zł. I znowu w najlepszej sytuacji były rodziny z 1 dzieckiem, które miały 941 zł na osobę, rodziny mające 2 dzieci miały do dyspozycji średnio 705 zł na osobę, rodziny z 3 dzieci zł, zaś z 4 dzieci - jedynie 341 zł

12 Średnia kwota wydatkowana na dzieci wynosiła 464 zł. Im starsze dziecko, tym wyższą kwotę rodzice przeznaczają na jego utrzymanie: średnie wydatki na dzieci w wieku 0-5 lat to 336 zł, w wieku 6-13 lat zł, w wieku lat zł. Niemal połowa gospodarstw (43,15%) przeznacza miesięcznie na utrzymanie dzieci pomiędzy 201 a 500 zł. Niższe wydatki były udziałem co czwartej (26,22 %) rodziny, z czego 8% na zaspokojenie potrzeb dzieci wydawało mniej niż 100 zł. Powyżej 500 zł miesięcznie na dzieci wydaje 30,62% badanych. Jedynie co 7,75% rodzin przeznaczała na dzieci więcej niż 1 tys. zł. 7 W 2002 roku w Polsce było 1024 tys. rodzin z trojgiem i więcej dzieci do lat 24. Rodziny wielodzietne stanowiły 12,8% ogółu rodzin i 16,8% rodzin z dziećmi na utrzymaniu ogółem. Większość bo 56% rodzin wielodzietnych zamieszkiwała na wsi, przy czym w przypadku rodzin z 3 dzieci rodziny wiejskie stanowiły 52%, a przypadku rodzin z 4 i więcej dzieci 65,7%. Większość, bo 87% rodzin wielodzietnych stanowiły małżeństwa (wśród ogółu rodzin z dziećmi na utrzymaniu 78%). Natomiast wielodzietne rodziny niepełne to 11,4% ogółu rodzin wielodzietnych. W 2002 r. w rodzinach wielodzietnych wychowywało się 3550,2 tys. dzieci (NSP 2002) czyli co trzecie spośród ogółu dzieci do lat 24. Ponad 90% rodzin wielodzietnych miało dziecko w wieku 0-14 lat, w tym 46% rodzin w wieku 0-6 lat. 8 Kobiety po urodzeniu pierwszego dziecka bardzo często decyzję o drugim odkładają na dalszy plan z obawy przed utratą pracy. W Polsce od lat rodzi się za mało dzieci. W 2010 r. urodziło się 413 tys. dzieci, w 2009 roku tys., w tys. a dla porównania w 1989 r. było to 562 tys

13 Wykres 4 Wykres przedstawia liczbę urodzonych dzieci w roku 1989 i w latach Dane: GUS Jak wynika z danych ZUS to kobiety częściej korzystają zasiłków macierzyńskich. Na koniec I kw r. na osób aż stanowiły kobiety czyli 82,76% a mężczyźni tylko czyli 17,24%, podobnie wyglądała sytuacja na koniec I kw r. na ogólną liczbę osób aż to kobiety stanowiące 82,95 % i mężczyzn czyli 17,05%. Wykres 5 Osoby korzystające z zasiłków macierzyńskich dane na koniec I kw r. i 2013 r. Dane: Raporty ZUS ogółem kobiety mężczyźni

14 Wynika to z tego, że coraz większe znaczenie dla kobiet ma kariera zawodowa a jednocześnie mają świadomość że po urodzeniu dziecka i dłuższej przerwie związanej z opieką nad nim coraz trudniej wrócić na rynek pracy i awansować. W latach 90- tych kobiety, które stawały przed wyborem praca czy rodzina wybierały rodzinę dzisiaj zaś wybierają pracę. Dlatego też powinno się dążyć do rozwój zatrudnienia przyjaznego rodzinie m.in. przez promocję dobrych praktyk, innowacyjnych rozwiązań i nagradzanie pracodawców; upowszechnianie wśród pracodawców możliwości tworzenia żłobków i przedszkoli przyzakładowych w ramach odpisów na zakładowy fundusz socjalny; wprowadzenie ulgi podatkowej dla pracodawców dofinansowujących opiekę w żłobkach i przedszkolach dla dzieci swoich pracowników. 14

15 2. Uprawnienia rodziców związane z rodzicielstwem Co gwarancje przyszłym matkom kodeks pracy. Przywileje przyszłych matek reguluje kodeks pracy, który określa jakie przysługują im świadczenia, w jakich warunkach mogą być zatrudniane oraz jakie zobowiązania względem nich ma pracodawca. Zgodnie z art. 177 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z kobietą będącą w ciąży. Przepis ten jednak nie dotyczy wszystkich rodzajów umów o pracę m.in. kobiet znajdujących się na okresie próbnym poniżej jednego miesiąca oraz kobiet zatrudnionych na zastępstwo. Kobieta pracująca na umowę o pracę jest objęta ochroną prawną od trzeciego miesiąca ciąży. Złożenie zaświadczenia lekarskiego o ciąży daje gwarancję ciężarnej kobiecie, że nie zostanie ona zwolnione do dnia porodu, a później do zakończenia urlopu wychowawczego. Pracodawca nie może przenieść kobiety w ciąży na inne stanowisko, które by było mniej płatne. W przypadku, gdy umowa o pracę na czas określony, na wykonanie danej pracy lub okres próbny dłuższy niż jeden miesiąc kończy się po upływie trzeciego miesiąca ciąży, zostaje ona automatycznie przedłużona do dnia porodu (art. 177 kp). Następnie kobiecie przysługuje zasiłek macierzyński. Ta zasada nie obowiązuje jednak w przypadku umowy na czas określony, która została zawarta w ramach zastępstwa innego pracownika w okresie, gdy był on nieobecny w pracy (ale miał usprawiedliwienie). W przypadku, takiego zatrudnienia umowa na zastępstwo automatycznie wygasa wraz z powrotem zastępowanego pracownika. W wyjątkowych sytuacjach kobiecie w ciąży może być wypowiedziana umowę o pracę nie zależnie od jej rodzaju. Kodeks pracy dopuszcza dwie takie sytuacje ogłoszenia upadłości firmy lub jej likwidacji w takim przypadku związki zawodowe mogą tylko negocjować termin zwolnienia ciężarnej kobiety. Kobieta w ciąży może również być zwolniona dyscyplinarnie, gdy dopuści się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, przestępstwa lub straci uprawnienia do wykonywania zawodu. Umowa ta może zostać rozwiązana tylko wtedy, gdy zakładowa organizacja związkowa, która reprezentuje pracownicę wyrazi na to zgodę, lub gdy żadna organizacja związkowa nie 15

16 reprezentuje pracownicy, a także wtedy, gdy zakładowa organizacja związkowa nie zajmie stanowiska w tej sprawie w ciągu 5 dni. Szczególnym rodzajem ochrony jest ochrona trwałości stosunku pracy ciężarnych, która ma na celu zapobieganie sytuacjom, że przyszła mama byłaby zagrożona utratą miejsca pracy lub miała do czynienia z pogorszeniem się warunków pracy. Ochrony związanej z rodzicielstwem nie mają kobiety zatrudnione na umowę zlecenie, gdyż zgodnie z definicją wynikającą z art. 3 kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Umowę zlecenie polega na wykonaniu pracy przez zleceniobiorcę dla zleceniodawcy i kodyfikuje ją kodeks cywilny a nie kodeks pracy w związku z tym wykonawcy nie przysługują żadne uprawnienia pracownicze wynikające z kodeksu pracy, tylko wynikają z podpisanej przez obie strony umowy cywilnej. Pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownicy zwolnień z pracy w razie wykonywania przez nią koniecznych w przebiegu ciąży badań lekarskich, za które przysługuje jej pełne wynagrodzenie. 9 Zwolnienie to jest udzielane po przedłożeniu przez pracownicę zaświadczenia potwierdzającego, że jest w ciąży. Zaświadczenie to nie musi spełniać żadnych wymogów formalnych, a jedynie potwierdzać ciążę. Nie musi być ono wystawione przez lekarza ginekologa może je wystawić lekarz dowolnej specjalizacji. Jeśli chodzi o wypowiedzenie kobietom w ciąży umów o pracę wypowiedzenie może być unieważnione, gdy kobieta otrzymała je, nie wiedząc jeszcze, że jest w ciąży lub jeśli zaszła w ciążę, będąc na okresie wypowiedzenia. Również w przypadku, gdy kobieta złoży wypowiedzenie, a później dowie się, że jest w ciąży, to w czasie trwania wypowiedzenia, może cofnąć swoją decyzję, a pracodawca jest zobowiązany zaakceptować zmianę jej decyzji. Kodeks pracy daje też kobietom w ciąży inną ochronę i przywileje, np.:, jeśli kobieta pracuje w porze nocnej tj. między godziną a 6.00 to pracodawca jest zobowiązany dokonać takich zmian w jej rozkładzie pracy, aby mogła ona wypełniać swoje obowiązki w innej porze. 10 Jeżeli okazałoby to się niemożliwe z jakiegoś powodu pracodawca musi przenieść ciężarną do innej pracy, którą może ona wykonywać w innej porze dnia. Kobieta ciężarna nie może wykonywać prac szkodliwych ani zagrażających jej zdrowiu. Wykaz ten przedstawia rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 9 art kodeksu pracy 10 art kodeksu pracy 16

17 1996 roku dotyczące prac szkodliwych i uciążliwych dla kobiet Dz. U. Nr 114, poz. 545 ze zm. Wykaz ten zawiera następujące ich rodzaje: 1) prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała, 2) prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym, 3) prace w hałasie i drganiach, 4) prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych, 5) prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości, 6) prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu, 7) prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, 8) prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych, 9) prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi. Takie same obowiązki obciążają pracodawcę w przypadku, gdy przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią wynikają z orzeczenia lekarskiego. 11 Orzeczenie lekarskie o którym mowa w cytowanym przepisie wydawane jest zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 marca 2006 r. sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, zaświadczenie lekarskie stwierdzające przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią, wydaje lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownicą. Lekarz wydaje zaświadczenie na wniosek pracownicy, pracodawcy albo z własnej inicjatywy, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o okolicznościach mogących mieć znaczenie dla zatrudniania ciężarnej pracownicy. Pracodawca jest związany wskazaniami zawartymi w zaświadczeniu, tak długo, jak to zaświadczenie zachowuje swoją ważność. To pracodawca jest obowiązany zadbać o zapewnienie pracownicy odpowiednich warunków pracy i powinien podjąć działania niezwłocznie po powzięciu wiedzy o okolicznościach wymuszających dokonanie 11 art kodeksu pracy 17

18 niezbędnych zmian, a pracownica nie musi składać żadnego wniosku w zakresie dostosowania warunków jej pracy do obowiązujących wymagań. Ponadto warto podkreślić, że pracownica której warunki pracy zmieniły się w związku ze stanem ciąży, za czas przeniesienia do innej pracy, skrócenie czasu pracy czy zwolnienia od pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. 12 W przypadku gdyby wynagrodzenie na zmienionym stanowisku było niższe od poprzedniego, pracodawca musi wypłacić jej dodatek wyrównawczy. Jeśli pracodawca nie może przenieść ciężarnej na inne stanowisko, przy którym praca nie stanowiłaby zagrożenia dla niej i dla dziecka, wówczas musi ją wysłać na pełnopłatne zwolnienie, tak samo jak ma to miejsce przy zakazie pracy w godzinach nocnych. Ponadto czas pracy kobiety w ciąży nie może przekraczać 8 godzin na dobę. 13 Praca nie może być również wykonywana w godzinach nadliczbowych, 14 nawet, jeśli pracownica wyrazi zgodę. Naruszenie tego przepisu jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za które pracodawca ponosi odpowiedzialność karną. Istnieje również możliwość ograniczenia kobiecie w ciąży pracy przy komputerze do maksymalnie 4 godzin na dobę. Kobiety w ciąży nie można oddelegować do pracy poza miejsce zamieszkania jeśli zaś chodzi o wysłanie jej w delegację jest to możliwe tylko w przypadku wyrażenia przez nią zgody. 15 Kobieta ciężarna zatrudniona w ramach umów kodeksu pracy może również od 2009 r. w związku z nowelizacją przepisów korzystać z 270 dni zwolnienia lekarskiego, które jest płatne w wysokości 100% wynagrodzenia. 12 art i 5 kodeksu pracy 13 art. 148 kodeksu pracy 14 art kodeksu pracy 15 art kodeksu pracy 18

19 2.2. Przywileje nie tylko kobiet pracujących po urodzeniu dziecka ale również ojców Urlop macierzyński - zasiłek macierzyński oraz urlop dodatkowy Urlop macierzyński przysługuje kobiecie, jeżeli jest zatrudniona na umowę o pracę, bez względu na staż pracy i na to, czy jest zatrudniona na cały etat, czy też na część etatu. Wymiar urlopu macierzyńskiego określa art kodeksu pracy, który mówi, że pracownicy przysługuje urlop macierzyński w następujących wymiarach: - 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, - 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, - 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, - 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, - 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Kobieta może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego, ale dopiero po wykorzystaniu, co najmniej jego 14 tygodni pod warunkiem, że ojciec dziecka ma prawo do opieki nad nim i umowę o pracę. Wtedy on wykorzysta pozostałą część urlopu macierzyńskiego. Otrzymując w tym czasie zasiłek macierzyński, a pracodawca nie będzie mógł go zwolnić z pracy. Istnieją przypadki, w których normalny wymiar urlopu macierzyńskiego ulega skróceniu lub zostaje przerwany. Do tych przypadków należą: w przypadku urodzenia martwego dziecka - urlop macierzyński zostaje skrócony i wynosi on 8 tygodni od dnia porodu, w przypadku zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia - urlop macierzyński trwa do 8 tygodni od dnia porodu, po upływie tego czasu zostaje on przerwany, w przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia - urlop macierzyński trwa jeszcze przez tydzień od dnia zgonu dziecka, po upływie tego czasu zostaje on przerwany, w przypadku gdy kobieta po urodzeniu dziecka nie podejmuje się wychowania go i oddaje na wychowanie do rodziny zastępczej przed upływem 8 tygodni od dnia porodu - urlop macierzyński zostaje skrócony do 8 tygodni od dnia porodu, 19

20 w przypadku, gdy kobieta po urodzeniu dziecka nie podejmuje się wychowania go i oddaje na wychowanie do rodziny zastępczej po upływie 8 tygodni od dnia porodu - urlop macierzyński zostaje przerwany w dniu oddania dziecka, w przypadku, gdy po porodzie dziecko wymaga hospitalizacji przekraczającej okres 8 tygodni od dnia porodu, to po upływie tych 8 tygodni kobieta ma prawo do przerwania urlopu macierzyńskiego i wykorzystania go w późniejszym okresie, po zakończeniu leczenia szpitalnego dziecka, kobieta może się zrzec części urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca dziecka - w tym przypadku okres urlopu macierzyńskiego jednak nie może być krótszy, niż 14 tygodni, po tym czasie resztę urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec dziecka Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego rodzicom przysługuje dodatkowy urlop macierzyński, który po nowelizacji przepisów od 17 czerwca 2013 roku wynosi 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz 8 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci lub więcej przy jednym porodzie. Do 16 czerwca 2013 r. urlop dodatkowy w przypadku urodzenia jednego dziecka wynosił 4 tygodnie i 6 tygodni przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka. Wydłużona została również z 2 do 6 tygodni część urlopu macierzyńskiego, która może być wykorzystana przed przewidywaną datą porodu. Podstawowy urlop macierzyński pozostał bez zmian. Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo albo w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności. Dodatkowy urlop macierzyński może być także wykorzystany przez pracownika ojca dziecka bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków. Z takich urlopów mogą korzystać również osoby, które przyjęły pod opiekę dziecko do 7 lub do 10 roku życia, gdy odroczono mu obowiązek szkolny. Po nowelizacji bez zmian pozostaną przepisy o dwóch tygodniach urlopu zarezerwowanego wyłącznie dla ojców. Aby otrzymać dodatkowy urlop macierzyński pracownik, musi złożyć pisemny wniosek do pracodawcy o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek. 20

21 Pracownica może również zrezygnować z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części i powrócić do pracy. Wówczas składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy. W takim, przypadku, ojciec musi złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z części takiego urlopu; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko. 16 Zasiłek a praca w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Pracownica lub pracownik korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego mogą łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku, wysokość zasiłku macierzyńskiego ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownica lub pracownik pracuje w czasie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zasada ta dotyczy wyłącznie pracowników i nie ma zastosowania do ubezpieczonych niebędących pracownikami Urlop ojcowski Urlop ten został wprowadzony od 1 stycznia 2010 r. Prawo do niego przysługuje każdemu ubezpieczonemu ojcu, którego dziecko nie ukończyło jeszcze 12 miesiąca życia. Nie ważne jest przy tym czy mężczyzna pracuje na etacie, czy też prowadzi własną działalność gospodarczą. Ważny jest sam fakt ubezpieczenia. W trakcie urlopu ojcowskiego każdemu tacie przysługuje zasiłek pieniężny zw. potocznie tacierzyńskim. I wynosi on, tak jak w przypadku matek, równowartość przeciętnego wynagrodzenia z ostatniego roku przed urlopem. Do końca 2011 r. urlop ojcowski był w wymiarze jednego tygodnia. Od 2012 r. natomiast liczba przynależnych z tego tytułu dni opieki nad dzieckiem wzrosła do dwóch tygodni. Warto podkreślić, że z urlopu ojcowskiego, w identycznym wymiarze dni mogą 16 ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw 21

22 korzystać również mężczyźni przysposabiający dziecko. Możliwość taka przysługuje im do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu orzekającego przysposobienie, ale nie dłużej niż do 7 roku życia dziecka. Wyjątek od tej reguły stanowi przypadek, w którym przysposabiane jest dziecko z odroczonym obowiązkiem szkolny. Wówczas urlop ojcowski można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 10 lat Urlop rodzicielski Od września 2013 roku nową formą opieki nad dziećmi będzie roczny urlop rodzicielski. Na urlop ten składać się będzie 20 tygodniowy urlop macierzyński 6 tygodniowy dodatkowy urlop macierzyński oraz 26 tygodniowy urlop rodzicielskie w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, natomiast w przypadku porodów mnogich - od 65 do 71 tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Z urlopu rodzicielskiego będą mogli skorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Od września 2013 r. prawo do korzystania z urlopu rodzicielskiego będą mieli nie tylko pracownicy związani z pracodawcą umową o pracę, ale również osoby prowadzące własną działalność czy tez zatrudnione na umowę zlecenie, którzy opłacali składki chorobowe. Zasiłek rodzicielski przez 26 tygodni będzie płatny w wysokości 100% wynagrodzenia, zaś przez kolejne 26 tygodni w wysokości 60% wynagrodzenia. Jeśli matka od samego początku zadeklaruje, że wykorzysta cale 52 tygodnie urlopu to przez cały ten okres będzie wówczas pobierać zasiłek w wysokości 80 proc. wynagrodzenia przypadku rezygnacji z całości lub części dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz/lub z całego urlopu rodzicielskiego, wówczas przysługuje jej wyrównanie dotychczas pobieranego 80 proc. zasiłku do wysokości 100 proc. 26-tygodniowy urlop rodzicielski rodzice mogą wykorzystać maksymalnie w trzech częściach, trwających minimum osiem tygodni. Urlop ten musi mieć charakter ciągły, tzn. że musi przypadać bezpośrednio po dodatkowym oraz części tych urlopów muszą następować bezpośrednio jedna po drugiej. Wniosek o urlop rodzicielski rodzic musi złożyć najpóźniej w dniu zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop dodatkowy i urlop rodzicielski może być łączony z pracą w niepełnym wymiarze jednak nie wyższym niż ½ etatu. W związku ze zmianą przepisów pracodawca może nie wyrazić zgody na łączenie tego urlopu z pracą jeśli nie jest to możliwe ze względu na organizację lub rodzaj pracy. W przypadku odmowy tego prawa pracodawca musi poinformować pracownika na piśmie o przyczynach odmowy. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać obydwoje 22

23 rodzice, jednak łączny jego wymiar nie może przekroczyć 26 tygodni Urlop wychowawczy W związku ze zmianą kodeksu pracy od 17 czerwca 2013 roku zmianie uległy także przepisy dotyczące urlopów wychowawczych. Pracownik zatrudniony, co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia. Jeżeli pracownik ma niepełnosprawne dziecko wówczas przysługuje mu dodatkowo jeszcze 3 letni urlop wychowawczy, który musi wykorzystać do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Ponadto w dniu 12 lipca 2013 r. Senat przyjął zmianę ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta ma wejść w życie 1 września 2013 r. i od tego dnia za osoby samozatrudnione i wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, ale także za studentki i kobiety bezrobotne, przebywające na urlopie wychowawczym lub ubezpieczone w KRUS państwo odprowadzi składki emerytalno rentowe. Dla osób mających, co najmniej sześciomiesięczny staż ubezpieczeniowy bezpośrednio przed okresem opieki nad dzieckiem podstawą do składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne będzie 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Dla osób bez stażu ubezpieczeniowego, bezrobotnych oraz ze stażem krótszym niż półroczny będzie to 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę budżet będzie finansował tylko składki na ubezpieczenie emerytalne. Aby móc korzystać z urlopu wychowawczego pracownik-rodzic musi wystąpić z wnioskiem o jego udzielenie do pracodawcy na dwa tygodnie przed planowanym urlopem. W przypadku zatrudnienia na czas określony urlop przysługuje tylko do końca umowy. Urlop mogą wziąć jednocześnie obydwoje rodzice, ale nie mogą być na urlopie jednocześnie dłużej niż trzy miesiące. Czas urlopu liczy się do stażu pracy. Urlop wychowawczy nie jest płatny. Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, gdy ma prawo do zasiłku rodzinnego może liczyć na płatny dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego w wysokości 400,00 zł miesięcznie. Warunkiem jest jednak zakwalifikowanie się do pobierania zasiłku 675) 17 ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 23

24 rodzinnego, gdzie kryterium dochodowe wynosi obecnie 539,00 zł na osobę w rodzinie lub 623,00 zł na osobę w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym Inne prawa rodziców Rodzicom ponadto przysługuje wiele jeszcze innych praw związanych z rodzicielstwem. Pokrótce zostaną przedstawione te najbardziej popularne tj.: A. Zasiłek opiekuńczy, który przysługuje ubezpieczonemu, zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki m.in. nad: 1. zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8. w przypadku: o nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, 2. chorym dzieckiem w wieku do lat 14, 3. innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat) - pod warunkiem, że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym. Prawo do zasiłku przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, a zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nie dłużej jednak niż przez 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do lat 8 i chorym dzieckiem do lat 14, albo 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny. Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę dzieci i liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60. dni w roku kalendarzowym. Od 1 stycznia 2009 r. w przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka, która pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu, ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu 18 ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych Dz. U Dz. U. z 2003 Nr 228 poz ze zm. 19 ustawa z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675). 24

25 dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tytułu osobistego sprawowania opieki nad nowo urodzonym dzieckiem, w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Wymiar zasiłku opiekuńczego w takim przypadku nie jest związany z rokiem kalendarzowym i jest niezależny od wymiaru określonego wyżej (60 i 14 dni). Przepis ten ma zastosowanie także do innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę. W przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2, zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę. Od dnia 14 czerwca 2008 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 93, poz. 582), zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie. Podstawę wymiaru zasiłku dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu B. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy po porodzie świadczenie w wymiarze do 8 tygodni przysługuje ojcu dziecka lub innemu uprawnionemu członkowi rodziny w przypadku, gdy matka dziecka musi pozostać w szpitalu po porodzie a dziecko może opuścić szpital C. Przerwa na karmienie piersią liczba i długość przerw na karmienie uzależnione jest od wymiaru czasu pracy młodej matki oraz liczby dzieci, które karmi. Zgodnie z art. 187 k. p. pracownicom, które pracują, co najmniej 4 godziny dziennie, przysługuje jedna półgodzinna przerwa, a tym, które pracują co najmniej 6 godzin ustawa z dnia 25 czerwca o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ustawa z dnia 25 czerwca o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa 25

26 dwie. W przypadku kobiet karmiących więcej niż jedno dziecko każda przerwa trwa 45 minut. Przerwy na karmienie można łączyć. Karmiąca matka może też po prostu zaczynać później lub wcześniej kończyć pracę - skrócenie czasu pracy powinno odpowiadać długości przysługujących jej przerw. Pracownica, która chce skorzystać z przerw na karmienie, powinna złożyć pisemny wniosek i podać w nim dane dziecka (imię, nazwisko, datę urodzenia), datę rozpoczęcia korzystania z przysługującego uprawnienia i sposób, w jaki chce wykorzystać przerwy. Kodeks pracy nie nakłada na matkę obowiązku udowadniania, że rzeczywiście karmi dziecko, ale jeśli pracodawca ma wątpliwości, może zażądać aktualnego zaświadczenia lekarskiego, które udokumentuje ten fakt. Wniosek o udzielenie przerw na karmienie jest dla pracodawcy wiążący. Kodeks pracy nie określa maksymalnego okresu korzystania przez pracownicę z tego uprawnienia ani nie uzależnia go od wieku dziecka. To lekarz pediatra ostatecznie decyduje o tym, czy dziecko jest karmione piersią, i wydaje odpowiednie zaświadczenie. Przerwy na karmienie piersią wliczane są do czasu pracy matki, a za czas ich korzystania należy jej się normalne wynagrodzenie. 24 C. Ulga podatkowa na dzieci. W związku ze zmianą ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 25 w roku 2014 r. osoby, które sprawują władzę rodzicielską tylko nad jednym dzieckiem będą mogły odliczyć od podatku ulgę tylko wtedy jeśli łączny zarobek małżonków lub osoby samotnie wychowującej dziecko nie przekroczy 112 tys. zł, a w przypadku rodzica nie pozostającego w związku małżeńskim (konkubinat) nie przekroczy 56 tys. zł. W przypadku osób sprawujących władzę rodzicielską nad dwójką dzieci zasady rozliczenia ulgi nie ulegną zmianie. Rodzice którzy sprawują władzę rodzicielską nad co najmniej trójką dzieci na pierwsze i drugie dziecko ulgę rozliczą tak, jak w latach poprzednich natomiast na trzecie dziecko podatnicy odliczą 1668,06 zł a na czwarte i kolejne dzieci po 2224, D. Inne świadczenia, z których rodzice mogą skorzystać w związku z wychowywaniem dzieci wynikają z ustawy o świadczeniach. I tak jeśli dochód nie 24 art. 187 kp 25 ustawa z dnia 24 października 2012 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz. U. z 2012 r. poz

27 przekracza 539 zł lub 623 zł jeśli w rodzinie jest dziecko niepełnosprawne mogą korzystać : 27 - zasiłek rodzinny w kwocie: 77,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia; 106,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;115,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia. - dodatek z tytułu urodzenia dziecka jednorazowo w kwocie 1000 zł, przysługuje on na każde nowe dziecko w rodzinie, można się o niego ubiegać tylko do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, - dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego w wysokości 400 zł miesięcznie przysługuje rodzicom przebywających na urlopach wychowawczych, - dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka w kwocie 170 zł miesięcznie lub 250 zł miesięcznie, gdy dziecko jest niepełnosprawne przysługuje, gdy jeden z rodziców dziecka nie żyje lub jest nieznany, albo też sąd oddalił powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego - dodatek z tytuły wychowywania w rodzinie wielodzietnej, przysługuje na trzecie i kolejne dziecko uprawnione do zasiłku rodzinnego w kwocie 80 zł miesięcznie na dziecko. - dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego przysługuje w wysokości 60 zł miesięcznie na niepełnosprawne dziecko do ukończenia 5 roku życia lub 80 zł miesięcznie na niepełnosprawne dziecko powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia. Dodatek ten ma na celu pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka niepełnosprawnego. - dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego w wysokości 100 zł jednorazowo na częściowe pokrycie wydatków na wyprawkę szkolną dla ucznia lub przedszkolaka w zerówce. - dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania w związku z dojazdem do szkoły przysługuje w wysokości 50 zł miesięcznie, lub jeśli dziecko mieszka w miejscowości, w której się uczy to w wysokości 90 zł miesięcznie. 27 ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, listopada-2003-r-o-swiadczeniach-rodzinnych/ 27