ROZDZIAŁ 3 ZMIANY NA RYNKACH PRACY W REGIONACH PAŃSTW PÓŁ- WYSPU IBERYJSKIEGO
|
|
- Mateusz Ignacy Brzeziński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Jakub Piecuch ROZDZIAŁ 3 ZMIANY NA RYNKACH PRACY W REGIONACH PAŃSTW PÓŁ- WYSPU IBERYJSKIEGO Wprowadzenie Dwa analizowane państwa Portugalia i Hiszpania to dwie diametralnie odmienne drogi rozwoju ekonomicznego w ramach Unii Europejskiej, skutkujące w efekcie odmiennym charakterem analizowanych gospodarek i odrębnymi problemami na rynku pracy. Pierwsza dekada członkostwa Hiszpanii w UE przyniosła temu państwu dynamiczny rozwój gospodarczy, jednak pozytywnym przemianom ekonomicznym towarzyszyły narastające problemy na rynku pracy. Restrukturyzacja gospodarki i jej dostosowanie do warunków konkurencyjnego rynku Wspólnoty pociągało za sobą systematyczny wzrost bezrobocia. Dopiero dzięki poprawie struktury hiszpańskiej gospodarki i jej rosnącej konkurencyjności na międzynarodowym rynku oraz wykorzystaniu funduszy strukturalnych dla tworzenia miejsc pracy, kolejne lata przyniosły znaczący spadek stopy bezrobocia. W chwili obecnej jedynie nieznacznie przekracza ona wartość przeciętną dla całego ugrupowania liczącego 27 państw. Diametralnie inna jest sytuacja w Portugalii. W chwili obecnej funkcjonowanie rynku pracy w tym kraju nie jest wielkim problemem, gdyż stopa bezrobocia kształtuje się na poziomie średnim dla całej Wspólnoty. Lecz sytuacja nie należy także do bardzo korzystnych. O ile, bowiem sam poziom bezrobocia nadal nie jest bardzo wysoki, to niepokojący może być systematyczny wzrost ilość osób pozbawionych zatrudnienia. Zbyt wolne przemiany strukturalne portugalskiej gospodarki powodują, iż wzrost ekonomiczny następuje tu znacznie wolniej niż w Hiszpanii, a wzrost stopy bezrobocia zauważalny jest w każdym portugalskim regionie. Rośnie także ilość osób młodych, które nie mogą znaleźć zatrudnienia. W efekcie Portugalia stała się pierwszym krajem starej Unii prześcigniętym w rozwoju gospodarczym przez nowych członków Wspólnoty. Oba państwa, jak i ich poszczególne regiony, były także objęte w dużej części pomocą strukturalną UE, uzyskując tym samym olbrzymie wsparcie finansowe. Ponieważ w okresie planistycznym to Polska stanie się największym beneficjentem funduszy strukturalnych, dlatego cennym źródłem informacji mogą być doświadczenia obu państw Półwyspu Iberyjskiego. Doświadczenia dotyczące funkcjonowania w ramach struktur unijnych wydają się być szczególnie ważne dla Polski i powinny być wzięte pod uwagę na kolejnych etapach procesu integracji naszego kraju z Unią Europejską. Istnieje, bowiem duża szansa, iż członkostwo Polski przyniesie, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Hiszpanii, znaczący wzrost tempa rozwoju społeczno gospodarczego kraju i wzrost poziomu życia jego obywateli. Istnieją wszakże obawy, iż pomimo integracji europejskiej i znaczącej pomocy finansowej Polsce, podobnie jak Portugalii nie uda się szybko dokonać skoku cywilizacyjnego i pomimo obecności w Unii Europejskiej tempo rozwoju ekonomicznego będzie niewystarczające, a problemy dotyczące funkcjonowania rynku pracy nie tylko nie będą rozwiązywane, a wręcz odwrotnie, będą narastać. Celem pracy jest przedstawienie tych czynników, które umożliwiły pozytywne przemiany na hiszpańskim i portugalskim rynku pracy oraz tych, które stanowiły istotną barierę na drodze rozwoju. W artykule analizą objęto jednostki terytorialne noszące w nomenklaturze Unii Europejskiej symbol NUTS 2. Ich odpowiednikiem są polskie województwa. W Hiszpa-
2 28 Jakub Piecuch nii regiony poziomu NUTS 2 noszą nazwę wspólnot autonomicznych. Opracowanie oparte jest na analizie raportów Komisji Europejskiej Banku Światowego, oraz hiszpańskich i portugalskich rządowych dokumentów. W pracy wykorzystane zostały także dane statystyczne EUROSTAT-u, dotyczące jednostek terytorialnych NUTS 2 oraz dane portugalskiego i hiszpańskiego urzędu statystycznego. Zakres chronologiczny analizy obejmuje okres ostatnich dziesięciu lat. Sytuacja rynku pracy w państwach Unii Europejskiej W 2000 roku Rada Europejska, w trakcie trwania szczycie w Lizbonie, wyznaczyła niezwykle ważny cel do zrealizowania. Mówi on, iż do roku 2010 Unia Europejska stanie się najbardziej konkurencyjną i najszybciej rozwijającą się gospodarką w skali globalnej. Oparta na wiedzy europejska gospodarka ma być zdolna do trwałego wzrostu ekonomicznego, zapewniającego powstawanie nowych miejsc pracy oraz umożliwiającego zwiększenie spójność społecznej w ramach ugrupowania. Zdecydowanie najwięcej działań realizowanych w ramach strategii lizbońskiej dotyczy modernizacji rynku pracy, prowadzącej do wzrostu zatrudnienia i zmniejszania dysproporcji pomiędzy europejskimi regionami. Aby było to możliwe Unia Europejska określa najważniejsze cele, do których zaliczyć można zapewnienie priorytetowego znaczenia rozwiązaniom innowacyjnym, liberalizację gospodarki, ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, a także nadanie nowego kształtu państwu socjalnemu (Strategia lizbońska, 2002). Największy nacisk kładzie się w strategii na koordynację i usprawnienie polityki zatrudnienia, gdyż ostatnie lata przyniosły systematycznie pogarszającą się sytuacją na europejskim rynku pracy. Efekty podjętych działań są niezwykle istotne dla nowych krajów członkowskich, a w szczególności dla Polski, w której poziom bezrobocia jest najwyższy. Tablica 1. Wskaźniki dotyczące rynku pracy w krajach Unii Europejskiej w roku 2005 Państwa zatrudnienia ogółem zatrudnienia kobiet zatrudnienia mężczyzn Bezrobocie długotrwałe > 12 miesięcy bezrobocia ogółem bezrobocia kobiet bezrobocia mężczyźni bezrobocia wśród młodzieży 1 EU27 51,7 44,2 59,7 46,1 9,0 9,8 8,3 18,8 56,8 Hiszpania 63,3 51,2 75,2 24,5 9,2 12,2 7,0 19,7 56,7 Portugalia 67,5 61,7 73,4 48,2 7,6 8,7 6,7 16,1 62,2 Austria 68,6 62,0 75,4 25,3 5,2 5,5 4,9 10,3 59,4 Belgia 61,1 53,8 68,3 51,7 8,4 9,5 7,6 21,5 53,3 Bułgaria 55,8 51,7 60,0 59,8 10,1 9,8 10,3 22,3 49,7 Cypr 68,5 58,4 79,2 23,5 5,3 6,5 4,4 13,9 63,2 Czechy 64,8 56,3 73,3 53,0 7,9 9,8 6,5 19,2 59,4 Dania 75,9 71,9 79,8 23,4 4,8 5,3 4,4 8,6 65,6 Estonia 64,4 62,1 67,0 53,5 7,9 7,1 8,8 15,9 58,5 Finlandia 68,4 66,5 70,3 25,8 8,4 8,6 8,2 20,1 60,7 Francja 63,1 57,6 68,8 42,5 9,5 10,5 8,6 22,3 56,0 Grecja 60,1 46,1 74,2 52,2 9,8 15,3 6,1 26,0 53,2 Holandia 73,2 66,4 79,9 40,2 4,7 5,1 4,4 8,2 64,9 Irlandia 67,6 58,3 76,9 33,4 4,3 4,0 4,6 8,6 62,0 Litwa 62,6 59,4 66,1 52,5 8,3 8,3 8,2 15,7 56,6 Współczynnik aktywności zawodowej ludności Luksemburg 63,6 53,7 73,3 26,4 4,5 5,8 3,5 13,7 55,6 Łotwa 63,6 59,3 67,6 46,0 8,9 8,7 9,1 13,6 57,8 Malta 53,9 33,7 73,8 46,4 7,0 8,9 6,6 16,8 49,5 Niemcy 65,4 59,6 71,2 53,0 11,2 10,9 11,4 15,5 58,4
3 Zmiany na rynkach pracy w regionach państw Półwyspu Iberyjskiego 29 Polska 52,8 46,8 58,9 57,7 17,7 19,1 16,6 36,9 54,9 Rumunia 57,6 51,5 63,7 56,3 7,2 6,4 7,8 20,2 53,9 Słowacja 57,7 50,9 64,6 71,9 16,3 17,2 15,5 30,1 59,5 Słowenia 66,0 61,3 70,4 47,4 6,5 7,0 6,1 15,9 59,2 Szwecja 72,5 70,4 74,4 15,4 7,5 7,4 7,6 21,9 70,4 Węgry 56,9 51,0 63,1 45,1 7,2 7,4 7,0 19,4 50,2 W. Brytania 71,7 65,9 77,6 21,1 4,7 4,3 5,1 12,8 62,1 Włochy 57,6 45,3 69,9 49,9 7,7 10,1 6,2 24,0 49,1 1 do 25 roku życia. Źródło: European Communities (2007) Europe in figures Eurostat yearbook , Luxembourg, European Commission, European Economy. Economic forecasts, Spring 2005, Nr 2/2005, EUROSTAT, obliczenia własne. Zwiększenie efektywności funkcjonowania rynku pracy, założone w strategii lizbońskiej, oparto na dwóch zasadniczych działaniach. Pierwszy z nich związany był ze stroną popytową i oznaczał zmniejszanie barier w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej poprzez usprawnienia administracyjne. Szczególny nacisk położony został na poprawę zaopatrzenia w infrastrukturę techniczną w tych państwach i regionach, które pod względem rozwoju ekonomicznego i problemów na rynku pracy znajdowały się w szczególnie trudnej sytuacji. Drugi z nich dotyczył strony podażowej na rynku pracy i oznaczał poprawę konkurencyjności siły roboczej i reformę systemu zabezpieczeń społecznych (European Commission, 2005). Jej brak skutkuje odpływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz rodzimych przedsiębiorców w te regiony świata, które oferują lepszą relację pomiędzy kosztem, a efektywnością pracy. Spowolnienie tempa rozwoju ekonomicznego powoduje utrzymywanie się stopy bezrobocia na wysokim poziomie, sięgającym w 2005 roku 9% zasobu siły roboczej dla 27 krajów członkowskich (Tab. 1). Rozważając sytuację w poszczególnych państwach należy zauważyć, iż w grupie krajów o poziomie bezrobocia porównywalnym z wartością średnią dla całej Wspólnoty znajduje się zarówno Portugalia, jak i Hiszpania. Przy czym nieco mniejsze problemy na rynku pracy ma Portugalia (stopa bezrobocia równa w latach 2005 i 2006 odpowiednio 7,6% i 7,7% zasobu siły roboczej), natomiast w Hiszpanii wartość analizowanego wskaźnika nieznacznie przekracza wartość średnią dla UE osiągając poziom 9,2% w 2005 oraz 8,5% zasobu siły roboczej w roku Decydujące znaczenie odgrywa także reprezentowany przez poszukujących pracy poziom wykształcenia. Niewątpliwie osoby charakteryzujące się wyższym wykształceniem łatwiej znajdują zatrudnienie, w porównaniu do osób, które uzyskały jedynie podstawowy poziom edukacji. Okazuje się jednak, iż odsetek osób posiadających dyplom ukończenia wyższej uczelni jest niższy w analizowanych państwach kohezji od pozostałych państw starej Unii. Ponadto w krajach tych, częściej niż w pozostałej części Wspólnoty, młodzież kończy edukację na poziomie podstawowym. Sytuacja rynku pracy w regionach Hiszpanii Integracja Hiszpanii ze strukturami unijnymi przyniosła temu państwu dynamiczny rozwój gospodarczy. Lecz szybkiemu tempu rozwoju ekonomicznego całego kraju i większości hiszpańskich wspólnot autonomicznych, nie towarzyszyły pozytywne przemiany dokonujące się na rynku pracy 1. 1 Poziom NUTS 2 w Hiszpanii stanowią wspólnoty autonomiczne, które są odpowiednikiem polskich województw. Obok 17 regionów poziom NUTS 2, reprezentują w Hiszpanii dwa miasta autonomiczne Ceuta i Melilla położone w północnej Afryce i posiadające status wspólnot autonomicznych. Ze względu na ich specyficzny charakter nie zostały one objęte analiza. W Portugalii poziom NUTS 2 reprezentuje 7 regionów. Pięć z nich to regiony położone na kontynencie europejskim, natomiast dwa Madera oraz Açores to regiony wyspiarskie (Mapa 1).
4 30 Jakub Piecuch Tablica 1. Rozkład środków z funduszy strukturalnych wg celów wsparcia w latach Sytuacja ta nie powinna jednak dziwić gdyż w momencie akcesji Hiszpania charakteryzowała się niskim poziomem rozwoju ekonomicznego i tradycyjną strukturą gospodarki. W tej sytuacji niezbędna restrukturyzacja i dostosowanie gospodarki do warunków wspólnego rynku i wysokiej konkurencyjności pozostałych państw unijnych, przyniosła systematyczny wzrost bezrobocia we wszystkich wspólnotach autonomicznych. Rosnąca konkurencyjność gospodarki hiszpańskiej, trwająca koniunktura gospodarcza oraz napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych pozwoliły na kontynuację dynamicznego wzrostu ekonomicznego. Niezwykle ważnym czynnikiem pozytywnie wpływającym na rozwój gospodarki hiszpańskiej stała się pomoc strukturalna Unii Europejskiej (Tab. 2). Praktycznie od momentu integracji z Unią Europejską Hiszpania stała się głównym beneficjentem funduszy strukturalnych, co wraz z pogłębianiem procesu integracji europejskiej na mocy Traktatu z Maastricht i podjęciem reform zmierzających do wprowadzenia Euro dało niezwykle istotny impuls do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego. Dopiero w bieżącym okresie planistycznym Hiszpania straciła tytuł największego beneficjenta pomocy strukturalnej na rzecz Polski. Procentowy udział tego kraju w budżecie przewidzianym na pomoc strukturalna do roku 2013 zmniejszył się w porównaniu do poprzedniego okresu planistycznego, z 23% do 10% ogółu środków. Druga połowa lat 90 przyniosła w końcu znaczący spadek stopy bezrobocia. Nadal jednak w wielu regionach problem braku zatrudnienia jest podstawowym dylematem, a bezrobocie przybiera poważne rozmiary. Ponadto bezrobocie długookresowe, dotykające ponad 1/4 wszystkich pozbawionych zatrudnienia, wyklucza znaczącą grupę osób poza margines społeczny. Te problemy nie mogą jednak przesłonić wybitnie pozytywnych przemian, które dokonały się na hiszpańskim rynku pracy w ciągu ostatnich 20 lat. bezrobocia w Hiszpanii była przez długi czas najwyższa wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej. W chwili przystąpienia Hiszpanii do UE, w roku 1986, wynosiła ponad 21% zasobu siły roboczej. Do roku 1994 osiągnęła poziom przekraczający 24%, przewyższając blisko trzykrotnie średnią unijną, lecz następnie systematycznie ulegała redukcji, aby w roku 1999 osiągnąć poziom 15,7% zasobu siły roboczej (The World Bank, 2002). Natomiast w roku 2006 jej wartość uległa zmniejszeniu do poziomu jedynie nieznacznie przekraczającego 8% aktywnych zawodowo. Lata (mln ECU w cenach z 1989 roku) Państwa Cele Inicjatywy Ogółem nr 1 nr 2 nr 3 i 4 nr 5a nr 5b Wspólnotowe mln ECU w % Hiszpania ,85 Portugalia ,44 UE ,00 Lata (mln ECU w cenach z 1994 roku) Cele Inicjatywy Ogółem Państwa nr 1 nr 2 nr 3 nr 4 nr 5a nr 5b nr 6 Wspólnotowe mln ECU w % Hiszpania ,6 415 Portugalia ,9 UE , Lata (mln Euro w cenach z roku 1999) Cel 1 Cel 2 FIUR Ogółem Państwa Cel 3 (bez celu nr 1)
5 Zmiany na rynkach pracy w regionach państw Półwyspu Iberyjskiego 31 Ogółem W tym wsparcie przejściowe b. celu nr 1 Ogółem W tym wsparcie przejściowe b. celu nr 2 i 5b Mln Euro Hiszpania ,5 Portugalia ,4 UE , 0 Lata (mln Euro, ceny bieżące) Państwa Cel: Konwergencja Fundusz Kohezji Konwergencja Pomoc przejściowa phasingout" Cel: Europejska współpraca terytorialna Mln Euro Ogółem Cel: Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach Pomoc Konkurencyjność phasing- przejściowa in" Hiszpania ,1 Portugalia ,2 UE , Bez Inicjatyw Wspólnotowych oraz akcji innowacyjnych Źródło: Commission of the European Communities, European Cohesion Report, Brussels/Luxembourg 1996, Commission of the European Communities, Twelfth annual report on the Structural Funds (2000), Brussels 2001, European Commission, Factsheet October 2006, Directorate-General for Regional Policy, Luxembourg 2006, obliczenia własne. Podobnie jak ma to miejsce w całej Unii Europejskiej, tak i w Hiszpanii od lat utrzymują się bardzo głębokie dysproporcje w rozmiarach bezrobocia pomiędzy poszczególnymi wspólnotami autonomicznymi. W silnie uprzemysłowionych regionach północnej Hiszpanii, takich jak Aragonia czy Nawarra, korzystających z bliskości granicy francuskiej, stopa bezrobocia nie przekracza 6%, podczas gdy w rolniczych regionach południowej Hiszpanii - Andaluzji i Ekstremadurze - wskaźnik ten osiąga wartość 13% (Tab. 3). % w % Mapa 1. Hiszpania i Portugalia regiony poziomu NUTS 2 Galicja Asturia Kantabria Kraj Basków Nawarra La Rioja Norte Kastylia i Leon Aragonia Katalonia Acores Lizbona Centro Ekstremadura Madryt Kastylia La Mancha Walencja Baleary Alentejo Madeira Algarve Andaluzja Murcja
6 32 Jakub Piecuch Tak wysoki poziom bezrobocia w Andaluzji i Ekstremadurze wynika z konieczności restrukturyzacji rolnictwa, w którym w roku 1986 pracowało w obu regionach, ponad 20% zatrudnionych. Ta sytuacja pociągnęła za sobą także dalsze konsekwencje w postaci niskiego poziomu gospodarczego obu wspólnot autonomicznych i braku poważniejszych możliwości tworzenia pozarolniczych miejsc pracy. W okresie najtrudniejszym dla hiszpańskiego rynku pracy, w połowie lat 90, bezrobocie w Andaluzji przekroczyło 34%, natomiast w przypadku Ekstremadury osiągnęło poziom 32% zasobu siły roboczej. W regionach, w których poziom bezrobocia jest najniższy Nawarra (5,3%), Aragonia (5,5%), La Rioja (6,2%), Kantabria (6,6%), Katalonia (6,6%) oraz Kraj Basków (7% zasobu siły roboczej) można dostrzec bliską zależność pomiędzy znaczącym wzrostem gospodarczym, który pozwolił przekroczyć średni poziom PKB per capita dla całego ugrupowania, a spadkiem bezrobocia (Tab. 3). Należy jednak dodać, iż to właśnie regiony północno - wschodniej Hiszpanii należały do dobrze rozwiniętych już w momencie integracji ze strukturami Unii Europejskiej. Stąd też w dużo łagodniejszy sposób udało się dokonać w nich restrukturyzacji ciężkiego przemysłu, od którego jeszcze w latach 80 regiony te były silnie uzależnione. Ważnym czynnikiem stymulującym rozwój ekonomiczny i pozytywne przemiany dokonujące się na rynku pracy było sąsiedztwo Francji obok Niemiec największego członka Unii Europejskiej. Tablica 3. Wskaźniki dotyczące rynku pracy w hiszpańskich regionach w latach Wyszczególnienie aktywności zawodowej Bezrobocia ogółem St. bezrobocia wśród osób w wieku lata Długotrwałe bezrobocie HISZPANIA 51,9 58,3 15,7 8,5 29,4 17,9 45,6 25,6 Andaluzja 50,2 55,3 26,5 12,7 42,3 21,7 43,2 29,4 Aragonia 49,7 56,6 9,3 5,5 18,3 12,4 41,3 19,2 Asturia 44,1 49,9 17,9 9,3 43,8 22,8 58,4 34,5 Baleary 56,6 64,1 8,2 6,5 16,5 13,4 32,3 12,2 Ekstremadura 49,2 51,6 25,1 13,4 39,7 24,4 34,6 31,4 Galicja 49,8 53,6 16,2 8,5 30,9 18,0 53,0 30,8 Kantabria 46,2 55,3 15,4 6,6 33,2 17,0 57,2 27,8 Kastylia i Leon 47,8 53,1 15,3 8,1 33,2 17,0 48,7 28,7 Kastylia La Mancha 48,5 55,0 15,0 8,8 26,2 17,0 39,3 26,2 Katalonia 55,8 62,2 10,8 6,6 20,7 14,7 48,8 22,6 Kraj Basków 52,6 58,1 13,9 7,0 29,0 20,8 51,5 30,9 La Rioja 49,3 59,5 8,1 6,2 19,0 15,6 52,0 21,7 Madryt 54,8 63,6 13,0 6,4 25,7 14,6 51,6 20,7 Murcja 51,7 59,0 13,9 7,9 25,7 17,0 37,7 19,1 Nawarra 53,2 60,7 8,2 5,3 14,6 14,1 41,9 19,4 W. Kanaryjskie 54,0 61,0 14,3 11,7 28,6 23,7 40,8 24,2 Walencja 52,7 59,6 13,8 8,4 25,8 17,7 39,2 20,8 Źródło: Instituto Nacional de Estadística (2007), Anuario Estadístico de España 2006, Madrid, European Commission, Second report on economic and social cohesion. Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and its territory, Luxembourg, 2001, EUROSTAT, obliczenia własne. Nie tylko poziom bezrobocia stanowi istotne źródło informacji o charakterze zmian, jakie mają miejsce na rynku pracy w analizowanym regionie. Także struktura zatrudnienia
7 Zmiany na rynkach pracy w regionach państw Półwyspu Iberyjskiego 33 może stanowić istotne źródło informacji dotyczących zarówno sytuacji społeczno ekonomicznej, dynamiki, jak i kierunku zmian, w którym podąża dany region. Już w latach poprzedzających integrację Hiszpanii ze strukturami unijnymi, widoczna stała się w tym kraju tendencja do zmiany w poziomie zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki. Proces ten uległ zdecydowanemu nasileniu w wyniku konieczności dostosowania gospodarki hiszpańskiej do warunków wysokiej konkurencyjności gospodarek państw Unii Europejskiej. Największe zmiany dotyczyły spadku zatrudnienia w rolnictwie (Tab. 4). W przypadku niektórych wspólnot autonomicznych, ukierunkowanych w okresie przedakcesyjnym na produkcję rolniczą, zmiany te były bardzo znaczące. I tak w Galicji zatrudnienie w rolnictwie zmniejszyło się o 32,5 punktu procentowego z ponad 42% w 1986 roku do 9,5% zatrudnionych w 2006 roku. Wzrosło jednocześnie zatrudnienie w usługach z 35% do ponad 60%. Ponad trzykrotnie zmniejszyło się zatrudnienie w rolnictwie w Kastylii La Mancha i Kastylii i Leon (w roku 1986 pracujący w rolnictwie stanowili 27%, podczas gdy w 2006 już tylko ok. 8%). Znaczący udział zatrudnionych w usługach dotyczył przede wszystkim tych regionów, które były ukierunkowane na rozwój turystyki Wysp Kanaryjskich oraz Balearów. Wzrost zatrudnienia w sektorze usług, ze względu na rozwój instytucji administracyjnych, stał się także udziałem regionu stołecznego Madrytu. Udział zatrudnionych w sektorze usług w tych regionach przekroczył w roku 2006 poziom 75%. Tablica 4. Zatrudnienie w poszczególnych sektorach w hiszpańskich regionach pomiędzy rokiem 1995 a 2006 (w %) Wyszczególnienie Rolnictwo Przemysł Budownictwo Usługi Hiszpania 8,1 4,8 18,9 16,7 9,1 12,9 64,0 65,7 Andaluzja 10,6 8,2 12,0 10,2 9,3 15,2 68,1 66,4 Aragonia 11,4 6,5 21,3 21,3 7,5 10,3 59,8 62,0 Asturia 12,3 5,6 20,6 18,4 8,7 11,5 58,4 64,5 Baleary 2,1 1,8 10,5 8,4 9,7 14,5 77,7 75,3 Ekstremadura 15,4 12,2 8,8 11,1 13,5 14,6 62,3 62,2 Galicja 23,2 9,5 15,1 18,4 9,6 11,9 52,1 60,2 Kantabria 9,6 4,2 19,0 17,4 10,3 14,1 61,1 64,3 Kastylia i Leon 13,1 8,1 17,0 17,8 10,3 13,1 59,6 61,1 Kastylia-la Mancha 13,0 7,3 19,0 19,2 11,2 16,3 56,8 57,1 Katalonia 3,5 2,6 26,2 23,1 8,1 12,0 62,2 62,4 Kraj Basków 2,6 1,5 28,2 24,5 7,8 8,5 61,4 65,5 La Rioja 11,6 6,7 29,8 27,2 6,0 10,6 52,7 55,4 Madryt 0,9 1,0 15,6 11,6 8,6 10,9 74,8 76,5 Murcja 11,5 9,9 18,2 15,4 8,4 16,7 61,9 58,0 Nawarra 6,7 4,7 30,1 25,5 7,7 10,9 55,5 58,9 W. Kanaryjskie 8,2 3,4 7,4 7,0 9,6 14,1 74,8 75,6 Walencja 6,7 2,9 24,3 21,0 9,4 13,9 59,7 62,2 Źródło: European Commission, Third report on economic and social cohesion: A new partnership for cohesion. Convergence, competitiveness, cooperation, Luxembourg, 2004, Anuario Estadístico de España 2006, Instituto Nacional de Estadística, Madrid 2007, EUROSTAT, obliczenia własne. Poziom zatrudnienia w przemyśle i budownictwie nie uległ większym wahaniom. W regionach o historycznych tradycjach przemysłowych utrzymuje się ono na poziomie ponad 35% ogółu zatrudnionych. W większości przypadków udział zatrudnionych w przemyśle i
8 34 Jakub Piecuch budownictwie nieznacznie wzrósł w ciągu ostatnich 10 lat i jedynie w przypadku Kraju Basków, Madrytu i Nawarry nieznacznie się obniżył. Największe zmiany zauważalne są w Galicji, Kastylii La Mancha i Murcji gdzie zatrudnienie w analizowanych sektorach wzrosło o ponad 5 punktów procentowych. Sytuacja rynku pracy w regionach Portugalii W przypadku Portugalii problemy związane z efektywnym funkcjonowaniem rynku pracy do niedawna nie były duże, gdyż stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie niższym niż średnia dla całej Wspólnoty. Lecz dzisiaj sytuacja nie należy już do korzystnych (Tab. 5). O ile, bowiem sam poziom bezrobocia nadal nie jest bardzo wysoki, to niepokojący może być kierunek dokonujących się zmian. Z roku na rok systematycznie zwiększa się ilość osób pozbawionych zatrudnienia. W momencie integracji Portugalii ze strukturami unijnymi bezrobocie w tym kraju wynosiło blisko 9% zasobu siły roboczej. Kolejne lata przyniosły poprawę sytuacji na rynku pracy i wzrost zatrudnienia (Direcção-General de Desenvolvimiento Regional, 2000). W roku 2001 stopa bezrobocia osiągnęła swój najniższy poziom i wyniosła 4% aktywnych zawodowo. Jednak odkładane wciąż reformy ekonomiczne oraz spowolnienie tempa rozwoju gospodarczego w obrębie Unii Europejskiej spowodowało, iż kolejny rok przyniósł wzrost bezrobocia. Pomiędzy rokiem 2001, a 2006 stopa bezrobocia wzrosła o 3,7 punktu procentowego, co więcej dane za pierwszy kwartał 2007 wskazują na dalszy spadek ilości miejsc pracy, a tym samym stopa bezrobocia może przekroczyć 8% zasobu siły roboczej. Tablica 5. Wskaźniki dotyczące rynku pracy w portugalskich regionach w latach Wyszczególnienie aktywności zawodowej bezrobocie ogółem Bezrobocie wśród osób w wieku lata Długotrwałe Bezrobocie (w %) PORTUGALIA 60,6 62,5 4,5 7,7 9,1 16,1 39,3 51,7 Norte 62,0 63,2 4,6 8,9 7,7 15,9 43,7 55,5 Centro 63,8 66,6 2,5 5,5 6,6 14,6 39,2 45,1 Lizbona 59,7 60,2 6,1 8,5 13,3 18,3 36,3 54,6 Alentejo 51,9 57,5 6,5 9,2 11,8 20,4 34,6 40,1 Algarve 57,1 59,9 4,8 5,5 11,5 15,7 36,8 46,6 Açores 53,6 57,2 b.d. 3,8 7,7 10,5 41,8 37,2 Madera 58,1 61,5 b.d. 5,4 6,4 9,1 41,5 47,8 Źródło: Retrato Territorial de Portugal 2005, Instituto Nacional de Estatística, Lisboa 2007, obliczenia własne. Narastające problemy na rynku pracy zauważalne są w każdym portugalskim regionie. W każdym z nich ostatnie lata przynoszą nie tylko wzrost stopy bezrobocia, ale zwiększa się także grupa osób młodych, które nie mogą znaleźć zatrudnienia. W przypadku regionów Norte, czy Centro ilość osób w wieku do 24 roku życia, które poszukują zatrudnienia wzrosła pomiędzy rokiem 1999 a 2006 ponad dwukrotnie. Należy także wskazać na negatywne zmiany dotyczące wzrostu liczby osób długotrwale bezrobotnych (Direcção-General de Desenvolvimiento Regional, 2000). W przypadku regionów Norte i Lizbony osoby te stanowią ponad połowę wszystkich osób poszukujących pracy.
9 Zmiany na rynkach pracy w regionach państw Półwyspu Iberyjskiego 35 Tablica 6. Zatrudnienie w poszczególnych sektorach w portugalskich regionach pomiędzy rokiem 1995 a 2006 (w %) Przemysł i budownictwo Rolnictwo Wyszczególnienie Usługi Portugalia 12,2 11,5 22,5 30,8 56,6 57,7 Norte 12,7 11,9 32,5 39,9 45,4 48,2 Centro 20,2 22,0 24,2 30,7 47,7 47,4 Lizbona 1,4 1,2 14,1 21,9 75,8 76,9 Alentejo 22,1 11,9 16,9 26,9 54,4 61,2 Algarve 15,6 6,4 7,1 20,3 69,3 73,3 Açores 24,6 12,4 11,1 25,5 55,4 62,1 Madera 19,5 9,9 13,3 27,0 53,9 63,1 Źródło: EUROSTAT, Retrato Territorial de Portugal 2005, Instituto Nacional de Estatística, Lisboa 2007, obliczenia własne. Podobnie jak miało to miejsce w Hiszpanii, tak i w przypadku Portugalii bardzo wyraźne są zmiany w strukturze zatrudnienia. Także i tu zmniejsza się zatrudnienie w rolnictwie, rośnie natomiast w przemyśle i budownictwie oraz usługach (Tab. 6). Tym niemniej w dużej części portugalskich regionów zatrudnienie w pierwszym sektorze jest nadal wysokie. Rolnictwo odgrywa zdecydowanie najważniejszą rolę w Centro, gdzie bezpośrednio w pierwszym sektorze pracuje obecnie ponad 22% zatrudnionych. Drugim, obok Centro, regionem z największą ilością pracujących w rolnictwie, jest Açores (12,4%). Natomiast jedynie niewielka część zatrudnionych pracuje w tym sektorze w Lizbonie (1%). W regionie stołecznym zdecydowanie dominuje sektor usług, w którym zatrudnionych jest blisko 77% pracujących. Warto zauważyć, iż w zdecydowanej większości portugalskich regionów spada zatrudnienie w rolnictwie. Jedynie w regionie Centro na przestrzeni ostatnich 10 lat zatrudnienie w pierwszym sektorze nieznacznie wzrosło. W Açores, regionie gdzie do niedawna w rolnictwie pracowało w rolnictwie najwięcej osób, nastąpił znaczący spadek zatrudnienia w tym sektorze. Wnioski Ewolucja sytuacji na rynku pracy w regionach państw Unii Europejskiej, które w trakcie ostatnich lat uzyskiwały największą pomoc finansową, stanowi przedmiot zainteresowania w Polsce ze względu na umiarkowane sukcesy w tworzeniu nowych miejsc pracy. Pomimo pozytywnych przemian ekonomicznych i pozyskiwania środków strukturalnych tempo zmniejszania się bezrobocia w naszym kraju jest niewielkie, dlatego warto przyjrzeć się sytuacji w innych krajach. Jak wskazują przykłady dwóch analizowanych krajów Półwyspu Iberyjskiego Hiszpanii oraz Portugalii pierwsze lata po integracji ze strukturami Unii Europejskiej są zawsze trudne. Tym niemniej konieczne działania, zmierzające do tworzenia nowych miejsc pracy lub utrzymania dotychczasowych, wspierane są zwiększeniem dostępnej pomocy finansowej. Fundusze strukturalne UE służące wyrównywaniu różnic ekonomicznych, społecznych oraz przestrzennych pomiędzy regionami pomagają w walce z bezrobociem. Ich korzystny wpływ na rozwój regionów słabiej rozwiniętych można obserwować już dziś. Dotyczy to przede wszystkim regionów hiszpańskich. Bezrobocie w hiszpańskich wspólnotach autonomicznych przez lata było najwyższe wśród państw UE, gdyż od moment integracji do połowy lat 90 systematycznie rosło. Przyczyną redukcji miejsc pracy była ko-
10 36 Jakub Piecuch nieczność dostosowania gospodarki hiszpańskiej do warunków funkcjonowania na niezwykle wymagającym rynku wspólnotowym. Zmieniała się także struktura zatrudnienia, gdyż nastąpił spadek ilości miejsc pracy w pierwszym sektorze. Ponieważ o poziomie i dynamice rozwoju nie decyduje rolnictwo, ale głównie sektor usług i przemysł, zmiana profilu działalności gospodarczej w hiszpańskich wspólnotach autonomicznych na rzecz sektora usług pozwoliła na przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego i przyniosła sukces na rynku pracy. Zdecydowanie inaczej wygląda sytuacja w Portugalii. Niewielkie przemiany strukturalne powodują, iż wzrost gospodarczy następuje znacznie wolniej niż w Hiszpanii, a w rezultacie zatrudnienie w poszczególnych regionach nie tylko nie rośnie, a wręcz odwrotnie systematycznie zwiększa się liczba osób, które nie mogą znaleźć pracy. O tak dużych problemach decyduje przede wszystkim znaczący przerost zatrudnienia w rolnictwie w porównaniu do sektora usług, czy przemysłu. Tradycyjna struktura gospodarki uniemożliwia przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Niskie tempo rozwoju ekonomicznego i narastające problemy na rynku pracy powodują, iż Portugalia, jest pierwszym krajem starej Unii wyprzedzonym w rozwoju gospodarczym przez nowych członków Wspólnoty Czechy, Cypr i Słowenię. Istotnym czynnikiem wpływającym na poziom rozwoju ekonomicznego, i w rezultacie na sytuacje na rynku pracy w Portugalii, mógł być sam punkt wyjścia procesu integracji z UE. Hiszpania od początku posiadała regiony dobrze uprzemysłowione, zlokalizowane w północno wschodniej części kraju, zaś cały obszar państwa portugalskiego był zdecydowanie rolniczy. Można sądzić, że to właśnie wyżej rozwinięte, uprzemysłowione regiony stanowiły dźwignię przemian strukturalnych całej Hiszpanii, gdy tymczasem w regionach portugalskich brak tego czynnika sprzyjał stagnacji i narastającym z roku na rok problemom całego kraju. Kolejny okres planistyczny przyniesie odpowiedź na pytanie, czy pomoc strukturalna Unii Europejskiej pozwoli na dokonanie takich przemian na polskim rynku pracy, które na wzór hiszpański, pozwolą na znakomite wyniki w walce z bezrobociem. Czy raczej sytuacja przypominać będzie tą, która ma miejsce w Portugalii, gdzie panuje stagnacja gospodarcza, zmiany w strukturze zatrudnienia są nieznaczne, a bezrobocie systematycznie rośnie. BIBLIOGRAFIA 1. Direcção-General de Desenvolvimiento Regional (2000), Community Support Framework III, Portugal , Lisboa. 2. European Commission (1998), Sixth periodic Report on the Social and Economic Situation and Development Regions in the European Union, Brussels/Luxembourg. 3. European Commission (2001), Second report on economic and social cohesion. Unity, solidarity, diversity for Europe, its people and its territory, Luxembourg. 4. European Commission (2003), 50 years of figures on Europe. Data , Luxembourg. 5. European Commission (2004), Third report on economic and social cohesion: A new partnership for cohesion. Convergence, competitiveness, cooperation, Luxembourg. 6. European Commission (2005), European Economy. Economic forecasts, Spring 2005, nr European Commission (2005), Working together for growth and jobs. A new start for the Lisbon Strategy, COM (2005) 24, Brussels. 8. European Commission (2006), Factsheet October 2006, Directorate-General for Regional Policy, Luxembourg. 9. European Communities (2007) Europe in figures Eurostat yearbook , Luxembourg
11 Zmiany na rynkach pracy w regionach państw Półwyspu Iberyjskiego Instituto Nacional de Estadística (2007), Anuario Estadístico de España 2006, Madrid. 11. Instituto Nacional de Estatística (2007), Retrato Territorial de Portugal 2005, Lisboa. 12. Strategia lizbońska droga do sukcesu zjednoczonej Europy (maj 2002), UKIE, Warszawa. 13. The World Bank (2002), Labor, Employment, and Social Policies in the EU Enlargement Process. Changing Perspectives and Policy Options, Washington D.C.
Maciej GURBAŁA Rola przemysłu zaawansowanej technologii w rozwoju regionalnym i lokalnym 1. Rys. 3. Podział Republiki Federalnej Niemiec na regiony
Rola przemysłu zaawansowanej technologii w rozwoju regionalnym i lokalnym 1 Rys. 3. Podział Republiki Federalnej Niemiec na regiony Rola przemysłu zaawansowanej technologii w rozwoju regionalnym i lokalnym
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoPodział środków budżetowych w Unii Europejskiej. Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki,
Podział środków budżetowych w Unii Europejskiej Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki, www.wojmos.com wojmos@wojmos.com Budżet UE Budżet UE tworzony jest z kilku źródeł. Należą do nich m.in..
Bardziej szczegółowoCo warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00
Co warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00 2 Hiszpania pod koniec XX wieku była jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy, kres rozwojowi położył światowy kryzys z końca
Bardziej szczegółowoBRE Business Meetings. brebank.pl
BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2012 R.
Urząd Statystyczny w Katowicach Ośrodek Rachunków Regionalnych ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 katowice.stat.gov.pl OPRACOWANIA
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2015 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2015 roku Szczecin 2016 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2016 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2016 roku Szczecin 2017 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoWyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy
Wyzwania polityki ludnościowej wobec prognoz demograficznych dla Polski i Europy Grażyna Marciniak Główny Urząd Statystyczny IV. Posiedzenie Regionalnego Forum Terytorialnego, Wrocław 8 grudnia 215 r.
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2018 roku
Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2018 roku Szczecin 2019 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski w grudniu 2018 roku 2 wynosiła 3,5% tj. o 0,8 pkt proc.
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoProdukt krajowy brutto w województwie śląskim w 2010 r.
Urząd Statystyczny w Katowicach 40 158 Katowice, ul. Owocowa 3 e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 7791 200 fax: 32 7791 300, 258 51 55 OPRACOWANIA SYGNALNE Produkt krajowy brutto w województwie
Bardziej szczegółowoPozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej
Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Sofia, 12-13 września 2017 r. Plan wystąpienia 1. Cel pracy, źródła danych 2. Porównawcza
Bardziej szczegółowoZ UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO?
Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jest kwestią wyboru pewnego modelu cywilizacyjnego. Skutki ekonomiczne
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2017 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2017 roku Szczecin 2018 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowoKOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY
KOBIETY I MĘŻCZYŹNI NA RYNKU PRACY Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu zostały zaczerpnięte z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), z rejestrów bezrobotnych prowadzonych
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoINSTYTUT GOSPODARKI ROLNEJ
Unijny rynek wieprzowiny Mimo dramatycznej sytuacji epidemiologicznej na wschodniej granicy Unii Europejskiej, wspólnotowy rynek wieprzowiny notuje w tym roku wzrost produkcji. Co więcej, tempro wzrostu
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2014 roku Porównanie grudnia 2013 i czerwca 2014 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2014 roku Porównanie grudnia 2013 i czerwca 2014 roku Szczecin 2014 Według danych
Bardziej szczegółowoRozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych
Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych VI Ogólnopolska Konferencja Polskich Stacji Narciarskich i Turystycznych Białka Tatrzańska, 2 4 czerwca 2014 r. Wydatki w gospodarce turystycznej
Bardziej szczegółowoCo mówią liczby. Sygnały poprawy
EU27 Produkcja (9m2007): Tekstylia +1 % OdzieŜ +2 % Co mówią liczby. Raport. Tekstylia i odzieŝ w Unii Europejskiej.Trzy kwartały 2007 Produkcja Sygnały poprawy Po raz pierwszy od roku 2000 Unia Europejska
Bardziej szczegółowoWarszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
BAS- WAPL 859/19 Warszawa, 8 maja 2019 r. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wysokość płatności bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich w latach 2016-2018
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2015 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2015 roku Szczecin 2015 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Opracowania sygnalne PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2007 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40-158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.:
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż Od początku 2018 r. na rynku krajowym ceny pszenicy konsumpcyjnej są względnie stabilne. W dniach 8 14.01.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem
Bardziej szczegółowoDziałalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego
Bardziej szczegółowoTAK/NIE + uzasadnienie
TAK/NIE + uzasadnienie 0. Podstawowym problemem Zagłębia Ruhry po II wojnie światowej był brak infrastruktury transportowej. 1. Podstawowym problemem Mezzogiorno był brak kapitału społecznego. 2. Globalizacja
Bardziej szczegółowoZmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KATOWICACH Zmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014 KATOWICE październik 2014 r. Wprowadzenie Minęło dziesięć lat od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoWykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków
Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków Marlena Piekut Oleksandra Kurashkevych Płock, 2014 Pracowanie Zarabianie pieniędzy Bawienie się INTERNET Dokonywanie zakupów Nawiązywanie kontaktów Tadao
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Ekonomiczna
Współczesne tendencje na rynku pracy DrCecylia Sadowska Snarska Snarska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku 1. Uwarunkowania demograficzne rynku pracy. 2. Kierunki zmian w popytowej stronie rynku pracy.
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W drugim tygodniu sierpnia ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej, po znaczącym spadku w poprzednim tygodniu, nieco wzrosły. W dniach 7 13 sierpnia 2017
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. wzrosły ceny większości monitorowanych zbóż. W dniach 2 8.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych
Bardziej szczegółowoBiuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy
Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy Nr 13 Bezrobocie a wiek i poziom wykształcenia: Polska na tle UE Jednym z czynników w szczególny sposób wpływających na prawdopodobieństwo bezrobocia jest
Bardziej szczegółowoSytuacja społeczno-ekonomiczna Unii Europejskiej i Strategia Lizbońska
Sytuacja społeczno-ekonomiczna Unii Europejskiej i Strategia Lizbońska Anna Ruzik CASE Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych Instytut Pracy i Spraw Społecznych Plan prezentacji Wyzwania demograficzne
Bardziej szczegółowoMiejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska
Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.
Bardziej szczegółowoLUDNOŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W LATACH
W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, sytuacja kobiet na rynku pracy różni się od sytuacji zawodowej mężczyzn. Płeć jest więc jedną z najważniejszych cech uwzględnianych w statystyce rynku
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w czwartym tygodniu stycznia 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i żyta konsumpcyjnego uległy obniżeniu, a jęczmienia paszowego i kukurydzy
Bardziej szczegółowoTablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL
Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP STRESZCZENIE Tablica wyników Unii innowacji 2015: w ostatnim roku ogólny postęp wyników w
Bardziej szczegółowoDeficyt finansowania ochrony zdrowia
Deficyt finansowania ochrony zdrowia Łukasz Zalicki Warszawa, 19 marca 2013 Wydatki na ochronę zdrowia porównanie międzynarodowe Polska ma obecnie jeden z niższych poziomów wydatków na ochronę zdrowia
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W pierwszym tygodniu czerwca 2018 r. wzrosły ceny skupu wszystkich monitorowanych zbóż. Zakłady zbożowe objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej
Bardziej szczegółowoWarunki mieszkaniowe ludności w poszczególnych krajach Unii Europejskiej
Nieprzeciekający dach, brak wilgoci w mieszkaniu, prysznic, wanna to podstawowe wymagania, które zgodnie z opinią większości bezsprzecznie powinna spełniać nieruchomość mieszkaniowa, bez względu na standard.
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty. Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt?
Akademia Młodego Ekonomisty Mierniki dobrobytu gospodarczego. Jak mierzyć dobrobyt? dr Anna Gardocka-Jałowiec Uniwersytet w Białymstoku 7 marzec 2013 r. Dobrobyt, w potocznym rozumieniu, utożsamiać można
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 10 SYTUACJA NA RYNKACH PRACY W KRAJACH UE PO ROKU 2000
Magdalena Knapińska ROZDZIAŁ 1 SYTUACJA NA RYNKACH PRACY W KRAJACH UE PO ROKU Abstrakt Rynek pracy jako jeden z rynków czynników produkcji jest ważnym elementem współczesnych gospodarek rynkowych, zaś
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoSpołeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej
Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej mgr Jadwiga Drożdż mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Prezentowany
Bardziej szczegółowoPomiar dobrobytu gospodarczego
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Pomiar dobrobytu gospodarczego Uniwersytet w Białymstoku 07 listopada 2013 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoPolityka kredytowa w Polsce i UE
Polityka kredytowa Raport Polityka Kredytowa powstał w oparciu o dane zgromadzone przez Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) oraz (ECB) Europejski Bank Centralny. Jest to pierwszy w Polsce tego typu raport odnoszący
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W Polsce ceny zbóż podstawowych, po spadku w okresie zbiorów, od września 2017 r., pomimo tygodniowych wahań, wykazują tendencję wzrostową. Na rynku unijnym
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 30/6 2.2.2018 ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2018/162 z dnia 23 listopada 2017 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 oraz załączniki II
Bardziej szczegółowoZakończenie Summary Bibliografia
Spis treści: Wstęp Rozdział I Zakresy i ich wpływ na pojmowanie bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1. Zakresy pojmowania bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.1. Zakres wąski bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.2. Zakres
Bardziej szczegółowoPRZEMIANY STRUKTURALNE W ROLNICTWIE GRECJI, HISZPANII I PORTUGALII STRUCTURAL CHANGES IN AGRICULTURE OF GREECE, SPAIN AND PORUGAL.
380 Jakub Piecuch STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom XIV zeszyt 1 Jakub Piecuch Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie PRZEMIANY STRUKTURALNE W ROLNICTWIE
Bardziej szczegółowo2015-07-15. PRZEPŁYWY Z UE DO KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ (MLN EUR) W L. 2000-2013 225,4 mld EUR ROZWÓJ REGIONALNY KRAJÓW EŚW - UWARUNKOWANIA
"Implementation of EU regional policy in Central and Eastern Europe weight of history and economic challenges Jean Monnet project, 212-215 POLITYKA SPÓJNOŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE FUNDUSZY UE W KRAJACH EUROPY
Bardziej szczegółowoSytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 2009 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Sytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 20 roku Szczecin 20 Bezrobocie młodzieŝy stanowi jeden
Bardziej szczegółowoWydatki na ochronę zdrowia w
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja
Bardziej szczegółowoSytuacja osób po 50 roku życia na śląskim rynku pracy. Konferencja Kariera zaczyna się po 50-tce Katowice 27 stycznia 2012 r.
Sytuacja osób po 50 roku życia na śląskim rynku pracy Konferencja Kariera zaczyna się po 50-tce Katowice 27 stycznia 2012 r. W grudniu 2011 roku potencjał ludności w województwie szacowany był na 4,6 mln
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę
Analiza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę 8 maja 2014 Łukasz Zalicki 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4
Bardziej szczegółowoWPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ
WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ dr Anna Stępniak-Kucharska Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. 2. 3. 4. Cel referatu Dane źródłowe Pojęcie wolności gospodarczej
Bardziej szczegółowoWarunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia
Bardziej szczegółowoAktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej
Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO
Bardziej szczegółowostudia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, T. 2
studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, T. 2 DOI: 10.18276/sip.2015.40/2-01 Jan Borowiec* Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Determinanty spójności społecznej w Unii Europejskiej
Bardziej szczegółowoCzy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.
Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W czwartym tygodniu września 2017 r. ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej uległy obniżeniu, natomiast wzrosły ceny pozostałych monitorowanych zbóż. W
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Mariusz Sagan Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
EUR/t RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym na przełomie stycznia i lutego 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i jęczmienia paszowego uległy obniżeniu, a żyta konsumpcyjnego i
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.
RYNEK ZBÓŻ ZBIORY ZBÓŻ W UE W 2018 R. Według aktualnej prognozy Komisji Europejskiej zbiory zbóż w UE w 2018 r. mogą się ukształtować na poziomie 304 mln ton 1, o 0,8% niższym niż w 2017 r. Spadek zbiorów
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w drugim tygodniu kwietnia 2018 r. ponownie wzrosły ceny monitorowanych zbóż. W dniach 9 15.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY PODLASKIEGO RYNKU PRACY. Dr Cecylia Sadowska-Snarska Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku
PERSPEKTYWY PODLASKIEGO RYNKU PRACY Dr Cecylia Sadowska-Snarska Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku Plan prezentacji 2 1. Sytuacja demograficzna w woj. podlaskim na tle trendów światowych.
Bardziej szczegółowoŹródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych
Na koniec I kwartału 2018 r. na polskim rynku znajdowały się 39 590 844 karty płatnicze, z czego 35 528 356 (89,7%) to karty klientów indywidualnych, a 4 062 488 (10,3%) to karty klientów biznesowych.
Bardziej szczegółowoDlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate?
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? Od czego zależy rozwój i dobrobyt? Uniwersytet w Białymstoku 17 maja 2012 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoMariola Banach UNIWERSYTET RZESZOWSKI. STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15
UNIWERSYTET RZESZOWSKI Promotor: dr Magdalena Cyrek Mariola Banach STUDIA PODYPLOMOWE Mechanizmy funkcjonowania strefy euro VI edycja, rok akademicki 2014/15 przedstawienie istoty ubóstwa i wykluczenia
Bardziej szczegółowoSYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R.
1 SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. T. 01. LUDNOŚĆ (stan w dniu 1 stycznia) GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w tys. UE (27) 495 292 497 683 499 703 501 103 Strefa euro (17) 326 561 328 484
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia w liczbach 2012. Rynek ubezpieczeń w Polsce
Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Ubezpieczenia w liczbach 2012 Rynek ubezpieczeń w Polsce Autorem niniejszej broszury jest Polska Izba Ubezpieczeń. Jest ona chroniona prawami autorskimi.
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 49/2013
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny krajowe w skupie W drugim tygodniu grudnia 2013 r. w krajowym skupie odnotowano dalszy wzrost cen zbóż. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Grecji w 2014 roku :11:20
Sytuacja gospodarcza Grecji w 2014 roku 2015-02-11 20:11:20 2 Dzięki konsekwentnie wprowadzanym reformom grecka gospodarka wychodzi z 6 letniej recesji i przechodzi obecnie przez fazę stabilizacji. Prognozy
Bardziej szczegółowoKonkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych
Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych Dr Magdalena Hryniewicka Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Zakład Ekonomii Plan wystąpienia Cel Definicje konkurencyjności w literaturze
Bardziej szczegółowoNajnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów
POLSKA AGENCJA INFORMACJI I INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH Najnowsze tendencje w stymulowaniu inwestycji i pozyskiwaniu inwestorów Lublin, 17 maja 2010 r. Sytuacja na globalnym rynku inwestycyjnym kończący się
Bardziej szczegółowoReforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku
Renata Grochowska Reforma czy status quo? Preferencje państw członkowskich wobec budżetu rolnego po 2020 roku Konferencja naukowa Strategie dla sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich dylematy rozwoju
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT
RYNEK ZBÓŻ UNIJNY HANDEL ZAGRANICZNY ZBOŻAMI W SEZONIE 2017/2018 1 Duża konkurencja (zwłaszcza ze strony Federacji Rosyjskiej i Ukrainy) na tradycyjnych rynkach zbytu (Afryka Północna i Bliski Wschód)
Bardziej szczegółowoUnijny rynek gazu model a rzeczywistość. Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r.
Unijny rynek gazu model a rzeczywistość Zmiany na europejskich rynkach gazu i strategie największych eksporterów Lidia Puka PISM, 21.06.2012 r. Analiza trendów Wydobycie gazu w UE w 2010 r. Holandia Wielka
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2017 roku
WOJEWÓDZK URZĄD PRACY W SZCZECNE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w półroczu 2017 roku Szczecin 2017 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla
Bardziej szczegółowoStosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami. Tomasz Białowąs
Stosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami Tomasz Białowąs Wysoki dynamika wymiany handlowej 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Eksport całkowity UE Eksport UE do Chin Import całkowity UE Import
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Bardziej szczegółowoDepartament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Fundusze unijne. a zróżnicowanie regionalne kraju. Warszawa, 27 marca 2008 r. 1
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Fundusze unijne a zróżnicowanie regionalne kraju Warszawa, 27 marca 2008 r. 1 Proces konwergencji w wybranych krajach UE (zmiany w stosunku do średniego PKB
Bardziej szczegółowoSYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W KRAJACH OECD W 2011 R.
SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W KRAJACH OECD W 2011 R. 1 Kraje OECD: należące do Unii Europejskiej: Austria (AT), Belgia (BE), Dania (DK), Estonia (EE), Finlandia (FI), Francja (FR), Grecja (EL), Hiszpania
Bardziej szczegółowoEuropejska Strategia Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
Europejska Strategia Bezpieczeństwa i Higieny Pracy dr inż. Zofia Pawłowska kierownik Zakładu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy CIOP-PIB Informacja przygotowana na posiedzenie Rady Ochrony Pracy
Bardziej szczegółowo