PRZEPŁYWY Z UE DO KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ (MLN EUR) W L ,4 mld EUR ROZWÓJ REGIONALNY KRAJÓW EŚW - UWARUNKOWANIA

Transkrypt

1 "Implementation of EU regional policy in Central and Eastern Europe weight of history and economic challenges Jean Monnet project, POLITYKA SPÓJNOŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE FUNDUSZY UE W KRAJACH EUROPY ŚRODKOWO- WSCHODNIEJ Dr Dorota Murzyn Wykonawcy: prof. zw. dr hab. Józef Łaptos, dr Dorota Murzyn (ID: politologia, hasło: jeanmonnet) ROZWÓJ REGIONALNY KRAJÓW EŚW - UWARUNKOWANIA U PROGU UNII EUROPEJSKIEJ Transformacja gospodarcza Integracja europejska udział w polityce regionalnej UE Lata wzrost różnic w rozwoju pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Europy Transformacja systemowa i wzrost dysproporcji regionalnych Metropolizacja rozwoju regionalnego CZŁONKOSTWO W UNII EUROPEJSKIEJ Kraje EŚW beneficjentem netto unijnego budżetu PRZEPŁYWY Z UE DO KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ (MLN EUR) W L ,4 mld EUR 12, 1, 8, 6, 4, 2,, wkład UE - do akcesji wkład UE - faza członkostwa, do 213 r. 1

2 WPŁATY KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO- WSCHODNIEJ DO BUDŻETU UE W L * (MLN EURO) 35, 3, 25, 2, 15, 1, 5,, 79,4 mld EUR SALDO PRZEPŁYWÓW UE - KRAJ CZŁONKOWSKI W L (MLN EURO) 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 154 mld EUR *w przypadku Rumunii i Bułgarii *w przypadku Rumunii i Bułgarii PRZEPŁYWY Z UE DO KRAJÓW EŚW W 213 R. (MLN EUR) UDZIAŁ W POLITYCE SPÓJNOŚCI Kraje EŚW beneficjentem polityki spójności UE ,5 mld EUR (9%) ,5 mld EUR (ponad 5%) ,3 mld EUR (55%) Konkurencyjność Zasoby naturalne Globalna Europa Spójność Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo Inne PRZEPŁYWY FINANSOWE W RAMACH POLITYKI SPÓJNOŚCI DLA KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO- WSCHODNIEJ (MLN EURO) W LATACH ALOKACJA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH 2-26 (MLD EURO) polityka spójności UE - wkład polityka spójności UE - wkład * polityka spójności UE - wkład ** Malta Luksemburg Cypr Słowenia Estonia Dania Łotwa Litwa Austria Belgia Finlandia Szwecja Holandia Irlandia Francja Wielka Portugalia Grecja Włochy Niemcy Hiszpania Źródło: Komisja Europejska 2

3 ALOKACJA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH (MLD EURO) 177,5 mld EUR (ponad 5%) Luksemburg Dania Cypr Malta Irlandia Austria Finlandia Szewcja Holandia Belgia Estonia Słowenia Łotwa Bułgaria Litwa Wielka Francja Rumunia Grecja Portugalia Niemcy Włochy Hiszpania Źródło: Komisja Europejska ALOKACJA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH (MLD EURO) 172,3 mld EUR (55%) Luksemburg Dania Cypr Malta Irlandia Austria Finlandia Holandia Szwecja Belgia Słowenia Estonia Łotwa Litwa Bułgaria Wielka Francja Grecja Niemcy Portugalia Rumunia Hiszpania Włochy Źródło: Komisja Europejska ALOKACJA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH W WARTOŚCIACH WZGLĘDNYCH NA MIESZKAŃCA I W RELACJI DO PKB UDZIAŁ POLITYKI SPÓJNOŚCI W INWESTYCJACH PUBLICZNYCH, ŚREDNIA W OKRESIE UDZIAŁ POLITYKI SPÓJNOŚCI W INWESTYCJACH PUBLICZNYCH, UE 28, Dlaczego kraje EŚW otrzymują tak duże środki z polityki spójności UE? 3

4 PKB per capita w krajach UE w 213 r. (UE28=1) Źródło: Eurostat Źródło: Komisja Europejska, Szósty raport na temat spójności REGIONY CELU 1 I CELU 2 W L REGIONY W LATACH Bratysława, Budapeszt, Praga lepiej rozwinięte regiony 3 kategorie regionów Regiony słabiej rozwinięte Regiony Celu 1 (słabiej rozwinięte) Regiony Celu 2 (lepiej rozwinięte) Regiony przejściowe Regiony lepiej rozwinięte Bratysława, Budapesz,t, Praga, Warszawa, Bukareszt, Lublana - regiony lepiej rozwinięte Źródło: Komisja Europejska PKB NA MIESZKAŃCA (21, PPS, EU27=1) I STOPA WZROSTU PKB (25-21, CENY RYNKOWE) W REGIONACH KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ (NUTS 2) Stopa wzrostu PKB, 25-21, w cenach rynkowych PKB per capita 21, PPS, EU27=1 Na co kraje EŚW wydają fundusze UE? regiony stołeczne (nie uwzględniono Estonii, Litwy i Łotwy, które stanowią regiony NUTS 2 w całości) 4

5 STRUKTURA WYDATKÓW POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH W KRAJACH EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % ` Transport Środowisko Innowacyjność Zasoby ludzkie Inne PRZYKŁADY PROJEKTÓW W ZAKRESIE TRANSPORTU Bułgaria: Ze środków unijnych współfinansowano budowę drugiej linii metra w Sofii, a także trzynastu nowych stacji, z których dwie znalazły się na pierwszej linii, a jedenaście na drugiej linii. Linia umożliwiła zmniejszenie zagęszczenia ruchu w mieście i ułatwiła poruszanie się po nim. : Środki unijne wykorzystano do współfinansowania odcinka autostrady M wokół Budapesztu, co pomogło ograniczyć zagęszczenie ruchu w mieście, natomiast ulepszenia sieci kolejowej pozwoliły ograniczyć o 47 minut przeciętny czas podróży na trasach TEN-T. Estonia: Ulepszenia sieci kolejowej współfinansowane przez UE doprowadziły do końca 212 r. do ograniczenia czasu przejazdu o 31%, przy czym celem jest skrócenie go w sumie o 45% do końca 215 r. POZIOM ABSORPCJI FUNDUSZY UE (PŁATNOŚCI JAKO % ALOKACJI) WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI NA ROZWÓJ KRAJÓW EŚW Estonia Litwa Łotwa Słowenia EU28 Bułgaria Rumunia 62,2 61,4 94,9 93,7 91,3 87,9 87,1 81,8 78,7 75,7 72,8 Konwergencja regionalna Rozwój gospodarczy Integracja społeczna Ochrona środowiska Zarządzanie (poprawa wydajności administracyjnej) Źródło: Komisja Europejska, WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI NA PKB CELE TEMATYCZNE ZGODNE ZE STRATEGIĄ EUROPA 22 EFRR EFS FS Cel tematyczny 1. Wzmocnienie badań, rozwoju technologicznego i innowacji 2. Poprawa dostępu do, i wykorzystanie oraz jakość technologii informacyjnych i komunikacyjnych 3. Wzmocnienie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolniczego (Fundusz Rolny) oraz rybactwa i akwakultury (Fundusz Rybacki) 4. Wsparcie przejścia w kierunku gospodarki niskowęglowej we wszystkich sektorach 5. Promowanie dostosowań do zmian klimatycznych, zapobieganie ryzyku i zarządzanie 6. Ochrona środowiska i promowanie efektywnego wykorzystywania zasobów Źródło: Komisja Europejska, Szósty raport na temat spójności 7. Promocja transportu zrównoważonego i usuwanie wąskich gardeł w kluczowej sieci infrastruktury 8. Promowanie zatrudnienia i mobilności 9. Promowanie włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa 1. Inwestowanie w edukację, umiejętności i kształcenie ustawiczne 11. Wzmocnienie zdolności administracyjnych i efektywna administracja publiczna 5

6 PODZIAŁ FUNDUSZY UE NA CELE TEMATYCZNE % 8% 6% 4% 2% % Badania i innowacje Konkurencyjność MŚP Zmiany klimatyczne Transport i energia Włączenie społeczne Efektywna administracja publiczna ICT Gospodarka niskoemisyjna Środowisko Zatrudnienie i rynek pracy Edukacja i szkolenia Pomoc techniczna GRUPA WYSZEHRADZKA Grupa Wyszehradzka,,, blok polityczny w Europie Centralnej. W 1991 r. rządy Czechosłowacji, Polski i Węgier podpisały deklarację w sprawie ścisłej współpracy tych państw w drodze do Unii Europejskiej. W 211 r. z okazji 2-lecia powstania Grupy V4 potwierdziły chęć aktywnego wkładu w silną Europę i promowanie oraz implementację projektów zmierzających do przyspieszenia spójności i zwiększenia konkurencyjności V4 na świecie Poziom konwergencji krajów V4 do EU27 w obszarze konkurencyjności (EU27=1%) Inwestycje przedsiębiorstw, nakłady na środki trwałe jako %PKB Produktywność pracy (na godzinę) Źródło: Eurostat Sumaryczny Indeks Innowacyjności High-tech eksport jako % całego eksportu Wydatki na B+R jako procent PKB Wnioski złożone do EPO (na mln mieszkańców) EU-27 INNOWACYJNOŚĆ REGIONÓW KRAJÓW V4 INNOWACYJNOŚĆ REGIONÓW KRAJÓW V4 Źródło: Komisja Europejska, Szósty raport na temat spójności Źródło: Komisja Europejska, Szósty raport na temat spójności 6

7 SOCJALISTYCZNE DZIEDZICTWO V4 w 1945 wystartowały z pozycji technologicznej niższości Wysoki stopień błędnej alokacji zasobów, zarówno konwencjonalnej produkcji i R & D, duża ale powolna aktywność inwestycyjna i ogólnie wysoka odporność na innowacje, zwłaszcza w istniejących przedsiębiorstwach POLITYKA SPÓJNOŚCI SZANSA NA ZMIANĘ? Kraje V4 prowadzą swoje polityki spójności w podobny sposób. W każdym kraju możemy obserwować dominujący udział wydatków na infrastrukturę, przede wszystkim w zakresie transportu; wydatki na ochronę środowiska są również znaczące. Wskutek zaniedbania ogólnoustrojowego w starych systemach, regiony były zwykle słabo rozwinięte w sensie administracyjnym i jako środowisko innowacyjne STRUKTURA WYDATKÓW POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH W KRAJACH V4 WNIOSKI 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% Badania i rozwój Przedsiębiorczość Infrastruktura - ICT Zasoby ludzkie -ALMP Zasoby ludzkie - edukacja i szkolenia Pomoc techniczna Największy wydatek infrastruktura transportowa 1/3 środków Wydatki na wszystkie rodzaje infrastruktury 46% środków 3% Infrastruktura społeczna 2% Energia 1% Środowisko % CZ SK HU PL Infrastruktura transportowa Source: Dane instytucji monitorujących, za: Instytut Badań Strukturalnych WNIOSKI Struktura wydatków na Węgrzech jest najbardziej zrównoważona przeznaczyła środki strukturalne przede wszystkim na wzmocnienie infrastruktury Udział wydatków na badania i rozwój oraz infrastrukturę ICT był najwyższy na Słowacji, a na edukację i kształcenie (w ramach wsparcia kapitału ludzkiego) w Czechach liderem pod względem udziału środków przeznaczonych na wsparcie przedsiębiorczości Inwestycje w V4 polegają raczej na wyrównywaniu zapóźnień i zaspokajaniu potrzeb podstawowych, niż budowie gospodarki opartej na wiedzy POLITYKA SPÓJNOŚCI SZANSA NA ZMIANĘ? Programowanie w nowych państwach członkowskich nadal opiera się w dużym stopniu na tradycyjnych projektach infrastrukturalnych, a nie projektach w zakresie zasobów ludzkich i rozwoju biznesu, jak można się spodziewać w przypadku krajów stosunkowo mniej rozwiniętych z rozległymi potrzebami w zakresie infrastruktury podstawowej. Niemniej jednak, badania i innowacje zyskują na znaczeniu. 7

8 POLITYKA SPÓJNOŚCI DLA BADAŃ I ROZWOJU W V4 kraj wartość (mln EUR) % całkowi tej alokacji w tym: RTDI Przedsię biorczość Innowac yjne ICT Zasoby ludzkie ,9 % 13,9% 1,4% 3,8% 3,8% ,8% 13,2% 2,% 4,2% 2,4% ,% 1,5% 1,5% 9,5% 1,5% ,4% 8,3% 1,5% 2,7% 2,% Source: Komisja Europejska WSKAŹNIKI ZWIĄZANE Z ROZWOJEM GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY I INNOWACJACH W V4 (24, 21) PKB per capita w PPS (UE 27=1) Wydatki krajowe brutto na B+R jako procent PKB 24 1,2,51,88, ,56,63 1,16, ,91 1,2 1,41,87 Sumaryczny indeks innowacyjności 24,27,24,25,14 21,41,27,33,28 213,42,33,35,28 Źródło: Eurostat, PODZIAŁ FUNDUSZY UE NA CELE TEMATYCZNE % 8% 6% 4% 2% % Badania i innowacje ICT Konkurencyjność MŚP Gospodarka niskoemisyjna Zmiany klimatyczne Środowisko Transport i energia Zatrudnienie i rynek pracy Włączenie społeczne Edukacja i szkolenia Efektywna administracja publiczna Pomoc techniczna WYZWANIE Badania, rozwój i innowacje są wśród obszarów, które odgrywają kluczową rolę w konwergencji krajów Europy Środkowej i Wschodniej z UE. Ich rozwój ma istotny wpływ na szybkość i jakość restrukturyzacji obecnej struktury produkcji oraz transformacji gospodarczej w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. INNOWACJE A PUŁAPKA ŚREDNIEGO DOCHODU Innowacje są ważne dla państw średnio rozwiniętych znajdujących się na drodze do bogactwa. Kraje te bowiem zagrożone są wpadnięciem w tzw. pułapkę średniego dochodu. O ile bowiem osiągnięcie średniego poziomu dochodu możliwe jest poprzez odtwarzanie rozwiązań technicznych państw Zachodu, wykorzystanie taniej siły roboczej i oferowanie wysokiego zwrotu z inwestycji dzięki niskiemu nasyceniu kapitałem, to model ten wyczerpuje się, gdy państwo osiąga PKB na osobę rzędu kilkunastu tysięcy dolarów DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Kraje EŚW stoją obecnie przed wyzwaniem zmiany modelu rozwoju z imitacyjnego na innowacyjny 8