Konspekt lekcji wychowawczej z elementami gender

Transkrypt

1 Tomasz Ochera gr. EDB Konspekt lekcji wychowawczej z elementami gender Temat: Stereotypy czy z nimi walczyć? Grupa docelowa: uczniowie gimnazjum Cele: -uzmysłowienie młodzieży różnicy pomiędzy płciami w ujęciu biologicznym i społecznokulturowym, -postrzeganie płci i ról płciowych (refleksja), -analiza stereotypów i uprzedzeń, - jak stereotypy wpływają na życie ludzi (refleksja) Czas trwania: 1 godzina lekcyjna Materiały: duże arkusze papieru, flamastry Metody pracy: praca w grupie, dyskusja Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi: -rozróżnić pojęcia co to jest płeć biologiczna i płeć społeczno-kulturowa, -omówić czym są stereotypizacja i podać przykłady, -użyć sposobów przełamywania stereotypów. Wprowadzenie do lekcji nauczyciel czyta cytat pochodzący z poradnika dla nauczycielek i nauczycieli pt. Równa szkoła-edukacja wolna od dyskryminacji autorstwa Ewy Majewskiej, Ewy Rutkowskiej,Małgorzaty Jonczy-Adamskiej, Anny Wołosik. Debata nad pochodzeniem i charakterem podziału płci trwa od wielu lat. Pojęcie to interpretowane jest w kategoriach biologii, religii, kultury, kategorii społeczno-wychowawczych, medycznych, psychologicznych i wielu innych. Badaczki feministyczne od wielu lat posługują się podziałem na płeć biologiczną (ang. sex) i płeć społeczno-kulturową (ang. gender). Płeć biologiczna to cielesny wymiar płciowości, obejmujący m.in. określone narządy rozrodcze, proporcje hormonów i budowy ciała, natomiast płeć społeczno-kulturowa to zespół cech płciowych, które jednostka nabywa w toku wychowania i przebywania w określonej kulturze. W ramach tego podziału określana jest różnica płci. Jako kobiety określane są osoby o kobiecych narządach rozrodczych, kobiecej budowie ciała itd., posiadające dodatkowo określone cechy

2 społeczno-kulturowe. Analogicznie definiuje się mężczyzn. Z punktu widzenia równouprawnienia płci najbardziej problematyczna jest relacja między płcią biologiczną a płcią społeczno-kulturową. Społecznie i kulturowo przyjęte jest, by od kobiet (w sensie biologicznym) oczekiwać realizowania innego zestawu cech (innej płci społecznokulturowej) niż od mężczyzn. Role płciowe są właśnie takimi zestawami cech płciowych wyznaczonych w obszarze społeczeństwa i kultury. Jednym z pojęć wytworzonych w ramach badań nad płcią jest pojęcie socjalizacji płciowej. Stanowi ona zbiór norm i praktyk mających na celu wykształcenie w jednostce konkretnego zestawu cech płciowych socjalizacja płciowa jest treningiem, jakiemu jednostka poddana jest przez cały okres dorastania oraz dojrzewania we wszystkich sferach życia, dzięki którym uzyskuje określoną płeć społeczno-kulturową. Jak się można domyślić, dziewczynki socjalizowane są do pełnienia ról kobiecych, chłopcy zaś męskich. Socjalizacja płciowa polega na tym, że już jako dzieci zostajemy poddani szczególnemu treningowi płci; niektórzy zwracają uwagę na to, iż trening ów zaczyna się jeszcze przed przyjściem dziecka na świat. Jak wiadomo, już nawet kolory ubranek i zabawek dla małych dzieci są podzielone płciowo w większości regionów Polski: dla dziewczynek przeznaczone jest wszystko, co różowe, tymczasem chłopcu przeznacza się np. kolor niebieski. W wielu krajach pierwszym pytaniem zadawanym kobiecie ciężarnej jest: A czy już wiadomo, czy to chłopiec, czy dziewczynka?. Bliscy i rodzina często kupują z wyprzedzeniem prezenty i konieczne do opieki nad dzieckiem przedmioty, nieraz zdarza się, że wszystko trzeba zmieniać, gdyż okazało się, że urodziła się jednak dziewczynka, a nie chłopiec lub odwrotnie. 1 Dzisiejszy temat jest ważny, ponieważ w kontaktach międzygrupowych bardzo często patrzymy na siebie przez pryzmat stereotypów. A stereotyp to wyidealizowany, uproszczony obraz własnej grupy oraz równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja innych grup. Stereotyp wprowadza nieufność i wrogość oraz wiedzie do uprzedzeń i dyskryminacji. Czym jest stereotyp? Jak mu się nie poddawać? Jak go zwalczać? Jak unikać niesprawiedliwości i tendencyjności w ocenie innych? Oto pytania, na które poszukamy odpowiedzi. Ć w i c z e n i e I (Co myślimy o sobie nawzajem?): Czas zadania: min. Chłopcy i dziewczęta wykonują to ćwiczenie oddzielnie, w osobnych 4-6 osobowych grupach. Każda grupa otrzymuje dwa arkusze papieru. Grupy chłopięce arkusze z napisami: na pierwszym Chłopcy o sobie. Jacy jesteśmy?, na drugim Chłopcy o dziewczętach. Jakie jesteście?. Grupy dziewczęce arkusze z napisami: na pierwszym Dziewczęta o sobie. Jakie jesteśmy?, na drugim Dziewczęta o chłopcach. Jacy jesteście?. Każdy arkusz jest podzielony na dwie kolumny.

3 Lewa kolumna nosi tytuł Pozytywnie, prawa Negatywnie. Zadaniem młodzieży jest wpisanie na otrzymanych arkuszach papieru przymiotników, które najlepiej, najtrafniej charakteryzują grupę, do której przynależą i grupę o płci przeciwnej. Arkusze zawieszamy na ścianach. Podsumowujemy ćwiczenie. Pytania pomocnicze: -Czy układając listy przymiotników mieliście/miałyście wspólne wyobrażenie, jaka jest charakteryzowana grupa, czy też wasze wyobrażenia i przypuszczenia się różniły? -Jak dziewczęta wypowiadają się o sobie? Raczej pozytywnie, czy negatywnie? A jak mówią o chłopcach? -Jak chłopcy charakteryzują swoją płeć? A jak dziewczęta? -Których przymiotników jest więcej, pozytywnych czy negatywnych? -Czy przymiotniki wiernie charakteryzują każdą dziewczynę/każdego chłopca w klasie, w szkole, na osiedlu? W podsumowaniu zwracamy uwagę na to, że na arkuszach pojawiły się pewne z góry przyjęte wyobrażenia, uogólnienia, uproszczona charakterystyka dziewcząt/chłopców. Takie uogólnienia, uproszczenia potocznie nazywa się stereotypami. Ć w i c z e n i e II (Baśnie i bajki): Czas pracy ok. 15 minut. Cel: Uświadomienie osobom uczestniczącym, w jaki sposób w popularnych bajkach/baśniach przekazywane są wzorce kobiecości i męskości. Przebieg ćwiczenia: Uczennice/uczniowie wymieniają najpopularniejsze bajek funkcjonujące w naszej kulturze. Z pewnością pojawiają się tu takie bajki, jak: Czerwony Kapturek, Jaś i Małgosia, Kopciuszek, Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków, Śpiąca królewna. Klasa zostaje podzielona na 4 mniejsze podgrupy. Zadaniem każdej z grup jest analiza poszczególnych bajek (każda grupa jedna baśń) na podstawie poniższych pytań. Młodzież zapisuje na dużych kartonach odpowiedzi na poniższe pytania: 1.Ile jest bohaterek, a ilu bohaterów pierwszo- i drugoplanowych?(ważny podział ze względu na płeć). 2.Jakie cechy charakteru mają poszczególni bohaterowie/bohaterki, jacy są? 3.Jakie podejmują działania, jak się zachowują? 4.Czy otrzymują od dorosłych jakieś przekazy dotyczące tego, jaka powinna być dziewczynka/kobieta, jaki powinien być chłopiec/mężczyzna?

4 Następnie każda z grup prezentuje swoją pracę. Omówienie ćwiczenia i podsumowanie. Pytania do dyskusji: -Czym zajmują się dziewczynki i kobiety w poszczególnych bajkach? Komentarz: często dziewczynki zajmują się pracami domowymi (Kopciuszek, Małgosia w domu Baby Jagi) lub związanymi z dbaniem o wygląd zewnętrzny, zresztą w większości bajek pojawiają się informacje dotyczące wyglądu dziewczynek i kobiet, wskazując tym samym, w jakiej sytuacji są one wartościowymi osobami wtedy, kiedy są najpiękniejsze, np.: Lustereczko, powiedz przecie, kto jest najpiękniejszy w świecie. -Co jest ważne dla dziewczynek i kobiet, co jest ich celem życiowym? Komentarz: dziewczynki są bierne, często zajmują się swoim wyglądem (Kopciuszek), nagrodą dla nich jest pojawienie się księcia, królewicza, który wybawi je z opresji (Kopciuszek, Królewna Śnieżka, Śpiąca Królewna). W Kopciuszku przybycie Wróżki (Matki Chrzestnej) jest nagrodą za dobre sprawowanie, a prezenty od niej suknia, pantofelki, karoca dotyczą tylko wyglądu zewnętrznego. W bajkach właściwie nie pojawiają się dziewczynki sprytne, mądre, zaradne w Jasiu i Małgosi to Jaś wymyśla, jak oznaczyć drogę do domu czy jak przechytrzyć Babę Jagę. -Kto zwykle jest postacią złą, negatywną w bajce? Komentarz: kobiety macocha, zła królowa, Baba Jaga. -W jaki sposób w bajkach ukazywani są chłopcy/mężczyźni? Komentarz: zaradni, sprytni, radzą sobie w trudnych sytuacjach (Jaś i Małgosia) lub po prostu pojawiają się pod koniec baśni, żeby uratować bohaterkę obudzić ze snu, odczarować po ugryzieniu zatrutego jabłka (Śpiąca królewna, Królewna Śnieżka ). Można zapytać uczennice/uczniów, czy znają jakąś popularną baśń, w której dziewczynka jest bohaterką pozytywną aktywną, zaradną, przejmującą sprawy w swoje ręce (komentarz: Gerda z Królowej śniegu ratuje brata, sama podejmuje działania ale warto przy tym zwrócić uwagę, że jest to baśń dużo mniej popularna niż wymienione powyżej bajki). W niektórych grupach może pojawić się tendencja do wymyślania na siłę baśni lub bajek z bohaterkami pozytywnymi, można je znaleźć w literaturze dla dzieci, jednak sugerujemy ponownie użyć tutaj argumentu popularności bajek i tego, ile osób je zna. Warto zwrócić uwagę na to, że pojawiające się w baśniach wizerunki dziewcząt/kobiet i chłopców/mężczyzn są bardzo spójne ze sobą, w związku z tym dzieci dostają bardzo jednorodny przekaz dotyczący tego, jak powinny się zachowywać i jakie powinny być osoby obu płci. Znaczące jest także to, że w efekcie bajkowych przekazów kilkuletnie dziewczynki chcą być księżniczkami, podczas gdy marzenia chłopców dotyczące przyszłości przybierają kształt konkretnych zawodów, np. strażaka, policjanta, murarza.

5 Podsumowanie lekcji (dyskusja): Uczennice/uczniowie zostają podzieleni na 3 lub 4-osobowe grupy. Zadaniem ich jest wypracowanie w grupach definicji stereotypu i do czego przydają się stereotypy o ile w ogóle są potrzebne. Po prezentacji definicji przygotowanych przez młodzież i ustaleniu jednej wspólnej definicji stereotypu przechodzimy do dyskusji z wykorzystaniem następujących pytań związanych ze stereotypami dotyczącymi płci: -Czym jest stereotyp dotyczący płci? Proszę podać przykłady stereotypów dotyczących dziewcząt i chłopców, kobiet i mężczyzn. -Czy w ogóle zdarzają się ludzie wolni od stereotypów płciowych? -Skąd w naszych głowach biorą się stereotypy związane z płcią? -Dlaczego w określonej kulturze/społeczeństwie stereotypy (w tym stereotypy dotyczące płci) są tak mocno zakorzenione? Dlaczego tak trudno je zmieniać? -Czy stereotypy są zjawiskiem pozytywnym czy negatywnym? -Czy istnieją dobre stereotypy? Proszę podać przykład. Burzenie muru stereotypów jest czasochłonne i pracochłonne, ale warto nad tym pracować. Jak się dziś przekonaliśmy pod wpływem stereotypu zmniejszają się nasze możliwości życiowe, dlatego nie pozwólcie, aby stereotypy ograniczyły Wasze szanse życiowe. Nie dajcie się zaszufladkować. W życiu należy kierować się wyłącznie własną wiedzą a nie stereotypami.