XXIII OLIMPIADA WIEDZY EKONOMICZNEJ NAJLEPSZA PRACA W KONKURSIE O NAGRODĘ SPECJALNĄ IZBY ZARZĄDZAJĄCYCH FUNDUSZAMI I AKTYWAMI W WARSZAWIE

Transkrypt

1 XXIII OLIMPIADA WIEDZY EKONOMICZNEJ NAJLEPSZA PRACA W KONKURSIE O NAGRODĘ SPECJALNĄ IZBY ZARZĄDZAJĄCYCH FUNDUSZAMI I AKTYWAMI W WARSZAWIE Damian Śliwioski I Liceum Ogólnokształcące w Wałczu DECYZJE INWESTYCYJNE UCZESTNIKÓW FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH WOBEC WAHAŃ KONIUNKTURY Fundusze inwestycyjne w Polsce nieustannie zwiększają swoją popularnośd. Dzięki swojej konstrukcji i różnorodności osoby zainteresowane aktywnym pomnażaniem swoich oszczędności wybierają właśnie ten produkt finansowy. Decydują o tym zalety funduszy: nie tylko dostępnośd, różnorodnośd i zyskownośd, ale przede wszystkim płynnośd oraz możliwośd dostępu do rynków kapitałowych bez specjalistycznej wiedzy. Dzięki tym dwóm ostatnim inwestowanie w fundusze wiąże się jednak z podejmowaniem decyzji o wpłacie lub wycofaniu środków, czy też dywersyfikacji portfela. Bazowanie na danych historycznych jest najlepszą drogą do zaobserwowania schematów działania uczestników funduszy oraz określenia czynników determinujących ich decyzje. Umożliwia to przeanalizowanie decyzji inwestycyjnych uczestników funduszy wobec wahao koniunkturalnych. Najprostszym sposobem na określenie w jakiej fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka jest przyjrzenie się danym makroekonomicznym. Przeglądając tabele już na pierwszy rzut oka można zauważyd podstawowe korelacje między wahaniami różnych danych makroekonomicznych a ich oddziaływaniem na wyniki różnych rodzajów funduszy. 1

2 Giełda Notowania na GPW, jako barometr gospodarki, są głównym czynnikiem wpływającym na wyniki funduszy incestycyjnych. Z tym, co dzieje się na parkiecie najsilniej sprzężone są, jak wskazuje na to juz sama nazwa, fundusze akcyjne. Zależnośd miedzy roczną dynamiką WIG a rocznymi wynikami funduszy akcyjnych ilustruje wykres. 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% -20,00% -40,00% -60,00% Rok Dynamika WIG akcji polskich Stopy procentowe Stopy procentowe ustalane przez NBP mają decydujący wpływ na oprocentowanie lokat i obligacji. Razem z wzrostem stóp procentowych wzrasta także liczba firm próbujących finansowad się emisją skryptów dłużnych zamiast drogiego kredytu. Przy spadku oprocentowania dzieje się analogicznie. Wpływa to na wyniki funduszy gotówkowych i pieniężnych oraz dłużnych (wykres), które działają w sferze powyższych instrumentów finansowych. 18,00% 16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% Stopa referencyjna NBP dłużne złotowe gotówkowe i pieniężne Dynamika PKB Im lepsza koniunktura w gospodarce, tym oczywiście wyższy wzrost PKB. Przekłada się to na zamożnośd społeczeostwa i ilośd posiadanych oszczędności, które może ono potencjalnie ulokowad w funduszach. Zwykle występuje dodatnia zależnośd między szybkim tempem rozwoju a silniejszym napływem środków do funduszy. Pieniądze wpłacone lub wypłacone rozkładają się równomiernie pomiędzy rodzaje funduszy, bez szczególnego faworyzowania jednego z nich Dynamika PKB a saldo nabyć i odkupień Dynamika PKB Saldo nabyć i odkupień w mld PLN 2

3 Wpływ obecności alternatywnych form inwestowania Na powyższym wykresie można zauważyd pewną anomalię w postaci odwrotnej zależności miedzy dynamiką PKB a saldem wpływów środków do TFI, mimo że wcześniej podążały one proporcjonalnie, to przy wzroście dynamiki PKB saldo nabyd i odkupieo zaczęło maled. Miało to miejsce w latach i należałoby się zastanowid nad przyczynami takiego zjawiska. Korekta na rynku akcji w tamtym czasie tylko częściowo spowodowała takie wyniki. Aby wyhamowad szybko rosnącą inflację oraz ostudzid nieco koniunkturę stopy procentowe były wysokie, spowodowało to wzrost konkurencyjności lokat bankowych, co stworzyło konkurencyjną ofertę dla inwestorów wobec inwestowania w TFI. Kolejną alternatywą były wchodzące na giełdę nowe spółki, w szczególności spółki prywatyzowane przez Skarb Paostwa, które zaabsorbowały znaczną częśd oszczędności Polaków. Zachowania uczestników funduszy inwestycyjnych charakteryzują się cyklicznością. Wynika to chodby z tego, że są sprzężone z cyklami koniunkturalnymi gospodarki. Zatem, co charakteryzuje rynek funduszy w zależności od poszczególnych faz cyklu? Przeanalizujmy każdą fazę klasycznego cyklu koniunkturalnego pod kątem wydarzeo związanych z funduszami inwestycyjnymi, czyli efektu makro wielu pojedynczych decyzji ich uczestników. Do umownego rozgraniczenia poszczególnych faz niech posłuży wykres wartości WIG z okresu od początku 2001 r. do kooca 2009 r., a do formułowania wniosków podstawą niech będą dane statystyczne. 1. Faza stagnacji Fazę stagnacji charakteryzuje bardzo niskie saldo nabyd i odkupieo jednostek uczestnictwa w funduszach. Pozostają one jednak na dodatnim poziomie. Inwestorzy nie są 3

4 skłonni inwestowad w bardziej ryzykowne produkty finansowe, które nie wykazują perspektyw szybkiego wzrostu. Istotnie, fundusze akcji i mieszane mają najsłabsze wyniki wśród ogółu funduszy inwestycyjnych, często nawet tracą na wartości. Fundusze o bardziej zachowawczej strategii, tj. dłużne, pieniężne i stabilnego wzrostu osiągają lepsze wyniki, i to ku nim skłaniają się inwestorzy. 2. Faza ożywienia Wraz z początkiem ożywienia wyniki funduszy akcyjnych i mieszanych zaczynają byd wyższe od pozostałych, mniej ryzykownych funduszy. Widząc perspektywy zysku coraz więcej osób jest skłonnych zainwestowad swoje pieniądze na rynku kapitałowym. Dzięki ożywieniu w gospodarce mają także większą ilośd gotówki, którą mogą zaoszczędzid. Następuje silny napływ środków do TFI. Systematycznie spada udział w rynku funduszy o mniejszym poziomie ryzyka na rzecz bardziej ryzykownych podmiotów, takich jak fundusze akcji. Dzięki ustabilizowanemu trendowi wzrostowemu ryzyku utraty zainwestowanych środków wydaje się małe wobec perspektywy zysków, co skłania inwestorów do bardziej ryzykownych decyzji. Dywersyfikują oni swoje portfele ku bardziej agresywnych lub inwestują nowe środki. Największą popularnością cieszą się jednak fundusze mieszane (zrównoważone). Udział funduszy stabilnego wzrostu zwiększa się, lecz ulega najmniejszym wahaniom spośród innych grup, gdyż osoby decydujące się na udział w tego rodzaju funduszach zwykle mają daleki czasowo horyzont inwestycyjny. 3. Szczyt koniunktury Wyniki wszystkich rodzajów funduszy są wysokie, najwięcej zyskują fundusze o agresywnym charakterze, ich udział w rynku osiąga apogeum. Dalej można zaobserwowad silny napływ środków objawiający się wysokim dodatnim saldem napływów i odkupieo, lecz pojawiają się pierwsze symptomy wycofywania jednostek uczestnictwa. Czynią to inwestorzy o wyższej świadomości ekonomicznej, którzy zaczynają spodziewad się, że taka wybitnie korzystna sytuacja niebawem się skooczy. Pozostała większa częśd czerpie do samego kooca korzyści z wzrostów, jednak im trwa to dłużej, tym bardziej narażeni są na straty, co ostatecznie się dzieje, gdy koniunktura załamuje się. 4

5 4. Załamanie Wraz z coraz słabszymi wynikami funduszy następuje masowe wycofywanie środków poprzez odkupywanie jednostek uczestnictwa w celu ratowania się przed dalszymi spadkami. Fundusze o agresywnej charakterystyce po okresie wzrostów teraz tracą na wartości i teraz ich wyniki są gorsze od wyników funduszy dłużnych i pieniężnych. Fundusze stabilnego wzrostu bardziej bronią się przed załamaniem, i dotyka ich ono w mniej drastyczny sposób. Po okresie załamania koniunktura wpada w fazę stagnacji lub szybkiego ożywienia. W koocu wraz ze zbliżaniem się fazy ożywienia inwestorzy starają się przewidzied ten fakt kupując fundusze akcyjne w oczekiwaniu na odbicie na giełdzie. Przyrost udziału tego rodzaju funduszy na rynku jest najbardziej dynamiczny. Patrząc całościowo na pełny cykl, można wysnud kilka wniosków. Największą popularnością cieszą się fundusze mieszane (zrównoważone). Udział w rynku, jak i wyniki, funduszy stabilnego wzrostu ulega najmniejszym wahaniom. Odsetek ludzi skłonnych do ryzyka wśród uczestników funduszy inwestycyjnych jest większy niż ich odsetek wśród całej populacji. Osoby cechujące się większą awersją do ryzyka wybierają inne formy oszczędzania, np. lokaty bankowe. Tłumaczy to fakt, że fundusze akcji charakteryzuje dośd wysoki odsetek rynku w każdej fazie cyklu, nawet kiedy ich wyniki są mało zadowalające. Mimo, że inwestując w fundusze powierza się swoje pieniądze specjalistom, to wynik jaki zostanie osiągnięty z tej inwestycji nadal jest zależny od uczestnika funduszu. Wszyscy uczestnicy funduszy inwestycyjnych starają się działad racjonalnie w celu maksymalizacji zysku, jaki pragną osiągnąd. Dzięki wysokiej świadomości ekonomicznej możemy w porę zadecydowad o nabyciu lub sprzedaży jednostek uczestnictwa oraz wybrad najbardziej efektywny sposób ulokowania środków, zgodny z naszymi oczekiwaniami i strategią inwestycyjną. Źródła danych: 1. raporty roczne IZFiA 2. Money.pl 3. strona internetowa NBP 5

6 Tab. 1. Otoczenie makroekonomiczne Rok Dynamika PKB Inflacja ANEKS STATYSTYCZNY Bezrobocie Stopa referencyjna NBP Dynamika WIG Saldo nabyd i odkupieo w mld PLN ,00% 5,50% 19,40% 15,50% -21,99% ,40% 1,90% 20,00% 9,00% 3,19% ,80% 0,80% 20,00% 5,75% 44,92% ,30% 3,50% 19,00% 6,00% 28,10% ,50% 2,10% 17,60% 5,50% 33,66% ,20% 1,00% 14,80% 4,25% 41,60% ,50% 2,50% 11,20% 4,25% 10,39% ,00% 3,30% 9,50% 5,25% -51,07% ,70% 2,72% 12,50% 4,25% 46,85% Tab. 2. Średnie wyniki poszczególnych grup funduszy Rok akcji polskich mieszane dłużne złotowe gotówkowe i pieniężne stabilnego wzrostu ,70% -5,50% 16,10% 16,60% 6,00% ,50% 4,30% 14,00% 9,90% 11,00% ,40% 18,10% 2,90% 5,00% 11,50% ,30% 13,60% 6,00% 5,00% 11,00% ,80% 18,30% 6,40% 4,70% 11,20% ,40% 22,80% 3,90% 3,60% 14,70% ,40% 8,30% 2,00% 3,60% 6,30% ,80% -31,50% 8,00% 4,20% -17,20% Tab. 3. Udział w rynku poszczególnych grup funduszy akcji Rok mieszane dłużne polskich rynku pieniężnego stabilnego wzrostu ,20% 8,60% 55,60% 19,70% 2,30% ,40% 4,40% 67,10% 18,00% 2,20% ,90% 8,60% 40,70% 17,20% 15,20% ,80% 16,40% 21,50% 13,70% 18,90% ,50% 19,60% 17,30% 12,20% 23,40% ,60% 26,30% 7,10% 8,00% 25,00% ,30% 40,40% 5,50% 1,10% 16,90% ,40% 26,50% 15,30% 10,30% 15,80% ,60% 24,50% 13,40% 9,30% 13,30% 6