Koszty manipulacyjne funduszy inwestycyjnych

Transkrypt

1 2010 Koszty manipulacyjne funduszy inwestycyjnych Szymon Wieloch Niniejszy dokument opisuje zjawiska mikroekonomiczne, które występują na polskim rynku funduszy inwestycyjnych. W szczególności rozpatrywane są przyczyny kształtowania się opłat manipulacyjnych dla różnych rodzajów funduszy

2 Spis treści Wprowadzenie... 3 Przykład opłat... 3 Ciekawe zjawiska na rynku funduszy inwestycyjnych... 3 Teoria... 4 Krzywe popytu i podaży... 4 Zasada dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego... 5 Wyjaśnienie zjawisk... 5 Skąd się wzięła opłata dystrybucyjna?... 5 Opłata za zarządzanie... 7

3 Wprowadzenie Na polskim rynku występują trzy główne typy funduszy inwestycyjnych: Fundusze akcyjne Fundusze obligacji Fundusze walutowe Różnią się one między sobą przede wszystkim ryzykiem inwestycyjnym oraz oczekiwanymi zyskami. Fundusze akcyjne oferują najwyższe zyski połączone z najwyższym ryzykiem. Natomiast fundusze walutowe są funduszami o najmniejszym ryzyku, ale także o najmniejszych oczekiwanych zyskach. Fundusze inwestycyjne zarabiają na swoich klientach dzięki marżom. Istnieją dwa główne typy marż: Opłata dystrybucyjna płacona jednokrotnie podczas zawierania umowy. Jest potrącana z wpłaconej kwoty. Opłata za zarządzanie jest pobierana jako niewielki odsetek wpłaconych środków każdego dnia. Przykład opłat Opłaty przykładowego funduszu inwestycyjnego: PKO Obligacji FIO. Tabela 1: Koszty dystrybucyjne PKO Obligacji - FIO. Kwota od Kwota do Waluta Opłata dystrybucyjna PLN 1.50 % PLN 1.45 % PLN 1.25 % PLN 1.00 % PLN 0.75 % PLN 0.25 % PLN 0.15 % PLN 0.05 % Opłata za zarządzanie 1,2% w skali roku. Ciekawe zjawiska na rynku funduszy inwestycyjnych Na rynku funduszy inwestycyjnych występują następujące ciekawe zjawiska: Każdy fundusz pobiera dwie opłaty: dystrybucyjną oraz za zarządzanie. Dlaczego fundusze nie zrezygnują np. z opłaty dystrybucyjnej zwiększając opłatę za zarządzanie? Znacznie uprościłoby to system pobierania opłat. Koszty zarządzania i opłaty dystrybucyjne są duże dla funduszy akcji, mniejsze dla funduszy obligacji, a najmniejsze dla funduszy walutowych. Tabela 2: Opłaty za zarządzanie dla różnych typów funduszy w jednym towarzystwie inwestycyjnym - Union Investment TFI S. A. Nazwa funduszu Opłata za zarządzanie UniKorona Akcje 2,0% UniKorona Obligacje 1,2% UniKorona Pieniężny 0,8%

4 Tabela 3: Opłata dystrybucyjna dla minimalnej dopuszczalnej wpłaty dla różnych typów funduszy w jednym towarzystwie inwestycyjnym - Union Investment TFI S. A. Nazwa funduszu Opłata dystrybucyjna UniKorona Akcje 5% UniKorona Obligacje 1% UniKoronaPieniężny 0% Opłaty dystrybucyjne maleją wraz z zainwestowaną kwotą, natomiast opłata za zarządzanie jest stała. Fundusze akcji są popularniejsze od funduszy obligacji, a te z kolei są popularniejsze od funduszy walutowych. 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Popularnośd funduszy Inwestycyjnych Akcyjne Obligacji Walutowe Inne Rysunek 1: Odsetek inwestycji w różne rodzaje funduszy, dane na lipiec Teoria Do wytłumaczenia przedstawionych zjawisk konieczna jest znajomośd krzywych popytu i podaży oraz zasady dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego. Krzywe popytu i podaży Krzywe popytu i podaży prezentują liczbę kupowanych i sprzedawanych produktów na jednostkę czasu w zależności od ceny rynkowej. W przypadku funduszy inwestycyjnych nie istnieje cena inwestycji, natomiast podobne znaczenie mają opłaty wyrażone w procentach zainwestowanej sumy stosowane przez fundusze inwestycyjne. Przecięcie się krzywych popytu i podaży wyznacza zarówno cenę rynkową (wysokośd opłat), jak również ilośd sprzedawanych jednostek funduszów na jednostkę czasu. Rysunek 2 przedstawia graficznie krzywe popytu i podaży.

5 Rysunek 2: Krzywe popytu i podaży oraz kształtowana przez nie marża rynkowa. Zasada dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego Z krzywych popytu i podaży wynika, że jeżeli z zakupem produktu związany jest dodatkowy koszt w postaci podatku lub w przypadku funduszy inwestycyjnych koszt znalezienia klienta, to dodatkowy zysk wynikający z usunięcia lub zmniejszenia tego kosztu dzieli się pomiędzy kupującego i sprzedającego. Wyjaśnienie zjawisk Skąd się wzięła opłata dystrybucyjna? Klientów dla funduszy inwestycyjnych znajdują tzw. doradcy inwestycyjni, czyli firmy takie jak Expander lub Open Finance. Fundusz inwestycyjny rozlicza się z doradcą płacąc mu za znalezienie nowego klienta. Gdyby nie opłata dystrybucyjna, to fundusz na początku nawiązania umowy miałby stratę, którą następnie odrabiałby wraz z czasem dzięki opłacie za zarządzanie.

6 Rysunek 3: Zysk funduszy inwestycyjnych w czasie oraz wpływ opłaty dystrybucyjnej na zysk. Gdyby nie opłata dystrybucyjna, to fundusz inwestycyjny miałby straty na klientach, którzy szybko rezygnowaliby z inwestycji wycofując fundusze. Opłata dystrybucyjna po pierwsze równoważy koszty uzyskania klienta, a po drugie odstrasza klientów, którzy zamierzają inwestowad na krótki okres czasu, co dla funduszu jest niekorzystne. Natomiast dla klientów inwestujących na dłuższy okres czasu opłata dystrybucyjna jest pomijalna w stosunku do oczekiwanych zysków. Zastanówmy się, co by się stało, gdyby na rynku pojawiły się fundusze czerpiące zyski tylko z opłaty dystrybucyjnej lub tylko z opłat za zarządzanie. W pierwszym przypadku fundusz ten przyciągałby praktycznie wyłącznie osoby inwestujące długoterminowo. Po pierwszych zyskach w postaci pojedynczej opłaty za zarządzanie fundusz byłby zmuszony kontynuowad inwestycję tak długo jak pragnie tego klient, bez pobierania żadnych opłat. Ponieważ taki rodzaj inwestycji byłby dla klienta bardzo korzystny, dlatego prawdopodobnie korzystałby on z usługi bardo długo narażając tym samym fundusz na duże koszty. W drugim przypadku fundusz inwestycyjny przyciągałby głównie klientów chcących inwestowad krótkoterminowo (oferta funduszu byłaby na tle innych funduszy korzystniejsza dla tego rodzaju klientów), co zaowocowałoby wysokimi opłatami za znalezienie klienta dla doradców inwestycyjnych. Klientów pragnących inwestowad na krótki okres czasu można traktowad jako osoby kupujące inny produkt. Tzn. krzywe popytu i podaży mogą byd rozpatrywane osobno dla inwestycji kilkudniowych, rocznych i kilkuletnich, a opłaty manipulacyjne powinny byd dobrane w taki sposób, aby zakooczenie inwestycji w dowolnym momencie czasu dawało funduszowi rynkowy zysk w postaci opłat. Połączenie opłaty dystrybucyjnej z opłatą za zarządzanie daje najlepszy efekt i stąd konieczne są obie opłaty.

7 Koszt uzyskania klienta tłumaczy także, dlaczego opłata dystrybucyjna maleje wraz z wpłaconą kwotą. Koszt zdobycia klienta jest w przybliżeniu stały (tłumaczeni e klientowi jak funkcjonują fundusze inwestycyjne kosztuje tyle samo niezależnie od kwoty, jaką klient później wpłaci). Zgodnie z zasadą dzielenia zysku oszczędnośd wynikająca ze znikomego wpływu kosztów uzyskania klienta w relacji do inwestowanej sumy dzieli się pomiędzy fundusz inwestycyjny, klienta oraz doradcę finansowego (stąd opłata dystrybucyjna nie jest stała i niezależna od inwestowanej sumy, tylko maleje procentowo wraz ze wzrostem wpłacanej sumy). Opłata za zarządzanie Fundusze akcyjne mają najwyższą oczekiwaną stopę zwrotu z inwestycji. Wartośd ta dla funduszy obligacyjnych jest mniejsza, natomiast dla funduszy walutowych najmniejsza spośród rozważanych typów funduszy. Przykład zysków różnych funduszy należących do tego samego towarzystwa inwestycyjnego: Tabela 4: Wyniki różnych funduszy inwestycyjnych dla towarzystwa inwestycyjnego Union Investment TFI S. A. Nazwa funduszu Zysk w ciągu ostatniego roku UniKorona Akcje 31,23% UniKorona Obligacje 14,92% UniKorona Pieniężny 8,82% Opłata za zarządzanie zmniejsza efektywny zysk z inwestycji. W przypadku funduszy akcji, których oczekiwane zyski są bardzo duże, pomniejszenie ich o kilka punktów procentowych nie robi klientom dużej różnicy. Natomiast dla inwestora preferującego bezpieczne formy inwestycji, czyli np. fundusze walutowe, w których zysk po opodatkowaniu przekracza inflację zaledwie o około 3% w skali roku, każdy ułamek procenta za zarządzanie ma duże znaczenie. Tym samym inaczej kształtują się krzywe popytu na usługi różnych typów funduszy. Przy pewnej wartości marży w ogóle nie oyłaca się kupowad jednostek funduszu inwestycyjnego i popyt spada praktycznie do zera. Natomiast krzywa podaży jest mniej więcej stała dla każdego typu funduszów.

8 Rysunek 4: Popyt i podaż jednostek funduszów inwestycyjnych w zależności od wysokości opłat za zarządzanie. Rysunek 4 pokazuje wykres popytu i podaży dla różnych typów funduszy inwestycyjnych. Przewiduje on także większą popularnośd funduszy akcyjnych od funduszy obligacyjnych, a tych od funduszy walutowych. Nie zostało jeszcze wyjaśnione, dlaczego opłata za zarządzanie jest stała, podczas gdy opłata dystrybucyjna maleje wraz z ilością zainwestowanych pieniędzy. Klienci inwestujący większe kwoty są dla funduszy inwestycyjnych bardziej korzystni, więc znając zasadę dzielenia zysków można by się spodziewad, że opłata za zarządzanie będzie maled wraz z ilością zainwestowanych pieniędzy. Tak się jednak nie dzieje. Wyjaśnienie jest bardzo proste wtedy, kiedy zauważymy, że całośd opłat manipulacyjnych jest dla klienta sumą opłaty dystrybucyjnej i opłaty za zarządzanie. Klienci inwestujący duże kwoty oszczędzają tyle na opłacie dystrybucyjnej, że zmiana wartości opłaty za zarządzanie nie jest już konieczna. Zbliżenie się do rynkowego złotego środka jest realizowane tylko za pomocą opłaty dystrybucyjnej.