SPIS TREŚCI. I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4. II. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia 9

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI Wstęp 2 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4 II. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia 9 III. Obiekty użyteczności publicznej 14 IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych 16 V. Stan sanitarny środowiska pracy 20 VI. Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych 24 VII. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku 33 VIII. Higiena Radiacyjna 36 IX. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny 37 X. Działalność oświatowo-zdrowotna 39 XI. Nadzór nad środkami zastępczymi 43 XII.Podsumowanie 44

2 Wstęp Wstęp W 2013 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa opolskiego działała, jak w latach poprzednich, na podstawie ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r., Nr 212, poz. 1263, jednolity tekst z późn. zm.). Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, zapobieganiu powstawania chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. Zajmowała się nadzorem nad warunkami: higieny środowiska, higieny pracy w zakładach pracy, higieny radiacyjnej, higieny procesów nauczania i wychowania, higieny wypoczynku i rekreacji, zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku, higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne. Jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego, w liczbie jedenastu Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych i Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Opolu, wykonywały wymienione wyżej zadania sprawując zapobiegawczy i bieżący nadzór sanitarny oraz prowadząc działalność przeciwepidemiczną oraz oświatową promującą zdrowie. Struktura organizacyjna, nowoczesne wyposażenie Działu Laboratoryjnego oraz wyszkolona kadra pozwoliły Państwowej Inspekcji Sanitarnej na obiektywną ocenę stanu sanitarnego województwa, która uwzględniała zarówno istniejące, jak i mogące się pojawić zagrożenia dla zdrowia ludności Opolszczyzny. Prowadzenie systematycznych badań oraz dokonywanie bieżących ocen stanu sanitarnego województwa umożliwiało monitorowanie sytuacji epidemiologicznej i sanitarnej oraz w sytuacjach tego wymagających, skuteczną interwencję. W ramach realizowanych zadań pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego skontrolowali ponad 70 % obiektów będących pod nadzorem. Przeprowadzili w nich ogółem kontroli, wydali decyzje dotyczące likwidacji stwierdzanych uchybień, nałożyli 467 mandatów karnych na kwotę zł. Pracownicy Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Opolu wykonali ogółem badania i pomiary (chemicznych, fizycznych i mikrobiologicznych). Przedstawiony stan sanitarno - higieniczny województwa opolskiego za 2013 rok opracowany został na podstawie informacji i materiałów nadesłanych przez Powiatowe Stacje Sanitarno - Epidemiologiczne województwa opolskiego oraz informacji przygotowanych przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Opolu. 2

3 Wstęp Województwo opolskie: * powierzchnia km 2 (16 te miejsce w kraju), * ludność * gęstość zaludnienia 110 osób / km 2 * miasta 35 największe: Opole mieszkańców, najmniejsze: Olesno mieszkańców * powiaty 11, 1 miasto na prawach powiatu * gminy 71 (3 gminy miejskie, 36 gmin wiejskich i 32 gminy miejsko-wiejskie). 3

4 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Głównym zadaniem nadzoru epidemiologicznego w województwie opolskim jest monitorowanie sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych oraz wczesne wykrywanie zagrożeń w celu ich skutecznego zwalczania. Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w woj. opolskim w 2013r. należy uznać za dobrą. Wybrane jednostki chorobowe pogrupowane pod względem dróg ich szerzenia się i metod zapobiegania. 1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe Do chorób szerzących się drogą pokarmową należą między innymi: salmonelozy, zatrucia enterotoksyną gronkowcową, zatrucia jadem kiełbasianym, biegunki u dzieci do lat 2, wirusowe zapalenie wątroby typu A, czerwonka i dur brzuszny. Występowanie ww. chorób zwanych chorobami brudnych rąk zależy w dużym stopniu od stanu sanitarnego, poziomu świadomości i higieny osób. Wskaźniki tych chorób są czułymi miernikami poziomu higieny przygotowania posiłków w zakładach żywienia zbiorowego i środowiskach domowych. W 2013r. liczba zatruć pokarmowych wywołanych przez pałeczki Salmonella, utrzymywała się na podobnym poziomie jak w 2012r. - z liczbą 119 zachorowań. 2. Wirusowe zaplenia wątroby B i C (wzw) Choroby tej grupy szerzą się przez krew wskutek zabiegów związanych z przerwaniem ciągłości tkanek, przetaczaniem krwi i preparatów krwiopochodnych, przeszczepem narządów, stosowaniem niesterylnego sprzętu do zabiegów medycznych i niemedycznych (tatuaże, przekłuwanie uszu, akupunktura) oraz drogą seksualną i wertykalną. Zachorowania na wzw typu B: - ostre W 2013r. odnotowano 2 zachorowania, co stanowi spadek w stosunku do 2012r., w którym zgłoszono 5 zachorowań (zapadalność 0,2/100 tys. i 0,5/100 tys.). - przewlekłe w 2013r. odnotowano 40 przypadków (zapadalność 4,0/100 tys.), co stanowi wzrost zachorowań w stosunku do 2012r., w którym odnotowano 35 przypadków (zapadalność 3,5/100tys). Zachorowania na wzw typu C W 2013r.odnotowano spadek liczby zachorowań w porównaniu do 2012r. W 2013r. zgłoszono 52 zachorowania (zapadalność 5,2/100 tys.), a w 2012r. zgłoszono 70 zachorowań (zapadalność 6,9/100 tys.). Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom HCV drogą szczepień ochronnych, jedynie wdrażanie i utrzymywanie wysokich standardów higieniczno - sanitarnych w placówkach ochrony zdrowia oraz w placówkach pozamedycznych może zapobiec szerzeniu się zachorowań. 4

5 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 3. Choroby zakaźne wieku dziecięcego Do tej grupy chorób zalicza się między innymi: nagminne zapalenie przyusznic (świnka), ospę wietrzną, krztusiec, odrę i różyczkę, czyli choroby, które przenoszone są drogą kropelkową. Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) Liczba zachorowań na świnkę w 2013r. utrzymywała się na podobnym poziomie jak w 2012r. z liczbą 93 i 91 zachorowań. Ospa wietrzna W 2013r. odnotowano spadek zachorowań z zarejestrowanych w 2012r. do zgłoszonych w 2013r. Krztusiec W 2013r. w stosunku do 2012r. zaobserwowano spadek liczby zgłoszonych przypadków krztuśca. Liczba ta spadła do 14 zachorowań z 58 zachorowań zgłoszonych w 2012r. Różyczka W 2013r. odnotowano znaczny wzrost zachorowań do 952 przypadków ze 109 zgłoszonych w 2012r. Jako jedną z przyczyn znacznego wzrostu zachorowań jest zgłaszanie różyczki przez lekarzy bez wykonywania badań laboratoryjnych potwierdzających zachorowanie. Liczbowy rozkład zachorowań na świnkę, ospę wietrzną, krztusiec i różyczkę w województwie opolskim w latach przedstawia poniższa rycina. Ryc. 1. Liczbowy rozkład zachorowań na świnkę, ospę wietrzną, krztusiec i różyczkę w województwie opolskim w latach Odra W 2013r. zgłoszono 9 podejrzeń zachorowań na odrę, z których 2 zgłoszono jako przypadki możliwe. Dla porównania w 2012r. w woj. opolskim zgłoszono 1 podejrzenie odry, które po przeprowadzonych badaniach nie potwierdziło się. Laboratoryjne badania 5

6 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych diagnostyczne potwierdzające odrę przeprowadzane są przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. 4. Sytuacja epidemiologiczna grypy i podejrzeń na grypę Monitorowanie zachorowań na grypę odbywa się przez cały rok, ze szczególnym uwzględnieniem sezonu grypowego (wrzesień marzec). W 2013r. zarejestrowano wzrost zachorowań do przypadków, podczas gdy w 2012r. zarejestrowano przypadki zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę. 5. Gruźlica W 2013r w woj. opolskim odnotowano wzrost zachorowań na gruźlicę w porównaniu do 2012r. (w 2013r przypadki, w 2012r,- 156). Analiza zachorowań na gruźlicę w 2013r. wykazała, podobnie jak w 2012r., dominację zachorowań wśród mężczyzn z liczbą 127 zachorowań, a w zachorowań. W 2013r., podobnie jak i w 2012r., dominowały zachorowania na gruźlicę wśród osób w wieku produkcyjnym (grupa wiekowa lat) z liczbą 98 zachorowań w 2013r. i 88 w 2012r. 6. Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM) W 2013r. zarejestrowano 2 zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową. W obu przypadkach choroba zakończyła się powikłaniami pochorobowymi (w 1 przypadku częste silne bóle głowy, w drugim - niedosłuch ucha). Dla porównania w 2012r. zgłoszono 7 przypadków zachorowań, gdzie choroba w 2 przypadkach zakończyła się zgonem. 7. Borelioza W 2013r. zarejestrowano 431 zachorowań na boreliozę, co stanowi wzrost liczby zachorowań o 74 przypadki w porównaniu do 2012r. Najwięcej boreliozy w 2013r. zgłoszono w powiecie opolskim z liczbą 106 zachorowań, co stanowi 25% ogółu zachorowań. Z analizy dochodzeń epidemiologicznych wynika, że faza wczesna boreliozy tak zwany rumień wędrujący wystąpił w 308 przypadkach zgłoszonych zachorowań (71% ogółu). 8. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) Zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu w 2013r.utrzymywały się na podobnym poziomie co w 2012r. odpowiednio z liczbą 7 i 9 przypadków. Chorobie można zapobiegać stosując szczepienia ochronne. Szczepienia są uznawane za jedyne skuteczne zabezpieczenie dzieci, młodzieży i osób dorosłych przed KZM. W woj. opolskim w 2013r. ze szczepień przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu skorzystało 537 osób. 9. Inne zachorowania W woj. opolskim zgłoszono 1 zakażenie wirusem Hanta. Z wywiadu epidemiologicznego wynikało, że w domu zakażonego pojawiały się myszy. Na tej podstawie domniemano, że gryzonie (myszy) stały się przyczyną zakażenia, ponieważ wirus jest obecny w moczu, odchodach i ślinie zakażonych gryzoni. W 2013r. zarejestrowano przywleczone z Indonezji zachorowanie na gorączkę Denga. 14-letni chłopiec po hospitalizacji w Oddziale Zakaźnym w Opolu został przetransportowany do Kliniki Chorób Dziecięcych we Wrocławiu, skąd po leczeniu został wypisany do domu w stanie ogólnym dobrym. 6

7 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Ogniska epidemiczne zakażeń szpitalnych W 2013r. do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Opolu zgłoszono 13 ognisk epidemicznych z podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Liczba zgłoszonych ognisk epidemicznych, w porównaniu do 2012r., utrzymuje się na takim samym poziomie. W 2013r. zakażeniu uległo łącznie 106 osób, w tym 8 osób personelu medycznego. Obserwowany jest znaczny spadek liczby osób zakażonych w stosunku do roku 2012r., w którym zakażeniu uległy 153 osoby. Spośród 13 ognisk zgłoszonych w 2013r., w 12 wykonano badania mikrobiologiczne w celu identyfikacji czynnika etiologicznego. Wśród zidentyfikowanych czynników etiologicznych ognisk epidemicznych dominowały: Clostridium dificille czynnik etiologiczny 5 ognisk obejmujących 40 osób, Rotavirus czynnik etiologiczny 3 ognisk obejmujących 28 osób, Acinetobacter baumanii czynnik etiologiczny 3 ognisk obejmujących 11 osób, Klebsiella pneumonia ESBL + - czynnik etiologiczny występujący w 1 ognisku, które objęło 8 osób. Szczepienia ochronne 2013 Na terenie województwa opolskiego szczepienia ochronne w 2013r. realizowano zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych. Szczepieniami obowiązkowymi objęto dzieci i młodzieży do lat 19 (dane wg sprawozdania Mz-54 za 2013r.), czyli o dzieci i młodzieży mniej, w porównaniu do 2012r. Powyższa sytuacja spowodowana była mniejszą liczbą urodzeń oraz obserwowaną od lat, dużą emigracją w województwie opolskim. Szczepienia przeciwko pneumokokom i ospie wietrznej. W 2013r. w przedziale od 0 do 4 roku życia zaszczepiono 3723 dzieci (łącznie w ramach szczepień obowiązkowych i zalecanych), w 2012r. 3147, czyli o 576 dzieci więcej niż w 2012r. Do szczepień dzieci p/pneumokokom w 2013r., wykorzystano 2644 dawki szczepionki refundowanej przez Ministra Zdrowia, w roku dawek. W 2013r. szczepienia p/ospie wietrznej przeprowadzano u dzieci do ukończenia 12 roku życia, narażonych na zakażenie ze względów środowiskowych, w szczególności narażonych na zakażenie ze względu na czasowe lub stałe przebywanie we wspólnych pomieszczeniach, co umożliwia przeniesienie wirusa i wybuch ogniska epidemicznego, w tym zwłaszcza w domach opieki długoterminowej, domach dziecka, żłobkach i innych instytucjach opiekuńczych. Szczepienia przeciwko gruźlicy. Przeciwko gruźlicy zaszczepiono 99,6% dzieci urodzonych w 2013r. Nie zaszczepiono 29 dzieci, w tym: 18 dzieci, których rodzice nie wyrazili zgody na szczepienie, 1 dziecko powróciło w 2013r. z zagranicy i 10 dzieci z powodu przeciwwskazań. Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. 7

8 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych W 2013r. odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w pierwszym roku życia wynosił 89,2% (szczepienie pierwotne łącznie z dawką uzupełniającą) w 2 roku życia 99,6%. Szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Szczepienie pierwotne szczepionką DTP wykonano u 62,1% dzieci urodzonych w 2013r. Dzieci urodzone w 2012r. zaszczepiono w 99,2% (łącznie szczepienie pierwotne i dawka uzupełniająca). Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce. W 10 roku życia szczepionką p/odrze, śwince i różyczce zaszczepiono w województwie 86,1% dzieci z rocznika Najniższy procent zaszczepienia uzyskano w powiatach: opolskim i brzeskim odpowiednio 76,5% i 79,2%, najwyższy w powiatach głubczyckim i krapkowickim, tj. powyżej 95,0%. Powyższą sytuację przedstawia rycina 2. Ryc. 2 Procentowy udział dzieci zaszczepionych w 10 roku życia w województwie opolskim przeciwko odrze, śwince i różyczce (dawką przypominającą) z podziałem na powiaty. 8

9 Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia II. Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Jednym z priorytetowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie działania pionu Higieny Komunalnej jest nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Działania te wynikają z art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (jedn. tekst Dz. U. z 2011r. Nr 212 poz. 1263, z póź. zm.) oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. nr 72, poz. 747, z póź. zm.). Jakość wody przeznaczonej do spożycia powinna odpowiadać wymaganiom określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417 z póź. zm.). Badania jakości wody do spożycia na terenie województwa opolskiego wykonywało laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Opolu wraz z Oddziałem Laboratoryjnym w Kędzierzynie Koźlu i Kluczborku. Podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę stanowią pokłady wód podziemnych czerpane z warstw czwarto- i trzeciorzędowych. Jedynie wodociągi w Nysie i Głuchołazach oparte były wyłącznie na wodzie pochodzącej z ujęć powierzchniowych, a wodociąg w Brzegu korzystał z wody mieszanej. W ewidencji stacji sanitarno-epidemiologicznych w roku 2013 znajdowało się ogółem 249 wodociągów (2012r ), ich strukturę przedstawia wykres nr 1. Spośród wodociągów objętych nadzorem sanitarnym, 193 z nich to wodociągi zbiorowego zaopatrzenia, w tym: 60 wodociągów o produkcji poniżej 100 m 3 /dobę 105 wodociągów o produkcji m 3 /dobę 27 wodociągów o produkcji m 3 /dobę 1 wodociąg o produkcji m 3 /dobę. Przepisy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków regulują jedynie zaopatrzenie w wodę prowadzone przez przedsiębiorstwa wodociągowo -kanalizacyjne wykonujące działalność gospodarczą zgodnie z przepisami o swobodzie działalności gospodarczej. Zaopatrzeniem w wodę zajmują się także inne podmioty jak np. szpitale, zakłady karne, ośrodki wypoczynkowe, szkoły itp. Podmioty te produkują wodę na potrzeby własne, ale zdarza się również, że sprzedają ją podmiotom zewnętrznym. W ewidencji stacji sanitarno-epidemiologicznych w roku 2013 znajdowało się 56 tego typu wodociągów, czyli mniej niż w 2012r. (tj. 61). 9

10 Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Wykres 1. Zaopatrzenie ludności w wodę przez wodociągi w 2013 roku 50,0% 45,0% 42,2% 49,8% udział wodociągu w ogólnej liczbie wodociągów % ludności zaopatrywanej w wodę 40,0% 35,0% 34,2% 30,0% 25,0% 24,1% 22,5% 20,0% 15,0% 10,8% 12,3% 10,0% 5,0% 2,7% 0,4% 1,0% 0,0% wodociągi o produkcji < 100 m3/dobę wodociągi o produkcji m3/dobę wodociągi o produkcji m3/dobę wodociągi o produkcji m3/dobę inne podmioty zaopatrujące w wodę Odsetek ludności korzystającej z odpowiedniej jakości wody na terenie województwa opolskiego wynosił 95,7% (2012r. - 94%) i kształtował się następująco w poszczególnych powiatach: powiat brzeski 97,7% (2012r.- 89,6%) powiat głubczycki 94,7% (w 2012r.- 91,8%) powiat kędzierzyńsko-kozielski 100% (w 2012r.- 97,6%) powiat kluczborski 83,3% ( w 2012r.- 72,7%) powiat krapkowicki 86,9% (2012r.- 98,7%) powiat namysłowski 100% (2012r %) powiat nyski 99,5% (2012r. - 88,9%) powiat oleski 100% (2012r.- 100%) powiat opolski 92,9% (2012r. - 96,2%) powiat prudnicki 100% (2012r.- 100%) powiat strzelecki 98,4% (2012r. 99,8%) 10

11 Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Wykres 2. Odsetek (%) ludności zaopatrywanej w wodę o odpowiedniej jakości w latach % ,6 98, ,7 97,7 99, ,8 94, ,2 98, ,6 91,8 88,9 92,9 83,3 86,9 72, pow iat woj. opolskie brzeski głubczycki kędzierzyńsko - kozielski kluczborski krapkowicki namysłowski LATA: nyski oleski opolski prudnicki strzelecki Wodę spełniającą wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61 poz. 417 z późn. zm.) dostarczało 226 wodociągów, czyli 92,2% skontrolowanych wodociągów (w 2012r. 87,4%). Wodę o odpowiedniej jakości dostarczano do ok. 955 tys., czyli 95,7% mieszkańców województwa opolskiego (w 2012r.- 94%). Wodę nieodpowiadającą wymaganiom produkowało 19 wodociągów, czyli 7,8% skontrolowanych (w 2012r. 12,6%). Wodociągi produkujące wodę o nieodpowiedniej jakości zaopatrywały ok. 43 tys., czyli 4,3% mieszkańców województwa opolskiego (w 2012r.- 6%). Jakość wody kwestionowano przede wszystkim ze względu na przekroczone parametry fizykochemiczne, tj. żelazo, mangan, mętność, zapach, azotany i niski odczyn ph. W porównaniu z rokiem ubiegłym zmniejszył się odsetek wodociągów dostarczających wodę o nieodpowiedniej jakości o 4,8% oraz odsetek mieszkańców województwa opolskiego zaopatrywanych w wodę o nieodpowiedniej jakości o 1,7% (tabela 1, wykres 3). Tabela 1. Odsetek (%) ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą i nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym w latach Wodociągi o produkcji [m 3 /dobę] Rok % ludności korzystającej z wody o odpowiedniej jakości % ludności korzystającej z wody o nieodpowiedniej jakości < ,0 4, ,1 8, ,5 11, ,3 12, ,8 0, ,8 2, Inne podmioty zaopatrujące w wodę ,2 19, ,3 18,7 11

12 Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Razem wodociągi ,7 4, ,0 6,0 W 2013r. PIS województwa opolskiego udzieliła dwóch odstępstw (w 2012r. - 2) w zakresie podstawowych parametrów chemicznych określonych w załączniku nr 2 do w/w rozporządzenia w/s jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Odstępstwa udzielił PPIS w Głubczycach dla wodociągu Gniewkowice oraz OPWIS dla wodociągu Wołczyn. Jakość wody w ww. wodociągach nie spełniała wymagań ze względu na ponadnormatywną zawartość azotanów. Ogółem na terenie województwa funkcjonowało 5 (w 2012r. - 6) wodociągów, które dostarczały wodę nieodpowiadającą wymaganiom, w tym: - 3 ze względu na ponadnormatywną zawartość azotanów (Wołczyn w powiecie kluczborskim, Chociebórz w powiecie nyskim oraz Gniewkowice w powiecie głubczyckim); - 1 ze względu na ponadnormatywną zawartość niklu (Nasale-Kastel w powiecie kluczborskim); - 1 ze względu na ponadnormatywną zawartość pestycydów (alachlor) oraz Σ pestycydów (Nowy Świat w powiecie brzeskim). W ramach prowadzonego urzędowego monitoringu jakości wody oraz wpływających interwencji pobrano 1474 próbki wody do badań parametrów fizykochemicznych i 1564 próbki wody do badań mikrobiologicznych. Przeprowadzono 228 kontroli stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych oraz 898 kontroli związanych z pobraniem próbek wody do badania. W celu poprawy jakości wody przeznaczonej do spożycia Państwowa Inspekcja Sanitarna na terenie województwa opolskiego wydała na przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne i pozostałe podmioty produkujące wodę: 30 decyzji nakazujących poprawę jakości wody 18 decyzji na poprawę stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych 64 decyzje finansowe 12 decyzji prolongujących 2 upomnienia. Tereny niezwodociągowane w województwie opolskim stanowiły niewielki odsetek, ponieważ poza nielicznymi miejscowościami i przysiółkami ludność miała możliwość korzystania ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Mieszkańcy terenów niezwodociągowanych korzystali z własnych studni przydomowych. Liczba ludności na terenach niezwodociągowanych w poszczególnych powiatach wynosiła: w brzeskim 10, kluczborskim 80, namysłowskim - 152, nyskim 2528, oleskim 198, opolskim 79. W 2013r. do systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę włączono 4 miejscowości, tj. 423 mieszkańców powiatu nyskiego i prudnickiego. Badania ciepłej wody w szpitalach i w budynkach zamieszkania zbiorowego na obecność pałeczek Legionella sp. W 2013r. kontynuowano badania określające skolonizowanie instalacji ciepłej wody pałeczkami Legionella sp. w wytypowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną obiektach. 12

13 Monitoring jakości wody przeznaczonej do spożycia Występowanie bakterii Legionella sp. w większych ilościach stanowi naruszenie wymagań określonych w załączniku nr 1 część D w/w rozporządzenia. Bakterie z rodzaju Legionella mogą wywołać chorobę zakaźną zwaną legionelozą, wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008r. Nr 234, poz z późn. zm). Do zakażenia bakteriami Legionella sp. dochodzi na skutek wdychania skażonego aerozolu wodno-powietrznego. Osobami narażonymi na zakażenia są chorzy przebywający w szpitalach, zakładach opiekuńczo-leczniczych, hospicjach oraz mieszkańcy domów pomocy społecznej i innych obiektów zamieszkania zbiorowego: hoteli, domów dziecka, internatów itp. Szczególnie narażone są osoby chore przebywające w stacjonarnych podmiotach leczniczych. Badania ciepłej wody pod kątem obecności pałeczek Legionella sp. przeprowadzono w 89 obiektach (najbardziej zagrożonych kolonizacją), pobrano do badań 261 próbek ciepłej wody, z czego 58 tj. 22,2% (w 25 obiektach) nie odpowiadało normom sanitarnym. W związku ze stwierdzoną obecnością Legionella sp. w ilości większej niż wartość dopuszczalna, wydano decyzje nakazujące podjąć działania naprawcze. Baseny i Kąpieliska W 2013 roku na terenie województwa opolskiego zorganizowano 2 kąpieliska (w 2012r. - 3). Jakość wody w kąpieliskach oceniano w oparciu o Rozporządzanie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U. Nr 86, poz. 478). Prowadzono urzędową oraz wewnętrzną kontrolę jakości wody. Badania jakości wody obejmowały ocenę organoleptyczną oraz wskaźniki mikrobiologiczne. W trakcie trwania sezonu letniego stan sanitarno-porządkowy oraz jakość wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli nie budziły zastrzeżeń. Jakość wody spełniała wymagania sanitarne. W sezonie letnim Opolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał 5 komunikatów, w których informował o jakości wody na akwenach województwa opolskiego. Aktualne informacje dotyczące jakości wody oraz infrastruktury kąpielisk zamieszczane były w internetowym serwisie kąpieliskowym. W ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego w 2013 roku znajdowało się 61 (w 2012r.-59) basenów kąpielowych, w tym 31 krytych pływalni oraz 30 basenów odkrytych. W sezonie letnim nie funkcjonował 1 basen odkryty w Lubszy (powiat brzeski), który został skreślony z ewidencji. W 2013r. objęto nadzorem nowopowstałe 3 kryte pływalnie, tj. basen przy Ośrodku Sportowo - Rekreacyjnym w Zakrzowie (powiat kędzierzyńsko-kozielski), TUR-HOTEL S.C. Przemysław i Tomasz Gorzelanny w Pokrzywnej (powiat nyski) oraz basen Wodna Nuta w Opolu. Skontrolowano 57 basenów, tj. 94% obiektów ujętych w ewidencji, z czego 4 oceniono negatywnie. W ramach nadzoru kontrolowano stan sanitarny pomieszczeń i zaplecza basenów oraz jakość wody do kąpieli, głównie pod kątem bakteriologicznym. Pobrano 306 próbek do badania fizykochemicznego oraz 1105 do badania bakteriologicznego. Jednorazowe zanieczyszczenia bakteriologiczne stwierdzono w 7 basenach odkrytych oraz w 3 krytych pływalniach. W celu poprawy jakości wody administrator basenu przeprowadzał dezynfekcję lub wymianę wody basenowej. Jedynie na basenie przy Ośrodku Szkoleniowo- Wypoczynkowym w Suchym Borze, gdzie stwierdzono wysokie skażenie bakteriologiczne, wprowadzono dwukrotnie zakaz kąpieli. 13

14 Obiekty użyteczności publicznej III. Obiekty użyteczności publicznej Na terenie województwa opolskiego w roku 2013 pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 3051 ( w 2012 r. 2933) obiektów użyteczności publicznej. Obiekty te stanowią liczną i różnorodną grupę, o zróżnicowanych wymaganiach. W 2013r. w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego skontrolowano 1520 (w 2012 r ) obiektów użyteczności publicznej, tj. 49,8 % obiektów ujętych w ewidencji. Zły stan higieniczno sanitarny i/lub techniczny ogółem stwierdzono w 35 obiektach (w 2012 r. 26), tj. 2,3 % skontrolowanych obiektów (w 2012 r. 1,8 %). Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych kontroli wybranych obiektów użyteczności publicznej nadzorowanych na terenie województwa (tabela nr 1 i 2). Tabela nr 1. Wyniki kontroli w wybranych obiektach użyteczności publicznej w latach Rodzaj obiektu Ustępy publiczne i ogólnodostępne Domy pomocy społecznej Inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej Placówki zapewniające całodobową opiekę Obiekty hotelarskie Inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej, tatuażu, solaria Dworce autobusowe Dworce i stacje kolejowe Rok Liczba obiektów wg ewidencji Liczba skontrolowa -nych obiektów % skontrolowanych obiektów Liczba obiektów ze złym stanem higieniczno -sanitarnym i/lub technicznym ogółem % obiektów ze złym stanem higieniczno -sanitarnym i/lub technicznym ogółem ,0 2 3, , ,3 4 30, ,4 4 18, , , ,5 2 3, , ,5 3 1, ,0 3 1, ,3 7 1, ,1 10 1, , , , Domy ,

15 Obiekty użyteczności publicznej przedpogrzebowe ,3 1 3, ,6 0 0 Cmentarze ,4 1 1,4 Zakłady karne i areszty śledcze Inne obiekty użyteczności publicznej ,7 8 3, ,5 Tabela nr 2. Działania kontrolno - represyjne w obiektach użyteczności publicznej w latach Rok Liczba obiektów skontrolowanych (% obiektów będących w ewidencji) Liczba złych obiektów Odsetek (%) obiektów ocenionych jako złe Liczba decyzji nakazowych Liczba decyzji finansowych Liczba mandatów Kwota mandatów (49,8 %) 35 2,3 % (49 %) 26 1,8 %

16 Stan sanitarny podmiotów leczniczych IV. Stan sanitarny podmiotów leczniczych Pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego w 2013 r., znajdowały się 2264 obiekty świadczące usługi medyczne, w tym: 52 obiekty wykonujące stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, 783 obiekty wykonujące ambulatoryjne świadczenia zdrowotne (przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, zakłady rehabilitacji leczniczej, zakłady badań diagnostycznych), 1363 praktyki lekarskie, 54 praktyki pielęgniarskie oraz 12 innych obiektów świadczących działalność leczniczą wykonywaną przez praktykę zawodową. Skontrolowano 1249 obiektów (tj. 55,2 % ogółu), z czego negatywnie pod względem sanitarnym oceniono 46 placówek, co stanowiło 3,7 % ogółu skontrolowanych. Tabela nr 1. Zestawienie kontroli placówek służby zdrowia w latach 2012 i Rodzaj placówki Działalność lecznicza wykonywana przez podmioty lecznicze Działalność lecznicza wykonywana przez praktykę zawodową Razem Rok Liczba obiektów wg ewidencji Liczba skontrolowanych % skontrolowanych Liczba obiektów ze złym stanem sanitarnym % obiektów ze złym stanem sanitarnym ,9 35 6, ,9 33 5, ,6 2 0, ,7 13 1, ,2 37 2, ,2 46 3,7 W 2013 r. w związku ze stwierdzonymi uchybieniami sanitarno technicznymi w placówkach świadczących usługi medyczne wydano 45 decyzji nakazujących ich usunięcie i 43 decyzje płatnicze, nakładane w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Za naruszenie wymagań sanitarno higienicznych nałożono 9 mandatów karnych, na łączną kwotę 2300 złotych. 1. Szpitale W 2013 roku na terenie województwa funkcjonowały 32 szpitale, z czego skontrolowano 30. Liczba szpitali zwiększyła się o 2, gdyż nadzorem sanitarnym objęto 1 nowy szpital, tj. Nyskie Centrum Sercowo Naczyniowe Polsko Amerykańskich Klinik Serca American Heart of Poland S.A. w Nysie, natomiast 1obiekt, tj. NZOZ Chirmed w Opolu przekształcił się w podmiot leczniczy udzielający stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych szpital jednodniowy. Zły stan sanitarno - techniczny stwierdzono w 18 obiektach, co stanowiło 60 % skontrolowanych placówek. W przypadku stwierdzenia naruszeń w zakresie stanu sanitarno technicznego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego wszczynały postępowanie administracyjne. W roku 2013 dla szpitali wydano łącznie 55 decyzji oraz nałożono 4 mandaty karne na łączną kwotę 1200 zł. Stwierdzone nieprawidłowości w głównej mierze dotyczyły: złego stanu sanitarno technicznego ścian i sufitów, podłóg oraz ich połączenia ze ścianami, stolarki drzwiowej 16

17 Stan sanitarny podmiotów leczniczych oraz wyposażenia podmiotów leczniczych (szczególnie mebli). Kwestionowano również nieprawidłowości polegające na braku dostępności łóżek z trzech stron, w tym z dwóch dłuższych, braku pokoju pielęgniarskiego wraz z pokojem przygotowawczym pielęgniarskim, niedostosowaniu pomieszczeń higieniczno sanitarnych dla potrzeb osób niepełnosprawnych, braku pomieszczeń porządkowych, brudowników lub ich niedostosowanie do wymogów, braku pomieszczeń do mycia i dezynfekcji środków transportu. Nieprawidłowości w zakresie stanu sanitarno porządkowego stwierdzono w 2 szpitalach. Osoby odpowiedzialne za stwierdzone zaniedbania ukarano mandatami karnymi. Szpitale posiadały opracowane procedury postępowania z odpadami medycznymi na stanowiskach pracy, które zawierały informacje dotyczące zasad selektywnego zbierania odpadów, ich magazynowania oraz transportu. Wyjątki stanowiły 3 obiekty, które posiadały procedury niezaktualizowane do obowiązujących przepisów lub niedostosowane do swoich potrzeb. We wszystkich szpitalach odbiorem odpadów medycznych zajmowały się specjalistyczne firmy, z którymi szpitale miały podpisane umowy na odbiór odpadów. Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi stwierdzono w 13 placówkach, które dotyczyły m. in. braku prawidłowego oznakowania pojemników twardościennych i worków na odpady medyczne, niewłaściwego czasu magazynowania odpadów, braku miejsca przeznaczonego do dezynfekcji, mycia i przechowywania wewnątrzzakładowych środków transportu odpadów medycznych oraz pojemników wielokrotnego użycia, braku właściwej temperatury przechowywania odpadów medycznych w magazynie odpadów medycznych. Nałożone przez Państwową Inspekcję Sanitarną województwa opolskiego decyzje nakazujące przestrzeganie wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. z 2010 r., Nr 139, poz. 940) oraz mandaty karne, pozwolą wyegzekwować poprawę stanu w tym zakresie. Z usług firm zewnętrznych zajmujących się przewozem oraz praniem bielizny szpitalnej korzystały 22 szpitale, natomiast 1 obiekt prowadził własną pralnię, w którym stwierdzono niewłaściwe warunki do suszenia bielizny. Wszystkie obiekty posiadały procedury i instrukcje postępowania z bielizną. W kontrolowanych placówkach procesy sterylizacji i ich kontrola wykonywane były prawidłowo. Tylko w 10 na 28 szpitali przeprowadzających sterylizację posiada własną Centralną Sterylizatornię. Niestety żadna z nich nie spełnia określonych rozporządzeniem wymagań. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla większości szpitali, tak jak w latach ubiegłych, była woda z wodociągu publicznego. Jedynie dla 3 placówek podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę było własne ujęcie. W 23 szpitalach przeprowadzono badanie wody ciepłej pod kątem obecności bakterii Legionella sp. W 11 szpitalach stwierdzono zanieczyszczenie sieci wewnętrznej bakteriami Legionella sp. Na ww. obiekty wydano decyzje nakazujące poprawę jakości wody. W 9 szpitalach jakość wody została doprowadzona do wymagań sanitarnych, natomiast w 2 trwają prace mające na celu poprawę jakości wody. W nadzorowanych obiektach przeprowadzano remonty i podejmowano inwestycje w celu poprawy stanu sanitarno technicznego oraz dostosowania ich do wymagań aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., poz. 739), podnosząc jednocześnie komfort świadczonych usług. Jednakże z uwagi na niedofinansowanie obiektów, zwłaszcza szpitali, prace remontowo modernizacyjne przeprowadzane są etapami, co znacznie wydłuża czas ich dostosowania do wymogów ww. rozporządzenia. 17

18 Stan sanitarny podmiotów leczniczych W 2013r. przeprowadzono teoretyczne oceny jadłospisów w 12 szpitalach. Na 14 ocenianych jadłospisów do 10 wniesiono uwagi. W wyniku ocen stwierdzono w większości przypadków brak dodatku warzyw w postaci surowej bądź przetworzonej do śniadań i kolacji. Ponadto stwierdzono mały udział ryb i przetworów rybnych w posiłkach oraz brak urozmaicenia napojów podawanych do śniadań i kolacji. 2. Zakłady opiekuńczo lecznicze, hospicja, inne Na terenie województwa opolskiego w 2013 roku działało 17 placówek opieki leczniczej i paliatywnej, z czego skontrolowano 11 zakładów, co stanowi 64,7 % ogółu. W 2013 r. stan sanitarno higieniczny skontrolowanych obiektów nie budził zastrzeżeń. Wszystkie kontrolowane w 2013 r. placówki zaopatrywane były w wodę z wodociągów publicznych. W 2013 r. w 9 obiektach przeprowadzono badanie ciepłej wody w kierunku obecności pałeczek Legionella sp. W 4 obiektach stwierdzono zanieczyszczenie sieci wewnętrznej bakteriami Legionella sp. w związku z czym wydano decyzje nakazujące poprawę jakości wody. W 7 obiektach jakość wody została doprowadzona do wymagań sanitarnych, natomiast w 2 trwają prace mające na celu poprawę jakości wody. Postępowanie w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi w skontrolowanych obiektach było prawidłowe, za wyjątkiem 1 obiektu, gdzie wydano zalecenie dotyczące odpowiedniego przechowywania odpadów. W 2013 r. nie kwestionowano sposobu postępowania z bielizną w tej grupie placówek. Stan sanitarno porządkowy skontrolowanych obiektów nie budził zastrzeżeń. W zakładach opiekuńczo-leczniczych w: Grodkowie, Górażdżach, Głogówku, Kietrzu dokonano teoretycznej oceny jadłospisów (za 10 dni). W wyniku przeprowadzonych ocen żywienia w jadłospisach stwierdzono: brak dodatku warzyw do posiłków śniadaniowych i kolacyjnych, małą podaż ryb i przetworów rybnych w posiłkach, brak owoców, soków owocowych lub warzywnych oraz brak urozmaicenia napojów podawanych do posiłków. 3. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, ambulatoria z izbą chorych, lecznice W 2013 roku z 488 przychodni, ośrodków zdrowia, poradni, ambulatoriów z izbami chorych, lecznic skontrolowano 351 obiektów, tj.: 72 %. Stan sanitarny zakwestionowano w 11 placówkach, co stanowiło 3,1 % obiektów skontrolowanych (w 2012 roku 3,2 %). W roku 2013 wydano łącznie 25 decyzji oraz nałożono 2 mandaty karne o łącznej wysokości 400 zł. Stwierdzone nieprawidłowości w szczególności dotyczyły: złego stanu sanitarno technicznego ścian i sufitów w gabinetach lekarskich, zabiegowych, sanitariatach oraz innych pomieszczeniach, stolarki drzwiowej i okiennej, podłóg oraz połączenia ścian z podłogami, mebli uniemożliwiających ich mycie i dezynfekcję, brak wydzielonych pomieszczeń socjalnych dla personelu, brak wentylacji, brak ciepłej wody przy umywalkach (w gabinetach lekarskich, zabiegowych), brak opracowanych procedur zapobiegających zakażeniom i chorobom zakaźnym, brak pojemników do dezynfekcji narzędzi. W 2013 r. nieprawidłowości w zakresie utrzymania czystości i porządku pomieszczeń, w szczególności dotyczące niewłaściwego stanu sanitarno - porządkowego kontrolowanych pomieszczeń stwierdzono w 4 placówkach. Osoby winne zaniedbań ukarano mandatami karnymi. W 2013 roku stwierdzono nieprawidłowości w postępowaniu z odpadami medycznymi w 7 obiektach, które dotyczyły m. in. braku opracowanej procedury postępowania z odpadami 18

19 Stan sanitarny podmiotów leczniczych medycznymi, zbierania odpadów medycznych do worków o nieodpowiednim kolorze, niewłaściwych warunków przechowywania odpadów (przepełniona lodówka na odpady medyczne, brak lodówki, niewłaściwe miejsce i temperatura przechowywania odpadów, zbyt długi czas przechowywania odpadów na stanowisku pracy i w miejscu magazynowania). W 2013 r. nie zanotowano nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną. Sterylizacja narzędzi i sprzętu medycznego przeprowadzana prawidłowo. W większości placówek nie istnieje system nadzoru nad sprzętem i dokumentacją, który pozwala na zidentyfikowanie wysterylizowanego sprzętu medycznego użytego u konkretnego pacjenta. Używana aparatura kontrolowana jest prawidłowo za pomocą właściwych testów Najczęściej występująca nieprawidłowością jest niewłaściwe sporządzanie pakietów sterylizacyjnych. 4. Inne placówki (zakłady badań diagnostycznych, medyczne laboratoria diagnostyczne, zakłady rehabilitacji leczniczej oraz inne placówki świadczące ambulatoryjne świadczenia zdrowotne) Na terenie naszego województwa w 2013 roku działało łącznie 295 obiektów z grupy pozostałych zakładów świadczących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne. W roku 2013 skontrolowano 173 placówki i wydano łącznie 15 decyzji. Nie nałożono mandatów karnych. W 2013 r. stwierdzono nieodpowiedni stan sanitarno techniczny mebli, podłóg, ścian i sufitów w pomieszczeniach oraz połączeń ścian z podłogą uniemożliwiających ich mycie i dezynfekcję w 2 placówkach. Stan sanitarno porządkowy skontrolowanych obiektów nie budził zastrzeżeń. Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi stwierdzono w 4 obiektach i dotyczyły one nieprawidłowego czasu i temperatury ich przechowywania, gromadzenia odpadów w przepełnionych, nie zamkniętych pojemnikach, niewłaściwego oznakowania pojemników, braku lub niezaktualizowanej procedury postępowania z odpadami medycznymi. W 2013 r. nie wnoszono zastrzeżeń do sposobu postępowania oraz przechowywania bielizny w tej grupie obiektów. Procesy sterylizacji i ich kontrola przeprowadzane były prawidłowo 5. Indywidualne, Specjalistyczne i Grupowe Praktyki Lekarskie i Pielęgniarskie Na terenie województwa opolskiego w 2013 roku działały 1363 indywidualne i grupowe praktyki lekarskie, 54 indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek oraz 12 innych działalności leczniczych wykonywanych przez praktykę zawodową (łącznie 1429 obiektów). Skontrolowano 682 obiekty, tj. 47,7 % ogółu. W 2013 r. stan sanitarny negatywnie oceniono w 13 obiektach. Stwierdzone nieprawidłowości, w szczególności dotyczyły braku właściwie zorganizowanego ciągu technologicznego w sterylizatorni, braku bidetu w pomieszczeniu higieniczno sanitarnym, złego stanu sanitarno technicznego podłóg oraz połączenia ścian z podłogami, brudnych końcówek stomatologicznych oraz szczoteczek do czyszczenia narzędzi, braku opracowanych procedur zapobiegającym zakażeniom i chorobom zakaźnym, niewłaściwego postępowania z odpadami medycznymi. Natomiast w zakresie utrzymania czystości i porządku pomieszczeń nieprawidłowości stwierdzono w 16 gabinetach (brak wydzielonego sprzętu porządkowego w zależności od stref czystości mikrobiologicznej, brudne końcówki stomatologiczne oraz szczoteczki do czyszczenia narzędzi, niewłaściwa dezynfekcja narzędzi, nieodpowiedni stan sanitarny 19

20 Stan sanitarny podmiotów leczniczych autoklawu, niewłaściwie przygotowane pakiety do sterylizacji lub przeterminowane pakiety, brak procedury mycia i dezynfekcji narzędzi stomatologicznych lub jej aktualizacji oraz postępowania po ekspozycji, niewłaściwe przechowywanie sprzętu porządkowego). Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi stwierdzono w 12 obiektach i dotyczyły one zbyt długiego czasu przechowywania odpadów na stanowisku pracy, nieprawidłowo oznakowanych pojemników na odpady, niewłaściwego gromadzenia odpadów medycznych (np. użycie niewłaściwego koloru worka w stosunku do rodzaju gromadzonych w nim odpadów medycznych), braku kart przekazania odpadów firmie zewnętrznej. W 2013 r. w tej grupie obiektów nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie postępowania z bielizną. 20

21 Stan sanitarny środowiska pracy V. Stan sanitarny środowiska pracy Warunki higieniczno sanitarne w zakładach pracy W 2013 roku w ewidencji pionu Higieny Pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa opolskiego figurowało 2651 zakładów pracy, w których było zatrudnionych pracowników (w porównaniu do ubiegłego roku, liczba osób zatrudnionych w zakładach objętych ewidencją zwiększyła się o 785). Nadzór nad zakładami pracy sprawowało w woj. opolskim 11 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu, nadzorująca te zakłady, których organem założycielskim są Starostwa Powiatowe. W 2013 r. skontrolowano 1021 zakładów, w których zatrudnionych było pracowników, tj. 51% ogółem zatrudnionych w zakładach objętych ewidencją. Przeprowadzono łącznie 1310 kontroli. Ogólna liczba zakładów, w których stwierdzono przekroczenia normatywów higienicznych wynosiła 115. W tej liczbie najliczniejszą grupę stanowiły zakłady następujących branż: produkcja maszyn i urządzeń (PKD 28) 490 pracowników narażonych; produkcja metalowych wyrobów gotowych (PKD 25) 466 pracowników narażonych; wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (PKD 19) 432 pracowników narażonych; produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów (PKD 16) 375 pracownik narażonych; produkcja metali (PKD 24) 347 pracowników narażonych. W 2013r. łączna liczba pracowników narażonych, pracujących w przekroczeniach wynosiła 3957, w tym 55 osób było narażonych na czynniki chemiczne, 386 osób narażonych było na pyły, a 3804 osoby były narażone na czynniki fizyczne. W porównaniu z rokiem ubiegłym zanotowano zwiększenie liczby narażonych pracowników na pyły o 53 i na czynniki fizyczne o 113. Liczba narażonych na czynniki chemiczne nieznacznie się zmniejszyła (o 3 osoby). W celu zobligowania pracodawców do eliminacji lub minimalizacji narażenia wydano 18 decyzji z nakazami obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych, w tym opracowania programów działań ograniczających narażenie na hałas. W tabeli nr 1 przedstawiono liczby osób narażonych na poszczególne grupy czynników szkodliwych na przestrzeni ostatnich 10 lat. Rok Hałas Pył Czynniki chemiczne Drgania mechaniczne Tabela 1. Liczba osób narażonych na poszczególne grupy czynników szkodliwych w latach w województwie opolskim. 21

22 Stan sanitarny środowiska pracy Analiza powyższych danych wskazuje, że istnieją zakłady, w których niemożliwe jest zastosowanie środków technicznych celem obniżenia stężeń czy natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia. Są to np. piekarnie, gdzie stwierdza się przekroczenie zapylenia ze względów technologicznych, a nie można zamontować dodatkowej wentylacji. Taka sama sytuacja dotyczy ferm chowu zwierząt w sekcji rozrodu. Również w zakładach przemysłu drzewnego zastosowanie wentylacji nie wszędzie przyniosło dobre rezultaty. Istnieją zakłady, które od wielu lat borykają się z problemem ponadnormatywnego hałasu. Zmniejszenie poziomu narażenia ze względów technologicznych jest bardzo trudne, nie wszystkie bowiem maszyny można odizolować lub obudować, a zawieszane ekrany dźwiękochłonne powodują, że chociaż poziom hałasu jest niższy, to nadal przewyższa normatyw higieniczny. Pracownicy zatrudnieni w warunkach ponadnormatywnych oraz przy przekroczeniach progu działania hałasu stosują ochrony osobiste odpowiednio dobrane do rodzaju narażenia. W tych zakładach wprowadza się zmiany organizacyjne związane z rotacją pracowników. Prowadzenie nadzoru nad stosowaniem środków zmniejszających narażenie pracowników na hałas powoduje, że liczba zachorowań na zawodowe uszkodzenie narządu słuchu utrzymuje się na niskim poziomie (2009 r. 7 przypadków, 2010 r. 2 przypadki, 2011 r. brak stwierdzonych zachorowań, 2012 r. 3 przypadki, 2013 r. 2 przypadki). Narażenie zawodowe na czynniki rakotwórcze i mutagenne oraz szkodliwe czynniki biologiczne W 2013 r. stwierdzono występowanie tej grupy czynników w 178 zakładach pracy, z których skontrolowano 79. Przeprowadzono 82 kontrole sprawdzające spełnienie wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2012 r., poz. 890). Czynnikami rakotwórczymi, które najczęściej występowały w skontrolowanych zakładach pracy woj. opolskiego były: azbest, pył drewna twardego, promieniowanie jonizujące, związki chromu (VI), benzen, proces technologiczny związany z narażeniem na działanie WWA Pozostałe czynniki i substancje rakotwórcze, na które narażeni byli pracownicy to m.in.: benzyna niskowrząca obrabiana wodorem, Benzo[a]piren, Benzo[a]antracen, tlenek etylenu, olej opałowy ciężki (mazut), bezwodnik kwasu siarkowego, chlorowodorek fenylohydrazyny, tioacetamid, dichlorek kobaltu, fenoloftaleina, związki niklu. Zakłady pracy, w których stwierdzono występowanie czynników rakotwórczych lub mutagennych to zakłady następujących branż: Opieka zdrowotna 26 zakładów; Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli: produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania 25 zakładów; Produkcja mebli 24 zakłady; Roboty budowlane specjalistyczne 19 zakładów; Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków 12 zakładów. W 2013 r. w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. opolskiego znajdowało się 846 zakładów, w których pracownicy wykonywali prace narażające na działanie czynników biologicznych. Skontrolowano 185 zakładów, w których liczba pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego wynosiła ogółem W tej liczbie wszyscy pracowali w narażeniu na działanie czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 2 zagrożenia, a do grupy 3 22

23 Stan sanitarny środowiska pracy zagrożenia. W żadnym z zakładów pracy nie stwierdzono występowania szkodliwego czynnika biologicznego grupy 4. Skontrolowane zakłady to m. in. podmioty służby zdrowia, zakłady stolarskie, zakład zajmujący się dezynsekcją i deratyzacją, montażem nagrobków, usługami komunalnymi, sadzeniem i przesadzaniem roślin, pralnia, zakłady branży spożywczej ubojnie, przetwórnie mięsa, rolniczej uprawy roślin i hodowle zwierząt, zakłady uzdatniania wody i usuwania nieczystości oraz zakład elektromaszynowy. Choroby zawodowe W 2013 r. w województwie opolskim stwierdzono 15 przypadków chorób zawodowych, natomiast w 25 przypadkach odmówiono stwierdzenia choroby zawodowej. Od 2011 r. utrzymuje się w woj. opolskim tendencja, zgodnie z którą większość podejrzeń zachorowania na chorobę zawodową po dokonanych badaniach w WOMP czy IMP nie potwierdza się. Liczba stwierdzonych chorób zawodowych pozostaje na niskim poziomie, chociaż po raz pierwszy od 2011 r. zaobserwowano tendencję rosnącą. Nie bez wpływu na niską liczbę stwierdzanych chorób zawodowych są prowadzone działania profilaktyczne w kontrolowanych zakładach, stała poprawa warunków pracy, właściwe zabezpieczanie pracowników w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, monitorowanie narażenia zawodowego. Stwierdzone w 2013 r. przypadki dotyczyły następujących chorób: borelioza 4 przypadki; kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 1 przypadek; niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią 3 przypadki; obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego 2 przypadki; wirusowe zapalenie wątroby typu C 1 przypadek; pylico gruźlica 1 przypadek; rak płuca, rak oskrzela spowodowany narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w procesie koksowniczym 1 przypadek; przewlekłe okołostawowe zapalenie barku 1 przypadek; zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych 1 przypadek. Nadzór nad stosowaniem/wprowadzaniem do obrotu substancji niebezpiecznych i ich mieszanin, produktów biobójczych oraz prekursorów narkotyków kat. 2 i 3. W roku 2013 w ogólnej liczbie zakładów, w których występowały substancje i mieszaniny chemiczne było: 16 producentów, 2 importerów, 483 dystrybutorów, 25 formulatorów, 1156 dalszych użytkowników stosujących chemikalia w działalności zawodowej. W ramach nadzoru nad substancjami i mieszaninami chemicznymi w roku 2013 skontrolowano 472 obiekty, przeprowadzono 557 kontroli. W trakcie kontroli przeprowadzonych w podmiotach gospodarczych wprowadzających do obrotu i stosujących w działalności zawodowej niebezpieczne substancje i mieszaniny chemiczne stwierdzono nieprawidłowości, które dotyczyły m.in: nieprawidłowych, nieaktualnych kart charakterystyki, braku kart charakterystyki, braku spisu stosowanych niebezpiecznych chemikaliów, nieprawidłowego oznakowania substancji i mieszanin chemicznych, braku instrukcji bhp/ stanowiskowych, uwzględniających informacje zawarte w kartach charakterystyki, nie zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej zgodnych z kartami charakterystyki, braku etykiet na pojemnikach, nie oznakowania miejsc 23