Po powrocie do Warszawy Chopin, wolny ju6 od szkolnych obowi%zków, z tym wi,ksz% pasj% zaj% si, komponowaniem, pisz%c m. in.

Transkrypt

1 Spis tre ci! Fryderyk Franciszek Chopin - kompozytor i pianista polski, urodzony 1 marca 1810 (wedug owiadcze samego artysty i jego rodziny) lub 22 lutego (wedug metryki chrztu, sporz%dzonej kilka tygodni po urodzeniu) we wsi &elazowa Wola koo Sochaczewa, na Mazowszu, w ówczesnym Ksi,stwie Warszawskim. Dwór w &elazowej Woli stanowi posiado/ hrabiów Skarbków. Ojciec kompozytora Mikoaj (Nicolas) Chopin, spolonizowany Francuz, by tam zatrudniony jako nauczyciel i wychowawca dzieci. Urodzony w 1771 roku w Marainville (Lotaryngia, Francja) ju6 w dzieci stwie zwi%za si, z polskimi rodzinami: hrabiego Michaa Paca i administratora jego maj%tku Jana Adama Weydlicha. W wieku 16 lat przyjecha z nimi do Polski i osiad tu na stae. Do Francji ju6 nie powróci i 6adnych kontaktów z francusk% rodzin% nie utrzymywa. W 1806 roku Mikoaj Chopin polubi Tekl, Justyn, Krzy6anowsk%, zarz%dzaj%c% gospodarstwem Skarbków w &elazowej Woli. Z czwórki ich dzieci (trzy córki: Ludwika, Izabela, Emilia i jeden syn) Fryderyk by drugi z kolei. Kilka miesi,cy po narodzinach Fryderyka caa rodzina przeniosa si, do Warszawy, gdzie Mikoaj Chopin otrzyma posad, wykadowcy j,zyka i literatury francuskiej w Liceum Warszawskim. Prócz tego prowadzi pensjonat dla synów ziemia - skich spoza Warszawy. Muzyczny talent Fryderyka objawi si, niezwykle wczenie, porównywano go z dzieci,cym geniuszem Mozarta. Maj%c 7 lat by ju6 autorem dwóch polonezów (g-moll i B-dur). Pierwszy z nich wydano od razu drukiem w sztycharni nut ksi,dza Cybulskiego. O cudownym dziecku pisay warszawskie gazety, "may Chopinek" by ozdob% i atrakcj% przyj,/ w arystokratycznych salonach stolicy. Wczenie te6 zacz% wyst,powa/ publicznie na koncertach dobroczynnych. Pierwszych profesjonalnych lekcji gry na fortepianie udziela mu Wojciech &ywny (ur w Czechach). Lekcje te trway od 1816 do 1822 roku, do momentu, w którym &ywny nie by ju6 w stanie niczego wi,cej nauczy/ bieglejszego od siebie ucznia. Dalej nad rozwojem talentu Fryderyka czuwa by/ mo6e Wilhem Wacaw Würfel (ur w Czechach), pierwszorz,dny pianista i profesor konserwatorium, który mia udziela/ mu cennych cho/ nieregularnych porad w zakresie gry na fortepianie i organach. W latach Fryderyk pobiera nauk, w Liceum Warszawskim, gdzie jego ojciec by profesorem. Letnie wakacje sp,dza w wiejskich maj%tkach kolegów szkolnych w ró6nych rejonach kraju, m. in. dwukrotnie w Szafarni na Kujawach, gdzie zdradzi szczególne zainteresowanie folklorem. Sucha, notowa teksty piosenek ludowych, uczestniczy w obrz,dach (weselach, do6ynkach), ta czy i gra na basetli z muzykantami wiejskimi, z czego zdawa szczegóowe relacje w listach.

2 Polski (nizinny) folklor muzyczny w jego autentycznej, surowej postaci, z jego specyficzn% tonalnoci%, bogactwem rytmów i tanecznym wigorem, pozna doskonale i czerpa z niego-pisz%c w 1825 roku swoje pierwsze mazurki, a pófniej nast,pne. Nie zapomnia go do ko ca 6ycia. Jesieni% 1826 roku zosta studentem wydziau "teorii muzyki, jenerabasu i kompozycji" warszawskiej Szkoy Gównej Muzyki (stanowi%cej cz,/ Konserwatorium, a równoczenie zwi%zanej z Uniwersytetem Warszawskim), kierowanej przez Józefa Elsnera (ur na Hl%sku). W klasie fortepianu nie studiowa. Elsner, zdaj%c sobie spraw, z wyj%tkowego talentu Chopina, pozwoli mu zgodnie z jego natur% i temperamentem koncentrowa/ si, na muzyce fortepianowej, by jednak nieugi,ty w sprawach dotycz%cych przedmiotów teoretycznych, zwaszcza kontrapunktu. Chopin, obdarzony z natury wspania% inwencj% melodyczn%, atwoci% swobodnego improwizowania, skonnoci% do byskotliwych efektów i pi,knie brzmi%cych harmonii, wyrobi sobie w szkole Elsnera solidny warsztat, dyscyplin, i precyzj, konstrukcji, odpowiedzialno/ za sens i logik, ka6dej nuty. W czasie studiów powstay pierwsze szeroko rozbudowane dziea: Sonata c-moll, Wariacje op. 2 na temat z Don Juana Mozarta, Rondo à la Krakowiak, Fantazja op. 13 na tematy polskie (trzy ostatnie na fortepian z orkiestr%) oraz Trio g-moll na skrzypce, wiolonczel, i fortepian. Nauk, w Szkole Gównej Muzyki Chopin uko czy w 1829 roku, a Elsner w raporcie po trzecim roku nauki zapisa: "Trzecioletni Szopen Fryderyk - szczególna zdatno/, geniusz muzyczny". Po zako czeniu nauki Fryderyk planowa du6szy pobyt za granic% dla poznania 6ycia muzycznego Europy i zdobycia sawy. Dot%d nie opuszcza Polski z wyj%tkiem dwóch krótkich wyjazdów do Prus. W 1826 roku sp,dzi wakacje w Bad Reinertz (dzisiejsze Duszniki-Zdrój) na Dolnym Hl%sku, a w dwa lata pófniej towarzyszy prof. Feliksowi Jarockiemu, przyjacielowi ojca, zaproszonemu na zjazd przyrodników, w podró6y do Berlina, gdzie - nikomu nie znany - poprzesta tylko na prywatnej obserwacji 6ycia muzycznego. Teraz mia mielsze zamiary. Natychmiast po uko czeniu studiów, w lipcu 1829 roku uda si, w towarzystwie znajomych na krótk% wycieczk, do Wiednia. Dzi,ki Würflowi, który wprowadzi go w towarzystwo muzyków, Chopin wyst%pi dwukrotnie w Kärtnerthortheater, graj%c z orkiestr% Wariacje op. 2 na temat Mozarta i Rondo a la Krakowiak op. 14. Odniós fenomenalny sukces u publicznoci. Krytyka, jakkolwiek gania jego gr, za ma% si, dfwi,ku, kompozycje równie6 ocenia bardzo wysoko. W lad za tym wydawca wiede ski Tobias Haslinger opublikowa Wariacje na temat Mozarta (1830). Byo to pierwsze wydanie utworu Chopina za granic% (dot%d publikowa swoje utwory w Warszawie). "

3 Po powrocie do Warszawy Chopin, wolny ju6 od szkolnych obowi%zków, z tym wi,ksz% pasj% zaj% si, komponowaniem, pisz%c m. in. dwa Koncerty fortepianowe z orkiestr%: f-moll i e-moll. W inspiracji Koncertu f-moll niema% rol, odegrao uczucie kompozytora do Konstancji Gadkowskiej - studentki Konserwatorium w klasie piewu. W okresie tym powsta tak6e pierwszy nokturn i pierwsze etiudy, walce, mazurki, pieni do sów Stefana Witwickiego. W ostatnich miesi%cach przed planowanym du6szym wyjazdem Chopin da szereg publicznych wyst,pów, gównie w Teatrze Narodowym, gdzie odbyy si, prawykonania obu koncertów. Celem wyjazdu mia by/ pocz%tkowo Berlin, dok%d zaprasza artyst, ksi%6, Antoni Radziwi (namiestnik króla pruskiego, zarz%dzaj%cy Wielkim Ksi,stwem Pozna skim), który zachwyca si, talentem Fryderyka od dawna, a jesieni% 1829 goci go u siebie w Antoninie. Jednak Chopin wybra w ko cu Wiede, by potwierdzi/ odniesiony tam sukces i utrwali/ sw% pozycj,. 11 pafdziernika 1830 roku odby si, w Teatrze Narodowym uroczysty po6egnalny koncert, na którym Chopin wykona Koncert e-moll, piewaa równie6 Konstancja Gadkowska. 2 listopada Fryderyk wraz z przyjacielem Tytusem Woyciechowskim wyjecha do Austrii, z zamiarem udania si, pófniej do Woch. #

4 Jesieni% 1831 roku Chopin pojecha do Pary6a, gdzie spotka wielu rodaków. Po narodowej kl,sce tysi%ce uchodfców (uczestnicy walk, politycy, ludzie kultury, m. in. pisarz Julian Ursyn Niemcewicz, poeci romantyczni Adam Mickiewicz, Juliusz Sowacki, warszawscy przyjaciele Fryderyka - poeci Stefan Witwicki, Bohdan Zaleski) szukao schronienia przed rosyjskimi okupantami w najbardziej przyjaznym im kraju i miecie. Chopin zwi%za si, blisko z tzw. Wielk% Emigracj%, przyjafni si, z jej przywódc%, ksi,ciem Adamem Czartoryskim. Zosta czonkiem Towarzystwa Literackiego Polskiego, które wspiera finansowo, bra udzia w emigracyjnych zebraniach, gra na imprezach dobroczynnych dla ubogich emigrantów, a czasem sam je organizowa. Jego pozycja jako artysty urosa w Pary6u bardzo szybko. Dzi,ki listom polecaj%cym, które przywióz z Wiednia, trafi od razu do rodowiska muzycznego, które przyj,o go bardzo 6yczliwie. Zawar liczne przyjafnie z modymi muzykami: Lisztem, Hillerem, Berliozem, Franchommem. PóFniej, w roku 1835 w Lipsku pozna równie6 Schumanna, który bardzo wysoko ceni jego dziea. Wielki pianista Friedrich Kalkbrenner, nazywany królem fortepianu, usyszawszy gr, nieznanego przybysza z Warszawy, zorganizowa mu koncert. Odby si, on 26 lutego 1832 roku w sali Pleyela. Chopin odniós olbrzymi sukces, z dnia na dzie sta si, sawnym muzykiem Pary6a. Za sukcesem estradowym przyszo zainteresowanie wydawców. Ju6 w lecie 1832 Chopin podpisa kontrakt z czoow% parysk% firm% wydawnicz% Schlesingera. Równoczenie jego utwory ukazyway si, w Lipsku (Probst, potem Breitkopf) i w Londynie (Wessel). Jednak najwa6niejszym Fródem dochodów Chopina w Pary6u byy lekcje. Sta si, wzi,- tym nauczycielem fortepianu wród polskiej i francuskiej arystokracji. Paryskie salony byy te6 ulubionym miejscem jego wyst,pów. Chopin, jako pianista stawiany obok najwi,kszych artystów swojej epoki, jak Kalkbrenner, Liszt, Thalberg, Herz, w przeciwie - stwie do nich nie lubi gra/ na publicznych estradach. Wyst,powa rzadko i niech,tnie. Za to w prywatnym, przyjaznym gronie ujawnia najwi,kszy artyzm, peni, swych mo6- liwoci pianistycznych i ekspresyjnych. Osiadszy w Pary6u, Chopin wiadomie wybra status emigranta. Mimo proby ojca, nie podporz%dkowa si, rozporz%dzeniu cara (formalnie króla zniewolonej Polski) i nie zgosi si, do ambasady rosyjskiej w celu przedu6enia paszportu. Tym samym, zaliczony w poczet politycznych uchodfców, odci% sobie mo6liwo/ legalnego przyjazdu do kraju. Bardzo jednak t,skni za bliskimi. Broni%c si, przed samotnoci%, zamieszka razem z rodakiem emigrantem, doktorem Aleksandrem Hoffmanem, a po jego wyjefdzie z Pary6a - ze swoim dawnym warszawskim przyjacielem, równie6 powsta cem i lekarzem, Janem Matuszy skim. Z rodzicami móg si, spotka/ tylko poza Polsk%. Gdy w sierpniu 1835 roku rodzice Chopina udali si, do Karlsbadu na leczenie, pojecha tam równie6 Fryderyk. Wkrótce potem, b,d%c w pobliskim DreFnie, odnowi znajomo/ z rodzin% Wodzi skich. Trzej modzi Wodzi scy wychowywali si, przed laty w pensjonacie Mikoaja Chopina. Ich modsza siostra Maria bya teraz dorastaj%c% panienk%, utalentowan% muzycznie i plastycznie. Fryderyk zakocha si, w niej, zapragn% j% polubi/ i stwo-

5 rzy/ na obczyfnie wasny dom. Rok pófniej podczas wakacji sp,dzanych wspólnie z Mari% i jej matk% w Marienbadzie (obecnie Márianske Lázni w Czechach) a potem w DreFnie, owiadczy si, i zosta przyj,ty pod warunkiem, 6e b,dzie dba o swoje zdrowie. Narzecze stwo byo nieoficjalne, do ma6e stwa nie doszo. Rodzice Marii, zaniepokojeni zym stanem zdrowia Fryderyka (w zimie powa6nie chorowa),a zwaszcza jego nieregularnym trybem 6ycia, uznali go po roku "próby" za nieodpowiedniego partnera dla córki. Chopin bardzo prze6y zerwanie. Listy od Wodzi skich, zwi%zane w may pakiet opatrzy napisem"mojabiéda". By oderwa/ si, od przykrych wspomnie, wyjecha w lipcu 1837 roku z Camille Pleyelem do Londynu. Niedugo potem Chopin zwi%za si, ze sawn% pisark% francusk% George Sand. Starsza od niego o sze/ lat autorka mia- ych powieci obyczajowych, rozwódka z dwojgiem dzieci, ofiarowaa samotnemu artycie to, czego mu od czasu opuszczenia Warszawy najbardziej brakowao: nadzwyczajn% czuo/, ciepo, wr,cz macierzy sk% troskliwo/. Zim, 1838/39 kochankowie sp,dzili na hiszpa skiej wyspie Majorce, w górach, mieszkaj%c w dawnym klasztorze w Valdemosie. Tam wskutek zej pogody Chopin rozchorowa si, ci,6ko. Byy to symptomy gruflicy. Przez wiele tygodni by tak saby, 6e nie móg wychodzi/ z domu, mimo to intensywnie pracowa, skomponowawszy szereg arcydzie: cykl 24 Preludiów, Poloneza c-moll, Ballad% F-dur, Scherzo cismoll. Wiosn% 1839, po powrocie z Majorki i rekonwalescencji w Marsylii, jeszcze w stanie wielkiego osabienia, Chopin zamieszka w posiadoci George Sand w Nohant, w rodkowej Francji. Odt%d do roku 1846 (z wyj%tkiem 1840) wanie tu sp,dza dugie wakacje, tylko na zim, wracaj%c do Pary6a. By to najszcz,liwszy okres w jego 6yciu od czasu opuszczenia rodzinnego domu, a w twórczoci - najbardziej podny. W Nohant powstaa wi,kszo/ najwybitniejszych i najg,bszych dzie Chopina. W Pary6u traktowano kompozytora i pisark, jak ma6e stwo, cho/ nim nie byli. Mieli wspólnych przyjació w kr,gach artystycznych (m. in. malarz Delacroix, piewaczka Viardot), tak6e wród polskiej emigracji (m. in. Mickiewicz, Grzyma- a). Przez lata 6ywili do siebie mio/ i przyjaf, jednak wroga wobec Chopina postawa dorastaj%cego syna George Sand, wywieraj%cego na ni% silny wpyw, powodowaa coraz powa6niejsze konflikty. Definitywne zerwanie nast%pio w lipcu 1847 roku. $

6 C i,6kie prze6ycia osobiste, a tak6e utrata Nohant (tak wa6nego dla jego 6ycia i twórczoci) mocno odbiy si, na stanie psychicznym i fizycznym Chopina. Niemal przesta komponowa/: do ko ca 6ycia napisze ju6 tylko par, miniatur. W kwietniu 1848 roku Fryderyk pod wpywem namów swej uczennicy, Szkotki Jane Stirling wyjecha do Anglii i Szkocji. Miss Stirling wraz z siostr% organizoway mu tam koncerty oraz odwiedziny w coraz to innych miejscowociach i zamkach szkockiej arystokracji. Wyj%tkowo intensywny tryb 6ycia, nadmierne eksploatowanie si przez ustawiczne w,drówki i liczne wyst,py, a przy tym niekorzystny dla puc klimat - pogorszyy znacznie jego stan zdrowia. 16 listopada 1848 roku, pomimo saboci i gor%czki, da swój ostatni w 6yciu koncert, graj%c na rzecz polskich emigrantów w sali Guildhall w Londynie. Kilka dni pófniej powróci do Pary6a. Szybko post,puj%ca choroba uniemo6liwia mu udzielanie lekcji. W lecie przyjechaa z Warszawy najstarsza siostra Chopina - Ludwika J,drzejewiczowa, aby zaopiekowa/ si, chorym bratem. 17 pafdziernika 1849 roku Fryderyk Chopin zmar na gruflic, puc w swoim ostatnim paryskim mieszkaniu przy placu Vendôme. Zosta pochowany na cmentarzu Pére-Lachaise w Pary6u. Zgodnie z ostatni% wol% Chopina, wyj,te po mierci jego serce siostra przywioza do Warszawy, gdzie zostao w urnie wmurowane w filar kocio- a Hw. Krzy6a na Krakowskim Przedmieciu.!