FRYDERYK CHOPIN JAKO NAUCZYCIEL

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "FRYDERYK CHOPIN JAKO NAUCZYCIEL"

Transkrypt

1 Studia Dydaktyczne 24-25/2013 ISSN Anna Frąckowiak Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica Józef Półturzycki Uniwersytet Warszawski Fryderyk Chopin największy kompozytor polski urodzony 1 marca 1810 roku w Żelazowej Woli koło Sochaczewa zajmuje w kulturze narodowej naczelną pozycję jako twórca, o którym Cyprian Kamil Norwid powiedział: Rodem warszawianin, sercem Polak a talentem świata obywatel. Norwid poświęcił Chopinowi piękne i serdeczne wspomnienie w tekście Czarnych kwiatów, a także upamiętnił wielkość jego muzyki w Fortepianie Chopina. Muzyczny talent Fryderyka objawił się niezwykle wcześnie, porównywano go z dziecięcym geniuszem Mozarta. Mając zaledwie 7 lat był już autorem dwóch polonezów (g-moll i B-dur). Pierwszy z nich wydano od razu drukiem w sztycharni nut księdza Cybulskiego. O cudownym dziecku pisały warszawskie gazety, mały Chopinek był ozdobą i atrakcją przyjęć w arystokratycznych salonach stolicy. Wcześnie też zaczął występować publicznie na koncertach dobroczynnych. Początkowo uczyła go matka oraz siostra Ludwika, a pierwszych profesjonalnych lekcji gry na fortepianie udział mu Wojciech Żywny. Lekcje te trwały od 1816 do 1822 roku, do momentu, w którym Żywny stwierdził, że nie jest już w stanie niczego więcej nauczyć bieglejszego od siebie ucznia. Dalej nad rozwojem talentu fryderyka czuwał być może Wilhelm Wacław Würfel, pierwszorzędny pianista i profesor konserwatorium, który miał udzielać mu cennych choć nieregularnych porad w zakresie gry na fortepianie i organach. Uznaje się jednak, że jedynym nauczycielem Fryderyka w zakresie gry na fortepianie był Wojciech Żywny, przeciętny znawca tej sztuki, chociaż też komponował. W latach Fryderyk pobierał naukę w Liceum Warszawskim, gdzie jego ojciec był profesorem. Letnie wakacje spędzała w wiejskich majątkach kolegów szkolnych w różnych rejonach kraju, między innymi

2 116 dwukrotnie w Szafarni na Kujawach, gdzie zdradził szczególne zainteresowanie folklorem. Słuchał, notował teksty piosenek ludowych, uczestniczył w obrzędach (weselach, dożynkach), tańczył i grał na basetli z muzykantami wiejskimi, z czego zdawał szczegółowe relacje w listach zwanych Kurierem Szafarskim. Polski folklor muzyczny w jego autentycznej, surowej postaci, z jego specyficzną tonalnością, bogactwem rytmów i tanecznym wigorem, poznał doskonale i czerpał z niego pisząc w 1825 roku swoje pierwsze mazurki, a później następne. Już jako uczeń liceum komponował i koncertował w czasie przyjęć w salonach stolicy. Pierwsze polonezy g-moll i b-dur powstały, gdy miał siedem lat i porównywano go do Mozarta. W Żelazowej Woli rodzina Chopina przebywała kilka lat, ojciec kompozytora - Mikołaj pełnił obowiązki wychowawcy i domowego nauczyciela języka francuskiego dzieci rodziny Skarbków. Tu Mikołaj poznał Justynę Teklę Krzyżanowską, która wkrótce została jego żoną. Była bardzo muzykalna i udzielała lekcji gry fortepianowej. Fryderyk Franciszek był drugim dzieckiem Chopinów. Starsza siostra Ludwika też opiekowała się jego nauką muzykowania także dobrze grała i zajmowała się po zgonie brata jego notatkami o skutecznym nauczaniu gry fortepianowej. Dwie młodsze siostry Izabella i Emilka urodziły się już po przeniesieniu do Warszawy. Jesienią 1810 roku Chopinowie przenieśli się do Warszawy, gdzie Mikołaj otrzymał pracę wykładowcy języka francuskiego w Liceum Warszawskim. W szkole tej Fryderyk był uczniem w latach od 1823 do 1826 a następnie został studentem Szkoły Głównej Muzyki związanej z Uniwersytetem Warszawskim. Muzyczny talent Fryderyka objawił się niezwykle wcześnie, porównywano go z dziecięcym geniuszem Mozarta. Mając zaledwie 7 lat był już autorem dwóch polonezów (g-moll i B-dur). Wcześnie też zaczął występować publicznie na koncertach dobroczynnych. Początkowo uczyła go matka oraz siostra Ludwika, a pierwszych profesjonalnych lekcji gry na fortepianie udział mu Wojciech Żywny. Fryderyk był ceniony przez kolegów i chętnie się z wieloma zaprzyjaźnił. Odwiedzał ich w czasie wakacji oraz okresach świąt i uroczystości. Poznawał środowisko i kulturę regionu, chłonął muzykę ludową, pieśni i tańce regionalne. Znane są jego pobyty w Szafarni, Sannikach, Antoninie, odwiedziny w Krakowie, Ojcowie, Wieliczce, a także wyjazdy do Torunia, Gdańska, Poznania, Kalisza. Wyjeżdżał także za granicę do Berlina, Wiednia i Bad Reinertz (obecnie Duszniki Zdrój).

3 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 117 Jesienią 1826 roku został studentem wydziału teorii muzyki, jenerałbasu i kompozycji warszawskiej Szkoły Głównej Muzyki, stanowiącej część Konserwatorium, a równocześnie związanej z Uniwersytetem Warszawskim, kierowanej przez Józefa Elsnera. W czasie studiów powstały pierwsze szeroko rozbudowane dzieła: Sonata c-moll, Wariacje op. 2 na temat z Don Juana Mozarta, Rondo á la Krakowiak, Fantazja op. 13 na tematy polskie (trzy ostatnie na fortepian z orkiestrą) oraz Trio g-moll na skrzypce, wiolonczelę i fortepian. Naukę w Szkole Głównej Muzyki Chopin ukończył w 1829 roku. Natychmiast po ukończeniu studiów, w lipcu 1829 roku udał się w towarzystwie znajomych na krótką wycieczkę do Wiednia. Dzięki Würflowi, który wprowadził go w towarzystwo muzyków, Chopin wystąpił dwukrotnie w Kärtnerthortheater, grając z orkiestrą Wariacje op. 2 Mozarta i Rondo a la Krakowiak op. 14. Odniósł fenomenalny sukces u publiczności. Po powrocie do Warszawy Chopin, wolny już od szkolnych obowiązków, z tym większą pasją zajął się komponowaniem, pisząc między innymi dwa Koncerty fortepianowe z orkiestrą: f-moll i e-moll. W 1830 roku Chopin wyjechał do Wiednia, kiedy przyszła wiadomość, że w Warszawie 29 listopada wybuchło powstanie przeciwko zależności Królestwa Polskiego od Rosji i obecności na tronie polskim cara. W Wiedniu spędził Chopin osiem miesięcy. Silne, dramatyczne doświadczenia w sferze uczuć patriotycznych zapłodniły wyobraźnię twórczą kompozytora. Powstają dzieła ujawniające nieznaną dotąd siłę i pasję, jak szkic Scherza h-moll, a przede wszystkim potężne, przełomowe w środkach Etiudy z opusu 10. Zrezygnowawszy z wyjazdu do Włoch ze względu na toczące się tam walki przeciw Austrii, Chopin postanowił udać się do Paryża. Z Wiednia po drodze zatrzymał się najpierw w Monachium a potem w Stuttgarcie. Tam doszła go tragiczna wiadomość, zareagował na nią gorączką i rozstrojem nerwów, o klęsce powstania i zdobyciu Warszawy przez Rosjan. Jesienią 5 października 1831 roku Chopin przyjechał do Paryża, gdzie spotkał wielu rodaków. Uchodźców po narodowej klęsce, uczestników walk politycznych, ludzi kultury, pisarza Juliana Ursyna Niemcewicza, poetów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, swoich warszawskich przyjaciół: Cypriana Norwida, Stefana Witwickiego, Bohdana Zaleskiego. Chopin związał się blisko z wielką emigracją, zaprzyjaźnił się z jej przywódcą, księciem Adamem Czartoryskim. Został członkiem Towarzystwa Literackiego Polskiego, które także wspierał finansowo, brał udział w emigracyjnych zebraniach, koncertował na imprezach dobroczynnych dla ubo-

4 118 gich emigrantów. Jego pozycja jako artysty urosła w Paryżu bardzo szybko. Dzięki listom polecającym, które przywiózł z Wiednia, trafił od razu do środowiska muzycznego, które przyjęło go bardzo życzliwie. Zawarł liczne przyjaźnie z młodymi muzykami: Lisztem, Hillerem, Berliozem, Franchommem. Później, w roku 1835 w Lipsku poznał również Schumanna, który bardzo wysoko cenił jego dzieła. Jednak najważniejszym źródłem dochodów Chopina w Paryżu były lekcje. Stał się wziętym nauczycielem fortepianu wśród polskiej i francuskiej arystokracji. Z Paryża wyjeżdża do Lipska, Drezna, Londynu, Rouen, Mariańskich łaźni, gdzie spędzał wakacje z rodziną Wodzińskich. Osiadłszy w Paryżu, Chopin świadomie wybrał status emigranta. Z rodzicami mógł się spotykać tylko poza Polską. Gdy w sierpniu 1835 roku rodzice Chopina udali się do Karlsbadu na leczenie, pojechał tam również Fryderyk. Wkrótce potem, będąc w pobliskim Dreźnie, odnowił znajomość z rodziną Wodzińskich. Trzej młodzi Wodzińscy wychowywali się przed laty w pensjonacie Mikołaja Chopina. Ich młodsza siostra Maria była teraz dorastającą panienką, utalentowaną muzycznie i plastycznie. Fryderyk zakochał się w niej, zapragnął ją poślubić i stworzyć na obczyźnie własny dom. Rodzice Marii, zaniepokojeni złym stanem zdrowia Fryderyka, a zwłaszcza jego nieregularnym trybem życia, uznali go po roku próby za nieodpowiedniego partnera dla córki. By oderwać się od przykrych wspomnień, wyjechał w lipcu 1837 roku z Camille Pleyelem do Londynu. Niedługo potem Chopin związał się ze sławną pisarką francuską George Sand. Zimę 1838/1839 kochankowie spędzili na hiszpańskiej wyspie Majorce, w górach, mieszkając w dawnym klasztorze w Valdmosie. Tam wskutek złej pogody Chopin ciężko się rozchorował. Był to symptom gruźlicy. Przez wiele tygodni był tak słaby, że nie mógł wychodzić z domu, mimo to intensywnie pracował, skomponowawszy wiele arcydzieł: cykl 24 Preludiów, Poloneza c-moll, Balladę F-dur, Scherzo cis-moll. Wiosną 1839 roku, po powrocie z Majorki i rekonwalescencji w marsylii, jeszcze w stanie wielkiego osłabienia, Chopin zamieszkał w posiadłości George Sand w Nohant, w środkowej Francji. W Nohant powstała większość najwybitniejszych i najgłębszych dzieł Chopina. W Paryżu traktowano kompozytora i pisarkę jak małżeństwo, choć nim nie byli. Mieli wspólnych przyjaciół w kręgach artystycznych, także wśród polskiej emigracji. Przez lata żywili do siebie miłość i przyjaźń, jednak wroga wobec Chopina postawa dorastającego syna George Sand, wywierającego na nią

5 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 119 silny wpływ, powodowała coraz poważniejsze konflikty. Definitywne zerwanie nastąpiło w lipcu 1847 roku. Ciężkie przeżycia osobiste, a także utrata Nohant (tak ważnego dla jego życia i twórczości) mocno odbiły się na stanie psychicznym i fizycznym Chopina. Niemal przestał komponować do końca życia napisze już tylko parę miniatur. W kwietniu 1848 roku Fryderyk pod wpływem namów swej uczennicy, Szkotki Jane Stirling, wyjechał do Anglii i Szkocji. Wyjątkowo intensywny tryb życia, nadmierne eksploatowanie sił przez ustawiczne wędrówki i liczne występy, a przy tym niekorzystny dla płuc klimat pogarszały znacznie jego stan zdrowia. 16 listopada 1848 roku, pomimo słabości i gorączki, dał swój ostatni w życiu koncert, grając na rzecz polskich emigrantów w Sali Guildhall w Londynie. Kilka dni później powrócił do Paryża. Szybko postępująca choroba uniemożliwiła mu udzielanie lekcji. W lecie przyjechała z Warszawy najstarsza siostra Chopina Ludwika Jędrzejewiczowa, aby zaopiekować się chorym bratem. 17 października 1849 roku Fryderyk Chopin zmarł w swoim ostatnim paryskim mieszkaniu przy placu Vendôme. Zgodnie z ostatnią wolą Chopina, wyjęte po śmierci jego serce siostra przywiozła do Warszawy, gdzie było przechowywane w urnie i dopiero w 1880 roku zostało wmurowane w filar kościoła Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu. Po uroczystościach żałobnych w kościele św. Marii Magdaleny złożono artystę do grobu na cmentarzu Pere-Lachaise w kwaterze nr 11. Fryderyk wychowywał się w rodzinie nie tylko muzykalnej, ale także nauczycielskiej. Jego ojciec był nauczycielem języka francuskiego, organizatorem pensjonatów, matka uczyła gry na pianinie i syn był jednym z jej uczniów, ale profesjonalnie nauczycielem Fryderyka był Wojciech Żywny a następnie Józef Elsner. Obaj pedagodzy często gościli w domu Chopinów i w ekspozycji salonika znajdują się ich portrety. Fryderyk mało korzystał z opieki nauczycielskiej, był uznany za genialne dziecko, a Elsner w raporcie po trzecim roku nauki napisał: Trzecioletni Szopen Fryderyk szczególna zdatność, geniusz muzyczny. Już jako siedmioletni chłopiec koncertował i komponował a wkrótce jego kompozycje ukazywały się drukiem. Nie widać w tej działalności przygotowań do pracy nauczycielskiej, a tacy bardzo uzdolnieni studenci są zazwyczaj mniej udanymi nauczycielami. Fryderyk do wyjazdu z kraju nie udzielał lekcji zawodowo, czynił to z grzeczności lub przyjaźni i raczej doraźnie. Wiadomo, że zajmował się nauczaniem małych dzieci, a jeżeli tego od niego oczekiwano to ograniczał

6 120 się do przesłuchań i porad. Z krajowych uczniów najbardziej znaną jego uczennicą była księżniczka Wanda Radziwiłłówna, z którą pracował w czasie pobytu w Antoninie, ale ponieważ ten pobyt nie trwał dłużej niż miesiąc to i czas udzielania lekcji nie przekraczał tego wymiaru. Pełną działalność nauczycielską przejął Fryderyk dopiero po wyjeździe z kraju i przybyciu do Paryża. Prowadził ją od 1832 roku do Nauczanie stało się bardzo ważną działalnością w życiu Chopina. Rok podzielił na dwie części: od października do maja udzielał lekcji, a od maja do października zajmował się głównie komponowaniem. W czasie zimowym odbywał codziennie lekcje z pięcioma uczniami, prowadził je głównie przed południem, ale także częściowo po południu. Każda lekcja trwała 45 minut, ale nauczyciel często je przedłużał, nie pobierając za te przedłużenia pieniędzy. Niektórzy uczniowie wspominali, że uczył ich częściowo za darmo i obok opłaconych udzielał też dodatkowych lekcji. Te przedłużenia występowały przy nauce utalentowanych uczniów, których Fryderyk bardzo lubił i cenił. uczniowie mieli jedną lub dwie a niekiedy trzy lekcje tygodniowo. Chopin był bardzo ceniony jako nauczyciel, trudno było do niego trafić. Niektórzy uczniowie podejmowali parę prób, by się dostać do niego na lekcje. Jedna lekcja kosztowała 20 złotych franków, była to wysoka oplata, ale ubiegający się o lekcje uiszczali ją bez wahania. Dla Chopina było to główne źródło dochodu, dlatego podejmował się większej liczby lekcji, nazywając je kieratem. Ogólna liczba uczniów, których kiedykolwiek uczył Chopin nie jest dokładnie ustalona. Specjaliści jego biografii określają ją na około 150 osób, co wydaje się liczbą bardzo dużą, ale obejmuje ona wszystkich korzystających także z jego pomocy i rady, którzy niekiedy odbyli jedną lub tylko parę lekcji. W ówczesnych środowiskach było dobrze widziane być uczniem Chopina i niekiedy tylko parę lekcji zadawalało niektórych zainteresowanych. Uczniów systematycznie korzystających z lekcji Chopina przez cztery do pięciu lat było zaledwie około dwudziestu. Uczniowie Chopina pochodzili z różnych krajów, największa ich liczba wywodziła się z Polski i Francji, ale wielu pochodziło z Litwy, Rosji, Czech, Austrii, Niemiec, Szwajcarii, wielkiej Brytanii, Szwecji i Norwegii. Chopin chętnie udzielał lekcji Polakom, podobnie jak chętniej koncertował dla środowisk polonijnych. Jak to jest w tradycji były to lekcje indywidualne: uczeń grał na fortepianie a nauczyciel korzystał z pianina lub mniejszego fortepianu. Niekiedy pozwalał uczęszczać niektórym uczniom na lekcje kolegów i przysłuchiwać się ich nauce oraz obserwować pracę nauczyciela. Fryderyk poważnie podchodził do swojej działalności nauczycielskiej i wyjątkowo serdecznie oraz opiekuńczo traktował swych uczniów, gdy prze-

7 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 121 konał się o wyraźnym talencie lub chociażby żywych zainteresowaniach ucznia i widział wyraźne postępy. Wszystkich uczniów traktował życzliwie i u każdego starał się rozwijać indywidualne cechy twórczości. Swoje wykonania ukazywał jako określony wzór, ale oczekiwał od uczniów samodzielności i swobody ich własnego wykonania i zadowolenia zarazem. Wydaje się, że nawiązywał do metod nauczania, jakie wobec niego stosował w Warszawie Józef Elsner, który widząc zdolności Fryderyka odstępował od przypisanego planu i programu a pozwalał na indywidualne odstępstwa i dygresje. Ale nie tylko swych uczniów traktował życzliwie, bo zanotowano taką wypowiedź Chopina na temat młodego muzyka, który mienił się jego uczniem: Nigdy nie dawałem mu lekcji, ale jeśli jest to mu potrzebne, aby uchodzić za mojego ucznia, to niech będzie. Niech nim zostanie. Wśród uczniów Chopina było wiele osób z rodzi arystokratycznych, które uczyły się dla własnej satysfakcji. Za najwierniejszą uczennicę uważano księżnę Marcelinę Czartoryską, która ze względu na swą pozycję nie robiła kariery estradowej i nie zajmowała się nauczaniem 1. Dwie z najbardziej znanych uczennic to Friederike Streicher z domu Müller i Emilia von Gretsch z domu Timm wcześnie zrezygnowały z kariery estradowej, ponieważ wyszły za mąż. Paulina Viardot ograniczyła swoje występy do spotkań we własnym domu. Jako cenione nauczycielki prowadzące prywatne nauczanie wyróżniły się Madame Rubro z domu Kologrivoff i Madame Dubois z domu O'Meara. Znanymi nauczycielami byli też Adolf Gutmann i Thomas D. A. Tellefsen, którzy po roku 1850 zastąpili swego nauczyciela w środowisku muzycznym Paryża a nawet Londynu. Za strażnika i kontynuatora chopinowskiej tradycji nauczania uznawany był George Mathias profesor klasy fortepianu w Konwersatorium Paryskim, a Karol Mikuli uzyskał podobną pozycję we Lwowie, gdzie powstał prawdziwy ośrodek chopinistów, z którego wyszli tak znani pianiści jak: Aleksander Michałowski, Rosenthal oraz Raoul de Koczalski. Do znanych i cenionych uczniów Chopina należeli także Julette de Caraman, a zwłaszcza Szkotka Jane Stirling, która namówiła Chopina na podróż do Anglii i Szkocji, gdzie dał kilka koncertów, w tym ostatni jego występ 16 listopada 1848 roku w Sali Gildhal w Londynie na rzecz polskich emigrantów. Jane Stirling serdecznie zajmowała się kompozytorem, proponowała mu nawet małżeństwo, ale Chopin nie rozważał takiej możliwości. 1 Korzystamy w opracowaniu z tekstu zawartego na stronie internetowej opracowanej przez Teresę Czerwińską i Barbarę Smoleńską- Zielińską w rozdziale Chopin pedagog, s. 7.

8 122 Jane po latach przekazała ostatni fortepian Chopina firmy Pleyel do zbirów w Żelazowej Woli i eksponowany jest w Muzeum Fryderyka Chopina. Uczniowie Chopina chlubili się swym związkiem z mistrzem i przekazali potomnym wiele uwag o sposobach nauczania Chopina i relacjach między nauczycielem a uczniami. Jest to dzisiaj podstawowe źródło wiedzy o pedagogicznej działalności kompozytora i nowatorskim rozumieniu przez Chopina muzyki oraz sposobu jej przekazywania i realizacji. Cenne stały się także uwagi, które notował na nutach, z których korzystali uczniowie. Były to zarówno kompozycje jego autorstwa jak i innych twórców, uwagi o sposobie właściwego ich wykonania charakteryzują nie tylko rozumienie ich realizacji przez Chopina, ale także ukazują sposób prowadzenia edukacji i właściwej kontynuacji sztuki pianistycznej 2. Prowadząc lekcje wolał aby uczniowie grali z nut a nie z pamięci i kiedy nuty były na pulpicie, stawiał na nich odpowiednie znaki. Siedział na swym małym pianinie i bacznie obserwował grę ucznia. Zwracał uwagę na każdy błąd i każdą niedokładność, poprawiał i pokazywał, jak trzeba to zagrać. Niekiedy wiele razy i w pełniejszej całości utworu pokazywał poprawność wykonania. Wolał sam pokazywać, niż wyjaśniać słowami. Jeden z ulubionych jego uczniów i kontynuatorów Karol Mikuli stwierdził charakteryzując postępowanie nauczyciela: Często przez całą lekcję uczeń nie zagrał więcej niż kilka taktów. 3 Chopin zwracał szczególną uwagę na przygotowanie motywacyjne i uczuciowe ucznia do nauki i doskonalenia własnej gry. Pobudzał wiarę uczniów w możliwość ich własnego rozwoju i dobrego osiągnięcia. Wiedział jak to uzyskać i stosował różne sposoby przekonania oraz zachęty. Jako nauczyciel charakteryzował się szczególną intuicją i psychologiczną przenikliwością. Naukę gry i jej doskonalenie wspierał słowem, wyobraźnią a także śpiewem. W wielu wypowiedziach uczniów znajdujemy echa tego stosunku Chopina do nauczania muzyki. Do Madame Rubro mówił: musi Pani śpiewać, jeśli Pani chce grać a Georgesowi Mathiasowi podczas grania fragmentu Sonaty As-dur Webera sugerował, że anioł przechodzi po niebie. O tych sposobach wpływania na uczniów dobrze pisze w liście Emilia von Gretsch z kwietnia 1844 roku: Wczoraj próbowałam u Chopina grać jego nokturny. Wiedziałam, czułam wewnętrznie, jak on je gra. Ale częściowo z powodu niepewności co do tekstu nutowego, a częściowo z powodu pew- 2 Tamże, s Tamże, s. 10.

9 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 123 nych zahamowań, które dają o sobie znać, kiedy jesteśmy niespokojni i nieszczęśliwi, nie byłam w stanie wyrazić muzyki tak, jak słyszałam ją w mojej duszy i nie miałam siły zrealizować jej w brzmieniu. Cudownie było wówczas widzieć Chopina, który taktownie potrafi ośmielać: jak intuicyjnie identyfikuje się z myślami osoby do której mówi o słuchaniu; jakimi delikatnymi niuansami zachowania adaptuje swoją własną naturę do natury drugiego człowieka. Ażeby mnie ośmielić, powiedział między innymi: wydaje mi się, ze Pani nie ma odwagi wyrazić siebie tak, jak Pani czuje. Niech Pani będzie bardziej śmiałą, niech Pani pozwoli sobie iść dalej. Niech Pani sobie wyobrazi, ze jest Pani w konserwatorium i słucha najpiękniejszego wykonania na świecie. Niech Pani zmusi się, aby je słyszeć i wówczas usłyszy Pani siebie. Niech Pani ma pełną wiarę w siebie. Proszę chcieć śpiewać jak Rubini i to się Pani uda. Niech Pani zapomni, że ktoś Pani słucha i niech Pani zawsze słucha siebie. Widzę, ze nieśmiałość i brak wiary w siebie tworzą rodzaj pancerza wokół Pani, ale przez ten pancerz dostrzegam coś więcej, co nie zawsze ma Pani odwagę wyrazić, a czego w ten sposób Pani nas pozbawia. Kiedy Pani siedzi przy fortepianie, daję Pani pełne upoważnienie, aby Pani robiła, to co Pani chce; niech Pani swobodnie podąża za ideałem, który Pani ustaliła dla siebie i który Pani musi czuć w sobie; niech Pani będzie śmiała i ma wiarę we własne siły i moc, a wówczas cokolwiek Pani powie, zawsze będzie dobre. Dałoby mi to tak wielką przyjemność gdybym mógł słyszeć, jak Pani gra zupełnie bez hamulców, że przez porównanie obcowanie z pychą przeciętności stałoby się nie do zniesienia. 4 Na lekcjach Chopin pracował równocześnie muzyką i słowami. Nie poprzestawał na pokazywaniu fragmentów, lecz często grał utwór od początku do końca, powtarzając go nawet parę razy, stale dążąc do większej perfekcji 5. Szereg jego uczniów zgodnie twierdzi, że Chopin jako pianista nigdy nie był większy, nigdy bardziej pełny i idealny, jak w czasie tych przekraczających wszelkie granice chwil wytchnienia. Nie rezygnował jednak z nakłaniania ucznia do analizy struktury formalnej studiowanych utworów i chętnie uciekał się do wyobrażeń i analogii, aby wywołać nastrój utworu i wzbudzić w uczniu własny impuls muzyczny. Podczas gdy młody Liszt w 1832 roku, wykorzystując swoją świeżo nabytą edukację, starał się pobudzić wyobraźnię ucznia czytając mu fragment Chateaubrianda lub wiersz Hugo, Chopin uzyskiwał ten sam rezultat jednym, zwięzłym obrazem tak silnie był prze- 4 Tamże, s Tamże, s. 11.

10 124 pojony realnością swojej wizji, nawet kiedy przekładał ją na słowa. Te spontaniczne kreacje, wywołujące to legion kapryśnych duchów, to dom umarłych, to znów dialog między tyranem a jego ofiarą, są nie tyle rezultatem temperamentu literackiego, co wizjonerskiej wyobraźni i wrażliwości na poezję zakorzenioną w popularnych słowiańskich legendach 6. Chopin był bardzo rygorystyczny, jeśli chodzi o dokładne rozumienie i wykonanie jego dzieł i tylko przy tak genialnej osobowości jak Filtsch był skłonny przyznać: obaj rozumiemy to różnie, ale idź swoją drogą, tak jak czujesz; to może być również tak grane. 7 Z tej wypowiedzi widać, że Chopin szanował i rozumiał indywidualność uczniów, dopuszczał ich własną interpretację, ale musiała to być interpretacja dojrzała i uzasadniona, by nauczyciel i mistrz mógł orzec: to może być również tak grane. Wielu uczniów Chopina, niezależnie od tego, czy byli profesjonalnymi muzykami, czy też nie, doznało uczucia objawienia i wyzwolenia dzięki jego nauczaniu. Jego absolutne nowatorstwo otworzyło im szeroko drogę do całej muzyki, nie tylko do gry fortepianowej. Po niedługim czasie zauważali zasadnicze zmiany w swoim wykonawstwie, sposobie słuchania i nastawienia psychicznego. Chopin, ze swojej strony, zwracał im uwagę na ten postęp. Emilia von Gretsch relacjonuje: podczas ostatniej lekcji [...] pokazał mi jak najlepiej ćwiczyć Etiudy. Niektóre z nich nie wymagały żadnych jego wyjaśnień, bo Pani rozumie je doskonale to była jego opinia. Sprawiło mi szczególną radość móc grać ze swobodą to, co przedtem wydawało się zawierać niebezpieczne trudności. Chopin (sądzę, że on umie czytać w duszach) dokładnie w tym momencie, kiedy to miła odkrycie o moim postępie przemknęło mi przez myśl, powiedział Wydaje mi się, że to jest teraz dla Pani bardzo łatwe, prawda? nie tak jak przedtem. W krótkim czasie zrobiła Pani nadzwyczajne postępy. Powiedział mi, ze w ciągu kilku miesięcy będę tego bardziej świadoma, lub w każdym razie przypuszcza, że tak będzie, ponieważ było tak u jego najlepszych uczniów. 8 Chopinowski sposób nauczania jest związany z jego poglądami dotyczącymi stylu oraz z jego wkładem w rozwój techniki gry na fortepianie. Aby to trafnie przedstawić sięgnijmy do tekstu Jean Jacques Eigeldinger prezentowanego w Internecie 6 Tamże, s Tamże, s Tamże, s. 12.

11 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 125 Dla Chopina podobnie jak dla większości romantyków, a nawet jeszcze bardziej dla kompozytorów baroku i klasycyzmu muzyka jest językiem. Poprzez szczególne medium, jakim są zorganizowane dźwięki, muzyka stara się wyrazić świat myśli, uczuć i wrażeń. Nawet jeśli Chopin podzielał pogląd E. T. A. Hoffmanna na muzykę jako na język tego, co niewyrażalne, nie oznaczało to, że była ona w mniejszym stopniu poddana zasadniczym prawom języka słownego. Dowodem tego są przeprowadzone przez Chopina porównania między sztuką oratorską a interpretacją muzyki, między środkami i celami wspólnymi przemowy słownej i muzycznego dyskursu. W obu przypadkach celem jest poruszenie i przekonania słuchacza poprzez właściwą intonację i odpowiednie do znaczenia akcentowanie testu. Podobnie jak utwór pisany prozą czy wiersz, muzyka składa się z szyku odcinków, ustępów, fraz, okresów i zdań; celem systemu interpunkcji jest zapewnienie właściwej artykulacji, generalnego poczucia kierunku i głównych punktów oddechu; prawa prozodii określają długie i krótkie sylaby, akcentowanie i nieakcentowanie 9. Chopina bardzo wcześnie pociągał śpiew, a w szczególności jego postać bel canto. Wielka szkoła wokalna lat trzydziestych XIX wieku, w której były zgodnie połączone sztuka deklamacji i dramatyczna ekspresja stanowiła dla niego idealny i ostateczny model interpretacji. Wzór jego własnej deklamacji pianistycznej, klucz do jego gry i punkt odniesienia w jego pedagogice stanowił właśnie styl śpiewu Rubiniego i Pasty. Stale żądał od swoich uczniów, aby słuchali wielkich lirycznych artystów 10. Śpiew był dla Chopina alfą i omega muzyki; podstawą całego kształcenia instrumentalnego i im bardziej inspiracją dla gry na fortepianie były modele wokalne, tym bardziej okazywała się przekonywająca. Stad chopinowska sztuka przekształcania fortepianu w wybitnego tenora lub primadonnę i tworzenie wrażenia ludzkiego oddechu; stąd prymat dawany szerokiemu stylowi cantabile, owemu wielkiemu legato, owo niepowtarzalne poczucie linii i frazy, pełnia dźwięku, owa wiolonczelowa jakość, którą fortepian nagle potrafi odkryć. Nawet jego specyficzna koncepcja rubato jest w znacznej części w swej istocie wokalna i barokowa w tym, jak stara się gdzie tylko jest to możliwe uwolnić linię melodyczną od więzów metrycznych i pozwolić jej rozprzestrzeniać się z doskonałą swobodą i giętkością występującą w śpiewie 11. Stosunek do sztuki wokalnej jako modelu można uznać za jedną z najbar- 9 Tamże, s Tamże, s Tamże, s. 13.

12 126 dziej charakterystycznych cech estetyki Chopina obok jego niechęci do wszelkich efektów masywnych w grze fortepianowej oraz dążenia do naturalności i prostoty. Nic nie było bardziej obce naturze Choina jak nadmierna emfaza, sztuczność czy sentymentalizm. Ale gra sucha i pozbawiona ekspresji była dla niego w równym stopniu nie do przyjęcia. W takich przypadkach błagał ucznia: włóż w to całą swoją duszę!, natomiast był szczęśliwy, kiedy wewnętrzna muzykalność wyrażała się w sposób spontaniczny: Ona [tak mówił o Wandzie Radziwiłłównie] jest prawdziwie muzykalna, nie trzeba jej mówić crescendo tu, piano tam, szybciej, wolniej. 12 Technika pianistyczna nie może być niczym więcej jak tylko środkiem i powinna wynikać bezpośrednio z potrzeby muzycznej autoekspresji. Chopin otwiera tu drogę do współczesnej koncepcji nauczania muzyki, zdecydowanie odwracając się od poglądów wielu profesorów fortepianu swoich czasów, a także późniejszych, których nauczanie opiera się na koncepcji mechanicznej gry na instrumencie. Pedagodzy wywodzący się z generacji klasycznej uważali, iż osiąganie wirtuozerii polega na opanowaniu zbioru przepisów (skatalogowanych w niezliczonych Metodach), służących osiągnięciu prawidłowej pozycji palców, ręki, przedramienia itd. Koncentrowano się na fizycznym akcie wytwarzania dźwięku zapominając, że pragnienie tworzenia określonego rodzaju brzmienia powoduje właściwy ruch i w ten sposób przyczynia się do kształcenia palców. Przyjęta w ten sposób droga do wirtuozerii polegała na codziennym reżimie, składającym się z wielu godzin gimnastyki palcowej i uporczywego powtarzania Etudes de mécanisme takich kompozytorów jak Czerny, Kalkbrenner, Herz i inni płodni w zakresie tego gatunku kompozytorzy. Schumann, a przede wszystkim Liszt, pobudzeni przez czarowne skrzypce Paganiniego, przyczynili się do wyjścia z tego zaułka, wydobywając swoimi adaptacjami i transkrypcjami Kaprysów Paganiniego nowe możliwości z fortepianu. W przeciwieństwie do nich Chopin, który był samoukiem (jego jedyny nauczyciel w zakresie gry fortepianowej nie należał do żadnej ze szkół) i nie miał upodobania do transkrypcji, w miejsce ciasno mechanicznego stosunku do fortepianu dawał nową artystyczną koncepcję pracy nad techniką: zamiast powodującego umysłowe otępienie mechanicznego powtarzania ćwiczeń, zalecał intensywne koncentrowanie się na słuchaniu. W owej koncentracji tkwiły dwa uzupełniające się czynniki, nieodzowne dla dobrego brzmienia: subtelność ucha oraz kontrola nad mięśniami i ich rozluźnienie. Technika, wytwarzanie dźwięku czy sztuka uderzenia tak jak je pojmował Chopin prowadziły do wirtuozerii: Pozo- 12 Tamże, s. 13.

13 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 127 staje przeto jedynie nauka pewnego ułożenia ręki na klawiszach, aby osiągnąć z łatwością możliwie najpiękniejszą jakość dźwięku, umieć grać dźwięki długie i krótkie a także [dojść] do nieograniczonej biegłości. 13 Wydaje mi się, że dobrze ukształtowany mechanizm polega na umiejętności cieniowania pięknego dźwięku. Jest to w istocie podstawowy punkt chopinowskiego credo pianistycznego, ilustruje go również stwierdzenie przypisywane Lisztowi: Cała technika wywodzi się ze sztuki uderzenia i powraca do niej. Celem ćwiczeń, które Chopin dawał na pierwszych lekcjach, było uzyskanie maximum giętkości i doskonalenie wrażliwości słyszenia i uderzenia. Znana skłonność Chopina do czarnych klawiszy wynika ze zrozumienia właściwej zależności między klawiaturą a budową ręki, bowiem czarne klawisze sprzyjają naturalnej, wygodnej pozycji dłuższych palców: drugiego, trzeciego i czwartego. Dlatego właśnie żądał od swoich uczniów, aby rozpoczynali od gam H-dur, Fis-dur, Des-dur. W przeciwieństwie do pedagogów owego czasu, którzy starali się wyrównywać palce poprzez mozolne i sztuczne ćwiczenia, Chopin eksponował właściwości każdego palca, wykorzystując ich naturalną nierówność jako źródło zróżnicowania brzmienia, ile palców. W ten sposób szybko rozwijał dużą różnorodność barwy dźwięku u swoich uczniów, a równocześnie oszczędził im żmudnej pracy w walce z budową własnej ręki. Osiągał to dwoma specyficznym środkami: poprzez nowatorskie palcowanie sprzyjające płynnemu następstwu dźwięków i poprzez lekki ruch ręki w kierunku przebiegu. Fryderyk Chopin jako nauczyciel to ważne zagadnienie nie tylko dla biografii kompozytora, dla rozwoju metodyki nauczania muzyki a zwłaszcza pianistyki, ale także dla rozwoju ogólnej teorii kształcenia, która dzisiaj rozwija się w tym kierunku, jak nauczał jej Chopin w czasie swoich lekcji, kiedy stawały się one twórczym wyrazem nie tylko sztuki nauczania ale także własnej interpretacji utworów własnych oraz obcych. Jest zadaniem ważnym i pożytecznym, by szerzej opracować założenia metodyki nauczania w ujęciu Fryderyka Chopina. Służą temu nie tylko wspomnienia i zapisy uczniów, fragmenty listów i pamiętników, ale także opracowania autorów prac biograficznych czy interpretatorów kolejnych wydań utworów Chopina, a zwłaszcza wydań z jego uwagami na nutach uczniów, którym zalecał odpowiednie ćwiczenia i interpretacje. Są to egzemplarze w posiadaniu Jane Stirling, Camille Dubois O'Meary i rodziny Franchomme'a, co podaje Eigeldinger w 1988 roku w aneksach. 13 Tamże, s. 13.

14 128 Sam Fryderyk przygotował niedokończony autograf Methode de piano, który został częściowo skopiowany przez siostrę Ludwikę a także odtworzony i opracowany przez Tellefsena w Trait'e du mecanisme de piano co podaje Eigeldinger w 1993 roku. Również w korespondencji Chopina, jego notatkach, kalendarzykach znajdujemy wiele ważnych uwag charakteryzujących go jako nauczyciela i wzbogacających jego podstawy dydaktyki muzyki. Także każdy kolejny konkurs czy festiwal chopinowski przynosi materiał do dyskusji nie tylko o tym jak grać Chopina, ale także na temat jak uczyć muzyki, a zwłaszcza jak doskonalić wykonanie utworów Chopina. Służą temu również koncerty w Żelazowej Woli oraz warsztaty organizowane w Brochowie, Antoninie, Sannikach, Szafarni i Dusznikach. Plan jest zawsze bogaty, spory nawet zacięte jak to miało miejsce przed laty wobec gry Ivo Pogoreliča. Ciężkie przeżycia osobiste, a także utrata Nohant (tak ważnego dla jego życia i twórczości) mocno odbiły się na stanie psychicznym i fizycznym Chopina. Niemal przestał komponować do kończ życia napisze już tylko perę miniatur. W kwietniu 1848 roku Fryderyk pod wpływem namów swej uczennicy, Szkotki Jane Stirling, wyjechał do Anglii i Szkocji. Miss Stirling wraz z siostrą organizowały mu tam koncerty oraz odwiedziny w coraz to innych miejscowościach i zamkach szkockiej arystokracji. Wyjątkowo intensywny tryb życia, nadmierne eksploatowanie sił przez ustawiczne wędrówki i liczne występy, a przy tym niekorzystny dla płuc klimat pogarszały znacznie jego stan zdrowia. 16 listopada 1848 roku, pomimo słabości i gorączki, dał swój ostatni w życiu koncert, grając na rzecz polskich emigrantów w Sali Guildhall w Londynie. Kilka dni później powrócił do Paryża. Szybko postępująca choroba uniemożliwiła mu udzielanie lekcji. W lecie przyjechała z Warszawy najstarsza siostra Chopina Ludwika Jędrzejewiczowa, aby zaopiekować się chorym bratem. 17 października 1849 roku Fryderyk Chopin zmarł w swoim ostatnim paryskim mieszkaniu przy placu Vendôme. Zgodnie z ostatnią wolą Chopina, wyjęte po śmierci jego serce siostra przywiozła do Warszawy, gdzie było przechowywane w urnie i dopiero w 1880 roku zostało wmurowane w filar kościoła Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu. Po uroczystościach żałobnych w kościele św. Marii Magdaleny złożono artystę do grobu na cmentarzu Pere-Lachaise w kwaterze nr 11. Zgodnie z wolą Chopina wykonano w czasie nabożeństwa Requiem Mozarta a serce kompozytora przekazano do warszawskiego kościoła Świętego Krzyża, czego podjęła się siostra Ludwika.

15 ANNA FRĄCKOWIAK, JÓZEF PÓŁTURZYCKI 129 Bibliografia 1. Adelung S. von, Chopin als Lehrer, Neue Music-Zeitung XLIV (1923), nr 8 s (Adelung) 2. Eigeldinger J., Chopin Pianist and Teacher as Seen by his Pupils. Cambridge University Press, Eigeldinger J., Frédéric Chopin Esquisses pour une méthode de piano. Textes réunis et présentés par Paris, Flammarion, Wyd. polskie, Szkice do metody gry fortepianowej, przeł. Zbigniew Skowron, Kraków, Musica Iagellonica, (Eigeldinger, 1993). 4. Grewing M. von, Eine Tochter Alt-Rigas, Schulerin CHopins, Riga Hedley A., Nieznana uczennica Chopina, Ruch Muzyczny. XIV (1970) nr 4, s Holland J., Chopin s Teaching and his Students, Ph. D., University of North California, Mikrofilm Karasowski M., Friederich Chopin. Seint Leben, seine Werke und Brirfe, Dresden, 1877, Koczalski R. de, Chopin pianist, Remerques générales pour [ exécution des oeuvres de Chopin, w: Fredéric Chopin, Quatre conferences analytiques. Paris, édité par l auteur, [1910]. 9. Korespondencja Fryderyka Chopina, Bronisław Edward Sydow, Warszawa, PIW, 1955, 2 tom (KFC). 10. Mathias G., Preface, w: Isidore P., Exercices quotidiens tires des oeurves de Chopin, Paris, s.d. [1987] (Matfias). 11. Mikuli C., Vorwort, w: Fr. Chopin s Pianoforte-Werke. Opr. Mikuli, Leipzig, Kistner, [1880], (Mikuli). 12. Moscheles Ch., Aus Moscheleles Leben. Nach Briefen und Tagabachern, Leipzig, , 2 t. (Moscheles). Summary Frederic Chopin as teacher Key words: Frederic Chopin, music teaching, music lessons, Chopin s pupils Frederic Chopin, famous and outstanding Polish pianist and composer was also a teacher. His family was not only interested in music and playing it, but also his father was teaching. During the period of his life when he was in Poland, he was not teaching much, and the most famous of his

16 130 pupils at that time was Princess Wanda Radziwiłówna. Chopin developed his lessons and teaching activity later, when he left for Paris, especially from 1832 to His lessons were valuable, expensive but it was hard to become Chopin s pupil. There are different numbers of pupils given in Chopin s biographies, but it can be counted ca 150. The biggest group of pupils was coming from Poland and France, but also many from Lithuania, Russia, Czech Republic, Austria, Germany, Switzerland, the Great Britain, Sweden and Norway.

Rok 2010 rokiem chopinowskim

Rok 2010 rokiem chopinowskim Fryderyk Chopin Rok 2010 rokiem chopinowskim Rozpoczęły się oficjalne obchody dwusetnej rocznicy narodzin największego polskiego kompozytora Fryderyka Franciszka Chopina. Jego wkład w rozwój światowej

Bardziej szczegółowo

KONKURS. śycie i twórczość Fryderyka Franciszka Chopina Imię, nazwisko i klasa

KONKURS. śycie i twórczość Fryderyka Franciszka Chopina Imię, nazwisko i klasa KONKURS śycie i twórczość Fryderyka Franciszka Chopina Imię, nazwisko i klasa Przed Tobą znajduje się test, który składa się z 40 pytań. Pytania 1-30 to pytania testowe, jednokrotnego wyboru, natomiast

Bardziej szczegółowo

10. (28 VIII), [...] - - - - [...] A

10. (28 VIII), [...] - - - - [...] A Biografia Fryderyk Franciszek Chopin - kompozytor i pianista polski, urodzony 1 marca 1810 (według oświadczeń samego artysty i jego rodziny) lub 22 lutego (według metryki chrztu, sporządzonej kilka tygodni

Bardziej szczegółowo

Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Łomży.

Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Łomży. Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Łomży. Szkoła jest publiczną szkołą artystyczną - zespołem dwóch szkół - I i II stopnia tworzących jedną jednostkę organizacyjną. Organem prowadzącym szkołę jest

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN. do przeprowadzenia. KONKURSU Chopin znany i mniej znany

REGULAMIN. do przeprowadzenia. KONKURSU Chopin znany i mniej znany Komitet organizacyjny Do użytku wewnętrznego Konkursu Chopin znany i mniej znany Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Instytut Edukacji Muzycznej REGULAMIN do przeprowadzenia KONKURSU Chopin znany

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ. Małgorzata Marcinkowska, Aleksandra Michałowska

SCENARIUSZ ZAJĘĆ. Małgorzata Marcinkowska, Aleksandra Michałowska Małgorzata Marcinkowska, Aleksandra Michałowska SCENARIUSZ ZAJĘĆ Typ szkoły: podstawowa Etap kształcenia: II, klasa V Rodzaj zajęć: lekcja języka polskiego Temat zajęć: Czym jest muzyka Fryderyka Chopina?

Bardziej szczegółowo

Ewelina Obrochta 2cLO

Ewelina Obrochta 2cLO Ewelina Obrochta 2cLO Biografia Przyszedł na świat w rodzinie, w której muzyka była na porządku dziennym. 1810 Fryderyk Franciszek Chopin urodził się 1 marca (albo według niektórych historyków 22 lutego)

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI

Wymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI Wymagania edukacyjne z muzyki w Szkole Podstawowej w klasach IV VI Klasa IV Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:. aktywnie uczestniczy w życiu muzycznym szkoły lub w środowisku lokalnym, bierze udział

Bardziej szczegółowo

-Potrafi ocenić znaczenie twórczości wybranego kompozytora i jego zasługi dla muzyki światowej

-Potrafi ocenić znaczenie twórczości wybranego kompozytora i jego zasługi dla muzyki światowej WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU MUZYKA KLASA VI Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: -Potrafi ocenić znaczenie twórczości wybranego kompozytora i jego zasługi dla muzyki światowej -Wykazuje szczególne

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z Muzyki w Gimnazjum św. Wojciecha w Staniątkach.

Przedmiotowy system oceniania z Muzyki w Gimnazjum św. Wojciecha w Staniątkach. Przedmiotowy system oceniania z Muzyki w Gimnazjum św. Wojciecha w Staniątkach. I. SPECYFIKA OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA Nauczyciel, dokonując oceny osiągnięć uczniów, będzie brał pod uwagę przede wszystkim:

Bardziej szczegółowo

DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATE

DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATE DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATEK SPECJALNY DODATE Franz Joseph Haydn urodził się 31 III 1732, a zmarł w 1809 r., został pochowany następnego dnia na najbliższym cmentarzu, z powodu wojny. Miał

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRODROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRODROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRODROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: wysiłek wkładany w wywiązywanie

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI Głównym celem przedmiotu "muzyka" jest zaznajomienie uczniów z zagadnieniami teorii muzyki i dorobkiem kultury muzycznej oraz wykształcenie podstawowych umiejętności

Bardziej szczegółowo

Program nauczania zajęcia artystyczne (muzyka) klasy II gimnazjum w Końskowoli

Program nauczania zajęcia artystyczne (muzyka) klasy II gimnazjum w Końskowoli Program nauczania zajęcia artystyczne (muzyka) klasy II gimnazjum w Końskowoli Paweł Pytlak Końskowola 2010 Spis treści; I Ogólna charakterystyka programu II Cel zajęć artystycznych Cele główne Cele szczegółowe

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZEDMIOTU -MUZYKA- NA POSZCZEGÓLNE OCENY

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZEDMIOTU -MUZYKA- NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA Z PRZEDMIOTU -MUZYKA- NA POSZCZEGÓLNE OCENY Nauczyciel oceniając ucznia w klasach IV-VI bierze pod uwagę przede wszystkim jego aktywność, zaangażowanie i wkład pracy. Ocenianie aktywności,

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI W KLASIE 7

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI W KLASIE 7 WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MUZYKI W KLASIE 7 Nauczyciel oceniając ucznia bierze pod uwagę przede wszystkim jego zaangażowanie, wkład pracy i aktywność. Ocena postawy,

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ. im. Marii Konopnickiej w Starym Koźlu ROK SZKOLNY 2015/2016

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ. im. Marii Konopnickiej w Starym Koźlu ROK SZKOLNY 2015/2016 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ im. Marii Konopnickiej w Starym Koźlu ROK SZKOLNY 2015/2016 1. Cele priorytetowe w nauczaniu muzyki: a) OGÓLNE: Kształtowanie zainteresowań i

Bardziej szczegółowo

Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę:

Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: WYMAGANIA EDUKACYJNE I SPOSOBY ICH POMIARU DLA PRZEDMIOTU MUZYKA W SZKOLE PODSTAWOWEJ W KLASACH IV-VII Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: wysiłek wkładany w wywiązywanie się

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z PLASTYKI I ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (PLASTYCZNYCH)

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z PLASTYKI I ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (PLASTYCZNYCH) WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z PLASTYKI I ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (PLASTYCZNYCH) Ocena niedostateczna Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna nie zdobył podstawowych wiadomości i umiejętności;

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania - MUZYKA. Spis treści: IV Przekazywanie informacji o otrzymanych ocenach rodzicom

Przedmiotowy system oceniania - MUZYKA. Spis treści: IV Przekazywanie informacji o otrzymanych ocenach rodzicom Przedmiotowy system oceniania - MUZYKA Spis treści: I Formy oceniania treści kształcenia i nauczania - Częstotliwość oceniania II Kryteria oceniania III Zasady wystawiania oceny semestralnej IV Przekazywanie

Bardziej szczegółowo

MUZYKA. szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego, wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych

MUZYKA. szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego, wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych ZAJĘCIA EDUKACYJNE: MUZYKA szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego, wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych Opracował:

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA Z MUZYKI W KLASIE V

KRYTERIA OCENIANIA Z MUZYKI W KLASIE V KRYTERIA OCENIANIA Z MUZYKI W KLASIE V Ze względu na różnice w uzdolnieniach muzycznych uczniów, na ocenę z tego przedmiotu w znacznym stopniu będzie wpływać: -aktywność ucznia na lekcji -postawa wobec

Bardziej szczegółowo

PODRĘCZNIK Gra muzyka! J. Oleszkiewicz Nowa Era. Przedmiot ma na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki muzycznej.

PODRĘCZNIK Gra muzyka! J. Oleszkiewicz Nowa Era. Przedmiot ma na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki muzycznej. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA PODRĘCZNIK Gra muzyka! J. Oleszkiewicz Nowa Era Przedmiot ma na celu zdobywanie wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki muzycznej. Ocenie podlegają: 1.

Bardziej szczegółowo

MUZYKA - KLASA IV. Szczegółowe wymagania na następujące stopnie. ocena celująca Uczeń:

MUZYKA - KLASA IV. Szczegółowe wymagania na następujące stopnie. ocena celująca Uczeń: MUZYKA - KLASA IV Szczegółowe wymagania na następujące stopnie ocena celująca Uczeń: Wykazuje szczególne zainteresowanie muzyką Orientuje się w bieżących wydarzeniach muzycznych w kraju i na świecie (konkursy,

Bardziej szczegółowo

Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 1-3

Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 1-3 Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 1-3 Fryderyk Franciszek Chopin urodził się 1 marca 1810 r. we wsi Żelazowa Wola nieopodal Warszawy. Przyszedł na świat w dworku należącym do posiadłości hrabiów Skarbków.

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu. Przedmiotowy System Oceniania MUZYKA klasy IV-VII

Szkoła Podstawowa nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu. Przedmiotowy System Oceniania MUZYKA klasy IV-VII Szkoła Podstawowa nr 16 z Oddziałami Integracyjnymi w Przemyślu Przedmiotowy System Oceniania MUZYKA klasy IV-VII OPRACOWAŁA : JOANNA CIOCH 1.CELE EDUKACYJNE w nauczaniu muzyki Cele ogólne 1. Pobudzanie

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA w KLASACH IV-VI

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA w KLASACH IV-VI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA w KLASACH IV-VI Przy określaniu poziomu nabytych umiejętności i stopnia opanowania wiadomości przewidzianych w programie nauczania uwzględnia się: - poziom

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania

Przedmiotowe zasady oceniania Przedmiotowe zasady oceniania Muzyka klasy 4-6 Wymienione niżej zasady są zgodne z wewnątrzszkolnymi zasadami oceniania. Celem oceniania jest: - informowanie ucznia oraz rodziców o osiągniętych przez dziecko

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE W KLASIE GITARY SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA CYKL 6 - LETNI OPRACOWAŁ DARIUSZ CZERWENKA

WYMAGANIA EDUKACYJNE W KLASIE GITARY SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA CYKL 6 - LETNI OPRACOWAŁ DARIUSZ CZERWENKA WYMAGANIA EDUKACYJNE W KLASIE GITARY SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA CYKL 6 - LETNI OPRACOWAŁ DARIUSZ CZERWENKA CEL NAUKI - kształtowanie osobowości twórczej poprzez rozwijanie umiejętności i wynikających z

Bardziej szczegółowo

SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ

SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ PRZEDMIOT: ALTÓWKA SM II ST. Cele dydaktyczne i wychowawcze nauki gry na altówce: znajomość

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z INSTRUMENTU GŁÓWNEGO FOPRTEPIAN W PSM I ST. W KAMIENIU POMORSKIM. dla klasy drugiej cyklu czteroletniego i sześcioletniego

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z INSTRUMENTU GŁÓWNEGO FOPRTEPIAN W PSM I ST. W KAMIENIU POMORSKIM. dla klasy drugiej cyklu czteroletniego i sześcioletniego WYMAGANIA EDUKACYJNE Z INSTRUMENTU GŁÓWNEGO FOPRTEPIAN W PSM I ST. W KAMIENIU POMORSKIM dla klasy drugiej cyklu czteroletniego i sześcioletniego Nauczyciel: Lilia Dmochowska str. 1 TREŚCI KRYTERIA OCEN

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania - muzyka w kl. IV-VI

Przedmiotowy system oceniania - muzyka w kl. IV-VI Przedmiotowy system oceniania - muzyka w kl. IV-VI Nauczyciel dokonując oceny osiągnięć uczniów bierze pod uwagę: wysiłek wkładany w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki zajęć, indywidualne

Bardziej szczegółowo

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VII. Uczeń kończący edukację muzyczną na drugim etapie nauczania powinien:

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VII. Uczeń kończący edukację muzyczną na drugim etapie nauczania powinien: PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VII GOŚCICINO 2017/2018 Uczeń kończący edukację muzyczną na drugim etapie nauczania powinien: 1) znać podstawowe terminy muzyczne i stosować je w praktyce

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE ZESPÓŁ SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. CZESŁAWA NIEMENA WE WŁOCŁAWKU Załącznik nr 1 do programu nauczania przedmiotu FORTEPIAN DLA WOKALISTÓW WYMAGANIA EDUKACYJNE DRUGI ETAP EDUKACYJNY: PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA

Bardziej szczegółowo

I GRA MUZYKA - WYD. : NOWA ERA według nowej podstawy programowej

I GRA MUZYKA - WYD. : NOWA ERA według nowej podstawy programowej WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU MUZYKA KLASA IV I GRA MUZYKA - WYD. : NOWA ERA według nowej podstawy programowej TREŚCI KONIECZNE- STOPIEŃ DOPUSZCZAJĄCY Ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który uczęszcza

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE ZESPÓŁ SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. CZESŁAWA NIEMENA WE WŁOCŁAWKU WYMAGANIA EDUKACYJNE ZAŁĄCZNIK DO PROGRAMU NAUCZANIA FORTEPIANU DODATKOWEGO PIERWSZY ETAP EDUKACYJNY: OGÓLNOKSZTAŁCĄCA SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA

Bardziej szczegółowo

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VI

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VI PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Z MUZYKI W KLASIE VI SP GOŚCICINO 2017/2018 Po ukończeniu klasy VI uczeń powinien: 1) znać podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, rytm, tempo, akompaniament, dźwięk, gama,

Bardziej szczegółowo

CChopin Limited Edition

CChopin Limited Edition CChopin Limited Edition C Chopin Limited Edition W ramach obchodów 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, Frédérique Constant pragnie z dumą zaprezentować swoją najnowszą, limitowaną kolekcję Limited

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY MUZYKA

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY MUZYKA WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY MUZYKA Wymagania podstawowe: oceny dopuszczająca i dostateczna Wymagania ponadpodstawowe: oceny dobra, bardzo dobra, celująca Uwaga dotycząca oceniania na każdym

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE Z UWZGLĘDNIENIEM TREŚCI NAUCZANIA. Ważne od roku szkolnego 2015/2016. Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE Z UWZGLĘDNIENIEM TREŚCI NAUCZANIA. Ważne od roku szkolnego 2015/2016. Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE Z UWZGLĘDNIENIEM TREŚCI NAUCZANIA Z PRZEDMIOTU INSTRUMENT GŁÓWNY FORTEPIAN Ważne od roku szkolnego 2015/2016 Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Kamieniu

Bardziej szczegółowo

BAW SIĘ RAZEM Z CHOPINEM

BAW SIĘ RAZEM Z CHOPINEM Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 im. Adama Mickiewicza 45-720 Opole ul. Koszyka 21 tel./fax (077) 474 31 91 e -mail: sp14opole@op.pl BAW SIĘ RAZEM Z CHOPINEM 15 listopad 2010 CO WARTO WIEDZIEĆ IMIĘ: Fryderyk,

Bardziej szczegółowo

Piotr Pawlik - opis i analiza przypadku rozpoznawania. i rozwiązywania problemu edukacyjnego (uczeń zdolny)

Piotr Pawlik - opis i analiza przypadku rozpoznawania. i rozwiązywania problemu edukacyjnego (uczeń zdolny) Piotr Pawlik - opis i analiza przypadku rozpoznawania i rozwiązywania problemu edukacyjnego (uczeń zdolny) Jonasz i Ernest- dwaj bracia, byli uczniami wybitnie uzdolnionymi. Praca z nimi była dla mnie

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne oraz przedmiotowe ocenianie z muzyki dla klas IV- VI w roku szkolnym 2015/2016

Wymagania edukacyjne oraz przedmiotowe ocenianie z muzyki dla klas IV- VI w roku szkolnym 2015/2016 Wymagania edukacyjne oraz przedmiotowe ocenianie z muzyki dla klas IV- VI w roku szkolnym 2015/2016 Muzyka jako przedmiot artystyczny wymaga specyficznego podejścia do sposobów sprawdzania i oceniania

Bardziej szczegółowo

SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ

SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ SEKCJA INSTRUMENTÓW SMYCZKOWYCH ZSM IM. ST. MONIUSZKI W ŁODZI PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - STANDARDY WYMAGAŃ PRZEDMIOT: SKRZYPCE KLASY I VI SM II ST. Cele dydaktyczne i wychowawcze nauki gry na skrzypcach:

Bardziej szczegółowo

im. Wojska Polskiego w Przemkowie

im. Wojska Polskiego w Przemkowie Szkołła Podstawowa nr 2 im. Wojska Polskiego w Przemkowie PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA Nauczyciel: mgr Paweł Juchom 1. Ocena uczniów ukierunkowana na zakres realizacji przez uczniów celów wychowawczych:

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA i STOPNIA IM. T. SZELIGOWSKIEGO W SZCZECINIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOT: ZESPÓŁ KAMERALNY

PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA i STOPNIA IM. T. SZELIGOWSKIEGO W SZCZECINIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOT: ZESPÓŁ KAMERALNY PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA i STOPNIA IM. T. SZELIGOWSKIEGO W SZCZECINIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOT: ZESPÓŁ KAMERALNY Szczecin 2006 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - ZESPÓŁ KAMERALNY 1. Wiedza

Bardziej szczegółowo

Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 4-6

Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 4-6 Fryderyk CHOPIN (1810-1849) klasy 4-6 Fryderyk Franciszek Chopin urodził się 1 marca 1810 r. we wsi Żelazowa Wola nieopodal Warszawy. Przyszedł na świat w dworku należącym do posiadłości hrabiów Skarbków.

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z muzyki dla klasy 5

Wymagania edukacyjne z muzyki dla klasy 5 Wymagania edukacyjne z muzyki dla klasy 5 Uzyskanie oceny wyższej jest możliwe po spełnieniu wymagań pozwalających wystawić każdą z ocen poniżej. Oceną niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni. Klasa I

Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni. Klasa I Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni Klasa I Zadania techniczno -wykonawcze - poprawna postawa przy instrumencie - poprawny układ palców - kształcenie podstawowych umiejętności gry na instrumencie

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA IV-VI

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA IV-VI mgr Marcin Cyzowski PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA IV-VI Zadaniem nauczyciela jest angażowanie wszystkich uczniów do aktywnego udziału w zajęciach i uwzględniania ich indywidualnych możliwości. Każdy

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA i ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. nauczyciel muzyki i zajęć artystycznych Ewa Giernalczyk

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA i ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. nauczyciel muzyki i zajęć artystycznych Ewa Giernalczyk PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA i ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE nauczyciel muzyki i zajęć artystycznych Ewa Giernalczyk Wrzesień 2015 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW

Bardziej szczegółowo

" Chór to nie tylko szkoła śpiewu, to sposób na życie wesołe i radosne..."

 Chór to nie tylko szkoła śpiewu, to sposób na życie wesołe i radosne... " Chór to nie tylko szkoła śpiewu, to sposób na życie wesołe i radosne..." Chór szkolny skupia uczniów lubiących łączyć swoje pasje, talent z artystycznym sposobem wyrażania siebie. To bardzo wymierny

Bardziej szczegółowo

Test wiedzy przeznaczony dla uczniów klas I III gimnazjum. Imię i nazwisko uczestnika konkursu:... Nazwa szkoły ucznia:...

Test wiedzy przeznaczony dla uczniów klas I III gimnazjum. Imię i nazwisko uczestnika konkursu:... Nazwa szkoły ucznia:... Test wiedzy przeznaczony dla uczniów klas I III gimnazjum Imię i nazwisko uczestnika konkursu:... Nazwa szkoły ucznia:... Liczba uzyskanych punktów:... Test zawiera 62 zadania o zróżnicowanej formie. Dominują

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe wymagania stawiane uczniom na poszczególne oceny z muzyki w klasie IV

Szczegółowe wymagania stawiane uczniom na poszczególne oceny z muzyki w klasie IV Szczegółowe wymagania stawiane uczniom na poszczególne oceny z muzyki w klasie IV Ocena celująca Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował umiejętności i wiadomości wymagane na ocenę bardzo dobrą.

Bardziej szczegółowo

OGÓLNOPOLSKI KONKURS PIANISTYCZNY. im. Fryderyka Chopina. Warszawa. 31 stycznia 8 lutego 2015

OGÓLNOPOLSKI KONKURS PIANISTYCZNY. im. Fryderyka Chopina. Warszawa. 31 stycznia 8 lutego 2015 OGÓLNOPOLSKI KONKURS PIANISTYCZNY im. Fryderyka Chopina Warszawa 31 stycznia 8 lutego 2015 I ETAP 31 stycznia 2 lutego 2015 Początek przesłuchań godz. 10.00 II ETAP 3 4 lutego 2015 Początek przesłuchań

Bardziej szczegółowo

OCENIANIE PRZEDMIOTOWE MUZYKA WYMAGANIA PRZEDMIOTOWE KLASA IV

OCENIANIE PRZEDMIOTOWE MUZYKA WYMAGANIA PRZEDMIOTOWE KLASA IV OCENIANIE PRZEDMIOTOWE MUZYKA WYMAGANIA PRZEDMIOTOWE KLASA IV WYMAGANIA WIADOMOŚCI UCZNIA OSIĄGNIĘCIA UCZNIA KONIECZNE Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który posiada wiadomości na temat: OCENA DOPUSZCZAJĄCA

Bardziej szczegółowo

Metody kontroli i oceny osiągnięć uczniów na lekcjach muzyki. Kryteria oceniania

Metody kontroli i oceny osiągnięć uczniów na lekcjach muzyki. Kryteria oceniania Metody kontroli i oceny osiągnięć uczniów na lekcjach muzyki Kontrola osiągnięć uczniów będzie odbywać się poprzez: test sprawdzający wiedzę i umiejętności uczniów po pierwszym etapie nauki oraz test na

Bardziej szczegółowo

Ocena osiągnięć ucznia

Ocena osiągnięć ucznia Uczniowie są oceniani za: śpiew, grę na instrumencie, odpowiedzi ustne, działalność w kołach zainteresowań lub uczęszczanie do szkoły muzycznej udział w konkursach (w zależności od ilości organizowanych

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA, PLASTYKA, ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE w PG PRZYLEPIE

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA, PLASTYKA, ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE w PG PRZYLEPIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZEDMIOTU MUZYKA, PLASTYKA, ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE w PG PRZYLEPIE Przedmiotem oceny są wiadomości i umiejętności zawarte w podstawie programowej. Rodzaje aktywności ucznia

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ W BOLECHOWICACH opracowała mgr Dorota Wojciechowska

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ W BOLECHOWICACH opracowała mgr Dorota Wojciechowska PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ W BOLECHOWICACH opracowała mgr Dorota Wojciechowska I. Cele edukacji muzycznej. II. Formy i metody sprawdzania i oceniania osiągnięć ucznia.

Bardziej szczegółowo

samodzielne podejmowanie działań; mobilizowanie kolegów do aktywności na lekcjach;

samodzielne podejmowanie działań; mobilizowanie kolegów do aktywności na lekcjach; 1 a) OGÓLNE: Kształtowanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych. Wyposażenie uczniów w niezbędne umiejętności muzyczne, a także wiedzę z tego zakresu. Umożliwianie uczniom przeżycia różnych doświadczeń

Bardziej szczegółowo

Treści nauczania - wymagania szczegółowe

Treści nauczania - wymagania szczegółowe PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO - MUZYKA - IV-VI Cele kształcenia - wymagania ogólne I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń poznaje podstawowe pojęcia i terminy

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ. Magdalena Terpiłowska

SCENARIUSZ ZAJĘĆ. Magdalena Terpiłowska Magdalena Terpiłowska SCENARIUSZ ZAJĘĆ Typ szkoły: gimnazjum specjalne Etap kształcenia: III Rodzaj zajęć: lekcja języka polskiego Temat zajęć: Fryderyk Chopin wielki człowiek i artysta Cele kształcenia:

Bardziej szczegółowo

PSO ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. Nauczyciel plastyki: Magdalena Kiela Nauczyciel muzyki: Wioletta Kołodziejska

PSO ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE. Nauczyciel plastyki: Magdalena Kiela Nauczyciel muzyki: Wioletta Kołodziejska PSO ZAJĘCIA ARTYSTYCZNE Nauczyciel plastyki: Magdalena Kiela Nauczyciel muzyki: Wioletta Kołodziejska Zajęcia artystyczne stanowią grupę przedmiotów, które realizowane są w II i III klasie gimnazjum w

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI w klasie...5... Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca Ocena bardzo dobra 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie

Bardziej szczegółowo

Program nauczania dla dzieci 4 - letnich. w roku szkolnym 2013/2014. w Przedszkolu w Nowych Iganiach

Program nauczania dla dzieci 4 - letnich. w roku szkolnym 2013/2014. w Przedszkolu w Nowych Iganiach Program nauczania dla dzieci 4 - letnich w roku szkolnym 2013/2014 w Przedszkolu w Nowych Iganiach biorącym udział w projekcie pt. Mały Artysta współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego,

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW WYCHOWAWCZYCH:

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW WYCHOWAWCZYCH: PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA 1. OCENA UCZNIÓW UKIERUNKOWANA NA ZAKRES REALIZACJI PRZEZ UCZNIÓW CELÓW WYCHOWAWCZYCH: a) czynne uczestniczenie w zajęciach, b) wykazywanie pozytywnej motywacji wobec

Bardziej szczegółowo

http://wyborcza.pl/1,75475,15238384,rafal_blechacz_otrzymal_prestizowa_gilmore_artist.html#ixz z2pskwpm7j Rafał Blechacz otrzymał prestiżową Gilmore Artist Award - 300 tys. dol. Red kult, 08.01.2014, aktualizacja:

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT: ZESPÓŁ WOKALNY

PRZEDMIOT: ZESPÓŁ WOKALNY PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA i STOPNIA IM. T. SZELIGOWSKIEGO W SZCZECINIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOT: ZESPÓŁ WOKALNY Opracowanie: Grażyna Wójcik Sowińska, Maja Felińska Szczecin 2006 PRZEDMIOTOWY

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE ZESPÓŁ SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. CZESŁAWA NIEMENA WE WŁ OCŁ AWKU Załącznik nr 2 do programu nauczania przedmiotu FORTEPIAN OBOWIĄZKOWY WYMAGANIA EDUKACYJNE DRUGI ETAP EDUKACYJNY: PAŃSTWOWA SZKOŁA MUZYCZNA II

Bardziej szczegółowo

UMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU

UMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU UMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU KIERUNEK INSTRUMENTALISTYKA OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA Nazwa kierunku studiów i kod programu Poziom Profil Forma studiów Tytuł

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Zajęcia artystyczne: Muzyka

WYMAGANIA EDUKACYJNE Zajęcia artystyczne: Muzyka Nauczyciel: Stanisław Sztukowski WYMAGANIA EDUKACYJNE Zajęcia artystyczne: Muzyka Ocenianie ma na celu: pomóc uczniom rozpoznać i zrozumieć swoje mocne i słabe strony oraz dać im jasne wskazówki, nad czym

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania z Muzyki Dla klas IV, V, VI. Zgodny z programem nauczania Muzyka /Małgorzata Rykowska/

Przedmiotowy System Oceniania z Muzyki Dla klas IV, V, VI. Zgodny z programem nauczania Muzyka /Małgorzata Rykowska/ Przedmiotowy System Oceniania z Muzyki Dla klas IV, V, VI. Zgodny z programem nauczania Muzyka /Małgorzata Rykowska/ Nauczyciel - uczeń 1. Każdy uczeń jest oceniany indywidualnie za zaangażowanie i stosunek

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI KLASA 4

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI KLASA 4 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI KLASA 4 Imię i nazwisko nauczyciela Katarzyna Mreżar Wymagania na poszczególne stopnie Ocena celująca 1. Wykazuje szczególne zainteresowanie przedmiotem i okazuje

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (MUZYKA)

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (MUZYKA) PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH (MUZYKA) Ocena uzyskana przez ucznia jest odzwierciedleniem stopnia opanowania przez niego wiadomości i umiejętności z poszczególnych przedmiotów, których

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2017 roku

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2017 roku PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 46 W LUBLINIE Kl. 1-3 według podstawy programowej z 2017 roku SPIS ZAWARTOŚCI 1. Kontrakt z uczniami 2. Umiejętności podlegające ocenie oraz

Bardziej szczegółowo

Opisy Poszczególnych Klas

Opisy Poszczególnych Klas Downloaded from: justpaste.it/opisy_klas Opisy Poszczególnych Klas Klasa Muzyczna + Rozwijanie umiejętności gry na instrumencie + Dokształcanie głosu na poziom wysokiej sławy wokalistów + Wyjeżdżanie na

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE GITARA cykl sześcioletni

WYMAGANIA EDUKACYJNE GITARA cykl sześcioletni WYMAGANIA EDUKACYJNE GITARA cykl sześcioletni 1. Arpeggio 2. Tłumienie strun prawą ręką 3. Dwudźwięki Klasa I 1. Postawa przy instrumencie, układ rąk i sposoby wydobywania dźwięków 2. Budowa gitary, akcesoria

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE ORAZ KRYTERIA OCENIANIA

WYMAGANIA EDUKACYJNE ORAZ KRYTERIA OCENIANIA Gminna Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Edmunda Kajdasza w Trzebnicy Jan Grela WYMAGANIA EDUKACYJNE ORAZ KRYTERIA OCENIANIA WALTORNIA Opracowane w oparciu o: Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ZESPÓŁ SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR7 W CHEŁMIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA muzyka Sylweriusz Sotel Postanowienia wstępne 1. Ocenianie jest jawne i systematyczne. 2. Ze względu na specyfikę przedmiotu

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MUZYKI W KLASIE IV ROK SZKOLNY 2016/2017

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MUZYKI W KLASIE IV ROK SZKOLNY 2016/2017 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MUZYKI W KLASIE IV ROK SZKOLNY 2016/2017 Ze względu na różnice w uzdolnieniach muzycznych uczniów, na ocenę z tego przedmiotu w znacznym stopniu będzie wpływać: aktywność ucznia

Bardziej szczegółowo

METODY KONTROLI I OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW MUZYKA IV

METODY KONTROLI I OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW MUZYKA IV METODY KONTROLI I OCENY OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW MUZYKA IV Kontrola osiągnięć uczniów powinna się odbywać poprzez: realizację zadań praktycznych (śpiewanie, granie, ruch przy muzyce, taniec, improwizacja, tworzenie);

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III

KRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III II ETAP EDUKACYJNY - MUZYKA KRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III ZE WZGLĘDU NA RÓŻNICĘ W UZDOLNIENIACH UCZNIÓW NA OCENĘ Z TEGO PRZEDMIOTU W ZNACZYM STOPNIU BĘDZIE WPŁYWAĆ: Aktywność ucznia na

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania w Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Wysokiem. Przedmiot: Muzyka

Przedmiotowy System Oceniania w Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Wysokiem. Przedmiot: Muzyka Przedmiotowy System Oceniania w Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Wysokiem Przedmiot: Muzyka Wymagania edukacyjne opracowane zostały w oparciu o: program nauczania ogólnego muzyki w gimnazjum Świat

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceny z przedmiotu muzyka. Na ocenę z muzyki wpływa:

Kryteria oceny z przedmiotu muzyka. Na ocenę z muzyki wpływa: Kryteria oceny z przedmiotu muzyka. Na ocenę z muzyki wpływa: -aktywne uczestnictwo w lekcji, 3+- ocena bardzo dobra -stosunek do przedmiotu -umiejętność wykorzystania wiedzy teoretycznej w praktyce -znajomość

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA KLASY IV-VII

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA KLASY IV-VII PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA MUZYKA KLASY IV-VII 1.WYMAGANIA EDUKACYJNE. Zakres wymagań edukacyjnych zgodny jest z nową podstawą programową dla II etapu edukacyjnego. Zawarty jest w programie nauczania

Bardziej szczegółowo

Projekt Mały muzyk. Opracowała: Ewa Karcz

Projekt Mały muzyk. Opracowała: Ewa Karcz Projekt Mały muzyk Opracowała: Ewa Karcz Wstęp Muzyka jest ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka. Przeżycia związane z odbiorem muzyki mają duży wpływ na rozwój emocjonalny i estetyczny. Słuchanie

Bardziej szczegółowo

STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z PRZEDMIOTU MUZYKA W KLASACH IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ. PROGRAM : I GRA MUZYKA - Monika Gromek Grażyna Kilbach

STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z PRZEDMIOTU MUZYKA W KLASACH IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ. PROGRAM : I GRA MUZYKA - Monika Gromek Grażyna Kilbach STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z PRZEDMIOTU MUZYKA W KLASACH IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ. PROGRAM : I GRA MUZYKA - Monika Gromek Grażyna Kilbach ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Uczeń kończący edukację muzyczną

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania w SP 77. w klasach IV - VI. muzyka

Przedmiotowy System Oceniania w SP 77. w klasach IV - VI. muzyka Przedmiotowy System Oceniania w SP 77 w klasach IV - VI muzyka Spis treści I. Główne założenia PSO... 2 II. Obszary aktywności podleające ocenie... 2 III. Wymagania na poszczególne oceny z uwzględnieniem

Bardziej szczegółowo

Program zajęć artystycznych. klasa II gimnazjum

Program zajęć artystycznych. klasa II gimnazjum Program zajęć artystycznych klasa II gimnazjum Moduł I. Zajęcia teatralne i literackie. Moduł II. Zajęcia muzyczno - ruchowe. Moduł III. Zajęcia plastyczne. Opracowała : Beata Sikora Sztuka jest wieczną

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI DLA KLAS IV VI NA ROK SZKOLNY 2016/2017

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI DLA KLAS IV VI NA ROK SZKOLNY 2016/2017 SZKOŁA PODSTAWOWA IM. LOTNIKÓW WRZEŚNIA 1939 ROKU W DŁUTOWIE PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z MUZYKI DLA KLAS IV VI NA ROK SZKOLNY 2016/2017 Wymagania edukacyjne opracowane zostały w oparciu o: program

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni. Klasa I

Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni. Klasa I Wymagania edukacyjne PSM I wiolonczela c.6 -letni Klasa I Zadania techniczno -wykonawcze - poprawna postawa przy instrumencie, - poprawny układ palców, - kształcenie podstawowych umiejętności gry na instrumencie

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału z muzyki dla kl. VI

Rozkład materiału z muzyki dla kl. VI 1 Lekcja organizacyjna. Nauka piosenki przy akompaniamencie gitary. 2 Muzyczny warsztat rytm i metrum 3 Kto wykonuje muzykę? 4 Nauka gry na instrumencie. 5 Folklor naszych sąsiadów Litwini i Rosjanie Lekcja,

Bardziej szczegółowo

MUZYKA - WYMAGANIA PROGRAMOWE

MUZYKA - WYMAGANIA PROGRAMOWE MUZYKA - WYMAGANIA PROGRAMOWE KLASA IV 2. Zna wartości rytmiczne: nazwy cała nuta, półnuta, ćwierćnuta oraz pauzy. 3. Potrafi odtwarzać proste rytmy. 4. Operuje podstawowymi pojęciami z dziedziny muzyki.

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z zajęć artystycznych (muzycznych) klasy II

Wymagania edukacyjne z zajęć artystycznych (muzycznych) klasy II Wymagania edukacyjne z artystycznych () klasy II Ocena z przedmiotu zajęcia artystyczne uwzględnia przede wszystkim stosunek ucznia do przedmiotu oraz wysiłek wkładany w realizację wymagań, które dostosowane

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SPOŁECZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 35 W LEGIONOWIE

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SPOŁECZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 35 W LEGIONOWIE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MUZYKI W SPOŁECZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 35 W LEGIONOWIE ROK SZKOLNY 2015/2016 1. Cele priorytetowe w nauczaniu muzyki: a) OGÓLNE: Kształtowanie zainteresowań i zamiłowań

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA kl IV

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA kl IV PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA MUZYKA kl IV STANDARDY WYMAGAŃ 1.Uczeń jest zobowiązany być obecnym na lekcji i aktywnie w niej uczestniczyć. 2.Uczeń ma obowiązek posiadać potrzebne do lekcji pomoce takie

Bardziej szczegółowo

MAKOWSKI OŻYWIONY DZIEŃ PATRONA SZKOŁY W ŁÓDZKIM PLASTYKU

MAKOWSKI OŻYWIONY DZIEŃ PATRONA SZKOŁY W ŁÓDZKIM PLASTYKU MAKOWSKI OŻYWIONY DZIEŃ PATRONA SZKOŁY W ŁÓDZKIM PLASTYKU 06.06.2012 Jak co roku łódzki plastyk celebrował Dzień Patrona Szkoły, Tadeusza Makowskiego. Ten wybitny artysta, absolwent krakowskiej ASP, przedstawiciel

Bardziej szczegółowo

VII Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego w Gdańsku. Klasa medialno-lingwistyczna

VII Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego w Gdańsku. Klasa medialno-lingwistyczna VII Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego w Gdańsku Klasa medialno-lingwistyczna Patronat Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Gdańskiego Planowana współpraca m. in.: z Katedrą Wiedzy o Filmie i

Bardziej szczegółowo