SYSTEM ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Transkrypt

1 SYSTEM ZARZĄDZANIA RYZYKIEM INFORMACJE PODLEGAJĄCE UJAWNIENIU ZGODNIE Z POLITYKĄ INFORMACYJNĄ BANKU SPÓŁDZIELCZEGO W KRASNYMSTAWIE (III FILAR NOWEJ UMOWY KAPITAŁOWEJ) 2011 Czerwiec 2012

2 S P IS TR E Ś CI I. Informacje ogólne 3 II. Informacje o zasadach zarządzania ryzykiem w Banku Ryzyko kredytowe Ryzyko walutowe Ryzyko operacyjne Ryzyko płynności Ryzyko stopy procentowej Ryzyko braku zgodności 14 III. Fundusze własne 15 IV. Wymogi kapitałowe 16 V. Ryzyko kredytowe i ryzyko rozmycia 17 VI. Ryzyko operacyjne 20 VII. Ekspozycje kapitałowe nieuwzględnione w portfelu handlowym 21 VIII. Ryzyko stopy procentowej pozycji zaliczonych do portfela bankowego 22 IX. Techniki ograniczania ryzyka 23 X. Polityka zmiennych składników wynagrodzeń 27 Strona 2 z 27

3 I. INFOMRACJE OGÓLNE Niniejszy dokument stanowi realizację postanowień Polityki Informacyjnej Banku oraz Uchwały Nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. (z późn. zm.) w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu. Informacja o charakterze jakościowym i ilościowym dotycząca adekwatności kapitałowej Banku Spółdzielczego w Krasnymstawie, zwanego dalej Bankiem, przedstawia informacje wg stanu na dzień roku. Bank nie jest podmiotem dominującym ani podmiotem zależnym, a informacje ogłaszane są na poziomie indywidualnym. W niniejszej informacji zawarto wszystkie dane dotyczące adekwatności kapitałowej, o których mowa w załącznikach do Uchwały nr 385/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 roku, z wyjątkiem informacji nieistotnych. Dane liczbowe podane są w zaokrągleniu do pełnych tysięcy złotych. Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie jest uniwersalnym bankiem działającym w województwie lubelskim i oferującym usługi na rzecz klientów detalicznych i instytucjonalnych. Poza Centralą Bank prowadzi działalność poprzez sieć jednostek organizacyjnych, prowadzących działalność operacyjną. Wykaz jednostek organizacyjnych na dzień r. wraz z ich lokalizacją przedstawiono w tabeli. Jednostka organizacyjna Lokalizacja Oddział Krasnymstawie Oddział w Fajsławicach Oddział w Gorzkowie Oddział w Łopienniku Oddział w Siennicy Różanej Oddział w Turobinie Oddział w Żółkiewce Punkt Kasowy w Urzędzie Miasta w Krasnymstawie Punkt Kasowy w Urzędzie Gminy w Krasnymstawie Punkt Kasowy w Krasnostawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Punkt Kasowy w Starostwie Powiatowym w Krasnymstawie Punkt Kasowy na Osiedlu Cukrowniczym w Siennicy Nadolnej Punkt Kasowy w Urzędzie Skarbowym w Krasnymstawie Punkt Kasowy w Urzędzie Gminy w Rudniku ul. Mostowa 25, Krasnystaw Fajsławice 106, Fajsławice ul. Główna 11, Gorzków Łopiennik Nadrzeczny 3, Łopiennik Górny Siennica Różana 259 C, Siennica Różana ul. Piłsudskiego 2, Turobin ul. Hetmana Żółkiewskiego 10, Żółkiewka Plac 3-go Maja 29, Krasnystaw ul. Konopnickiej 4, Krasnystaw ul. Okrzei 25, Krasnystaw ul. Sobieskiego 3, Krasnystaw Siennica Nadolna 15c, Siennica Nadolna ul. Rzeczna 5, Krasnystaw Rudnik 71, Rudnik Strona 3 z 27

4 II. INFORMACJE O ZASADACH ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W BANKU W Banku prowadzony jest proces zarządzania ryzykiem na jaki naraża Bank prowadzona działalność na podstawie pisemnych strategii i procedur przyjętych przez Zarząd Banku. Cele strategiczne oraz zasady polityki Banku w zakresie zarządzania ryzykiem oraz adekwatnością kapitałową podlegają akceptacji przez Radę Nadzorczą. Obowiązujące procedury w tym zakresie podlegają okresowej weryfikacji stosownie do zmian uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych funkcjonowania Banku. Podstawę zaimplementowanego systemu zarządzania ryzykiem stanowi jego struktura organizacyjna, która została stworzona z zamiarem dalszej rozbudowy w miarę zwiększania się stopnia zaawansowania stosowanych technik i metod pomiaru ryzyka. Pozwala ona również na włączenie do procesu zarządzania ryzykiem jednostek operacyjnych (delegacja części zadań), jak również implementację systemu limitów operacyjnych i ich integrację z procesami biznesowymi. Realizacja tych zamierzeń determinowana jest w głównej mierze stosowanymi metodami pomiaru i stopniem ich wsparcia przez systemy informatyczne (zakres informacyjny i stopień automatyzacji przetwarzania informacji). Dlatego dalszy rozwój struktury systemu zarządzania ryzykiem będzie uzależniony od tych czynników. Podstawą funkcjonowania opisywanej struktury organizacyjnej systemu zarządzania ryzykiem jest Regulamin organizacyjny, jak również regulaminy działania Rady Nadzorczej i Zarządu oraz poszczególnych komitetów i zespołów. Szczegółowy sposób ich funkcjonowania i wykonywania zadań w ramach procesu zarządzania ryzykiem zawierają procedury regulujące cząstkowe systemy zarządzania ryzykiem, opracowane dla rodzajów ryzyka uznanych przez Bank za istotne. Obecną strukturę organizacyjną systemu zarządzania ryzykiem obrazuje schemat przedstawiony na stronie 6. Strategicznym celem systemu zarządzania ryzykiem jest profilowanie i utrzymywanie poziomu występującego ryzyka w akceptowanych granicach, determinowanych strategią działania Banku oraz wyznaczonymi celami finansowymi. Jego wizualizacja następuje w kluczowych dokumentach systemu zarządzania ryzykiem w Banku, a mianowicie w: Strategii zarządzania ryzykiem w Banku Spółdzielczym w Krasnymstawie, Instrukcji oceny adekwatności kapitału wewnętrznego, Polityce kapitałowej, strategii działania oraz planach finansowych Banku. Przyjęto rozwiązanie, że Strategia zarządzania ryzykiem wyznacza kierunki oraz podstawowe cele zarządzania poszczególnymi istotnymi rodzajami ryzyka, które mają za zadanie wsparcie realizacji celów finansowych ujętych w planach, przy zachowaniu adekwatnego poziomu podejmowanego ryzyka, wyrażonego za pomocą wewnętrznego współczynnika wypłacalności. Wewnętrzny współczynnik wypłacalności jest synonimem tzw. apetytu na ryzyko. Sposób jego wyznaczenia reguluje wspomniana Instrukcja oceny adekwatności, która zawiera również listę wszystkich zidentyfikowanych przez Bank rodzajów ryzyka oraz formułuje warunki uznania danego rodzaju ryzyka za istotne. Mechanizm działania takiego rozwiązania funkcjonuje następująco: 1) Plan finansowy banku formułuje cele finansowe oraz docelowy wewnętrzny współczynnik wypłacalności w roku, którego plan dotyczy, 2) Instrukcja oceny adekwatności determinuje rodzaje ryzyka uznane za istotne i które są zarządzane w ramach systemów cząstkowych, 3) Strategia zarządzania ryzykiem formułuje cele dla całego systemu zarządzania ryzykiem oraz poszczególnych cząstkowych systemów zarządzania ryzykiem (rodzaje ryzyka spełniające przesłanki istotności zgodnie z Instrukcją oceny adekwatności ), mając za zadanie wsparcie realizacji planów finansowych, 4) Polityka kapitałowa wyznacza cele kapitałowe, jak również determinuje strukturę jakościową kapitału, generalne zasady planowania, zarządzania kapitałowego oraz awaryjne plany kapitałowe, 5) Przyjęte plany finansowe oraz Strategia zarządzania ryzykiem wraz z innymi elementami warunkują zapotrzebowanie na kapitał niezbędny do osiągnięcia założonych celów. Pomiędzy wymienionymi elementami zachodzą interakcje, tzn. pojawienie się nowego ryzyka istotnego wymaga korekty Strategii zarządzania ryzykiem, planu finansowego oraz planów kapitałowych. Podobnie, brak wystarczających kapitałów może spowodować korektę planów finansowych oraz Strategii zarządzania ryzykiem, itd. Ponadto, Instrukcja oceny adekwatności poprzez identyfikację ryzyk istotnych uruchamia procedurę tworzenia cząstkowych systemów zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, o ile systemy takie już nie istnieją, a także stanowi katalog zidentyfikowanych rodzajów ryzyka. Katalog zidentyfikowanych rodzajów ryzyka aktualizowany jest raz w roku. Obecnie funkcjonujące w banku cząstkowe systemy zarządzania ryzykiem obejmują ryzyka: kredytowe, walutowe, operacyjne, płynności, stopy procentowej i braku zgodności. Strona 4 z 27

5 W skład struktury organizacyjnej procesu nadzoru i zarządzania ryzykiem oraz adekwatnością kapitałową wchodzą: a) Rada Nadzorcza b) Zarząd c) Komitety i Zespoły (Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami, Komitet Ryzyka Operacyjnego, Komitet Operacji Walutowych, Zespół ds. zarządzania Ryzykiem Braku Zgodności, Komitety Kredytowe Oddziałów). d) Wydział Ryzyk i Analiz e) Stanowisko ds. kontroli instytucjonalnej (audytu wewnętrznego) f) Pozostałe komórki organizacyjne, które mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka wprowadzonymi w formie wewnętrznych regulacji. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad jakością zarządzania ryzykiem przez Zarząd oraz nad kontrolą procesu zarządzania ryzykami, zatwierdza jego główne cele i uwzględnia wytyczne, a także apetyt na ryzyko Banku. Zarząd jest odpowiedzialny za całokształt zarządzania ryzykiem w Banku oraz podejmowanie decyzji o charakterze strategicznym wpływających na skalę i strukturę ryzyka obciążającego Bank w ramach poziomu zatwierdzonego i akceptowanego przez Radę Nadzorczą. Zarząd zatwierdza metody zarządzania poszczególnymi ryzykami i kapitałem, w tym proces: identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli, raportowania, podejmowanych działań zaradczych a także przeglądu i weryfikacji procesu. Komitety powołane przez Zarząd uczestniczą w procesie zarządzania ryzykiem oraz oceny i szacowania adekwatności kapitału wewnętrznego wypełniając funkcje opiniodawczą i rekomendacyjną w stosunku do Zarządu w zakresie strategii zarządzania ryzykami, zasad i procedur zarządzania ryzykiem. Stanowisko ds. kontroli instytucjonalnej (audytu wewnętrznego) przeprowadza kontrolę i audyt wewnętrzny procesu zarządzania ryzykiem, jego zgodność z regulacjami prawnymi i przepisami wewnętrznymi. Badaniu podlega także jakość i efektywność przeprowadzanych w ramach poszczególnych komórek organizacyjnych kontroli funkcjonalnych. Ponadto uczestniczy także w procesie niezależnego przeglądu procesu zarządzania ryzykiem i oceny adekwatności kapitału wewnętrznego oraz zapewnia organom statutowym Banku obiektywne i niezależne opinie na temat działalności Banku. Zadania w zakresie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka są przypisane do poszczególnych komórek organizacyjnych, które odpowiadają za identyfikację, pomiar, monitoring i koordynację działań zaradczych. Strona 5 z 27

6 Strona 6 z 27

7 1.1. Ryzyko kredytowe Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku jest utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, cechującego się wysoką dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagrożonych. W celu osiągania długofalowych zamierzeń w zakresie ryzyka kredytowego, w Banku badaniu poddawane są czynniki ryzyka zmian makroekonomicznych oraz ryzyka rezydualnego. Ryzyko kredytowe rozpatrywane jest w dwóch aspektach tj. ryzyka pojedynczej transakcji i ryzyka łącznego portfela kredytowego. Ryzyko pojedynczej transakcji zależy od wysokości możliwej straty i prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Ryzyko łączne portfela kredytowego zależne jest od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia i współzależności między poszczególnymi kredytami lub kredytobiorcami. Im mniejsza jest wzajemna zależność tym mniejsze jest ryzyko wystąpienia sytuacji, w której czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu będą również wpływały na niespłacalność innych, zwiększając w ten sposób łączne ryzyko kredytowe. Metodą zabezpieczenia się przed nadmiernym ryzykiem w działalności kredytowej jest odpowiednio prowadzone zarządzanie ryzykiem zarówno w odniesieniu do pojedynczego kredytu, jak i łącznego zaangażowania kredytowego. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu oraz prawidłowym zabezpieczaniu ekspozycji kredytowej, bieżącym monitoringu kredytowym, dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych, prawidłowym prowadzeniu windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami i kontroli działalności kredytowej. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzane jest za pomocą dywersyfikacji ryzyka poprzez ustalanie limitów na poszczególne produkty, branże, grupy klientów itp., monitorowanie ekspozycji zagrożonych, przedsięwzięć organizacyjno-kadrowych polegających w szczególności na: organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych, prawidłowym przepływie informacji, odpowiednim doborze i szkoleniu kadr, nadzorze nad działalnością kredytową. W ramach zarządzania ryzykiem kredytowym Bank szczególną uwagę zwraca na ryzyko rezydualne (ryzyko wynikające z mniejszej niż założona przez Bank skuteczności stosowanych w banku technik ograniczania ryzyka kredytowego) oraz zgodnie z Rekomendacją S i T ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi finansującymi nieruchomości oraz zabezpieczonymi hipotecznie i detalicznymi ekspozycjami kredytowymi. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym uczestniczą: 1. Rada Nadzorcza, która określa cele strategiczne w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku oraz sprawuje nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem kredytowym Banku, 2. Prezes Zarządu nadzorujący ryzyko kredytowe Banku, 3. I Wiceprezes Zarządu ds. działalności kredytowej, nadzorujący działalność kredytową, 4. Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami opiniujący rodzaje i wysokość limitów wewnętrznych oraz wyniki analiz ryzyka kredytowego, 5. Wydział ryzyk i analiz odpowiedzialny za opracowanie propozycję rodzajów i wysokości limitów wewnętrznych oraz analiz ryzyka kredytowego, 6. Dyrektorzy Oddziałów odpowiedzialni za identyfikację ryzyka kredytobiorców ocenianych i monitorowanych w poszczególnych jednostkach organizacyjnych Banku oraz za przygotowanie analizy portfela kredytowego na podstawie zgromadzonej sprawozdawczości, 7. Komitety Kredytowe opiniujące transakcje kredytowe lub transakcje obciążone ryzykiem kredytowym przed podjęciem decyzji kredytowej przez osoby upoważnione, 8. Stanowisko ds. kontroli instytucjonalnej (audytu wewnętrznego) przeprowadzające kontrolę poprawności zarządzania ryzykiem kredytowym, 9. Wszyscy pracownicy Banku zobowiązani do przestrzegania wewnętrznych regulacji Banku oraz do przeprowadzania rzetelnej kontroli bieżącej. Do pomiaru ryzyka kredytowego Bank wykorzystuje szereg wskaźników obejmujących: a) dynamikę oraz strukturę podmiotowo-produktową obliga kredytowego, b) poziom, dynamikę i strukturę zobowiązań pozabilansowych, c) poziom, dynamikę i strukturę ekspozycji zagrożonych, zastosowanych pomniejszeń podstawy tworzenia rezerw oraz wysokości utworzonych rezerw, d) poziom i dynamikę kredytów udzielonych członkom Zarządu Banku, Rady Nadzorczej Banku oraz osobom na kierowniczych stanowiskach i pracownikom Banku, e) poziom i dynamikę wszystkich ekspozycji kredytowych w których zabezpieczeniem jest hipoteka oraz ekspozycji kredytowych finansujących nieruchomości i zabezpieczonych hipotecznie, f) wskaźnik ekspozycji zagrożonych (ogółem i w poszczególnych kategoriach) w ekspozycjach ogółem, g) wskaźnik rezerw w ekspozycjach zagrożonych ogółem, h) wskaźnik ekspozycji kredytowych w których zabezpieczeniem jest hipoteka i ekspozycji kredytowych Strona 7 z 27

8 finansujących nieruchomości i zabezpieczonych hipotecznie w stosunku do sumy bilansowej i portfela kredytowego ogółem. W celu dywersyfikacji ryzyka kredytowego Bank wprowadza odpowiednie do skali i złożoności prowadzonej działalności limity wewnętrzne ograniczające jego poziom. W ramach systemu monitorowania ryzyka kredytowego badane są między innymi wyżej wymienione obszary i poddawane analizie w zakresie trendów i kierunków zmian struktury portfela kredytowego oraz stopnia wykorzystania przyjętych limitów wewnętrznych. W oparciu o przeprowadzane analizy w okresach kwartalnych sporządzane są raporty, na podstawie których określana jest skala ryzyka portfela kredytowego i ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych. Dodatkowo, w okresach miesięcznych sporządzane są informacje z koncentracji zaangażowań kapitałowych, a w okresach rocznych raporty z ryzyka rezydualnego i ryzyka ekspozycji kredytowych finansujących nieruchomości i zabezpieczonych hipotecznie. System limitów wewnętrznych portfela kredytowego ma za zadanie jego dywersyfikację w kilku ujęciach m.in. w ujęciu branżowym, geograficznym, stosowanych zabezpieczeń, produktowym, zaangażowania wobec jednego kredytobiorcy, grupy powiązanej kapitałowo lub organizacyjnie itp. W ramach systemu raportowania badany jest stopień wykorzystania limitów wewnętrznych. W przypadku ich przekroczenia lub groźby przekroczenia podejmowane są przez Bank działania dotyczące w szczególności: ograniczanie kwot zaangażowania poprzez wprowadzenie ostrzejszych limitów na kredyty udzielane określonym kredytobiorcom, na duże zaangażowania kredytowe lub na pewne rodzaje kredytów o wysokim stopniu ryzyka, ograniczanie skali całej akcji kredytowej Banku lub w odniesieniu do wybranych Oddziałów Banku, zwiększanie poziomu zabezpieczeń, restrukturyzowanie zadłużenia, doskonalenie standardów kredytowych i systemu kontroli wewnętrznej (audytu wewnętrznego) oraz opracowanie odpowiednich procedur wewnętrznych, podejmowanie innych zindywidualizowanych działań, zależnych od skali i rodzaju stwierdzonego zagrożenia. Skuteczność zarządzania ryzykiem kredytowym mierzona jest stopniem realizacji wyznaczonych celów strategicznych i wykonania planów finansowych Ryzyko walutowe Zarządzanie ryzykiem walutowym w Banku odbywa się zgodnie z Rekomendacją I, dotyczącą zarządzania ryzykiem walutowym w bankach oraz zasad dokonywania przez banki operacji obciążonych ryzykiem walutowym. Celem tego procesu jest zawieranie transakcji o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych minimalizując związane z nimi ryzyko. Do tego celu Bank nie wykorzystuje instrumentów zabezpieczających (pochodnych), a jedynie zarządza pozycjami walutowymi netto oraz pozycją całkowitą, z uwzględnieniem wyniku z pozycji wymiany. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem walutowym, oprócz Banku Zrzeszającego, który dokonuje pomiaru wartości zagrożonej (VaR), uczestniczą: 1. Rada Nadzorcza, która: 1) akceptuje i dokonuje okresowego przeglądu poziomu podejmowanego ryzyka oraz systemu zarządzania ryzykiem w Banku, 2) zapoznaje się okresowo z oceną systemu kontroli ryzyka rynkowego w Banku oraz przestrzegania limitów ekspozycji na ryzyko rynkowe, 3) zatwierdza strategię zarządzania ryzykiem walutowym Banku, 4) sprawuje ogólny i stały nadzór nad realizacją strategii zarządzania ryzykiem. 2. Zarząd Banku, który: 1) zatwierdza struktury organizacyjne systemu zarządzania ryzykiem walutowym, 2) zatwierdza limity ryzyka walutowego, 3) okresowo kontroluje poziom podejmowanego ryzyka walutowego, 4) okresowo dokonuje oceny adekwatności systemu zarządzania ryzykiem walutowym oraz wielkości limitów ryzyka w kontekście przyjętych celów finansowych Banku. 3. Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami, który: 1) opiniuje, obowiązujące w Banku regulacje wewnętrzne dotyczące ryzyka walutowego, 2) opiniuje wysokość limitów dla ryzyka walutowego, 3) opiniuje strategię zarządzania ryzykiem walutowym w Banku, 4) dokonuje okresowej oceny rozmiarów ryzyka walutowego na jakie narażony jest Bank, w tym zgodności Strona 8 z 27

9 z przyjętą polityką zarządzania ryzykiem oraz przyjętymi limitami wewnętrznymi, 5) przedkłada Zarządowi Informację o wysokości i przyczynach przekroczenia limitów. 4. Wydział ryzyk i analiz, który: 1) dokonuje bieżącego zarządzania ryzykiem walutowym występującym w Banku, 2) przygotowuje i analizuje dzienne raporty dotyczące wyników pomiarów ryzyka walutowego, 3) określa pozycje walutowe oraz oblicza wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego przy pomocy przyjętego w Banku modelu, 4) sprawuje bieżącą kontrolę nad przestrzeganiem limitów pozycji walutowych zatwierdzonych Uchwałą Zarządu, a w przypadku ich przekroczenia podejmuje działania w celu przywrócenia limitów do odpowiedniego poziomu, 5) opracowuje zasady pomiaru i kontroli ryzyka walutowego w Banku oraz dokonuje ich aktualizacji, 6) przedkłada propozycje limitów pozycji walutowych, 7) przekazuje KZAiP raporty, 5. Komitet Operacji Walutowych (w zakresie operacji walutowych), który: 1) odpowiada za poprawne rozliczenie i zaksięgowanie transakcji dewizowych, 2) rozlicza operacje walutowe uznające i obciążające rachunek Nostro Banku w Banku obsługującym, 3) dokonuje analizy zgodności stanu sald na rachunkach Nostro Banku. Do pomiaru ryzyka walutowego Bank wykorzystuje model wartości zagrożonej (VaR metoda RiskMetrics) obliczanej dla zmienności kursów walut z ostatnich 250 dni roboczych i poziomie istotności równej 0,01 dla 1 dniowego horyzontu czasowego. Pomiar ten dokonywany jest dwukrotnie w każdym dniu roboczym. W ramach systemu raportowania Bank monitoruje: pozycję całkowitą, pozycję walutową netto, VaR. Dodatkowo, w okresach miesięcznych dokonywane są testy warunków skrajnych, a w kwartalnych testy weryfikacji rewaluacyjnej w celu sprawdzenia poprawności stosowanego modelu VaR. Wyżej wymienione informacje służą do sporządzenia zbiorczych raportów w okresach miesięcznych. W ramach systemu zabezpieczania i ograniczania ryzyka walutowego Bank stosuje system limitów wewnętrznych oraz przeprowadza operacje, których zadaniem jest utrzymanie limitowanych wartości w granicach wyznaczonych limitów. Bank stosuje limity na: maksymalną dopuszczalną wartość zagrożoną w horyzoncie 1 dnia roboczego, pozycję całkowitą, wartość pozycji walutowej netto dla każdej waluty. W procesie monitorowania i raportowania Bank ustala stopień wykorzystania obowiązujących limitów, a w przypadku ich przekroczenia lub groźby przekroczenia, dokonuje odpowiedniej korekty struktury pozycji walutowych z uwzględnieniem jej wpływu na wynik z pozycji wymiany. Skuteczność procesu zarządzania ryzykiem walutowym mierzona jest wynikiem z pozycji wymiany, stopniem realizacji planów finansowych w zakresie działalności walutowej oraz liczbą zanotowanych przekroczeń obowiązujących limitów Ryzyko operacyjne Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku odbywa się zgodnie z Rekomendacją M, dotyczącą zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach. Ryzyko operacyjne w Banku definiowane jest jako ryzyko straty finansowej wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów wewnętrznych, ludzi i systemów lub też ze zdarzeń zewnętrznych. Celem procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym jest stałe ograniczanie ryzyka, ochrona zasobów, systemów oraz procesów, jak również zabezpieczanie się przed ewentualnymi negatywnymi skutkami ryzyka. Cel ten realizowany jest głównie poprzez stałe monitorowanie zdarzeń operacyjnych we wszystkich jednostkach i komórkach organizacyjnych Banku oraz podejmowanie działań adekwatnych do rodzaju zagrożenia. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym uczestniczą: 1. Pracownicy Banku odpowiedzialni za zarządzanie ryzykiem operacyjnym na swoich stanowiskach pracy, w tym m.in.: za identyfikację ryzyka operacyjnego w zakresie własnych działań, przekazywanie informacji o zdarzeniach operacyjnych rzeczywistych, znajomość planów awaryjnych obowiązujących jednostkę/komórkę organizacyjną Banku, w której zatrudniony jest pracownik. 2. Rejestratorzy AZRO pracownicy, odpowiedzialni za rejestrowanie zdarzeń operacyjnych. 3. Koordynatorzy (kadra kierownicza) odpowiedzialni za nadzór nad procesami identyfikacji, rejestracji, analizy i zapobiegania zdarzeniom z zakresu ryzyka operacyjnego, koordynowania procesów zarządzania ryzykiem operacyjnym w obszarach działania określonych w regulaminach organizacyjnych i procedurach wewnętrznych dotyczących danych jednostek/komórek, opracowywanie planów ciągłości działania, monitorowania ryzyka operacyjnego zidentyfikowanego w obrębie danego obszaru działania, stosowanie narzędzi i podejmowanie czynności zapobiegających powstawaniu ryzyka operacyjnego. Strona 9 z 27

10 4. Pracownik ds. outsourcingu - odpowiedzialny za nadzór i koordynację prac z zakresu dostosowania zawartych przez Bank umów outsourcingu. 5. Wydział ryzyk i analiz - realizujący zadania związane z zarządzaniem ryzykiem operacyjnym poprzez tworzenie/aktualizację procedur interdyscyplinarnych w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym w zakresie metodyk i standardów identyfikacji, pomiaru, monitorowania, ograniczania poprzez limity, raportowania i kontroli ryzyka operacyjnego, a także wykonywanie pomiaru, monitorowanie i kontrolę poziomu ryzyka operacyjnego na bazie otrzymywanych danych, raportowanie dla potrzeb Komitetu RO, Zarządu Banku oraz Rady Nadzorczej w zakresie wskaźników KRI, wymogów kapitałowych oraz zdarzeń operacyjnych potencjalnych i rzeczywistych. 6. Stanowisko ds. kontroli instytucjonalnej (audytu wewnętrznego) realizujące zadania kontroli wewnętrznej instytucjonalnej w Banku, w zakresie kontroli i oceny prawidłowości procedur, procesów oraz jakości zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku. 7. Pozostałe komórki i jednostki organizacyjne realizujące cele i zadania określone we właściwych procedurach. 8. Komitet RO pełniący funkcję opiniodawczą w procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym. 9. Zarząd Banku - odpowiadający za całokształt zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku oraz podejmowanie decyzji strategicznych wpływających na poziom ryzyka operacyjnego obciążającego Bank. 10. Rada Nadzorcza sprawująca kontrolę jakości i adekwatności systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku, kontrolę działań audytu, zatwierdzająca strategię zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku oraz jej nowelizacje. Do pomiaru poziomu ryzyka operacyjnego w okresach kwartalnych Bank wykorzystuje wskaźniki KRI (kluczowe wskaźniki ryzyka), ustalone dla czynników określonych w Rekomendacji M, a ich katalog odzwierciedla najbardziej newralgiczne obszary funkcjonowania Banku. W okresach miesięcznych badane są dodatkowo kluczowe wskaźniki ryzyka oparte na istniejącej w Banku bazie strat, wyznaczanych dla kategorii zdarzeń, linii biznesowych oraz czynników ryzyka. W ramach systemu monitorowania rejestrowane są wszystkie zdarzenia operacyjne, tworząc tzw. bazę strat operacyjnych, które na bieżąco poddawane są analizie. Ponadto, zdarzenia charakteryzujące się niską częstotliwością, ale wysokimi stratami (powyżej 1% wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne) raportowane są niezwłocznie i bezpośrednio do Zarządu Banku. Na podstawie zdarzeń operacyjnych tworzony jest w okresach miesięcznych raport na temat strat operacyjnych. Zawiera on profil ryzyka operacyjnego, wysokość poniesionych strat w kilku przekrojach analitycznych oraz ich wpływ na wynik finansowy Banku, a także stopień wykorzystania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego. Ponadto, w okresach kwartalnych na podstawie odrębnego systemu sprawozdawczości wewnętrznej, tworzony jest raport na temat ryzyka operacyjnego, który zawiera wartości wskaźników KRI, dotyczących obszarów newralgicznych, w danym kwartale. W ramach systemu zabezpieczania i ograniczania ryzyka Bank stosuje system limitów wewnętrznych oraz podejmuje działania mające na celu zminimalizowanie poziomu występującego ryzyka operacyjnego. Limity dotyczą wskaźników KRI i za ich pomocą określany jest profil występującego ryzyka. Podejmowane działania mogą mieć charakter systemowy oraz bieżący. Działania systemowe polegają na tworzeniu odpowiednich rozwiązań organizacyjno-technicznych (procedury, organizacja, algorytmy postępowania) mających na celu ograniczanie i minimalizowanie skutków ryzyka. Natomiast działania bieżące dotyczą bezpośrednio zdarzeń operacyjnych i związane są z działaniami zapobiegawczymi. Wszystkie stosowane instrumenty zarządzania ryzykiem operacyjnym można podzielić na: ograniczające czynniki ryzyka, ograniczające poziom ryzyka i redukujące skutki ryzyka. Wybór konkretnych instrumentów zależy od skali i rodzaju zagrożenia, jak również kosztów ich ewentualnego zastosowania. Ponadto, Bank posiada szereg procedur, które w ujęciu systemowym w znacznym stopniu przyczyniają się do ograniczania rozmiarów występującego ryzyka, dotyczących takich obszarów, jak bezpieczeństwa informacji, ochrony danych osobowych, bezpieczeństwa systemów informatycznych, zarządzania kadrami, bezpieczeństwa i higieny pracy itp. Skuteczność procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym mierzona jest liczbą zanotowanych przekroczeń obowiązujących limitów Ryzyko płynności Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku odbywa się zgodnie z przepisami prawnymi i regulacjami nadzorczymi. Przyjęte zasady dotyczące zarządzania ryzykiem płynności są zgodne z Rekomendacją P dotyczącą systemu monitorowania płynności finansowej banków, z postanowieniami ustawy Prawo bankowe dotyczącymi płynności finansowej banku oraz Uchwałą Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności. Płynność finansową definiuje się jako zdolność do finansowania aktywów, terminowego wywiązywania się ze zobowiązań, jak również do pozyskiwania funduszy na finansowanie nieoczekiwanego wycofania depozytów. Zorganizowany i sformalizowany proces zarządzania ryzykiem płynności, którego głównym założeniem jest utrzymanie odpowiedniej pozycji płynności zgodnej z obecnym lub Strona 10 z 27

11 potencjalnym zapotrzebowaniem na środki ze strony klientów oraz nadzorczymi normami płynności Banku, dotyczy zarówno toku sezonowej działalności Banku, jak i innych rozmaitych dających się przewidzieć warunków. Celem priorytetowym zarządzania płynnością jest zabezpieczenie potrzeb płynnościowych Banku i jego klientów, a w następnej kolejności angażowanie nadwyżek środków w lokaty terminowe w banku zrzeszającym lub krótkoterminowe dłużne papiery wartościowe. Bank poprzez stabilne i bezpieczne zarządzanie ryzykiem płynności dąży jednocześnie do utrzymania równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności biznesowej a poziomem generowanego przez nią ryzyka. Bank zarządza ryzykiem płynności w sposób systemowy i bieżący odpowiednio poprzez szereg działań zmierzających do realizacji celu nadrzędnego oraz poprzez zorganizowany proces gromadzenia, udostępniania, analizy danych dotyczących identyfikacji przedmiotowego ryzyka i ograniczania jego rozmiarów. Polityka zarządzania ryzykiem płynności ma charakter całościowy i skonsolidowany, co oznacza uwzględnienie wszystkich istotnych dla Banku rodzajów ryzyka i zależności między nimi, jak i objęcie procesem zarządzania wszystkich jednostek organizacyjnych Banku. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem płynności uczestniczą: 1. Rada Nadzorcza, która sprawuje nadzór i kontrolę nad procesem zarządzania płynnością w Banku, w szczególności w zakresie zgodności polityki Banku co do podejmowania ryzyka płynności ze strategią i planem finansowym Banku oraz zatwierdza strategię zarządzania ryzykiem uwzględniającą profil i poziom ponoszonego ryzyka płynności i wielkość możliwego do zaakceptowania poziomu narażenia na ryzyko płynności. 2. Zarząd Banku, który: - odpowiada za opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych procedur w zakresie systemu zarządzania płynnością, - odpowiada za skuteczność zarządzania ryzykiem płynności i systemu kontroli wewnętrznej w zakresie zarządzania płynnością oraz za nadzór nad efektywnością tego systemu wprowadzając niezbędne korekty i udoskonalenia w razie zmiany poziomu ryzyka w działalności Banku, czynników otoczenia gospodarczego oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu zarządzania płynnością, - okresowo informuje Radę Nadzorczą w sprawie aktualnego i przewidywanego poziomu płynności, ze wskazaniem ewentualnych zagrożeń, - opracowuje strukturę organizacyjną Banku odpowiadającą profilowi działania, która będzie uwzględniała podział obowiązków i odpowiedzialności w zakresie zarządzania płynnością, - wprowadza jednolitą definicję płynności oraz zasady i procedury identyfikacji, pomiaru, redukcji i monitorowania ryzyka płynności, - zatwierdza limity ograniczające podejmowane ryzyko płynności, - dokonuje comiesięcznej oceny raportów z analizy ryzyka płynności, odnosząc uzyskane wielkości do ustalonych limitów, - organizuje system kontroli wewnętrznej w zakresie zarządzania ryzykiem płynności Banku i przestrzegania określonych limitów, - określa wymagania dotyczące planów awaryjnych i strategii awaryjnej na wypadek, gdyby rozwiązania standardowe stosowane w zarządzaniu płynnością okazały się bezskuteczne. 3. Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami Banku, który projektuje i monitoruje realizację polityki zarządzania aktywami i pasywami Banku i ryzykiem finansowym umożliwiające maksymalizację wyniku finansowego przy zachowaniu na właściwym poziomie płynności Banku. 4. Wydział ryzyk i analiz, który: - sporządza raporty dotyczące płynności finansowej, - monitoruje bieżącą ekspozycję Banku narażonej na ryzyko płynności, - monitoruje przestrzeganie ustalonych limitów ograniczających ryzyko płynności. Do pomiaru ryzyka płynności Bank wykorzystuje metodę analizy luki płynności, którą przeprowadza się na podstawie zestawienia zapadalności i wymagalności aktywów i pasywów oraz pozycji pozabilansowych powodujących prognozowany wpływ lub wypływy środków, ustalając w ten sposób luki niedopasowania w poszczególnych terminach oraz wskaźniki płynności dla poszczególnych horyzontów czasowych. Płynność Banku rozpatruje się w odniesieniu do następujących horyzontów czasowych: 1) płynność natychmiastowa w okresie najbliższego dnia, 2) płynność bieżąca w okresie do 7 dni, 3) płynność krótkoterminowa w okresie kolejnych 30 dni, 4) płynność średniookresowa w okresie powyżej 1 miesiąca do 12 miesięcy, 5) płynność długookresowa w okresie powyżej 12 miesięcy. W ramach pomiaru ryzyka płynności Bank dokonuje oceny jakości źródeł finansowania polegającej na: określeniu stabilności bazy depozytowej i wyznaczeniu wielkości osadu na rachunkach bieżących i terminowych Strona 11 z 27

12 na podstawie oceny historycznych danych dotyczących zachowań klientów, badaniu zrywalności depozytów, krótkoterminowym prognozowaniu wartości depozytów niestabilnych oraz badaniu struktury pasywów. W ramach systemu monitorowania w każdym dniu roboczym sporządzany jest raport płynności natychmiastowej, zawierający pozycje, które mają wpływ na zachowanie bieżącej płynności w perspektywie najbliższego dnia roboczego. Ponadto, zgodnie z wymogami w tym zakresie (Uchwałą Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności), Bank dokonuje codziennej kalkulacji nadzorczych miar płynności i dotychczas nie zanotował ich przekroczenia. Obecnie Bank dokonuje obliczeń norm płynności dla banków o sumie bilansowej powyżej 200 mln zł, z uwagi na fakt spełnienia przez Bank przesłanek powodujących zaliczenie go do tej grupy. Dotychczasowa obserwacja poziomu ich kształtowania pozwala stwierdzić, że sytuacja w zakresie płynności jest stabilna. W okresach miesięcznych sporządzany jest raport na temat poziomu ryzyka płynności, zawierający wskaźniki i wielkości z obszaru ryzyka płynności, które stanowią podstawę do podejmowania stosownych decyzji w zakresie projektowania docelowego akceptowanego poziomu ryzyka, którego przedmiotem jest min.: ocena struktury aktywów, ocena stabilności bazy depozytowej, ocena struktury pasywów, ocena wpływu zobowiązań pozabilansowych, analiza prognozy wpływów i wypływów na podstawie zestawienia luki płynności, analiza i ocena zarządzania płynnością natychmiastową, bieżącą, krótko-, średnio-, długoterminową, analiza scenariuszy sytuacji awaryjnej, analiza testów warunków skrajnych, analiza kształtowania nadzorczych norm płynności, analiza współczynnika wypłacalności oraz analiza stopnia wykorzystania obowiązujących limitów wewnętrznych. Badane i analizowane wielkości oraz wskaźniki zawierają w swojej konstrukcji pozycje bilansowe i pozabilansowe wpływające w sposób znaczący na poziom płynności Banku, a uzyskane na ich podstawie informacje przedstawiają w sposób przejrzysty i syntetyczny rodzaje oraz wielkości ryzyka płynności w działalności Banku. W ramach systemu zabezpieczania i ograniczania ryzyka płynności Bank stosuje tzw. siatkę limitów wewnętrznych oraz instrumenty regulowania płynności, których zadaniem jest utrzymanie limitowanych wartości w wyznaczonych granicach, zapewniając tym samym zachowanie przez Bank płynności finansowej. Stosowany katalog limitów jest dość obszerny, natomiast wykorzystywane w Banku instrumenty regulowania płynności to: 1) środki własne na rachunku bieżącym w banku zrzeszającym, 2) lokaty w Banku Zrzeszającym, 3) łatwo zbywalne papiery wartościowe, 4) kredyt w rachunku bieżącym, 5) gotówka w kasach Banku, 6) środki zgromadzone na rachunkach walutowych nostro w Banku Zrzeszającym. Dodatkowo, Bank posiada awaryjne plany pozyskiwania środków na wypadek przejściowej utraty płynności oraz scenariusze działań na wypadek wystąpienia określonych rodzajów zagrożeń lub sytuacji kryzysowych skutkujących zachwianiem płynności. Skuteczność procesu zarządzania ryzykiem płynności mierzona jest liczbą zanotowanych przekroczeń obowiązujących limitów oraz liczbą zaistniałych sytuacji kryzysowych w zakresie płynności. Dotychczasowa analiza poziomu i profilu występującego w Banku ryzyka płynności przy uwzględnieniu trendów, sezonowości jak i charakteru oraz skali prowadzonej działalności Banku wskazuje na brak zagrożeń dla utrzymania płynności Ryzyko stopy procentowej Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej w Banku odbywa się zgodnie z Rekomendacją G, dotyczącą zarządzania ryzykiem stopy procentowej w bankach. Ryzyko stopy procentowej definiowane jest jako ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego Banku oraz jego kapitału na niekorzystny wpływ zmian stóp procentowych. Celem procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest takie kształtowanie struktury bilansu Banku oraz pozycji pozabilansowych, aby realizowane były cele strategiczne, w tym maksymalizacja wartości rynkowej kapitału, przy jednoczesnym utrzymaniu ekspozycji narażonej na ryzyko stopy procentowej na poziomie zgodnym z przyjętą strategią zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Do tego celu Bank nie wykorzystuje instrumentów pochodnych, a jedynie podejmuje działania mające docelowo zminimalizować wrażliwość wyniku odsetkowego na zmiany rynkowych stóp procentowych (kształtowanie struktury bilansu) oraz zapewnić marżę odsetkową określoną w planach finansowych Banku, przy uwzględnieniu sytuacji panującej na rynku usług finansowych. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej uczestniczą: 1. Rada Nadzorcza Banku, która: Strona 12 z 27

13 - zatwierdza strategię Banku obejmującą m.in. profil działalności, wielkość możliwego do zaakceptowania ryzyka, w tym ryzyka stopy procentowej, - sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze strategią i planem finansowym Banku, - nadzoruje skuteczność procesu zarządzania bankiem, biorąc pod uwagę efektywność funkcjonowania i adekwatność struktury systemu zarządzania ryzykiem stopy procentowej, - nadzoruje, czy Zarząd Banku przydzielił adekwatne środki techniczne, specjalistyczną kadrę i inne niezbędne środki do efektywnego zarządzania ryzykiem. 2. Zarząd Banku, który: - nadzoruje realizację polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej, - nadzoruje i okresowo ocenia adekwatność systemu zarządzania ryzykiem stopy procentowej w kontekście założonych celów strategicznych i finansowych, - odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem oraz nadzoruje jego efektywność, wprowadzając w razie zmiany poziomu ryzyka w działalności Banku lub czynników otoczenia gospodarczego, niezbędne korekty i udoskonalenia, - projektuje i zatwierdza struktury organizacyjne systemu zarządzania ryzykiem stopy procentowej, - nadzoruje ekspozycję Banku narażonej na ryzyko stopy procentowej, - zatwierdza metody i techniki zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz dokonuje okresowych przeglądów i ocen przyjmowanych w tych metodach założeń oraz adekwatności limitów wewnętrznych, - zatwierdza rodzaje i wysokość limitów wewnętrznych na dopuszczalną ekspozycję Banku narażonej na ryzyko stopy procentowej, jak również odpowiada za efektywny mechanizm ich monitorowania, w tym powiadamiania o przekroczeniach limitów, - odpowiada za sprawne funkcjonowanie systemów identyfikacji, monitorowania i sprawozdawania na temat ryzyka, - przedkłada Radzie Nadzorczej okresowe informacje, przedstawiające w syntetyczny sposób rodzaje i wielkość ryzyka stopy procentowej, na jakie narażony jest Bank. 3. Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami, który: - inicjuje i przedkłada Zarządowi Banku do akceptacji zasady polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej w ramach zarządzania aktywami i pasywami, - opiniuje i rekomenduje Zarządowi Banku metody i techniki zarządzania ryzykiem stopy procentowej w Banku, - opiniuje i rekomenduje Zarządowi Banku limity wewnętrzne na dopuszczalną ekspozycję Banku na ryzyko stopy procentowej, biorąc pod uwagę przyjętą politykę zarządzania stopą procentową oraz plany finansowe, - dokonuje okresowej oceny rozmiarów ryzyka stopy procentowej na jakie narażony jest Bank, w tym zgodności z przyjętą polityką zarządzania ryzykiem oraz przyjętymi limitami wewnętrznymi, - rekomenduje określone działania w zakresie poziomu kształtowania się ryzyka stopy procentowej, w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych norm ostrożnościowych. 4. Wydział ryzyk i analiz, który: - sporządza raporty dotyczące stopy procentowej, - monitoruje bieżącą ekspozycję Banku narażonej na ryzyko stopy procentowej, - monitoruje przestrzeganie ustalonych limitów ograniczających ryzyko stopy procentowej. Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę wyniku finansowego, badającą w szczególności wpływ zmiany stóp procentowych na wynik odsetkowy netto. Instrumentami wykorzystywanymi do pomiaru ryzyka stopy procentowej w Banku są analiza luki stopy procentowej oraz metoda symulacji dochodu netto, służące do oceny wrażliwości wyniku odsetkowego Banku na zmiany stóp procentowych. Badając wpływ zmian stóp procentowych na wynik finansowy Bank uwzględnia aktualnie prowadzoną oraz planowaną działalność. W ramach systemu monitorowania ryzyka stopy procentowej Bank bada: ryzyko przeszacowania, ryzyko bazowe, ryzyko krzywej dochodowości i ryzyko opcji. W ramach systemu raportowania Bank bada rozmiary poszczególnych rodzajów ryzyka stopy procentowej oraz przeprowadza testy warunków skrajnych w okresach miesięcznych. W ramach systemu zabezpieczania i ograniczania ryzyka stopy procentowej Bank stosuje system limitów wewnętrznych oraz podejmuje działania, których celem jest minimalizowanie poziomu występującego ryzyka stopy procentowej. Bank stosuje limity na: ryzyko przeszacowania, ryzyko bazowe, ryzyko krzywej dochodowości, wskaźnik ROE, wynik finansowy netto, wynik odsetkowy, marżę odsetkową, wskaźnik niedopasowania w okresach: do 6 miesięcy, do 1 roku, do 3 lat, powyżej 3 lat. W procesie monitorowania i raportowania Bank ustala stopień wykorzystania obowiązujących limitów, a w przypadku ich przekroczenia lub groźby przekroczenia, podejmuje działania adekwatne do skali i rodzaju występującego zagrożenia. Działania te polegają w szczególności na: Strona 13 z 27

14 1) sterowaniu strukturą aktywów, pasywów oraz pozycji pozabilansowych wrażliwych na zmianę stóp procentowych w zależności od rozmiarów ryzyka stopy procentowej, w zakresie: - charakteru stosowanych stóp procentowych, - ich poziomu elastyczności, - stóp referencyjnych, - okresów przeszacowania. 2) intensyfikacji sprzedaży produktów o pożądanych parametrach, wymienionych w pkt. 1, 3) kształtowaniu polityki i poziomu stóp procentowych w zależności od uwarunkowań rynkowych i konkurencji, 4) utrzymywaniu relatywnie niewielkiej globalnej luki niedopasowania w okresie do 6 miesięcy w celu minimalizowania skutków wahań koniunkturalnych, 5) prowadzeniu optymalnej polityki inwestowania nadwyżek pieniężnych z uwzględnieniem potrzeb płynnościowych Banku. Skuteczność procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej mierzona jest stopniem wykonania planów finansowych w zakresie wyniku odsetkowego Ryzyko braku zgodności Zarządzanie ryzykiem braku zgodności w Banku odbywa się zgodnie z Uchwałą Nr 258/2011 KNF z dnia 4 października 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku. Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako nieprzestrzeganie przepisów prawa oraz obowiązujących w Banku regulacji wewnętrznych skutkujące poniesieniem przez Bank sankcji prawnych lub strat materialnych i niematerialnych. Proces zarządzania ryzykiem braku zgodności swoim przedmiotem obejmuje: 1) zgodność aktów normatywnych Banku z regulacjami zewnętrznymi i wewnętrznymi, 2) przestrzeganie przez pracowników Banku przepisów prawa oraz regulacji wewnętrznych, 3) przestrzeganie przepisów dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, 4) zapewnienie ochrony danych osobowych i innych istotnych danych przechowywanych w Banku, 5) przestrzeganie przez pracowników ustalonych przez Bank standardów etycznych. Celem bezpośrednim zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku jest ograniczenie strat finansowych i niefinansowych, spowodowanych brakiem zgodności przepisów wewnętrznych Banku z regulacjami zewnętrznymi, nieprzestrzeganiem wewnętrznych regulacji bankowych oraz standardów postępowania przyjętych przez Bank. Celem pośrednim jest ograniczanie występowania ryzyka prawnego oraz ryzyka operacyjnego, stanowiących źródło ryzyka braku zgodności, a także budowanie korzystnego wizerunku Banku jako instytucji przestrzegającej przepisów i przyjętych standardów postępowania. Bezpośrednio w procesie zarządzania ryzykiem braku zgodności uczestniczą: 1. Zarząd Banku sprawujący główną funkcję zarządczą w procesie zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku. Bezpośredni nadzór nad zarządzaniem ryzykiem braku zgodności sprawuje Członek Zarządu Banku. 2. Komitet Ryzyka Operacyjnego zajmujący się opiniowaniem zagadnień związanych z ryzykiem braku zgodności. 3. Zespół ds. zarządzania ryzykiem braku zgodności, sporządzający raporty ryzyka braku zgodności. 4. Kierownicy jednostek/komórek organizacyjnych pełniący kontrolę funkcjonalną, 5. Wszyscy pracownicy Banku odpowiedzialni za przestrzeganie obowiązujących procedur prawnych, sprawując kontrolę bieżącą na zajmowanym stanowisku pracy, 6. Stanowisko ds. kontroli instytucjonalnej (audytu wewnętrznego). W cyklach kwartalnych, w oparciu o analizę poniesionych kosztów z tytułu ryzyka braku zgodności, wyznaczany jest profil tego ryzyka. Na podstawie powyższych informacji sporządzany jest raport na temat narażenia Banku na ryzyko braku zgodności. Niezależnie od powyższych działań materializacja ryzyka braku zgodności ma odzwierciedlenie w systemie zarządzania ryzykiem operacyjnym, gdzie ujmowane są również skutki zdarzeń operacyjnych związanych z brakiem zgodności. Bank w ramach działań zabezpieczających i ograniczających rozmiary ryzyka braku zgodności podejmuje działania adekwatne do skali zagrożenia, a w szczególności: Bieżący monitoring zmian legislacyjnych. Szkolenia pracowników. Współpraca z dostawcami systemów informatycznych. Bieżąca aktualizacja regulacji wewnętrznych w Banku. Strona 14 z 27

15 Kontrola przestrzegania wewnętrznych regulacji Banku. Tworzenie adekwatnych, spójnych wewnętrznie procedur. Zapewnienie pracownikom łatwego dostępu do służb prawnych. Tworzenie adekwatnego systemu zabezpieczeń prawnych umów zawieranych przez Bank. Zapewnienie pracownikom łatwego dostępu do służb prawnych, tworzenie adekwatnego systemu zabezpieczeń prawnych umów zawieranych przez Bank. Skuteczność procesu zarządzania ryzykiem braku zgodności mierzona jest zmianami zachodzącymi w profilu i wielkości skutków finansowych ryzyka braku zgodności. III. Fundusze własne W banku składnikami funduszy własnych są: 1. Fundusz udziałowy - fundusz tworzony z wpłat zadeklarowanych przez członków Banku. Powstaje z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej, innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Wykorzystuje się go na wycofane udziały przez członków spółdzielni oraz pokrycie straty bilansowej, jeżeli wartość funduszu zasobowego jest niewystarczająca. 2. Fundusz zasobowy - fundusz, który powstaje z wpłat wpisowego, części nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego), darowizn, spadków, zapisów dokonanych na rzecz Banku oraz innych źródeł. Nie podlega podziałowi między członków, a w chwili likwidacji Banku jest przeznaczony na cele Banku lub społeczne. Jest, obok funduszu udziałowego, podstawowym źródłem finansowania Banku. 3. Fundusz ogólnego ryzyka fundusz, który tworzy się z odpisów z rocznego zysku na niezidentyfikowane ryzyka działalności bankowe. 4. Fundusz z aktualizacji wyceny fundusz powstały wskutek przeszacowania wartości środków trwałych oraz instrumentów kapitałowych (akcje BPS S.A.). 5. Zobowiązania podporządkowane pożyczka zaciągnięta w BPS S.A. Wyszczególnienie Stan na r. (tys. zł) Fundusz udziałowy wpłacony Fundusz zasobowy Fundusz ogólnego ryzyka 405 Fundusze podstawowe Wartości niematerialne i prawne 97 Razem pomniejszenia funduszy podstawowych 97 Zobowiązania podporządkowane Fundusz z aktualizacji wyceny środków trwałych 234 Fundusz z aktualizacji instrumentów kapitałowych 160 Razem fundusze uzupełniające Fundusze własne Źródło: Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie Strona 15 z 27

16 IV. Wymogi kapitałowe Do ustalania adekwatności kapitałowej od dnia roku Bank stosuje metodę opartą na minimalnym wymogu kapitałowym, przyjmując za punkt wyjścia regulacyjny wymóg kapitałowy (8%). Zgodnie z tą metodą Bank wyznacza dodatkowe wymogi kapitałowe na ryzyka nie w pełni pokryte przez regulacyjny wymóg kapitałowy oraz ryzyka nie ujęte w tych wymogach. Ryzyka, na które Bank wyznacza dodatkowe wymogi kapitałowe, to: kredytowe, walutowe i operacyjne. Ryzyka zidentyfikowane przez Bank, nie ujęte w regulacyjnych wymogach kapitałowych, w stosunku do których dokonywane jest szacowanie kapitału wewnętrznego to: 1) ryzyko koncentracji (dużych zaangażowań, branżowej, przyjętych form zabezpieczeń, zaangażowań w jednorodny instrument finansowy i geograficznej), 2) ryzyko stopy procentowej (przeszacowania, bazowe, opcji klienta i krzywej dochodowości), 3) ryzyko płynności, 4) ryzyko wyniku finansowego, 5) ryzyko kapitałowe, 6) ryzyko cyklu gospodarczego, 7) ryzyko strategiczne, 8) ryzyko utraty reputacji, 9) ryzyko transferowe, 10) ryzyko rezydualne, 11) ryzyko modeli. Na dzień r. regulacyjne wymogi kapitałowe (w tys. zł) z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka przedstawiały się następująco: Ryzyko kredytowe, w tym: ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych 0 - ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organów adm. i podmiotów nieprowadzących działal. gosp ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec wielostronnych banków rozwoju 0 - ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organizacji międzynarodowych 0 - ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec instytucji ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne ekspozycje lub ekspozycje warunkowe zabezpieczone na nieruchomościach ekspozycje przeterminowane ekspozycje należące do nadzorczych kategorii wysokiego ryzyka 0 - ekspozycje z tytułu obligacji zabezpieczonych 0 - pozycje sekurytyzacyjne 0 - ekspozycje krótkoterminowe wobec banków i przedsiębiorców 0 - ekspozycje z tytułu jednostek uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania 0 - inne ekspozycje 916 Wymogi kapitałowe z tytułu: 0 - ryzyka rynkowego (walutowego) 0 - ryzyka rozliczenia dostawy oraz ryzyka kredytowego kontrahenta 0 - przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań 0 - przekroczenia progu koncentracji kapitałowej 0 Ryzyko operacyjne Źródło: Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie Strona 16 z 27