MAREK GRZEGORZ NOWAK

Transkrypt

1 MAREK GRZEGORZ NOWAK BEZPIECZEŃSTWO ŻYCIA I ZDROWIA JEST NAJWAŻNIEJSZE P r o g r a m a u t o r s k i n a u c z a n i a E D U K A C J I D L A B E Z P I E C Z E Ń S T W A w Zespole Szkół Komunikacji im. Hipolita Cegielskiego w Poznaniu Poznań 2014

2 SPIS TREŚCI: Trochę wstępu...s. 3 Charakterystyka autorskiego programu...s. 5 Powiązanie IV etapu edukacyjnego z III etapem edukacyjnym na poziomie podstawowym - wymagania ogólne i szczegółowe...s. 7 Treści nauczania EDB w szkole ponadgimnazjalnej oraz metody, formy nauczania i środki dydaktyczne...s. 10 Podział jednostek lekcyjnych tematy...s. 11 Wiedza i osiągnięcia uczniów...s. 16 System oceniania i wymagania zaliczeniowe...s. 18 Pomoce dydaktyczne ułatwiające realizację autorskiego programu nauczania...s. 23

3 Trochę wstępu Na bezpieczeństwo życia i zdrowia każdego człowieka wpływ ma wiele czynników. Począwszy od zagrożeń życia codziennego, na które ludzie nie mają wpływu, ale też tych zagrożeń życia codziennego, które wywoływane są działalnością człowieka, poprzez zagrożenia naturalne i związane z chorobami cywilizacyjnymi, a skończywszy na zagrożeniach płynących z konfliktów zbrojnych i wojen. W znaczeniu ogólnospołecznym bezpieczeństwo sprowadza się do zaspokojenia potrzeb fizycznego istnienia i przetrwania, zapewnienia godziwej egzystencji, stabilności i rozwoju społecznego oraz ochrony poziomu i jakości życia, a także tożsamości i pewności stabilnego rozwoju społecznocywilizacyjnego Potrzeby bezpieczeństwa osobistego, społecznego, ekonomicznego i politycznego stają coraz bardziej pożądanym towarem. Rozwija się inżynieria bezpieczeństwa technicznego i inżynieria bezpieczeństwa cywilnego. Inżynieria bezpieczeństwa technicznego ma na celu zaprojektowanie, zbudowanie, eksploatowanie i likwidowanie obiektów technicznych z myślą o zminimalizowaniu możliwości i rozmiaru ich negatywnego oddziaływania na otoczenie. Natomiast celem inżynierii bezpieczeństwa cywilnego jest zapobieganie, prognozowanie, usuwanie oraz racjonalne minimalizowanie szkód wywołanych przez działalność społeczno-cywilizacyjną człowieka oraz naturalne zjawiska przyrodnicze. Bezpieczeństwo indywidualne i zbiorowe, staje się dobrem coraz bardziej pożądanym. Jego zapewnienie jest fundamentalną powinnością państwa. Świadomość indywidualna i społeczna w tej dziedzinie jest coraz większa, a świat oczekuje rozwiązań systemowych. Problematyka ta jest zatem koniecznością w rzeczywistości, w której różnego rodzaju zagrożenia stają się codziennością. Każdy dzień przynosi wiele zdarzeń związanych z ludzkim bezpieczeństwem. Media informują o lokalnych konfliktach zbrojnych, w których ginie niewinna ludność cywilna, niszczone są urządzenia użyteczności publicznej, ostrzeliwane są samoloty cywilne, realizowane są ataki terrorystyczne, pijani kierowcy zabijają innych użytkowników polskich dróg i ulic Celem przedmiotu Edukacja dla bezpieczeństwa jest wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do racjonalnych i skutecznych zachowań w przypadku wystąpienia zagrożeń indywidualnych i zbiorowych; kształcenie umiejętności planowania i programowania działań życia codziennego w zakresie bezpieczeństwa. Dlatego niniejszy autorski program nauczania edukacji dla bezpieczeństwa ukierunkowany został na te działania, które uczniom są najbliższe, czyli te które mogą stanowić zagrożenie w ich miejscu zamieszkania. Jednocześnie przewiduje zwracanie uwagi na występujące niejednoznaczności w treści przepisów prawnych np. art. 5 traktatu północnoatlantyckiego, który mówi, że atak na którekolwiek z państw członkowskich będzie uznany za atak na wszystkie. Ale przecież to nie oznacza, że chodzi o pomoc militarną. Mają uczyć się tego co realne, co może nastąpić, w czym mogą bezpośrednio uczestniczyć tu i teraz lub w najbliższym czasie, a nie tego z czym nie będą mieli do czynienia, czyli np. jak działają systemy naprowadzania rakiet, nawet gdyby było niebezpieczeństwo wybuchu wojny. W autorskim programie nauczania uwzględniono najnowsze standardy dotyczące podstawowych zabiegów resuscytacji, postępowania w urazach, edukacji i etyki, które zostały ogłoszone 10 grudnia 2010 roku w Krakowie na sympozjum zorganizowanym przez Europejską Radę Resuscytacji i przez ostatnie lata modyfikowane. Szczególnie położony został nacisk na zagadnienia etyczne i prawne związane z udzielaniem pierwszej pomocy. Człowiek, któremu przeszczepił serce prof. Religa, kilka lat później dokonał zabójstwa, ale to nie oznacza, że nie miało być tego przeszczepu. Inny etyczny problem dotyczy tego, czy dobijać jeńców czy też nie. Natomiast aspekt prawny, to chociażby przepisy kodeksu postępowania karnego, które stwierdzają, że każdy kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ma obowiązek zawiadomienia prokuratora lub policji o tym fakcie. Jest to zgodne z art , który brzmi następująco: Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuraturę lub policję(...).

4 Dlatego mottem związanym z realizacją autorskiego programu nauczania jest zwrócenie uwagi młodzieży na zasadę jaką kierują się członkowie Grupy Interwencyjnej Commando Rescue Team, a która brzmi następująco: Przyjdzie taki dzień (może wcześniej niż myślisz), kiedy będziesz trzymał w swoim ręku ludzkie życie od tego co zrobisz zależeć będzie życie wielu osób poszkodowanego, jego rodziny, świadków zdarzenia być może również Twoje. W programie uwzględniono też analizę różnych przepisów prawnych takich jak Kodeks karny, Kodeks cywilny, ustawę z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013 r., poz. 757, tekst jednolity), ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z późn. zm.), ustawę z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, tekst jednolity), ustawę z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590, z późn. zm.). Ponadto ustawy odnoszące się do rodzaju i skali zagrożeń tj. ustawy o stanach nadzwyczajnych: ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, z późn. zm), ustawa z 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 113, poz. 985), ustawa z 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym (Dz. U. z 2002 r. Nr 156, poz. 1301) Koniecznie należy przekonać uczniów do ważności przedmiotu. Aby uczniowie nie bali się nauczyciela, mieli do niego pełne zaufanie Aby zrozumieli, że w bezpieczeństwie osoby wydające polecenia, to osoby mające wiedzę i należy te polecenia wykonywać, a nie dyskutować, nie zastanawiać się dlaczego tak a nie inaczej należy postąpić. Na co dzień mamy bowiem relacje telewizyjne z których jasno wynika, że w przypadku np. powodzi mimo, iż służby proszą mieszkańców o opuszczenie domów, to oni tego nie czynią, a pół godziny później trzeba angażować dodatkowe siły i środki na pomoc dla mieszkańców, bo woda zalewa i grozi utopieniem się ludzi. Należy uświadomić uczniów, że zdarzają się sytuacje, w których staną przed problemem, którego sami nie będą w stanie rozwiązać. Że bywają też takie sytuacje, że z problemem boryka się ktoś nam bliski, a my mimo szczerych chęci nie mamy pojęcia, jak mu pomóc. Ale też sytuacje będące wstydliwe dla samych osób pokrzywdzonych, dotyczące chociażby bycia ofiarą przemocy w rodzinie? I wtedy nauczyciela powinna cechować odpowiedzialność za swoich uczniów i takie postępowanie, by stanowił dla nich wzór do naśladowania. Dlatego program zakłada, że nauczyciel podczas lekcji powie, że pomoże, że wskaże instytucję do której trzeba się udać, że np. wsparcie można uzyskać w Ogólnopolskim Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia. Potrzebne wskazówki dostępne są również poprzez stronę internetową www. niebieskalinia.pl. Ogrom materiału, który okazuje się bardzo ważny i trudno go pominąć sprawia, że autorski program nauczania zakłada także przeprowadzenie dla chętnych uczniów dodatkowych zajęć w wymiarze dwóch godzin tygodniowo przez cały rok szkolny. Koniecznie też należy wykorzystać każdą sytuację tzw. zastępstw. Godziny te pozwolą na utrwalenie, powtórzenie i uzupełnienie wiadomości oraz na dodatkowe przećwiczenie już zdobytych praktycznych umiejętności. W realizacji autorskiego programu nauczania Bezpieczeństwo życia i zdrowia jest najważniejsze wykorzystane zostaną zasoby ludzkie i materiałowe Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa w Poznaniu, dotyczące bezpieczeństwa narodowego, bezpieczeństwa wewnętrznego i bezpieczeństwa zdrowotnego. Uczeń powinien potrafić rozwiązywać problemy związane z zagadnieniami bezpieczeństwa, nauczyć się kierowania małymi zespołami ludzi w sytuacji zagrożenia, nawet wtedy, gdy informacje są niekompletne. Powinien znać metody zapobiegania, przeciwdziałania i przygotowania się do występowania zdarzeń niekorzystnych dla niego i najbliższego otoczenia. -4-

5 Charakterystyka autorskiego programu Rok szkolny składa się z około 40 tygodni. Po odjęciu 5 tygodni związanych z feriami zimowymi, przerwami świątecznymi, egzaminami maturalnymi i innymi dniami wolnymi można przyjąć, że nauczyciel będzie miał do dyspozycji od 34 do 35 godzin lekcyjnych w roku szkolnym. Nauczyciel obowiązkowo ma do zrealizowania 30 godzin dydaktycznych. Uwzględniając nawet materiał realizowany na III etapie edukacyjnym, trzeba jasno stwierdzić, że godzin na realizację tak ważnego przedmiotu jak edukacja dla bezpieczeństwa jest stanowczo za mało. Aby zatem móc w pełni zrealizować podstawę programową IV etapu edukacyjnego, niniejszy autorski program zakłada odwoływanie się do wiedzy uczniów zdobytej w szkole gimnazjalnej, a to oznacza, że praca na lekcji musi być bardzo zdyscyplinowana, a uczniowie zawsze przygotowani merytorycznie. Pomocą w realizacji programu nauczania jest istniejące już wyposażenie szkoły w niezbędne środki dydaktyczne, które systematycznie będą uzupełniane i modernizowane. Prezentowany autorski program nauczania EDB ukierunkowany jest przede wszystkim na realizację misji szkoły, którą są słowa jej Patrona dr Hipolita Cegielskiego, który 18 lutego 1865 roku na walnym zebraniu Towarzystwa Pomocy Naukowej powiedział: Chcemy wspólnemi siłami wychowywać młodzież wzorową i jakoby modelową na pożytek kraju, a chcemy ją mieć wzorową w moralności, w cnotach publicznych i prywatnych, w naukach i umiejętnościach, w urzędach i zawodach prywatnych, w rolnictwie zarówno jak w przemyśle, chcemy więc z niej mieć obywateli prawych, światłych pracowitych i krajowi pod każdym względem pożytecznych. W zasadzie nic dodać, nic ująć, chyba że następujące stwierdzenie chcemy młodzieży mającej świadomość swojego bezpieczeństwa, bo życie i zdrowie człowieka jest najważniejsze. Podstawą prawną na której został oparty mój autorski program nauczania są następujące rozporządzenia: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U r. poz. 977 z późn. zm.) 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie sposobu realizacji edukacji dla bezpieczeństwa (Dz. U r. nr 139, poz. 1131) 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. Nr 89, poz. 730). 4. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dn. 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych. (Dz. U. nr 83 z 2007r. poz. 562 z późn. zm.) 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 kwietnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (D.U z poz. 520) Ponadto program nauczania EDB uwzględnia następujące wewnątrzszkolne szkolne przepisy: Plan pracy szkoły, Procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacją, Instrukcję postępowania na wypadek pożaru, Regulamin wewnątrzszkolnego oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w ZSK im. H. Cegielskiego w Poznaniu, Statut szkoły, Szkolny program profilaktyki, który ma na celu wspieranie osobowego rozwoju uczniów jako najważniejszego czynnika chroniącego przed podejmowaniem zachowań ryzyka oraz minimalizacja oddziaływania czynników ryzyka. Dlatego w programie uwzględniono m.in. takie cele szczegółowe jak: kształtowanie pozytywnych relacji między uczniami, umiejętność rozwiązywania konfliktów, wzmacnianie poczucia wartości i wdrażania do poszanowania wartości i norm moralnych, przeciwdziałanie agresji i uzależnieniom oraz propagowanie zdrowego stylu życia. Program wychowawczy Zespołu Szkół Komunikacji im. Hipolita Cegielskiego w Poznaniu. Tu przede wszystkim uwzględniono w programie EDB jeden z celów szczegółowych programu wycho-

6 wawczego, jakim jest kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych oraz dokonywane wybory moralne, rozbudzanie postawy tolerancji dla różnych odmienności, co przecież jest bardzo ważne chociażby w udzielaniu pierwszej pomocy. Ponadto materiałem wyjściowym niniejszego programu nauczania są informacje zaczerpnięte z istniejących już programów nauczania, które autor realizował w poprzednich latach: 1. Henryk Śnieżek Program nauczania Edukacji dla bezpieczeństwa w szkole ponadgimnazjalnej, Żak Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej 2. Anna Nowak-Kowal Edukacja dla bezpieczeństwa. Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych. Seria: odkrywamy na nowo. Operon Wydawnictwo Pedagogiczne 3. Jarosław Słoma Żyję i działam bezpiecznie. Program nauczania edukacji dla bezpieczeństwa w szkołach ponadgimnazjalnych. Wydawnictwo Nowa Era 4. Barbara Boniek, Barbara Wojtaś Edukacja dla bezpieczeństwa. Program nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych. Seria: Ciekawi świata. Operon Wydawnictwo Pedagogiczne 5. Bogusława Breitkopf Program nauczania Po prostu Edb. Edukacja dla bezpieczeństwa. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne 6. Mieczysław Borowiecki, Zbigniew Pytasz, Edward Rygała Bez paniki! Program do edukacji dla bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych. Wydawnictwo Szkolne PWN 7. Andrzej Kaczmarek, Stanisław Tomaszkiewicz Program nauczania edukacji dla bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych zgodny z nową podstawą programową. Wydawnictwo EMPi² Podstawa programowa nauczania edukacji dla bezpieczeństwa przewiduje 6 rozdziałówmodułów, które są podstawą podziału niniejszego autorskiego programu nauczania. Oto one: I. System obronności Rzeczypospolitej Polskiej. Powinności obronne władz samorządowych, instytucji i obywateli. II. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej III. Ochrona ludności i obrona cywilna IV. Zagrożenia czasu pokoju, ich źródła, przeciwdziałanie ich powstawaniu, zasady postępowania w przypadku ich wystąpienia i po ich ustąpieniu V. Zagrożenia występujące podczas wojny VI. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach (Zachowanie ratownika) Wszędzie tam, gdzie to tylko będzie możliwe tematyka lekcji realizowana będzie przez działania praktyczne również te, które można przedstawić na podstawie materiału filmowego np. z ćwiczeń katastrofy kolejowej, udzielania pierwszej pomocy. Uczeń z oglądanego materiału filmowego musi zrobić notatkę napisać główne tezy filmu. Praktyczne podejście, to także zapraszanie do szkoły, na lekcje przedstawicieli różnych służb dbających o bezpieczeństwo lub odbycie takich zajęć lekcyjnych na ich terenie. Mając jednak świadomość, że nie wszyscy uczniowie mogą uczestniczyć w takich spotkaniach, należy tak dobierać uczestników, aby w grupie byli przedstawiciele różnych klas, a na nich będzie spoczywał obowiązek przekazania najważniejszych informacji pozostałym uczniom. Koniecznie na lekcjach pojawiać się musi szkolna pielęgniarka, która powie chociażby o prawnym obowiązku badań i szczepień profilaktycznych. Innowacją autorskiego programu nauczania jest rozszerzenie zagadnień prawnych związanych z pewnymi stanami, jakie wynikają z przepisów prawa karnego i prawa cywilnego, a mianowicie chodzi o takie pojęcia jak obrona konieczna, stan wyższej konieczności, działanie w granicach uprawnień i obowiązku prawnego, błąd czy choroba psychiczna. Ponadto program uwzględnia analizowanie codziennych sytuacji zagrażających bezpieczeństwu, tych dalszych i tych bliższych, czyli wypadki drogowe, gwałtowne ulewy i burze, lokalne konflikty zbrojne i wojny, zagrożenia epidemiologiczne, ekologiczne, choroby psychiczne, wirus Ebolaepidemia gorączki krwotocznej, dopalacze. Program zakłada, że uczeń musi mieć świadomość tego, co tu i teraz może być niebezpieczne, a jednocześnie mieć świadomość niebezpieczeństwa w przyszłości, i tego, które znamy i tego którego jeszcze nie znamy. Uczeń musi mieć świadomość potrzeby mądrej interwencji wszędzie tam, gdzie ta interwencja jest potrzebna

7 Powiązanie IV etapu edukacyjnego z III etapem edukacyjnym na poziomie podstawowym - wymagania ogólne i szczegółowe Program nauczania ukierunkowany jest na przedstawianie zagadnień w sposób praktyczny zakładając, że podstawy teoretyczne wielu zagadnień zostały poznane na lekcjach edukacji dla bezpieczeństwa w szkole gimnazjalnej. Stąd powiązanie celów kształcenia i wymagań szczegółowych w szkole ponadgimnazjalnej z celami kształcenia i wymaganiami szczegółowymi w szkole gimnazjalnej. Cele kształcenia wymagania ogólne w szkole ponadgimnazjalnej I. Znajomość struktury obronności państwa. Uczeń rozróżnia struktury obronności państwa, rozumie ich rolę oraz zna formy spełniania powinności obronnych przez organy administracji i obywateli. II. Przygotowanie do sytuacji zagrożeń. Uczeń zna zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia życia, zdrowia lub mienia; zna zasady planowania i organizowania działań. III. Opanowanie zasad pierwszej pomocy. Uczeń umie udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w różnych stanach zagrażających życiu i zdrowiu. Natomiast w szkole gimnazjalnej celami kształcenia w aspekcie wymagań ogólnych jest: - znajomość powszechnej samoobrony i obrony cywilnej, czyli uczeń rozumie znaczenie powszechnej samoobrony i ochrony cywilnej, - przygotowanie do działania ratowniczego, czyli uczeń zna zasady prawidłowego działania w przypadku wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia, - nabycie umiejętności udzielania pierwszej pomocy, czyli uczeń umie udzielać pierwszej pomocy w nagłych wypadkach Treści nauczania wymagania szczegółowe w szkole ponadgimnazjalnej 1. System obronności Rzeczypospolitej Polskiej. Powinności obronne władz samorządowych, instytucji i obywateli. Uczeń: 1) wymienia i uzasadnia polityczne oraz militarne warunki gwarancji bezpieczeństwa państwa; 2) wymienia obowiązki obywateli w zakresie powinności obronnych. 2. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń: 1) przedstawia i charakteryzuje organizację Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 2) wymienia rodzaje wojsk oraz służb w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Ochrona ludności i obrona cywilna. Uczeń: 1) wyjaśnia podstawowe zasady międzynarodowego prawa humanitarnego; 2) identyfikuje obiekty opatrzone międzynarodowymi znakami ochrony zabytków; 3) wymienia podstawowe środki ochrony ludności; 4) wymienia sposoby i środki ochrony zwierząt; 5) rozpoznaje rodzaje sygnałów alarmowych i zna obowiązki ludności po usłyszeniu alarmu; 6) wskazuje drogi ewakuacji w szkole, omawia zasady ewakuacji ludności i środków materiałowych; 7) potrafi ewakuować się z budynku w trybie alarmowym. 4. Zagrożenia czasu pokoju, ich źródła, przeciwdziałanie ich powstawaniu, zasady postępowania w przypadku ich wystąpienia i po ich ustąpieniu. Uczeń: 1) wymienia zagrożenia czasu pokoju i wyjaśnia, na czym polegają; 2) wyjaśnia, na czym polega właściwe postępowanie w momentach wystąpienia poszczególnych zagrożeń; 3) wymienia i charakteryzuje źródła zagrożeń w najbliższym otoczeniu szkoły oraz domu; 4) przedstawia zasady działania w przypadku zagrożeń czasu pokoju (np. awarii, katastrofy komunikacyjnej, budowlanej), podczas przebywania w domu, szkole, miejscu rekreacji i na trasie komunikacyjnej; 5) wyjaśnia zasady postępowania związane z wyszukiwaniem i wynoszeniem ofiar oraz osób

8 zagrożonych z rejonów porażenia; 6) wskazuje sposoby zapobiegania panice podczas zagrożeń; 7) uzasadnia konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa własnego i innych ludzi podczas różnorodnych zagrożeń; 8) omawia zasady postępowania w czasie zagrożenia terrorystycznego. 5. Zagrożenia występujące podczas wojny. Uczeń: 1) charakteryzuje środki rażenia; 2) wymienia konwencjonalne rodzaje broni współczesnego pola walki; 3) wyjaśnia, na czym polega właściwe postępowanie ludności w rejonach rażenia bronią konwencjonalną; 4) wymienia i wyjaśnia zasadę działania indywidualnych środków ochrony przed bronią masowego rażenia; 5) wymienia zbiorowe środki ochrony przed bronią konwencjonalną; 6) wyjaśnia znaczenie zastępczych budowli ochronnych; 7) omawia zasady ewakuacji z terenów zagrożonych. 6. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach (zachowanie ratownika). Uczeń: 1) omawia podstawowe zasady postępowania ratownika w miejscu wypadku; 2) ocenia sytuację w miejscu wypadku; 3) zabezpiecza miejsce wypadku i wzywa profesjonalną pomoc; 4) omawia zasady zapewnienia bezpieczeństwa ratownikowi, poszkodowanym i świadkom zdarzenia; 5) wymienia środki przydatne przy udzielaniu pierwszej pomocy; 6) ocenia stan poszkodowanego i demonstruje sposób skontrolowania jego funkcji życiowych; 7) udziela pierwszej pomocy w przypadkach oparzeń, złamań i zwichnięć, krwotoków, dławienia się ciałem obcym, utraty przytomności, utraty oddechu, zatrzymania krążenia, wstrząsu pourazowego. Natomiast w szkole gimnazjalnej do wymagań szczegółowych zaliczamy znajomość: - głównych zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, czyli uczeń omawia podstawy prawne funkcjonowania ochrony ludności i obrony cywilnej w RP, wymienia także podstawowe dokumenty ONZ regulujące funkcjonowanie obrony cywilnej w świecie; - ochrony przed skutkami różnorodnych zagrożeń, czyli uczeń przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi, pożaru itp., omawia zasady ewakuacji ludności, zwierząt z terenów zagrożonych, wyjaśnia zasady zaopatrzenia ludności ewakuowanej w wodę i żywność, charakteryzuje zagrożenia pożarowe w domu, szkole i najbliższej okolicy, wyjaśnia, jak należy gasić zarzewie ognia, wyjaśnia, jak należy gasić odzież palącą się na człowieka, omawia zasady zachowania się podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych, technicznych i innych oraz uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice - źródeł promieniowania jądrowego i jego skutki, czyli uczeń omawia wpływ środków promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę, wymienia sposoby zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniami, wyjaśnia znaczenie pojęć: odkażanie, dezaktywacja, dezynfekcja, deratyzacja oraz wyjaśnia na czym polegają zabiegi sanitarne i specjalne; - oznakowania substancji toksycznych na środkach transportowych magazynach, czyli uczeń wymienia rodzaje znaków substancji toksycznych i miejsca ich eksponowania, rozpoznaje znaki substancji toksycznych na pojazdach i budowlach, wyjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi oraz potrafi wykorzystać różne materiały na zastępcze środki ochrony dróg oddechowych i skóry; - ostrzegania ludności o zagrożeniach i alarmowanie, czyli uczeń definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych, charakteryzuje zasady zachowania się ludności po ogłoszeniu alarmu oraz umie zachować się w szkole po ogłoszeniu alarmu; - bezpieczeństwa i pierwszej pomocy, czyli uczeń uzasadnia znaczenie udzielania pierwszej pomocy, omawia zasady postępowania aseptycznego i bezpiecznego dla ratownika, wzywa

9 odpowiednią pomoc, rozpoznaje stopień zagrożenia osoby poszkodowanej i wyjaśnia zasady bezpiecznego postępowania w rejonie wypadku, omawia zasady zabezpieczenia miejsca wypadku, wyjaśnia, jak należy udzielać pomocy w wypadku drogowym, podczas kąpieli, załamania lodu, porażenia prądem, omawia sposób wynoszenia poszkodowanego ze strefy zagrożenia, rozpoznaje stan przytomności, bada oddech i tętno, wymienia zagrożenia dla osoby nieprzytomnej, wykonuje samodzielnie resuscytację krążeniowo-oddechową, udziela pomocy osobie porażonej prądem, wyjaśnia, dlaczego duży krwotok i wstrząs pourazowy zagrażają życiu, tamuje krwotok za pomocą opatrunku, udziela pomocy przy złamaniach i zwichnięciach, udziela pomocy przy zatruciach: pokarmowych, lekami, gazami, środkami chemicznymi, omawia skutki działania niskiej i wysokiej temperatury na organizm człowieka oraz udziela pomocy osobie poszkodowanej przy oparzeniu termicznym i chemicznym. Porównując widzimy więc, że część haseł podstawy programowej szkoły gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej zazębia się, co oznacza, ze uczniom łatwiej będzie przyswoić prezentowany materiał. -9-

10 Treści nauczania EDB w szkole ponadgimnazjalnej oraz metody, formy nauczania i środki dydaktyczne Proponowane działy materiału nauczania układ tematyczny i liczba godzin przedstawia się następująco: 1. Zagrożenia czasu pokoju 4 godziny 2. Ochrona ludności i obrona cywilna - 3 godziny 3. System obronności Rzeczypospolitej Polskiej 3 godziny 4. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej 2 godziny 5. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach 13 godzin 6. Zagrożenia występujące podczas wojny 3 godziny 7. Lekcje powtórzeniowe oraz sprawdzanie wiedzy i umiejętności 2 godziny Poniżej przedstawiam treści kształcenia tematykę jednostek lekcyjnych potrzebnych dla zrealizowania podstawy programowej, objętych 30 godzinami lekcyjnymi, przewidującymi w tym 2 godziny lekcyjne na powtórzenie przerobionego materiału i sprawdzenie jego przyswojenia przez uczniów. 1. O przedmiocie słów kilka. Bezpieczeństwo i zagrożenia alarmowanie i ostrzeganie 2. Wymagania zaliczeniowe. System oceniania a działanie w stresie i panice 3. Współczesne zagrożenia terrorystyczne próbna ewakuacja szkoły 4. Zagrożenia indywidualne. Charakterystyka wybranych zagrożeń dnia codziennego 5. Zagrożenia zbiorowe. Charakterystyka wybranych zagrożeń dnia codziennego 6. Prawo w służbie bezpieczeństwa 7. Praktyczna działalność Obrony Cywilnej w Polsce 8. Ludność cywilna w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego 9. Warunki bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej 10. Ludność cywilna na rzecz obronności państwa 11. Pożary i powodzie ratowanie ludzi i mienia 12. Współczesne Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej 13. Powtórzenie i ocena opanowania materiału 14. Czynności życiowe poszkodowanego i postępowanie na miejscu wypadku 15. Zasłabnięcia, omdlenia i inne stany zagrożenia zdrowia i życia - postępowanie 16. Ćwiczenia w postępowaniu w stanach zagrożenia zdrowia i życia 17. Resuscytacja a reanimacja resuscytacja krążeniowo-oddechowa 18. Ćwiczenia w resuscytacji krążeniowo-oddechowej 19. Pozycje ratujące życie pozycja bezpieczna 20. Ćwiczenia w układaniu poszkodowanego w pozycji bezpiecznej 21. Rana, skaleczenie a opatrunek postępowanie i wykonanie 22. Ćwiczenia w opatrywaniu ran różne sposoby bandażowania 23. Tamowanie krwotoków i unieruchamianie złamań 24. Ćwiczenia w postępowaniu z krwotokami i urazami kostnymi 25. Zjawisko urazów termicznych i postępowanie ratownicze 26. Ewakuacja poszkodowanych z miejsca wypadku i choroby cywilizacyjne 27. Powtórzenie i ocena opanowania materiału 28. Zagrożenia czasu wojny środki rażenia 29. Indywidualne i zbiorowe środki ochrony 30. Postępowanie ludności w rejonach rażenia współczesną bronią Aby prawidłowo zrealizować autorski program nauczania zastosowano następujące metody i formy nauczania edukacji dla bezpieczeństwa w Zespole Szkół Komunikacji, wypracowane przez ostatnie 31 lat pracy nauczycielskiej, w tym ponad 20 lat nauczania przysposobienia obronnego i edukacji dla bezpieczeństwa oraz 10 lat nauczania przedmiotów prawniczych w Policealnej Szkole Detektywów i Pracowników Ochrony O chikara w Poznaniu. Są to metody i formy realnie stosowane. - instruktaż

11 - pokaz - ćwiczenia praktyczne - metoda czterech kroków - metaplan - burza mózgów - wykład - wykład uczestniczący - pogadanka - mapa myśli przydatna przy zabiegach specjalnych i sanitarnych - debata za i przeciw - dyskusja - debata - metoda projektu - analiza swot - stoliki zadaniowe - drama - praca z tekstem źródłowym i podręcznikiem oraz wiarygodnymi źródłami internetowymi - wycieczki do instytucji związanych z bezpieczeństwem obywatela - wycieczki do muzeów i wystawy tematyczne w tym patriotyczne Natomiast przyjęte środki dydaktyczne wykorzystywane do realizacji programu to: podręczniki dla szkoły ponadgimnazjalnej do edukacji dla bezpieczeństwa, fantom osoby dorosłej do nauki resuscytacji krążeniowo-oddechowej, maseczki do sztucznego oddychania, szkoleniowy automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), środki odkażające część twarzową fantomów, materace, kołnierz ortopedyczny, folia termiczna, gumowe lub foliowe jednorazowe rękawiczki, apteczka pierwszej pomocy (torba medyczno sanitarna, apteczka samochodowa), materiały opatrunkowe (bandaże, gazy, codofix, chusty trójkątne, itp.), zestaw do pozoracji ran, indywidualne środki ochrony dróg oddechowych i skóry, szyny do usztywniania złamań, komputer, projektor multimedialny, tablica interaktywna, głośniki, filmy edukacyjne, prezentacje multimedialne, plansze dydaktyczne, karty pracy dla uczniów o zróżnicowanym stopniu trudności, plan ewakuacji szkoły i nagrania alarmów, maski przeciwgazowe, odzież ochronna, zestaw foliogramów, dostęp do Internetu, biblioteka wyposażona w publikacje z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa zgodne z najnowszymi standardami. -11-

12 Podział jednostek lekcyjnych - tematy Wiedza i umiejętności jakie uczeń powinien nabyć na końcu edukacji z realizacji autorskiego programu nauczania wynika z punktów podawanych przy każdym temacie lekcji oraz obowiązkowych zadań domowych. Uczniowie muszą mieć świadomość samodzielnej pracy, w czym pomóc mają punkty podawane do każdego tematu lekcji, które jednocześnie stanowić będą wymagania dotyczące znajomości prezentowanego materiału. Chodzi o to, aby każdy uczeń wiedział co z danego tematu musi wiedzieć i jakie umiejętności praktyczne nabyć. Nic dla ucznia nie może być zaskakujące. W każdym temacie lekcji muszą pojawić się przykłady dnia codziennego, najlepiej aktualne. Temat 1: O przedmiocie słów kilka. Bezpieczeństwo i zagrożenia alarmowanie i ostrzeganie 1. Edukacja dla bezpieczeństwa w szkole ponadgimnazjalnej działy nauczania a) Zagrożenia czasu pokoju 4 godziny lekcyjne b) Ochrona ludności i obrona cywilna - 3 godziny lekcyjne c) System obronności Rzeczypospolitej Polskiej 3 godziny lekcyjne d) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej 2 godziny lekcyjne e) Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach 13 godzin lekcyjnych f) Zagrożenia występujące podczas wojny 3 godziny lekcyjne g) Lekcje powtórzeniowe oraz sprawdzanie wiedzy i umiejętności 2 godziny lekcyjne 2. Pojęcie bezpieczeństwa jako potrzeby człowieka 3. Aspekty postrzegania niebezpieczeństw 4. Rodzaje alarmów i komunikatów ostrzegawczych ogłaszanie i odwoływanie 5. Preferowane zachowanie ludzi po ogłoszeniu i odwołaniu alarmu bądź komunikatu Zadanie domowe: Wpisz do zeszytu i naucz się na pamięć 3 zwrotki hymnu, 2 zwrotki Roty i po jednej zwrotce Ody do Radości i Boże coś Polskę Temat 2: Wymagania zaliczeniowe. System oceniania a działanie w stresie i panice 1. Co muszę zrobić, aby zaliczyć przedmiot na ocenę pozytywną? 2. W jaki sposób będę oceniany moje prawa i obowiązki 3. Pojęcie stresu i paniki 4. Czynniki wywołujące stres i panikę 5. Jak unikać sytuacji stresowych i wywołujących panikę w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa? Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Jaka może być reakcja tłumu i jakie mechanizmy sprzyjają rozprzestrzenianiu się paniki? Temat 3: Współczesne zagrożenia terrorystyczne próbna ewakuacja szkoły 1. Terroryzm i jego źródła we współczesnym świecie 2. Zasady zachowania się w przypadku ataku terrorystycznego lub tzw. sytuacji zakładniczej 3. Postępowanie w razie ataku gazowego, podejrzanej przesyłki pocztowej, wybuchu bomby 4. Współczesny cyberterroryzm i jego skutki 5. Plan i drogi ewakuacji w szkole znaki bezpieczeństwa a) znaki ewakuacyjne b) znaki zakazu i nakazu c) znaki ostrzegawcze d) znaki informacyjne e) znaki wodne i ekologiczne 6. Próbna ewakuacja w szkole praktyczne postępowanie Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Napisz jakie skutki niesie ze sobą współczesny cyberterroryzm Temat 4: Zagrożenia indywidualne. Charakterystyka wybranych zagrożeń dnia codziennego 1. Działania człowieka zagrażające zdrowiu i życiu 2. Zagrożenia w aspekcie postępu technologicznego 3. Idealny rytm dobowy człowieka i co z niego wynika 4. Sposoby przeciwdziałania zagrożeniom osobistym a) kradzież kieszonkowa

13 b) napad rabunkowy i pobicie c) usiłowanie gwałtu d) uprowadzenie i kidnaping e) odurzenie środkiem psychoaktywnym wbrew woli f) napad na mieszkanie i wtargnięcie napastnika do domu g) zagrożenia płynące z Internetu Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Napisz co to znaczy mieć świadomość swojego bezpieczeństwa Temat 5: Zagrożenia zbiorowe. Charakterystyka wybranych zagrożeń dnia codziennego 1. Zagrożenia społeczne i postępowanie zapobiegawcze 2. Internet w aspekcie bezpieczeństwa 3. Sytuacja kryzysowa i stan nadzwyczajny (katastrofa, awaria, wypadek przyczyny a skutki) 4. Przemoc, agresja, przestępczość 5. Typowe nałogi i uzależnienia psychiczne i społeczne 6. Zagrożenia naturalne i ekologiczne istotne różnice Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Na wybranych przykładach napisz jak postąpisz w przypadku wybranych (3) zagrożeń dnia codziennego oraz wymień i scharakteryzuj główne czynniki degradacji środowiska. Temat 6: Prawo w służbie bezpieczeństwa 1. Pojęcie prawa i bezprawia w aspekcie bezpieczeństwa 2. Co oznacza, że nieznajomość prawa szkodzi? 3. Prawo karne i cywilne w aspekcie bezpieczeństwa człowieka a) przestępstwo a wykroczenie b) wina c) odpowiedzialność karna a cywilna d) obrona konieczna i stan wyższej konieczności e) działanie w granicach prawa i obowiązku prawnego f) prawny obowiązek udzielania pierwszej pomocy g) prawny obowiązek powiadamiania o możliwości popełnienia przestępstwa h) inne sytuacje np. choroba psychiczna i błąd 4. Charakterystyka pism urzędowych (podań, odwołań, skarg) związanych z bezpieczeństwem 4. Zintegrowany system ratownictwa jakie instytucje muszą nam pomóc Temat 7: Praktyczna działalność Obrony Cywilnej w Polsce 1. Struktura Obrony Cywilnej w Wielkopolsce, powiecie, gminie i Poznaniu 2. Zadania Obrony Cywilnej w Poznaniu 3. Stosowane znaki Obrony Cywilnej 4. Obrona Cywilna w zakładzie pracy na przykładzie H. Cegielski Poznań S.A. 5. Charakterystyka zabiegów sanitarnych i specjalnych przeprowadzanych przez Obronę Cywilną Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji oraz napisz jak należy postępować w rejonach skażonych Temat 8: Ludność cywilna w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego 1. Ludność cywilna a wojna rola Międzynarodowego Prawa Humanitarnego 2. Konwencje genewskie i protokoły dodatkowe oraz inne przepisy międzynarodowe w aspekcie ochrony ludności cywilnej podczas wojny 3. Organizacje międzynarodowe w aspekcie wojny i prawa humanitarnego a) wojna między Izraelem a Palestyną 4. Rola Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca 5. Prawne aspekty ochrony dóbr kultury podczas konfliktu zbrojnego i wojny Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji i napisz wraz z uzasadnieniem dlaczego należy chronić dobra kultury. W opracowaniu wykorzystaj artykuł nauczyciela ( Prawna ochrona dóbr kultury a turystyka, Studia Periegetica nr 3/2009

14 Temat 9: Warunki bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej 1. Co oznacza bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej polska racja stanu 2. Polityczne i militarne warunki bezpieczeństwa naszego państwa 3. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego i inne instytucje dbające o bezpieczeństwo RP 4. Sojusze Polski a gwarancja bezpieczeństwa Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji i odpowiedz wraz z uzasadnieniem na pytanie, czy Pakt Północnoatlantycki, Unia Europejska i sojusz z USA daje gwarancję bezpieczeństwa naszego państwa Temat 10: Ludność cywilna na rzecz obronności państwa 1. Obowiązki obywateli w zakresie powinności obronnych. a) świadczenia osobiste ludności (służba cywilna i samoobrona ludności) b) świadczenia rzeczowe ludności 2. Obywatele w aspekcie zadań administracji rządowej 3. Obywatele w aspekcie zadań administracji samorządowej Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji oraz napisz co ty byś mógł zrobić na rzecz obronności naszego państwa Temat 11: Pożary i powodzie ratowanie ludzi i mienia 1. Pojęcie i rodzaje pożarów 2. Przyczyny pożarów i ich zapobieganie 3. Środki i sprzęt gaśniczy 4. Znaki ochronne i ewakuacyjne 5. Pojęcie i rodzaje powodzi 6. Przyczyny i zapobieganie powodziom 7. Zasady bezpieczeństwa podczas pożarów i powodzi 8. Profilaktyka popowodziowa Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Jakie informacje zawierają instrukcje p-pożarowe. Wypisz najważniejsze. Temat 12: Współczesne Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej 1. Służba wojskowa mężczyzn i kobiet w dzisiejszej Polsce 2. Organizacja Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej 3. Rodzaje Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej a) Wojska lądowe b) Siły powietrzne c) Marynarka wojenna d) Wojska specjalne 4. Narodowe Siły Rezerwowe 5. Szkolnictwo wojskowe Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu 6. 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu 7. Stowarzyszenia związane z obronnością działające w Poznaniu Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Wpisz do zeszytu stopnie wojskowe i policyjne i nauczyć ich na pamięć Temat 13: Powtórzenie i ocena opanowania materiału Temat 14: Czynności życiowe poszkodowanego i postępowanie na miejscu wypadku 1. Elementy algorytmu ratowniczego i jego stosowanie 2. Sposoby rozpoznawania urazów i wzywanie pomocy kwalifikowanej 3. Zasady bezpieczeństwa konieczne w udzielaniu pierwszej pomocy 4. Czynności doraźne badanie systemowe 5. Przyczyny, rodzaje i objawy wstrząsów Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Scharakteryzuj środki pierwszej pomocy apteczka domowa i samochodowa Temat 15: Zasłabnięcia, omdlenia i inne stany zagrożenia zdrowia i życia - objawy 1. Śmierć kliniczna a biologiczna

15 2. Zasłabnięcie a omdlenie 3. Utrata przytomności 4. Ból w klatce piersiowej 5. Zawał serca, udar mózgu, napad drgawkowy i epilepsja Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Jak należy postępować z poszkodowanym w przypadku zatruć i utonięć uzasadnij. Temat 16: Ćwiczenia w postępowaniu w stanach zagrożenia zdrowia i życia 1. Postępowanie zapobiegawcze przy zasłabnięciu i omdleniu 2. Numery alarmowe praktyczna umiejętność przekazywania informacji 3. Utrata przytomności pozycja czterokończynowa 4. Postępowanie ratownika przy zawale, udarze, wstrząsie i ataku padaczkowym Temat 17: Resuscytacja a reanimacja resuscytacja krążeniowo-oddechowa 1. Pojęcie resuscytacji i reanimacji istotne różnice 2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci 3. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dorosłych 4. Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) zasada działania Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Wymień w odpowiedniej kolejności posługiwanie się defibrylatorem Temat 18: Ćwiczenia w resuscytacji krążeniowo-oddechowej 1. Materiał filmowy pokazujący zastosowanie AED 2. Masaż serca na manekinie Temat 19: Pozycje ratujące życie pozycja bezpieczna 1. Kiedy stosujemy pozycję bezpieczną? 2. Etapy wykonywania pozycji bezpiecznej 3. Pozycja zastana - zachowanie bezpieczeństwa Temat 20: Ćwiczenia w układaniu poszkodowanego w pozycji bezpiecznej 1. Analiza materiału filmowego na temat różnych metod układania 2. Układanie poszkodowanego w parach Temat 21: Rana, skaleczenie a opatrunek postępowanie i wykonanie 1. Ważność aseptyki i antyseptyki w bezpieczeństwie zdrowotnym 2. Pojęcie i rodzaje ran 3. Sposoby gojenia się ran 4. Rany spowodowane pogryzieniem, użądleniem i ciało obce w organizmie 5. Zakażenia przyranne Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. Wymień i scharakteryzuj sposoby bandażowania ran Temat 22: Ćwiczenia w opatrywaniu ran różne sposoby bandażowania 1. Co to jest desmurgia bandaż zwykły i bandaż elastyczny 2. Różne sposoby opatrywania ran podstawowe rodzaje obwojów kończyn 3. Materiał filmowy sposoby bandażowania 4. Ćwiczenia w bandażowaniu stosowanie chusty trójkątnej Temat 23: Tamowanie krwotoków i unieruchamianie złamań 1. Krwotok a krwawienie grupy krwi i jej krzepliwość 2. Rodzaje krwotoków i sposoby ich tamowanie 3. Złamanie, zwichnięcie, skręcenie 4. Urazy kręgosłupa, wstrząśnienie mózgu, pęknięcie podstawy czaszki 5. Bezpieczeństwo ratowników i postępowanie Temat 24: Ćwiczenia w postępowaniu z krwotokami i urazami kostnymi 1. Analiza materiału filmowego dotyczącego tamowania krwotoków żylnych, tętniczych i miąższowych 2. Analiza materiału filmowego dotyczącego postępowania w przypadku skręcenia, zwichnięcia i złamania kończyny dolnej i górnej

16 3. Tamowanie krwotoku przy pomocy etatowych i nieetatowych środków opatrunkowych 4. Zapobieganie wstrząsowi pokrwotocznemu 5. Postępowanie ratownicze przy złamaniach zamkniętych i otwartych Temat 25: Zjawisko urazów termicznych i postępowanie ratownicze 1. Oparzenia i ich charakterystyka 2. Odmrożenia i wychłodzenie organizmu 3. Udar słoneczny a udar cieplny 4. Wstrząs krwotoczny i jego charakterystyka 5. Oparzenia chemiczne i porażenia prądem Temat 26: Ewakuacja poszkodowanych z miejsca wypadku i choroby cywilizacyjne 1. Techniki podnoszenia, odciągania i transportu poszkodowanych 2. Sposoby przenoszenia poszkodowanych 3. Ofiary w pojeździe i ofiara motocyklista 4. Przyczyny i rodzaje chorób cywilizacyjnych a) choroby układu krążenia b) choroby nowotworowe c) choroby zakaźne d) choroby psychiczne e) cukrzyca, otyłość, alergie, inne 5. Profilaktyka chorób cywilizacyjnych Temat 27: Powtórzenie i ocena opanowania materiału Temat 28: Zagrożenia czasu wojny środki rażenia 1. Współczesna broń konwencjonalna 2. Współczesna broń masowego rażenia 3. Środki trujące i toksyczne środki przemysłowe 4. Sposoby ochrony przed bronią konwencjonalną i masowego rażenia Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji oraz scharakteryzuj czynniki rażenia spowodowane użyciem broni jądrowej, biologicznej i chemicznej Temat 29: Indywidualne i zbiorowe środki ochrony 1. Indywidualne środki ochrony przed bronią masowego rażenia a) dróg oddechowych b) skóry 2. Budowa i zasady działania masek p-gaz 3. Zbiorowe środki ochrony budowle ochronne 4. Ochrona żywności, wody i paszy dla zwierząt Zadanie domowe: Przeczytaj z podręcznika strony dotyczące tematu lekcji. W jaki sposób należy zabezpieczać źródła poboru wody oraz jakimi sposobami przechowywać artykuły spożywcze. Temat 30: Postępowanie ludności w rejonach rażenia współczesną bronią 1. Pojęcie ewakuacji 2. Ewakuacja doraźna i ewakuacja planowa 3. Zasady organizacji ewakuacji ludności z terenu zagrożenia 4. Potrzeba znajomości miejscowych planów ewakuacji -16-

17 Wiedza i osiągnięcia uczniów Po zrealizowaniu programu autorskiego Bezpieczeństwo życia i zdrowia człowieka jest najważniejsze na IV etapie kształcenia, uczeń będzie mógł wykazać się wiedzą, umiejętnościami oraz odpowiednimi postawami zdobytymi na lekcjach. Opis założonych osiągnięć ucznia jest zmodyfikowaną wersją zawartą w programie nauczania edukacji dla bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych, przygotowaną przez Annę Nowak-Kowal w ramach serii Wydawnictwa Operon Odkrywamy na nowo oraz w programie nauczania edukacji dla bezpieczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych przygotowany przez Andrzeja Kaczmarka i Stanisława Tomaszkiewicza Wydawnictwa EMPi². W zakresie wiedzy uczeń będzie znał i wiedział: - cele strategiczne obrony Rzeczypospolitej Polskiej, - polityczne i militarne warunki bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, - struktury obronne Rzeczypospolitej Polskiej i ich zadania, - organizację Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, - powinności obronne władz samorządowych, instytucji i obywateli, - prawo humanitarne, - wybrane elementy prawa karnego i cywilnego w zakresie bezpieczeństwa, - zasady wolontariatu, - zasady ochrony dóbr kultury, - że aby zdobyć umiejętności musi najpierw posiadać wiedzę, - obowiązki obywateli po usłyszeniu alarmu w miejscu przebywania, - zasady i sposoby ewakuacji z terenów zagrożonych, - środki ochrony indywidualnej i zespołowej, - współczesne środki rażenia, - sposoby oddziaływania broni masowego rażenia na ludzi, zwierzęta i środowisko, - współczesne zagrożenia czasu pokoju, - zasady wyszukiwania i wynoszenia ofiar z rejonów porażenia, - zasady postępowania na miejscu wypadku, - materiały i środki do udzielania pierwszej pomocy, - że gdyby nie istniały normy prawne zakazujące lub nakazujące, to nie można byłoby nikogo oskarżyć i skazać na karę, - co to są kontrapasy dla rowerów i jak z nich korzystać oraz dlaczego nie powinniśmy mieć słuchawek w uszach, - że na przejściu dla pieszych rower należy prowadzić, a nie jechać nim - że istnieją problemy z własną tożsamością, i dlatego będą próby jej odrzucenia i akceptowania, - jak inicjować różne akcje społeczne ukierunkowane na bezpieczeństwo człowieka, choć nie tylko, - że ściąganie na sprawdzianach to przestępstwo, bo uzyskujemy zaliczenie czegoś o czym nie wiemy W zakresie umiejętności uczeń będzie umiał: - oznakować dobra kultury, - rozróżniać alarmy i komunikaty, - stosować procedury postępowania po usłyszeniu alarmu i komunikatu o zagrożeniach, - ewakuować się budynku w czasie alarmu, - zastosować środki ochrony indywidualnej i zbiorowej przed współczesnymi środkami rażenia, - prawidłowo postępować w przypadku katastrofy komunikacyjnej, budowlanej, awarii w domu, na szlaku komunikacyjnym, w szkole i innych miejscach przebywania, - prawidłowo postępować w czasie powodzi; wichury, burzy, zamieci itp., - rozpoznawać i zapobiegać stresowi i panice, - prawidłowo postępować w przypadku ataku terrorystycznego, napadu w banku, na ulicy, - prawidłowo postępować po otrzymaniu przesyłki niewiadomego pochodzenia, - przestrzegać zasad bezpieczeństwa podczas zagrożeń, - prawidłowo postępować na miejscu zdarzenia,

18 - wzywać pomoc, - dbać o własne bezpieczeństwo i poszkodowanego na miejscu zdarzenia, - stosować środki do udzielania pierwszej pomocy, - ocenić stan poszkodowanego i kontroli funkcji życiowych poszkodowanego, - dokonać pierwszej pomocy w przypadku oparzeń, urazów kostnych, krwotoków, utraty przytomności, zadławienia się ciałem obcym, - wykonać resuscytację i defibrylację dorosłego poszkodowanego, dziecka i niemowlęcia, - udzielić pierwszej pomocy w przypadku wstrząsu pourazowego, - napisać pisma do organów odpowiedzialnych za nasze bezpieczeństwo, - analizować i interpretować akty prawne i inne teksty, - wypowiedzi przedstawicieli służb dbających o bezpieczeństwo, zwłaszcza wtedy, gdy te służby powinny być w miejscach, gdzie są potrzebne, a ich nie ma, - czytać ze zrozumieniem teksty współczesne o szeroko rozumianym bezpieczeństwie człowieka, - gromadzić i selekcjonować informacje o zagrożeniach i bezpieczeństwie, - posługiwać się odpowiednim słownictwem, - zabezpieczyć swoje miejsce zamieszkania i znał usytuowanie najważniejszych dokumentów, - pisać pisma urzędowe np. odwołanie od mandatu, podanie do WKU itp. W zakresie postaw uczeń będzie potrafił: - odpowiedzialnie planować działania na miejscu zdarzenia, wypadku - przeciwdziałać występowaniu zachorowań i urazów, - prowadzić ekologiczny styl życia i działać na rzecz ochrony środowiska, - ponosić odpowiedzialność za życie i zdrowie swoje oraz innych, - być aktywny w procesie nauczania, - stale doskonalić umiejętności ratownicze, - być zawsze gotowy do niesienia pomocy potrzebującym, - współpracować w zespole, - na co dzień stosować zasadę prawej strony i ograniczonego zaufania, - umiejętnie korzystać z zasobów wiedzy zawartej na stronach internetowych, - reagować wszędzie tam, gdzie dzieje się krzywda drugiemu człowiekowi, a szczególnie dziecku, - zwracać uwagę na możliwe zagrożenia w swoim miejscu zamieszkania, - rozwiązywać problemy społeczne i zabierać głos w debacie, - inspirować działalność dla dobra wspólnego, - poszukiwać samorealizacji we wspólnocie lokalnej, ale też w państwie, w Europie, - szanować prawa człowieka i być tolerancyjnym, - szanować język ojczysty i dlatego unika wulgaryzmów, - pracować w zespole, przyjmując jednocześnie różne role, - sprzeciwić się przemocy, - przekonywać o tym, że warto być honorowym krwiodawcą krwi - przekonywać o tym, że warto być dawcą szpiku i organów po śmierci, ale musi to być decyzja bardzo przemyślana, aby w przyszłości nie odmawiać - zawsze wyrzucać butelkę plastikową bez zakrętki, - być asertywny w wypadkach patologii, w szczególności zagrożeń narkomanią i alkoholizmem; potrafi argumentować prezentowane postawy, - przygotować plan akcji ratowniczej, przeprowadzić ją, kierując małymi grupami ludzi, jak również podporządkować się kierującym akcją ratowniczą, - przypominać, że wchodząc do lasu narażeni jesteśmy na kleszcze i chorobę zwaną boreliozą, - przypominać, że zbierając grzyby trzeba uważać na te, które mogą być trujące, a płukanie żołądka wcale nie jest przyjemne. -18-

19 System oceniania i wymagania zaliczeniowe System składa się z dwóch elementów. Pierwszy dotyczy klasyfikacji w postaci oceny, drugi zaś koniecznych wymagań zaliczeniowych na ocenę pozytywną, na koniec semestru i koniec roku szkolnego. System ma pełnić funkcję motywującą ucznia do systematycznej nauki i dlatego przewiduje zgłoszenie nieprzygotowania. Celem systemu jest pobudzanie ucznia do aktywności na lekcjach, systematycznego przygotowania do lekcji, odrabiania zadań domowych i innych prac zaliczeniowych. Ocenie podlegają: - odpowiedzi ustne, - kartkówki, - sprawdziany, - opracowane projekty, - zadania domowe, - formy aktywności, - frekwencja, - praca dodatkowa według uznania nauczyciela. Obowiązująca skala ocen: Zapis słowny Zapis cyfrowy Skrót zapisu celujący 6 cel bardzo dobry 5 bdb dobry 4 db dostateczny 3 dst dopuszczający 2 dop niedostateczny 1 ndst Powyższe oceny mogą być wspomagane + i (plusem i minusem) Można uzyskać nieograniczoną liczbę ocen, ale tylko 5 najlepszych ocen z puli obowiązkowej i 5 ocen z puli nadobowiązkowej będzie brana pod uwagę przy wystawianiu oceny semestralnej i na koniec roku. Bardzo ważne jest uzyskiwanie ocen z puli obowiązkowej, ponieważ ocena semestralna i na koniec roku szkolnego będzie uzależniona przede wszystkim od średniej tych ocen Jeżeli nieobecność ucznia na sprawdzianie w wyznaczonym terminie będzie nieusprawiedliwiona, to oznacza rozszerzenie obowiązującego materiału na tym sprawdzianie. Każda wystawiona ocena może być negocjowana z nauczycielem, jeżeli zdaniem ucznia zasługuje na podwyższenie. W każdym przypadku warunki oceny muszą być wcześniej podane uczniowi, np., że za daną odpowiedź maksymalnie można uzyskać ocenę np. dobrą Oceny za frekwencję będą udzielane tylko tym, którzy są obecni na lekcji i nie spóźniają się, są przygotowani do lekcji, aktywnie w niej biorą udział oraz spełniają inne wymagania regulaminowe (np. są w pełnym stroju szkolnym). W interesie klasy jest przypominanie nauczycielowi o wpisie tych ocen. W przypadku odpowiedzi ustnych i kartkówek oraz zadań domowych, uczeń może uzyskać oceny dwa razy w semestrze. W przypadku, gdy uczeń nie będzie przygotowany lub nie będzie miał zadania domowego ocen nie otrzyma, a ten fakt zostanie odnotowany w dzienniku lekcyjnym Ocenę bardzo dobrą uczeń może uzyskać tylko wtedy, jeżeli w każdym z semestrów za sprawdziany uzyska oceny bardzo dobre, za pracę dodatkową co najmniej oceny dobre, za odpowiedzi i kartkówki oceny bardzo dobre, za zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń oceny dobre, za zadania domowe oceny dobre i projekt ocenę bardzo dobrą. Ocena celująca może być uczniowi postawiona, gdy otrzymywać będzie oceny cząstkowe w puli obowiązkowej i dodatkowej bardzo dobre i celujące i wykaże się wiedzą wykraczającą poza materiał nauczania. Wymagania zaliczeniowe wskazują, jakie minima musi spełnić uczeń, aby mógł otrzymać ocenę pozytywną na 1 i 2 semestr w danym roku szkolnym, a są to następujące wymagania:

20 1. Musi systematycznie uczęszczać na zajęcia lekcyjne i aktywnie brać w nich udział. Systematyczność oznacza, że nie będzie opuszczał lekcji oraz nie będzie spóźniał się na lekcje. Aktywność natomiast oznacza, że zawsze ma odrobione zadania domowe, jest przygotowany do lekcji i bierze udział w merytorycznej dyskusji, czyli na aktualny temat lekcji lub zagadnienia związane z tematem. 2. Musi prowadzić zeszyt przedmiotowy, którego posiadanie na lekcji jest obowiązkowe. W zeszycie musi być wpisany: numer aktualnej lekcji z zachowaniem ciągłości od pierwszej lekcji, data, temat lekcji oraz te wiadomości, które podaje nauczyciel, ponadto odrobione zadania domowe. Charakter pisma nie ma wpływu na ewentualną jego ocenę. W zeszycie nie może być wklejone ksero lekcji zaległych. Przepisując zaległą lekcję uczeń musi przeczytać ten materiał, kserując robi to bezmyślnie.. 3. Musi przygotować i oddać w każdym semestrze przynajmniej jeden projekt na wybrane przez nauczyciela lub samodzielnie tematy. Projekt musi być oddany w wyznaczonym terminie. Celem jest wdrożenie ucznia do obowiązkowości i systematyczności, do samodzielnych poszukiwań twórczych, do umiejętności obserwowania zastanej rzeczywistości, a także do korzystania z bibliografii i jej opisu. Projekt w formie referatu musi składać się z wprowadzenia, w którym należy uzasadnić wybór określonego tematu, wskazać cel podjętych rozważań, wyjaśnić zawarte pojęcia, metody badawcze itp. W części opisowej, czyli merytorycznej należy opisać właściwy temat, w którym muszą się znaleźć przypisy. Część merytoryczna projektu nie może się sprowadzać do bezmyślnego przepisywania książek lub artykułów, natomiast w zakończeniu muszą się znaleźć wnioski i przemyślenia autora. Z referatu musi wynikać, że piszący potrafi korzystać ze źródeł informacji i potrafi samodzielnie zdobywać wiadomości (na końcu referatu powinien być zamieszczony wykaz literatury autor bądź autorzy publikacji, tytuł publikacji, nazwa czasopisma bądź gazety, miejsce i rok wydania oraz strony, na których znajdują się cytowane fragmenty. Jeżeli wykorzystuje się Internet, należy podać strony www z adresem. Najwyżej będą oceniane projekty wykonane odręcznie, pismem technicznym oraz te, które wyrażają samodzielny stosunek autora do opisywanych zagadnień, w których autor potrafi mieć swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem nabytej samodzielnie wiedzy. Projekty wykonane w tradycyjnej wersji, czyli odręcznie, muszą być czytelne. Projekt oddany, a nie podpisany traktowany jest tak, jakby nie był oddany w terminie. Projekt oddany w formie elektronicznej powinien być wykonany w takim programie, który jest ogólnie dostępny. Jeżeli płyty lub poczty elektronicznej nie można otworzyć oznacza to, że projekt nie został oddany w terminie. Oddanie projektu z tygodniowym opóźnieniem spowoduje obniżenie oceny, a dalsze spóźnianie dopisywanie każdorazowo oceny niedostatecznej. Każdy uczeń może wykonać dodatkowe referaty lub inne opracowania, jednak musi wykazać się samodzielnością opracowania tematu, interpretacją i umiejętnością pisania danego opracowania. Temat obowiązującego projektu Zagrożenia mojego miejsca zamieszkania i próby eliminowania opis, zdjęcia, wywiady z mieszkańcami, literatura, zasoby internetu. 4. Musi być systematycznie przygotowany na zajęciach lekcyjnych. Odpytywanie może dotyczyć tylko trzech ostatnich tematów lekcji, na których uczeń był obecny. W każdej sytuacji nauczyciel nie może odpytywać, gdy w szkole istnieje system wylosowanego numeru zwalniającego od pytania. Pytanie musi być zadane przed wywołaniem ucznia do odpowiedzi. Uczeń wywołany podchodzi do nauczyciela z zeszytem przedmiotowym. Samodzielnie rozpoczyna odpowiedź, na wcześniej zadane pytanie. Kończy odpowiedź słowem skończyłem. Nauczyciel ocenia odpowiedź podając propozycję oceny i tylko w uzasadnionych przypadkach, chcąc uczniowi podnieść ocenę może zadać dodatkowe pytania. Brak odpowiedzi na dodatkowe pytania w tym przypadku, nie może mieć wpływu na obniżenie oceny. Odpytywanie musi odbywać się w taki sposób, aby pozostali uczniowie śledzili wypowiedź koleżanek i kolegów. -20-

21 Raz w semestrze można zgłosić nieprzygotowanie bez usprawiedliwienia. W sytuacjach uzasadnionych, nauczyciel może uwzględnić kolejne nieprzygotowanie. 5. Musi napisać w wyznaczonym terminie na ocenę pozytywną sprawdziany. Jeżeli za sprawdzian uczeń otrzyma ocenę niedostateczną, to musi ją poprawić w ciągu dwóch tygodni, od momentu oddania sprawdzianu. W przypadku pisania sprawdzianu po wyznaczonym terminie, z przyczyn leżących po stronie ucznia, zakres obowiązującego materiału zostanie rozszerzony. Do usprawiedliwionych przyczyn nieobecności na sprawdzianie należy zaliczyć: chorobę trwającą co najmniej trzy dni, udział w zawodach sportowych, konkursach i innych imprezach szkolnych oraz nieprzewidziane sytuacje rodzinne. Jednakże taki fakt powinien być wcześniej zgłoszony. Nauczyciel jest zobowiązany podać, po jakich tematach lekcyjnych będą sprawdziany i jaki zakres materiału będzie obowiązywał na sprawdzianie. Sprawdzian musi być poprzedzony lekcją powtórzeniową i wpisany wcześniej do dziennika, po uzgodnieniu jego terminu z uczniami, aby nie kolidował z innymi sprawdzianami. Jednakże, jeżeli w dzienniku lekcyjnym sprawdziany z innych przedmiotów w danym tygodniu nie będą wpisane, to protesty uczniów nie będą uwzględniane. W interesie uczniów jest bowiem poproszenie nauczyciela, aby ten wpisał do dziennika przewidywany sprawdzian. 6. Jeżeli uczeń otrzyma na pierwszy semestr ocenę niedostateczną lub dopuszczającą to eliminuje to otrzymanie oceny, co najmniej dobrej na koniec roku szkolnego. Jednakże w przypadkach szczególnie uzasadnionych, ocena dobra lub bardzo dobra może być postawiona, po poprawieniu oceny z pierwszego semestru na przynajmniej dostateczną. Poprawienie takiej oceny musi nastąpić najpóźniej do 15 marca danego roku szkolnego. Ponadto muszą być uzupełnione wszystkie zaległości związane z zeszytami, projektami itp. 7. Wysoko oceniana będzie indywidualna i zespołowa aktywność na lekcji oraz samodzielne przygotowywanie tematów lekcyjnych. Oceniana będzie treść merytoryczna i sposób prowadzenia przez ucznia tematu lekcji (atrakcyjność przekazu) oraz zastosowane pomoce naukowe. Przygotowując temat na lekcję, uczeń nie musi tego wcześniej uzgadniać z nauczycielem. Na początku danej lekcji uczeń podchodzi i informuje, że przygotował temat do zreferowania. Musi to jednak być kolejny temat wynikający z tematyki lekcji. 8. Uczeń może uzyskać dodatkowe oceny za aktywność biorąc udział w wykładach otwartych organizowanych przez szkołę, wyższe uczelnie lub inne instytucje. Warunkiem jest jednak sporządzenie notatki tez z wykładu i dostarczenie w ciągu tygodnia nauczycielowi do sprawdzenia. Można także przedstawić swoje uwagi dotyczące wykładu na forum klasy, na początku lekcji (nie dłużej niż 5 minut). Dodatkowe punkty można otrzymać za udział w konkursach, olimpiadach, ukończenie kursów. Uczeń może także opisać własne reakcje na dane zdarzenie, które obejrzał na wideo podczas lekcji, przeczytał na łamach prasy itp. 9. Wszelkie prace pisemne muszą być oddane przez nauczyciela, nie później niż w ciągu 2 tygodni od dnia napisania pracy. Uczeń ma prawo poprawić napisany sprawdzian, jeżeli uzna, że otrzymał za niską ocenę.. Może to zrobić tylko raz z danym sprawdzianem, w terminie dwóch tygodni od oddania poprawionego sprawdzianu. Decydując się jednak na jakąkolwiek poprawę oceny, jeżeli uczeń nie był systematyczny, musi wziąć pod uwagę, że jeżeli nie odpowie na trzy wstępne pytania, może otrzymać ocenę nawet niższą, niż proponowana wcześniej przez nauczyciela. Uczeń, który uważa, że otrzymał ocenę zaniżoną, to uczeń dobrze znający zakres swojej wiedzy i powinien być odpowiedzialny za swoje decyzje. Odpytywanie ucznia będzie krótkie, trwające co najwyżej 3 minuty, starając się zwrócić uwagę wszystkich uczniów na wypowiedź odpytywanego. Każda odpowiedź powinna być oceniona przez nauczyciela, nie wyłączając nawet krótkich, minutowych wypowiedzi podczas zajęć. W ich części końcowej nauczyciel musi podać oceny pytanym uczniom i wpisać je do dziennika lekcyjnego. Ma to znaczenie mobilizujące i jest podstawą osiągnięcia pożądanych wyników nauczania. Ułatwia również klasyfikowanie ucznia za dany okres semestralny. Kontrolowanie na bieżąco wiedzy uczniów ułatwia ustalenie, na jakim etapie się znajdujemy. Czy możemy iść dalej z materiałem, czy też napotkaliśmy ścianę, która blokuje nam drogę. Jeżeli

22 uczeń opuścił 50% zajęć i brak jest podstaw do wystawienia oceny nie jest klasyfikowany i podlega egzaminowi klasyfikacyjnemu zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ustala się następujące kryteria ocen: a) celujący otrzymuje uczeń, który: - posiada wiedzę obejmującą wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania PO, wynikające z indywidualnych zainteresowań, - systematycznie pracuje nad pogłębianiem wiedzy, - umiejętnie wykorzystuje zdobyte wiadomości z literatury, programów radiowych i telewizyjnych oraz z Internetu, - wykonuje projekty i referaty przydatne do lekcji, prowadzi lekcję - wykazuje się bogatym słownictwem oraz potrafi analizować zdarzenia, - osiąga sukcesy w zawodach sportowo-obronnych, strzeleckich oraz ratownictwa medycznego, kwalifikując się do finałów na szczeblu wojewódzkim, - wzorowo prowadzi notatki poszerzając je o wycinki prasowe i inne informacje dotyczące zagrożeń i udzielania pomocy przedmedycznej b) bardzo dobry otrzymuje uczeń, który: - opanował pełny zakres wiadomości i umiejętności określony programem nauczania, - wykazuje zainteresowanie problematyką przedmiotu, jest aktywny na lekcjach, - dobrowolnie wykonuje dodatkowe zadania, - odpowiedzi ucznia są bogate w słownictwo, - uczestniczy w zawodach sportowo-obronnych, strzeleckich, ratownictwa medycznego, - wzorowo prowadzi notatki, - pomaga innym uczniom c) dobry otrzymuje uczeń, który: - nie opanował w pełni wiadomości określonych programem nauczania w danej klasie, ale opanował je na poziomie przekraczającym wymagania zawarte w podstawie programowej, - jest aktywny na lekcji, - bierze udział w dodatkowych zajęciach - poprawnie stosuje wiadomości i umie je zastosować w sytuacjach typowych, - odpowiedzi ucznia są poprawne stylistycznie. d) dostateczny otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności przewidziane w programie nauczania w stopniu zadawalającym. - potrafi wykonać łatwe zadania, - odpowiedzi ucznia są niesamodzielne muszą być kierowane przez nauczyciela. e) dopuszczający otrzymuje uczeń, który: - posiada wiedzę obejmującą wiadomości i umiejętności, które są łatwe i niezbędne w dalszej edukacji, - w wiadomościach ucznia występują liczne luki, - odpowiedzi ucznia są niesamodzielne, wymagają pomocy nauczyciela f) niedostateczny otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawach programowych przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa w danej klasie. Warunkiem jednak koniecznym uzyskania oceny pozytywnej jest napisanie przewidywanych sprawdzianów na ocenę pozytywną, prowadzenie zeszytu w wyznaczony sposób, tzn. zawsze musi być wpisany numer lekcji, temat, data lekcji, punkty do tematu i zadania domowe (do zeszytu nie wolno niczego wklejać, wszywać itp.) oraz wykonanie obowiązkowych ćwiczeń z bandażowania, pozycji bezpiecznej i RKO na manekinie. Na ocenę końcową z przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa wpływ ma także poza wiedzą merytoryczną i umiejętnościami, jego postawa dnia codziennego, dlatego uczeń: 1. Wchodząc do szkoły jako pierwszy mówi dzień dobry, a wychodząc do widzenia i to nie tylko nauczycielom, ale także pracownikom administracji i obsługi szkoły

23 2. Nie spóźnia się na zajęcia lekcyjne EDB i jest zawsze do nich przygotowany, siada w wyznaczonym miejscu i nie zmienia go bez pozwolenia nauczyciela 3. Na zajęcia przychodzi w pełnym stroju szkolnym, zgodnie z zapisami statutu szkoły, wygląda schludnie i estetycznie, nie żuje gumy podczas lekcji 4. Nie przeszkadza podczas lekcji, każdorazowo wstaje, gdy zwraca się do niego nauczyciel, nie przerywa podczas wypowiedzi innych uczniów, aktywnie pracuje 5. Rozmawiając z kimkolwiek nie trzyma rąk w kieszeni, a stosowanie zwrotów grzecznościowych proszę, przepraszam, dziękuję jest dla niego czymś oczywistym 6. Nie zaczepia koleżanek i kolegów, nie szantażuje ich, nie używa przemocy, ani nie bije kogokolwiek. Potrafi powiedzieć życzę miłego dnia. 7. Nie wyraża się wulgarnie i nie podnosi głosu. Jest opanowany w każdej sytuacji, potrafi przeprosić. Jest odpowiedzialny za swoje czyny i zawsze mówi prawdę 8. Zwraca uwagę na porządek w klasie i prawidłową higienę, dlatego nie pisze po ławkach, nie śmieci i nie niszczy jakiegokolwiek mienia 9. Nie pali papierosów także elektronicznych, nie pije alkoholu, nie używa narkotyków, ani dopalaczy, nie jest lekomanem 10. Ustępuje miejsca w środkach masowej komunikacji ludziom starszym, z małymi dziećmi lub kalekom. Zawsze kulturalnie się zachowuje i nie zaśmieca otoczenia, butelkę po napojach zawsze wyrzuca odkręconą, nie je w tramwaju, autobusie i pociągu 11. Nie wyraża się źle o szkole w środkach masowej komunikacji, Internecie itp. 12. Poruszając się stosuje zasadę prawej strony, a w swoim postepowaniu stosuje regułę ograniczonego zaufania, czyli stara się przewidzieć postępowanie innych 13. Zna wewnętrzne przepisy szkolne dotyczące posługiwania się telefonem komórkowym, czyli nie używa go podczas lekcji i innych uroczystościach, nie tylko szkolnych 14. Potrafi przyznać się do błędu, ale jednocześnie stara się pracować nad własnym charakterem i postępuje zgodnie z zasadami dobrego wychowania 15. Godnie reprezentuje szkołę podczas uroczystości szkolnych, państwowych i kościelnych, i w każdej innej sytuacji życiowej oraz kulturalnie zachowuje się 16. Angażuje się w działalność wolontariacką (Szlachetna paczka, WOŚP, Mam haka na raka, inne), oddaje honorowo krew, udziela się w PCK, OSP, ZHP i ZHR, jest młodzieżowym ratownikiem medycznym i prowadzi inne działania społeczne 17. Bierze udział w dodatkowych szkolnych zajęciach EDB, w wykładach organizowanych przez uczelnie lub inne instytucje w Poznaniu, w olimpiadach, konkursach, zawodach lub innych imprezach związanych z przedmiotem Uczeń, aby być przygotowany merytorycznie do kolejnej lekcji, będzie miał obowiązek powtórzyć sobie materiał ze szkoły gimnazjalnej i przeczytać z podręcznika kolejny temat, ten który będzie dopiero realizowany na lekcji. -23-

24 Pomoce dydaktyczne ułatwiające realizację autorskiego programu nauczania W związku z tym, że każdy istniejący podręcznik na rynku musi zawierać zagadnienia podstawy programowej przedmiotu EDB, niniejszy autorski program nauczania Bezpieczeństwo życia i zdrowia człowieka jest najważniejsze, pozwala uczniowi na wybór dowolnego podręcznika, bo w każdym z nich znajdzie interesujący go materiał. Dlatego realizacja niniejszego programu uwzględnia następujące podręczniki: 1. Mieczysław Borowiecki, Zbigniew Pytasz, Edward Rygała Bez paniki! Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy. Wydawnictwo Szkolne PWN Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 422/ Barbara Boniek, Andrzej Kruczyński, Łukasz Wyrecz-Rekowski Ciekawi świata. Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Operon Wydawnictwo pedagogiczne - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 409/ Jarosław Słoma Żyję i działam bezpiecznie. Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Nowa Era - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 426/ Mariusz Cieśla, Bogusława Breitkopf Po prostu EDB. Edukacja dla bezpieczeństwa. Zakres Podstawowy. Podręcznik dla szkół Ponadgimnazjalnych. WSiP - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 500/ Mariusz Goniewicz, Zbigniew Smutek, Anna Nowak-Kowal Edukacja dla bezpieczeństwa. Odkrywamy na nowo. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Operon Wydawnictwo pedagogiczne - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 411/ Henryk Śnieżek Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Żak - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 470/ Stanisław Tomaszkiewicz, Andrzej Kaczmarek, Józef Samól Edukacja dla bezpieczeństwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Wydawnictwo EMPi² - Numer ewidencyjny podręcznika na liście MEN 476/

25 Warto też wskazać kilka książek, z którymi powinni się zapoznać wszyscy uczniowie, a szczególnie bardziej ambitni, chcący startować w konkursach i zawodach związanych z bezpieczeństwem. J. Konieczny, P. Paciorek Kwalifikowana pierwsza pomoc. Wiedza i umiejętności ratownika, Poznań Książka zawiera ocenę poszkodowanego, zasady prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej, także u noworodka i kobiet w widocznej ciąży. Szczegółowo zaprezentowano również postępowanie m.in. w stanach nagłych, w przypadku urazów mechanicznych i obrażeń, a także urazów chemicznych, termicznych, elektrycznych. Autorzy odnieśli się również do taktyki działań ratowniczych w zdarzeniach masowych i mnogich, zasad segregacji i logistyki. Poruszają kwestie bezpieczeństwa samego ratownika i psychologicznego wsparcia dla poszkodowanego. M. Madulicz, K. Trol Nie dla Przemocy. Część I. Przemoc domowa. W poradniku zdefiniowane zostały m.in. rodzaje przemocy, opisano symptomy przemocy domowej oraz jej skutki w kontekście polskiego prawa A. Dobrzyńska Polak mądry przed szkodą. O pożarach i innych zagrożeniach. Poradnik traktuje o sytuacjach ekstremalnych w codziennym życiu pożar w mieszkaniu, tlenek węgla ulatniający się z piecyka w łazience czy powrót do domu w trakcie szalejącej burzy. Jak w takich sytuacjach zachować zimną krew i na dodatek wiedzieć, co wówczas zrobić? Do ściągnięcia z portalu www. razembezpieczniej.msw.gov.pl, zakładka Poradniki z zakresu bezpieczeństwa Bardzo pomocne w nauczaniu edukacji dla bezpieczeństwa są gazety i czasopisma. Tym bardziej, że wiele z nich jest w formie elektronicznej. Warte zatem polecenia są następujące magazyny, miesięczniki, kwartalniki: Miesięcznik Polska Zbrojna - pismo skierowane nie tylko do żołnierzy, lecz także do wszystkich tych, których interesują sprawy polskiej armii, armii innych państw oraz szeroko rozumianej obronności. Dwumiesięcznik Przegląd Sił Zbrojnych ukazujący się dopiero od stycznia 2014 roku. To kontynuacja kwartalników Przegląd Morski, Przegląd Wojsk Lądowych i Przegląd Sił Powietrznych. Kwartalnik Bellona to pismo naukowe wydawane przez Ministerstwo Obrony Narodowej, w którym poruszane są problemy użycia poszczególnych rodzajów sił zbrojnych w operacjach narodowych oraz sojuszniczych. Znajdziemy także rozważania na temat przyszłych środków walki, które powinna posiadać nasza armia. -25-

26 Kwartalnik Bezpieczeństwo Narodowe kwartalnik wydawany przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Porusza kwestie związane z polityczno-strategicznymi, militarnymi i pozamilitarnymi aspektami bezpieczeństwa. Zawiera także materiały dotyczące sił zbrojnych oraz legislacji w obszarze bezpieczeństwa. Miesięcznik Aura poświęcony w całości kształtowaniu i ochronie środowiska. Popularyzuje ochronę wód, powietrza, gleby, racjonalną gospodarkę odpadami. Porusza problemy etyczne, filozoficzne, medyczne, prawne, planowania przestrzennego w aspekcie ochrony przyrody. Prowadzi dział: środowisko a zdrowie. Dwumiesięcznik Na Ratunek Magazyn dla służb ratujących życie. Celem publikacji jest propagowanie wiedzy z zakresu ratownictwa, prezentacja najnowszego sprzętu i rozwiązań stosowanych podczas działań ratowniczych. Zawiera praktyczne wskazówki i gotowe procedury postępowania dla ratowników medycznych, weryfikację trudnych przypadków oraz informacje o charakterze prawnym. Miesięcznik W Akcji to magazyn, w którym analizuje się akcje ratownicze oraz najnowsze rozwiązania techniczne przydatne w działaniach ratowniczo-gaśniczych i poprawiające poziom bezpieczeństwa w obiektach. -26-

27 Kwartalnik Informator Obrony Cywilnej i Zarządzania Kryzysowego poświęcony jest sprawom zarządzania kryzysowego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia oraz OC. Materiał tu zawarty pokazuje jak profesjonalne siły ratownicze dbają o nasze bezpieczeństwo. Miesi ę cznik Stra ż ak czasopismo Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, w którym opisywane są działania strażaków ochotników specjalizujących się w rozmaitych dziedzinach ratownictwa pożarowego, drogowego, wysokościowego, wodnego, poszukiwawczego oraz udzielania pierwszej pomocy. Uczeń ma obowiązek skonfrontować zapisy podręcznika z najnowszymi danymi, które znajdują się na stronach Internetowych wielu instytucji związanych z bezpieczeństwem. Konieczne wiec wydaje się korzystanie w pierwszej kolejności ze strony internetowej Wydziału Zarządzania Kryzysowego i Bezpieczeństwa Urzędu Miasta Poznania ( wchodzimy w zakładkę Dla mieszkańca, a następnie Zadbaj o bezpieczeństwo lub Zarządzanie bezpieczeństwem ). Dowiadujemy się, że Wydział prowadzi sprawy planowania, organizacji oraz koordynacji w zakresie przedsięwzięć dotyczących zarządzania kryzysowego, niemilitarnych przygotowań obronnych, ochrony przeciwpowodziowej, ochrony przeciwpożarowej, obrony cywilnej, zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, a także bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz rozbudowy, administrowania i eksploatacji technicznych systemów bezpieczeństwa. Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu realizuje zadania związane ze sprawami obronnymi, obroną cywilną, bezpieczeństwem imprez masowych, zarządzaniem kryzysowym, a także z zakresu systemu - Państwowe Ratownictwo Medyczne, systemu powiadamiania ratunkowego, łączności, ochrony przeciwpowodziowej i prawa atomowego. Opracował także ciekawe ulotki traktujące o naszym bezpieczeństwie. -27-

28 Warto zapoznać się ze stronami instytucji wojskowych, takich jak: Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych, Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni, Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO, Żandarmeria Wojskowa, Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Inspektoriat Uzbrojenia, Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia, Dowództwo Garnizonu Warszawa. Uczniowie powinni orientować się, chociażby w sposób ogólny, z tym co im z dziedziny wojska najbliższe czyli strony Internetowe 2. Skrzydła Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu, 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego Poznań-Krzesiny, 33. Bazy Lotnictwa Transportowego w Powidzu. Koniecznie należy odwiedzać strony Straży Miejskiej w Poznaniu, Komendy Miejskiej Policji w Poznaniu, Miejskiej państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu. -28-

29 Na stronach Rządowego programu ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej znajdziemy materiały dotyczące tego jak ograniczać skalę zjawisk i zachowań, które budzą powszechny sprzeciw i poczucie zagrożenia. Program obejmuje działania dotyczące bezpieczeństwa w miejscach publicznych i w miejscu zamieszkania, przemocy w rodzinie, bezpieczeństwa w szkole, w środkach komunikacji publicznej, w ruchu drogowym oraz bezpieczeństwa w działalności gospodarczej. Zakres jego działania obejmuje również ochronę dziedzictwa narodowego. Strony Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji poruszają sprawy administracji rządowej, to też sprawy przeciwdziałania i pomocy w katastrofach i klęskach żywiołowych. Dzięki cyfryzacji można wykorzystać szybki przepływ informacji i oddolną organizację. Cyfryzacja to także sprawne powiadamianie ratunkowe (numer 112). Dowiadujemy się z nich, że państwo w terenie to i samorządy i terenowa administracja centralna. Ministrowi podlegają wojewodowie w ten sposób Ministerstwo nadzoruje całość usług świadczonych obywatelom i może wspierać wszystkie działania, które zmierzają do tego, by państwo lepiej służyło obywatelom. Kolejna instytucja to Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Na jego stronach możemy tam znaleźć pełną analizę zagrożeń, optymalne rozwiązania pojawiających się sytuacji kryzysowych, procedury zarządzania kryzysowego na poziomie krajowym, informacje o realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania, zapobiegania i likwidacji skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym oraz informacje o współpracy międzynarodowej, szczególnie z NATO i UE w ramach zarządzania kryzysowego. Znajdziemy tam ogólnąa charakterystykę zagrożeń które zawierają przegląd najważniejszych informacji dotyczących poszczególnych zagrożeń jak i postępowania w przypadku ich wystąpienia:

30 Wiele informacji na temat zagrożeń naszego zdrowia pod względem sanitarnym, epidemiologicznym i weterynaryjnym związanym ze zwierzętami, dowiedzieć się można ze stron Głównego Inspektoratu Weterynarii, Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu. Na stronie znajdziemy informacje na temat organizacji systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, pierwszej pomocy (sposoby postępowania na miejscu zdarzenia, sposób udzielania pierwszej pomocy w wybranych nagłych wypadkach), personelu medycznego, zespołów ratownictwa medycznego, lotniczego pogotowia ratunkowego, szpitalnych oddziałów ratunkowych. Natomiast na stronie można znaleźć materiał dotyczący postępowania w przypadku amputacji, ataku astmy czy segregacji poszkodowanych. Triage jest to procedura medyczna stosowana w medycynie ratunkowej, umożliwiająca służbom medycznym segregację rannych w przypadku wypadków masowych lub katastrof, w zależności od stopnia obrażeń oraz przewidywanych rokowań. Wypadek masowy to każdy wypadek, w którym ciężkich obrażeń doznaje więcej niż jedna osoba, a katastrofa to nagłe zdarzenie naturalne lub spowodowane przez człowieka, którego skutki przekraczają możliwość efektywnego przeciwdziałania przez lokalne służby. W systemie START (ang. Simple Triage And Rapid Treatment) wyróżnia się cztery kategorie poszkodowanych, którym odpowiadają cztery kolory opasek lub plakietek przyznawane na miejscu zdarzenia, w zależności od stanu ich zdrowia i poniesionych obrażeń. Priorytet pierwszorzędny są to poszkodowani z najpoważniejszymi obrażeniami, których można jeszcze uratować i dlatego muszą otrzymać pomoc w pierwszej kolejności obejmuje osoby: - w stanie wstrząsu z dowolnego powodu - z trudnościami w oddychaniu

31 - z obrażeniami głowy, którym towarzyszy asymetria źrenic - dużym krwotokiem wewnętrznym - dzieci - kobiety w ciąży Priorytet drugorzędny to poszkodowani ze znacznymi obrażeniami, ale w stanie stacjonarnym dlatego pomoc w drugiej kolejności. Są to ofiary z: - urazami brzucha - złamaniami otwartymi - złamaniem uda lub miednicy - rozległymi oparzeniami - nieprzytomne z obrażeniami głowy - nieustabilizowanym stanie ogólnym Priorytet trzeciorzędny to ci poszkodowani, którzy mogą chodzić i mają lżejsze obrażenia. To ranni z: - małymi złamaniami - małymi ranami i oparzeniami Poszkodowani, którzy nie żyją lub są umierający. Nie otrzymują pomocy, bo ich obrażenia nie rokują przeżycia: - masywne krwotoki nie do opanowania - brak oddechu po udrożnieniu dróg oddechowych - dekapitacja - rany zmiażdżone klatki piersiowej i głowy Wiele ciekawych informacji można znaleźć w serwisie informacyjnym Obrony Cywilnej Kraju, Szkoły Głównej Służby Pożarniczej i na stronach szkół i akademii wojskowych. Podczas zajęć lekcyjnych będą też wykorzystywane prezentacje multimedialne i filmy dydaktyczne, m.in.: 1. Film - Pierwsza pomoc materiał szkoleniowy z zakresu pierwszej pomocy wydany przez Transacta sp. z o.o. z Katowic, autorstwa Serwice sp. z o.o też z Katowic 2. Prezentacja multimedialna Przedmedyczne zabiegi ratujące życie (Pakiet rekomendowany przez Grupę Ratownictwa Motocyklowego 3. Filmy Międzynarodowe prawo konfliktów zbrojnych (The law of armed conflict, Panorama 2001, Walcząc zgodnie z zasadami, Prawa walki na morzu, Traktat Ottawski, My lai) 4. Prezentacja połączona z filmami Bądź bezpieczny nie tylko na drodze 5. Filmowy Pakiet Edukacyjny rekomendowany przez Grupę Ratownictwa Motocyklowego cykl filmów (Nie)bezpieczna ulica, (Nie)bezpieczny dom, (Nie)bezpieczna szkoła. 6. Prezentacja multimedialno-filmowa Zmień opony na zimowe zawierająca materiał Nietrzeźwi na drodze i Zwolnij zanim będzie za późno. -31-