Służba zdrowia w średniowieczu
|
|
- Błażej Domański
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Służba zdrowia w średniowieczu Na zarazę najlepiej usiąść w rynsztoku, by złe, morowe powietrze zostało przegnane przez gorszy od niego smród ścieku. Ślachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Jako smakujesz, Aż się zepsujesz. Tam człowiek prawie, Widzi na jawie I sam to powie, Że nic nad zdrowie - mistrz Jan Kochanowski. Narzekamy na Narodowy Fundusz Zdrowia i służbę zdrowia i... mamy rację. Wszystko sprawdza się i funkcjonuje w miarę prawidłowo, dopóki nasze dolegliwości nie wychodzą poza grypę, przeziębienie, ból zęba, czy inne drobne niedyspozycje, potem jest gorzej. Przyjrzyjmy się jak to ongiś bywało i jak nasi przodkowie radzili sobie ze zdrowiem. Wpierw była medycyna ludowa, która stworzyła najwcześniejsze " terapie ", " diagnostykę" i " metody lecznicze" : - błaganie duchów ( za pomocą modlitwy ), - straszenie choroby najróżniejszymi sposobmi ( szamani zamawianie choroby i wypędzanie jej specjalnymi zaklęciami ), - koproterapia spożywanie kału zwierzęcego, - empiryczna obserwacja zachowań to początki ziołolecznictwa, - biała magia wypędzająca chorobę to próby porozumienia się ze schorzeniem i próby negocjacji.
2 Egipt W czasach starożytnego Egiptu rolę szamanów przejęli egiscy kapłani dotąd badający gwiazdy i matematykę, tworząc zespoły norm społecznych, mających na celu ochronę zdrowia ( normy religijne), lecz nie brali żadnej odpowiedzialności za leczenie chorych. Tam też po raz pierwszy podstawą była higiena codzienne kilkakrotne mycie rąk, odpowiednia dieta, w tym duże ilości mleka kobylego i wielbłądziego ( już wtedy potrafiono diagnozować nietolerancję na mleko krowie i zastąpić je kozim lub wielbłądzim ), wprowadzono posty, odpowiednie ubrania osłaniające twarz przed kurzem i niwelujące wahania temperatur oraz obrzezanie. Większość tych norm w kulturze arabskiej przetrwało do dzisiaj. Tych zachowań sanitarnych nie narzucano siłą, przedstawiono je jako wolę bóstw karzących za nieposłuszeństwo chorobą, to łatwiej przemawiało do prostego ludu, ba było logiczne i proste. Każdy miał być osobiście odpowiedzialny przed bóstwami za wypełnianie ich poleceń i ponosił konsekwencje w postaci choroby-kary. Kapłani szybko zaczęli wykorzystywać swoją wiedzę do sterowania państwem, zdobywając dzięki swej wiedzy znaczną przewagę nad resztą społeczności, w tym i władców. Znajomość astronomii i zaćmień słońca pozwalało skutecznie panować nad niezadowolonymi, to oni mieli wpływ na bóstwa, oni i tylko oni potrafili je przebłagać. Znajomość trucizn dawało im możliwość "przepowiadania" dat śmierci faraonów, znajomość ziół narkotycznych umożliwiało uśmierzanie bólu. Swoją wiedzę wykorzystywali przede wszystkim dla własnych egoistycznych celów, co nie znaczy, że nie przyniosło to korzyści ogólowi. Po pewnym czasie medycyna kapłańska wyodrębniła grupy przeznaczone do medycyny poznawczej. Nazwano ich sługami boga Thota i kształcili się na koszt państwa w oparciu o 42 tzw. księgi Thota. Zawierały one wiedzę z takich dziedzin jak: ginekologia i położnictwo, choroby wewnętrzne, okulistyka i chirurgia. Były to pierwsze zaczątku medycyny doświadczalnej i eksperymentalnej racjonalne, pozbawione astrologii i magii. Lekarzy wysyłano do miast, aby dbali o higienę, byli również odpowiedzialni za dopływ i odpływ wody. Było ich stosunkowo niewielu i leczyli... tylko najbogatsze warstwy społeczne. Pospólstwo, ani nawet klasa średnia nie korzystali z dobrodziejstw ówczesnej " służby zdrowia". Grecja i medycyna Starożytna Grecja była kontynuatorką kultury egipskiej, Grecy na jej podstawie stworzyli jednak własny i unikalny system. Nie było to jednak jednolite państwo. Wyspy rządziły się samodzielnie jako państwa-miasta. Największymi ośrodkami cywilizacyjnymi były Ateny i Sparta, różniące się ustrojem politycznym. Sparta była państwem typowo militarnym. Po urodzeniu każde dziecko oceniane było przez radę starców, która określała jego przydatność do życia. Zdrowym nadawano ziemie, a słabych i niepełnosprawnych zrzucano z góry Tajgos w przepaść.dzieciństwo chłopca trwało siedem lat. Od tego momentu chłopców wychowywano w typowo spartańskich warunkach: twarde posłanie, niewielkie racje żywnościowe, codzienna dawka chłosty i walka. Ci, co nie wytrzymywali - umierali. Zasadą było kategoryczne posłuszeństwo dowódcom. Chłopiec rósł, trudnił się wojskowym rzemiosłem do 30 roku życia, dopiero potem mógł założyć rodzinę, nie zwalniało go to jednak od obowiązku stawienia się w armii na wypadek wojny. W zakresie medycyny wiadomo o niektórych zabiegach chirurgicznych, opatrunkach i doraźnej pomocy nie opiekowano się jednak zbytnio rannymi. Większość pokonanych wolała umrzeć, niż poddać się leczeniu. W Atenach panowała autentyczna demokracja. Do VII w. p. n. e. władza nie wychodziła poza wielkie rody oligarchów, z któych jedne rozwijały się, a drugie upadały. Po reformach Solona rozwinęła się wzorowa demokracja. Udział w zgromadzeniu brali wszyscy wolni mężczyźni miasta (prawa do głosu nie mieli niewolnicy i kobiety). Zgromadzenie było wolne, a każdy uczestnik miał prawo inicjatywy ustawodawczej. Wszyscy obywatele byli równi wobec prawa. Tam też wykształciły się odmienne koncepcje filozoficzne. Bogata politeistyczna religia grecka zachowała się w przekazach pisanych jako mitologia. W odróżnieniu od kultur innych państw bogowie greccy poza nieśmiertelnością byli podobni do ludzi i tak jak oni posiadali wady i zalety. Można było z nimi stosunkowo szybko i
3 łatwo nawiązać kontakt przez modlitwę i ofiarę, strach przed karami boga był znacznie mniejszy, niż w innych religiach. W Grecji wykształcono wiele systeów filozoficznych, z których każdy zawierał element troski o zdrowie. Każdy filozof był jednocześnie lekarzem. Celem życia miało być dobro i szczęście ( tzw. idea śmiejącego się filozofa), a dobro obywateli odzwierciedlało dobro państwa. Każdy człowiek był odpowiedzialny przed samym sobą za swoje zdrowie, a nie przed bogami, a choroby nie traktowano jako kary. Hipokrates wyznawał i rozszerzał teorię humoralną (podstawą organizmu były 4 płyny), to on jako pierwszy całkowicie zerwał z taumaturgią i oddzielił wiedzę o człowieku od wierzeń religijnych choroby mają charakter materialny. Napisał zbiór norm postępowania lekarskiego (corpus Hipocraticum) był twórcą obowiązującej do dziś przysięgi lekarskiej. Zalecał obserwację, prowadzenie historii choroby, analizę szczegłów, indywidualne podejście do pacjenta, diagnozę, terapię i prognozę. Szkoła empiryków (aleksandryjska od Serapiosa z Aleksandrii, III w. p. n. e.) głosiła, że wszelką podstawą wiedzy są badania i doświadczenia, wprowadziła wiele roślin leczniczych i koproterapię (najdroższym lekiem w Aleksandrii były odchody krokodyla); stworzono też pierwszy ( zaledwie kilka tablic ) w historii atlas anatomii. Medycyna starożytnego Rzymu Model Rzymianina to zdrowy wojownik z pięknie wyrzeźbionym ciałem. Przejęto wzorce kultury spartańskiej, choć Rzym był bardziej ucywilizowany (bez drastycznej selekcji naturalnej). Zdrowie było wartością istotną, ważną, dla samej wielkości imperium wypadało być zdrowym, silnym i oczywiście służyć w wojsku. Jako pierwsi rozwinęli się profilaktykę medyczną w myśl zasady, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Zachowaniu zdrowia służyły liczne łaźnie i zawody sportowe. W Rzymie bardzo wcześnie na koszt państwa zorganizowano szpitale dla wojowników i niewolników zwane waletudinariami. Lekarzy podzielono na ogólnych oraz chirurgów, do obowiązków ich należało też... leczenie koni. Miasta zaopatrzone były w wodociągi i kanalizacje. Leczeniem domu zajmował się ojciec rodziny, a uniwersalnymi lekarstwami była kapusta i czerwone wino. Z czasem wykształcili się odrębni lekarze ran. Zawód lekarza był intratny i szanowany. W 46 r. p. n. e. Cezar nadał lekarzom greckim status obywateli rzymskich, 10 r n. e. cesarz August zwolnił lekarzy od płacenia podatków, a w 117 r. Hadrian zwolnił lekarzy od powinności publicznych i służby wojskowej, w 200 r. wprowadzono obowiązek uzyskania prawa do wykonywania praktyki lekarskiej, w 235 r. utworzono specjalne szkoły medyczne kontrolowanych przez komisje państwowe i opłacano nauczycieli medycyny z kasy państwowej. Powoli mijały czasy, gdy samemu można było się określić lekarzem, racjonalistyczna szkoła aleksandryjska (III / II w. p. n. e.) zwracała uwagę, że aby umiejętność leczenia związana jest ze znajomością anatomii. W starożytności nie przeprowadzano sekcji zwłok, najczęściej ze względów religijnych i estetycznych (Grecy) albo z higienicznych (Żydzi). Uczniowie szkoły aleksandryjskiej chcąc poznać budowę ludzkiego ciała stosowali wiwisekcję na przestępcach skazanych na karę śmierci. Galen (ok n.e.) przeniósł doświadczenia aleksandryjskie na grunt rzymski. Stworzył on teorię synkretyczną (eklektyczną, mieszaną) i połączył elementy szkoły humoralnej i solidarnej. Dokonując sekcji zwierząt stworzył podstawy anatomii, które służyły medykom aż do XVIII w. Opierał się jedynie na sekcjach zwierząt (najczęściej małp), w których popełnił wiele błędów, nawet w sprawach, które już wcześniej znano z sekcji zwłok człowieka. Jego wiedza ogólna i autorytet były w tamtych czasach tak ogromne, że nawet takie błędy zostały wówczas uznane za "poprawki" i w dużej mierze zaciążyły one na nauce okresu średniowiecza. Między innymi powtarzano za nim, że krew rodzi się z pokarmów w wątrobie, żółć powstaje w śledzionie, natomiast powietrze przechodzi do serca bezpośrednio z płuc. Pierwszym odważnym, który zakwestiował nieomylność Galena był Vesaliusz w XVI w., który wykrył ponad setkę błędów w jego anatomii człowieka, udowodnił też, że Galen nie wykonał nigdy żadnej sekcji ludzkich zwłok. Cesarstwo rzymskie chyliło się ku upadkowi. Przyczyną był dobrobyt wynikający z wyzysku podbitych narodów i
4 plemion. Oprócz religii przejęto od Greków bachanalia. O ile Grecy panowali nad jego zgubnymi skutkami, to inaczej bywało w Rzymie. Bachanalia przekształcały się w wielodniowe dni obżarstwa, pijaństwa i orgie seksualne. Prostytucja była czymś zupełnie normalnym, nikt nikogo nie potępiał, ba było to wręcz modne. Większość żon dorabiała sobie na stroje, pachnidła, biżuterię. Owocem takiego postępowania były niechciane ciąże. Śmiertelność wśród dzieci do lat 4 gwałtownie się zwiększyła. Zakazano nawet podawania dat na dziecięcych nagrobkach. Aborcja i "środki antykoncepcyjne" o zabójczym działaniu ( z którymi plemniki dawały sobie radę, gorzej było z kobietami ), oraz choroby weneryczne były coraz powszechniejsze. Ambicją każdego Rzymianina było piastowanie możliwie jak najwyższego urzędu, pojawił się problem nagminnego trucia przeciwników. W III w. doszło do powszechnej psychozy gospodarz musiał pierwszy kosztować wino, aby udowodnić jego nieszkodliwość. Rzymscy lekarze prześcigali się w przygotowywaniu trucizn i odtrutek, co doprowadziło do całkowitego upadku etyki medycznej. W ślad za upadkiem obyczajów przyszedł czas na upadek wielowiekowego, potężnego imperium. Średniowiecze To wszystko spowodowało znaczne obniżenia warunków życia. Na takie podłoże trafiła monoteistyczna religia chrześcijańska, której rozwój datuje się na III w. Nowa religia wprowadza nakaz miłosierdzia i miłości bliźniego pojęcia trudne do zrozumienia w zdziczałym moralnie cesarstwie. Pojawił się zakaz aborcji, mordowania i trucia. Chrześcijaństwo zmienia też stosunek do cierpienia, cierpienie staje się najwyższą wartością i drogą do wiecznego zbawienia. Wraz ze zmianą mentalności ustaje postawa buntu za cierpienie życia człowiek ma bowiem uzyskać po śmierci bezbolesne, szczęśliwe i pełne radości życie wieczne. Znaczenia nabrała kontemplacja i modlitwa - duchowe zjednoczenie z istotą boską oraz idealizacja własnej duszy po odrzuceniu spraw ziemskich. Negacja ciała doprowadza do zaniechania działań medycznych ze względów etycznych. Rzymska medycyna musiała odejść, stała się niepotrzebna. Gospodarka opierała się na wymianie towarów, co doprowadziło do zacofania i biedy (VI w.). Zwierzchnią władzą stało się papiestwo (VI w.), powstała sieć biskupstw i szkół powszechnych. Podczas wypraw krzyżowych zakładano specjalne gospody (hospitalis stąd terminy szpital czy hospicjum), gdzie każdy mógł znaleźć nocleg i pożywienie. Po zakończeniu krucjat gospody stały się bardziej profesjonalne oraz zatrudniono w nich cyrulików (balwierzy), którzy zajmowali się goleniem, kąpaniem, rwaniem zębów, czyszczeniem uszu, puszczaniem krwi a także mniej skomplikowanymi operacjami. Ich zakład można było rozpoznać po stojącej w oknie świeżej misie krwi. Jak wykonywano zabiegi? Pacjenta przywiązywano, pojono winem lub wódką, jeśli miał pieniądze na takowe luksusy, jeśli nie to uderzano silnie w skroń. Delikwent tracił przytomność, wyrywano np. ząb, rozcinano ropień, amputowano palec. Oczywiście ten sam nóż, kleszcze słyżyły jednocześnie do krojenia chleba, mięsa, a kleszcze do wyrywania zardzewiałych gwoździ. Po odzyskaniu przytomności różnie bywało z psychiką pacjenta, stąd określenie " stuknięty ". Upusty krwi stosowano w celu uzyskania bezwładu. Metoda prawie całkowicie nieskuteczna, ale w tamtych czasach stosowana nagminnie. Jak nie dopilnowano ilości upuszczonej krwi pacjent umierał z wykrwawienia. Taką metodę zastosowano m.in. u George a Washingtona po tym jak miał on wypadek podczas jazdy konnej. Z jego organizmu wytoczono prawie 1,7 litra krwi, co przyczyniło się pośrednio do jego śmierci w wyniku infekcji gardła w 1799 r. Życie codzienne to odrzucenie materii ciała i jego umartwianie przez ascezę, posty, biczowanie i pustelnictwo zanikła prawie całkowicie higiena ciała. Nagość utożsamiano z grzechem, to cóż można powiedzieć o myciu narządów płciowych. Im świętszy tym zapach okrutniejszy, a i pustka dookoła znaczna. Jednak wiedza wielu średniowiecznych mnichów w zakresie ziołolecznictwa w tym okresie była bezsporna i większa chyba niż obecnie.
5 Pełne średniowiecze (X XII w.) cechowała wielka bieda głoszono ideę nędza miła Bogu ( res sacra miser ), choć rónie się do niej ustosunkowywano, zwłaszcza wśród możnowładzców w tym kościelnych..powszechnym zwyczajem były posty 40-dniowe oraz okresowe, lepiej znoszone psychicznie przez pokutników niż świadomość głodu i nędzy. W 1246 r. wprowadzono dogmat o czyśćcu, rozwinęła się wiara w istnienie potępionych dusz błąkających się po świecie. Idea dualizmu świata i dogmat o wędrujących po ziemi duchach dokonał spustoszenia w umysłach i lęk spowodowany nierealnym wyobrażeniem rzeczywistości. Wiara w nadrzędne sfery, mistykę, czyściec i demony powodowała zaburzenia psychiczne oraz lęk przez diabłami, czarami, utopcami, czarownicami. Długotrwałe posty powodowały halucynacje, psychozy, zbiorowe histerie i nerwice. O chirurgii do XVIII w. Współcześnie chirurgia ma szczególne znaczenie w medycynie, choć na przestrzeni wieków było raczej odwrotnie. W najstarszych znanych cywilizacjach chirurgia zajmowała ważne miejsce, ale stanowiła oddzielny rodzaj lecznictwa. Najstarszą cywilizacją z rozwinięta chirurgią był Egipt. Na wysokim poziomie stała ginekologia i położnictwo potrafiono obracać płód w łonie matki i wykonywano cięcie cesarskie. W zakresie okulistyki ściągano zaćmy, operowano zeza i leczono wiele innych schorzeń narządu wzroku. Złamane kończyny usztywniano za pomocą kory i żywicy. W Indiach kształcono się w oparciu o księgi Haraki i Susruty, gdzie znajdują się opisy szeregu narzędzi chirurgicznych. Hindusi nie znali dokładnie anatomii człowieka, ale umieli wykonywać przetoki, wyłuszczać guzy, wypuszczać wodę z przepuklin czy przeprowadzać laparotomię. Hindusi twierdzili, że lekarz bez wiedzy chirurgicznej to jak ptak bez jednego skrzydła. Inaczej było w Europie... Przez długi czas chirurgia nie była uznawana za dziedzinę medycyny, a na uniwersytetach nie istniały wydziały chirurgiczne. Chirurdzy ( cyrulicy ) zdobywali wiedzę w cechach jako czeladnicy, a doświadczenie na polu bitew. Uważano, że lekarze nie są od cięcia ani krojenia czegokolwiek (w tym ludzkiego ciała), i że tym powinni zajmować się rzemieślnicy, a nie medycy. Na synodzie loretańskim w 1215 r. papiestwo zakazało duchowieństwu zajmowanie się chirurgią i położnictwem (prowadzić to miało do bogacenia się i zeświecczenia, nie bez znaczenia był też konieczny z punktu widzenia medycyny kontakt z ciężarną kobietą ). Poza tym obecność mężczyzn podczas narodzin dziecka było naruszeniem świętego porządku. Taka sytuacja trwała do czasów napoleońskich. Chirurdzy pracowali w szpitalach. Sale operacyjne przypominały obory. Po zabiegach krew przysypywano najczęściej trocinami, roiło się od much, insektów. Smród był totalny. Brak higieny i brudne ręce personelu medycznego był powodem wielu zgonów rodzących matek i płodów ( gorączka połogowa ). Miasta pozbawione były kanalizacji, nieczystości wylewało się po prostu na ulicę. Metody " leczenia " w średniowieczu Tradycyjną metodą leczenia ran było zalewanie gorącym olejem. Uporczywe bóle głowy " leczono " trepanacją czaszki, wyciągano mózg, po czym solono i wpychano z powrotem. Liszaje myjąc włosy w moczu chłopca, Podagrę okładając chore miejsce kozimi odchodami, rozmarynem i miodem, Choroba skóry okrywając chore miejsce wilczą skórą, Słabą pamięć dietą z pokaźną dawką imbiru, Bezsenność dieta oparta o melasę ( była właściwie lekiem na wszystko), Stłuczenia - okład z tłuszczu i mąki,
6 Omdlenia - wdychanie dymu z palonych piór, Krwotok wewnętrzny poprzez noszenie w woreczku na szyi suszoną ropuchę, Zatkany nos - maść z cebuli, -na ból zęba najlepiej nosić na szyi dziób sroki, - dla uleczenia szaleństwa należy wywiercić dziurę w czaszce, aby wypuścić diabła, Na zarazy i epidemie też opracowano metody : - rzucać na ogień zioła dla oczyszczenia powietrza, - usiąść w rynsztoku, aby złe morowe powietrze zostało przegnane przez gorszy odeń smród ścieku, - pić miksturę z dziesięcioletniej melasy, - łykać szmaragdy zmielone na proszek, - zażywać arszenik, - puszczać choremu krew, - wybić wszystkie psy i koty w okolicy. To nie żarty, a rady i recepty poważnych ówczesnych medyków. Powszechnie sądzono, że można zachorować z samego patrzenia na chorego, jak też, że ośrodkiem myśli jest serce, a mózg służy tylko do chłodzenia ciała. Zbierano szałwię, macierzankę, cząber, miętę, piołun, jarzębinę, słonecznik, ślaz, wrzos. Z roślin tych sporządzano wianki i święcono w kościele. Potem były one przechowywane przez cały rok i stosowane w czasię choroby w postaci płynu przygotowanego przez wygotowanie. Wieszano je również w zasłoniętych oknach w domu położnic, by zabezpieczyć je przed wtargnięciem złych duchów, które mogą uszkodzić noworodka lub zamienić w wilkołaka. Stosowano je także, gdy cieliła się krowa do okadzania cielęcia, lub by przywrócić laktację, gdy krowa straciła mleko. Współczesna medycyna tak naprawdę zaczęła kształtować się około 200 lat temu. Po przejściach naszych pra-pra-pra babek i dziadów możemy nieco łaskawiej spojrzeć na NFZ i podległych mu pracowników. Autor: Hamilton Starszy Artykuł pobrano ze strony eioba.pl
PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności;
PRAWA DZIECKA "Nie ma dzieci - są ludzie..." - Janusz Korczak Każdy człowiek ma swoje prawa, normy, które go chronią i pozwalają funkcjonować w społeczeństwie, państwie. Prawa mamy również my - dzieci,
Bardziej szczegółowoMASZ DAR UZDRAWIANIA DRUGIE ŻYCIE
MASZ DAR UZDRAWIANIA DRUGIE ŻYCIE Organizm człowieka jest zbudowany z narządów i tkanek. Czasem mogą być uszkodzone od urodzenia (np. w skutek wad genetycznych), częściej w ciągu życia może dojść do poważnego
Bardziej szczegółowoSpis treści VII. Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki. Rozdział 2. Zarys dziejów etyki lekarskiej. Rozdział 3. Prawa pacjenta
Spis treści Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki 1.1. Podstawowe pojęcia etyki ogólnej, niezbędne do zrozumienia zasad etyki lekarskiej i bioetyki..................................... 1 1.2. Pojęcia dobra
Bardziej szczegółowoZakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów
Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Health Protection Scotland Co to są zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A? Paciorkowce z grupy A (ang. Group A Streptococcus,
Bardziej szczegółowoDRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE
DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE DLACZEGO DRUGA OPINIA MEDYCZNA? Coraz częściej pacjenci oraz ich rodziny poszukują informacji o przyczynach chorób oraz sposobach ich leczenia w różnych źródłach.
Bardziej szczegółowoChrześcijaństwo skupia w sobie wiele odłamów, które powstały przez lata, opierający się jednak na jednej nauce Jezusa Chrystusa.
Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo jest jedną z głównych religii monoteistycznych wyznawanych na całym świecie. Jest to największa religia pod względem wyznawców, którzy stanowią 1/3 całej populacji. Najliczniej
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowoCukrzyca Epidemia XXI wieku Debata w Wieliczce www.seniorizdrowie.pl
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Cukrzyca Epidemia XXI wieku Debata w Wieliczce
Bardziej szczegółowoSTATUT. podmiotu leczniczego Szpitala Powiatowego w Wyrzysku Sp. z o. o. (tekst jednolity) Postanowienia ogólne 1.
Załącznik do Uchwały Nr 24/2012 Zgromadzenia Wspólników Szpital Powiatowy w Wyrzysku Spółka z o. o. z dnia 25 czerwca 2012 r. STATUT podmiotu leczniczego Szpitala Powiatowego w Wyrzysku Sp. z o. o. (tekst
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną) NR PROGRAMU: DKOS 4015 90/02. I. Dzieje najdawniejsze - źródła archeologiczne i materialne do dziejów najdawniejszych, - systemy periodyzacji
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM NR 60 IM. CYRYLA RATAJSKIEGO W POZNANIU
Wymagania edukacyjne z podstawy programowej Klasa pierwsza I półrocze Podstawa programowa Cele kształcenia Wymagania ogólne Treści nauczania -wymagania szczegółowe 1. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje
Bardziej szczegółowob) na obszarze Żyznego Półksiężyca rozwinęła się cywilizacja Mezopotamii
TEST POWTÓRZENIOWY KLASA III od starożytności do XVI wieku. 1.Określ czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe a) proces przeobrażania się gatunków to rewolucja b) na obszarze Żyznego Półksiężyca rozwinęła
Bardziej szczegółowoHISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE
HISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA I PRAHISTORIA Czas w historii. Klasyfikacja źródeł historycznych. Pradzieje ludzkości. Ocena dopuszczająca: zna pojęcia źródło historyczne, era ; zlokalizuje
Bardziej szczegółowoCzym jest etyka zawodowa?
Pod pojęciem etyki definiuje się ogół norm i zasad postępowania, które obowiązują w danym środowisku. Jeśli mówimy o etyce zawodowej, rozumiemy ją jako ogół norm pożądanych podczas wykonywania zawodu wzorzec
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoPromocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
Bardziej szczegółowoMIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii
MIND-BODY PROBLEM i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii CZŁOWIEK JEST MASZYNĄ (THOMAS HOBBES) Rozumienie człowieka znacząco zmienia się wraz z nastaniem epoki nowożytnej. Starożytne i średniowieczne
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
Bardziej szczegółowoDR MIECZYSŁAW DUDEK ERSKA W WARSZAWIE. Idea wolonatriatu w aspekcie historycznym
DR MIECZYSŁAW DUDEK WYŻSZA SZKOŁA A MENEDŻERSKA ERSKA W WARSZAWIE Idea wolonatriatu w aspekcie historycznym Altruizm i bezinteresowne działanie jest nieodłącznym ogniwem każdego społeczeństwa występującym
Bardziej szczegółowoI. Postanowienia typowe (zgodne z art. 12a ustawy o działalności ubezpieczeniowej)
Ogólne Warunki Grupowego Ubezpieczenia na Życie Pracowników i Ich Rodzin HESTIA RODZINA data wejścia w życie o.w.u. 10 sierpnia 2007 r. I. Postanowienia typowe (zgodne z art. 12a ustawy o działalności
Bardziej szczegółowoWybór zapisów prawnych dotyczących ochrony dziecka przed biernym paleniem
Wybór zapisów prawnych dotyczących ochrony dziecka przed biernym paleniem mgr Justyna Szczęsna Sekcja Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej PSSE Krapkowice 18.10.2011 r. USTAWA z dnia 9 listopada 1995
Bardziej szczegółowoKrzysztof M. Macha. Ekspert Pracodawców RP, wiceprezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych
Krzysztof M. Macha Ekspert Pracodawców RP, wiceprezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych Wydatki całkowite: ok. 103 mld zł w tym: NFZ + KRUS + budżet: ok. 67.5 mld zł 66.5% 33.5% Wydatki
Bardziej szczegółowoFragment nadchodzącej książki: Zdrowie na Zawsze: czyli, czego nie powie Ci doktor Zbigniew Bryła
Tak wielu ludzi marzy o dobrym zdrowiu, inni je mają. Gratuluje Ci że jesteś tutaj. Większość tylko marzy, Ty zaś wiozłeś sprawy w swoje ręce. Wiara bez działania jest jak studnia bez wody. Nikt nie zadba
Bardziej szczegółowoCzym jest świadomość?
Władimir Antonow Czym jest świadomość? Przekład Irina Lewandowska Władimir Antonow, 2019. Ktoś powie, że to jest to samo, co umysł, intelekt Już za czasów "sowieckich" w Rosji był powszechnie używany termin
Bardziej szczegółowoODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA dr n. med. Marta Rorat Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko,
Bardziej szczegółowoMiędzykulturowa opieka pielęgniarska na oddziałach OIT struktura kursu online
Międzykulturowa opieka pielęgniarska na oddziałach OIT struktura kursu online Omówione zagadnienia Cele Zawartość Efekty uczenia się Forma aktywności Filozoficzne, etyczne, prawne i zawodowe podstawy niedyskryminacji
Bardziej szczegółowoZasady etyczne dotyczące relacji ludzi ze zwierzętami w badaniach naukowych. dr Beata Płonka
Zasady etyczne dotyczące relacji ludzi ze zwierzętami w badaniach naukowych dr Beata Płonka PRAWO I ETYKA Prawo europejskie: ocena etyczna jest obowiązkowym i nieodłącznym składnikiem doświadczeń na zwierzętach
Bardziej szczegółowozakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234 poz ze zm.)
PROCEDURA NR 2 dotycząca POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM CHORYM I PRZEWLEKLE CHORYM OBOWIĄZUJĄCA W PRZEDSZKOLU Akademia Bystrzaków we Wrocławiu PODSTAWA PRAWNA 1. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016r- Prawo oświatowe-
Bardziej szczegółowoOsteopatia w rehabilitacji i praktyce lekarza specjalisty
PREZENTUJE OSTEOPATIA www.przychodniamorska.pl SKRÓT MERYTORYCZNY WYKŁADU SPOTKANIA EDUKACYJNEGO PT. Osteopatia w rehabilitacji i praktyce lekarza specjalisty Prowadzący wykład: mgr Tomasz Lewandowski
Bardziej szczegółowoWIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia
Bardziej szczegółowoPrzykład rodzicielstwa
Czy prawo może funkcjonować bez oznaczenia płci? Przykład rodzicielstwa dr Małgorzata Szeroczyńska Warszawa, 5 listopada 2013 r. Mężczyzna w ciąży Kazus Thomasa Beatie Jak zarejestrować dziecko, które
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko... Data urodzenia... Data wypełnienia ankiety. Stan zdrowia a) Czy nosi okulary? Jaka wada...
Szanowni Państwo Bardzo prosimy o wypełnienie poniższego kwestionariusza. Zawarte w nim informacje pozwolą nam na postawienie dokładniejszej diagnozy oraz na przygotowanie bardziej indywidualnego planu
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY BEZPIECZNY I ZDROWY PRZEDSZKOLAK
PUBLICZNE PRZEDSZKOLE W GOSZCZANOWIE PROGRAM PROFILAKTYCZNY BEZPIECZNY I ZDROWY PRZEDSZKOLAK Przyjęty Uchwałą Rady Rodziców Nr 1/2011 z dnia 12.09.2011r. CELE: 1.Tworzenie warunków sprzyjających bezpieczeństwu
Bardziej szczegółowoCo 5 dni w Polsce umiera jedna z osób oczekujących na przeszczepienie narządu. Umiera nie z powodu. powodu braku narządów do transplantacji
Akcja informacyjno-edukacyjna Drugie życie Co 5 dni w Polsce umiera jedna z osób oczekujących na przeszczepienie narządu Umiera nie z powodu braku leczenia, ale z powodu braku narządów do transplantacji
Bardziej szczegółowo-Czy aborcja płodu 2 miesięcznego to to samo co aborcja płodu np 6 miesięcznego, do jakiego wieku płodu powinna być dozwolona?
Pod moim i Kai programem o aborcji pojawiły się pytania. Dziękuję za jedne z nich użytkownikowi Filipowi, oczywiście odpowiedzi będą wyrazem moich przekonań: -Czy aborcja płodu 2 miesięcznego to to samo
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoOpieka paliatywna a opieka hospicyjna
Opieka paliatywna a opieka hospicyjna Jolanta Stokłosa TPCh Hospicjum im. św. Łazarza w Krakowie Opieka kierowana do chorych będących w ostatnim okresie życia powstała z potrzeby serca osób, które opiekowały
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych. Minimum programowe nie uwzględnia podziału treści materiału
Bardziej szczegółowoMĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE
Krystyna Alagor MĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE (wydanie drugie, poprawione i połączone) Copyright by Wydawnictwo Autorskie ALAGOR Krystyna Krawczyk 2007 Skład i łamanie: Rafał Celej Wydawnictwo: W.A. ALAGOR
Bardziej szczegółowoGrecki matematyk, filozof, mistyk PITAGORAS
Grecki matematyk, filozof, mistyk PITAGORAS FAKTY I MITY Dotarcie do prawdy związanej z życiem Pitagorasa jest bardzo trudne, ponieważ nie zostawił on po sobie żadnego pisma. Wywarł jednak ogromny wpływ
Bardziej szczegółowoCo robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG
Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym
Bardziej szczegółowojest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz
Światowy Dzień Nerek Światowy Dzień Nerek jest ogólnoświatową kampanią, której celem jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz informowanie o powszechności
Bardziej szczegółowoCOŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE. Paweł Bortkiewicz
COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE Paweł Bortkiewicz bortpa@amu.edu.pl Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie, Że ci ze złota statuę lud niesie, Otruwszy pierwej... REWOLUCJA SOKRATEJSKA uwydatnienie sprzeczności
Bardziej szczegółowoM1_W04 M1_W10 K_W 01 M1_W01 M1_W02 M1_W10 K_W 02 M1_W05 M1_W03 K_W 03 M1_W08 M1_W11, M1_W12 M1_W01 M1_W02 M1_W03 M1_W07 M1_W10 M1_W01 M1_W07 M1_W10
TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK FIZJOTERAPIA POZIOM KSZTAŁCENIA - studia i stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA - praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA - obszar nauk medycznych, nauk
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA OSÓB POWRACAJĄCYCH Z REGIONU AFRYKI ZACHODNIEJ. Gwinea, Liberia, Sierra Leone, Nigeria
INFORMACJA DLA OSÓB POWRACAJĄCYCH Z REGIONU AFRYKI ZACHODNIEJ Gwinea, Liberia, Sierra Leone, Nigeria Od lutego 1014r. wystepują zachorowania na gorączkę krwotoczną Ebola w państawach Afryki Zachodniej.
Bardziej szczegółowoOdzyskajcie kontrolę nad swoim losem
Odzyskajcie kontrolę nad swoim losem Mocno wierzę w szczęście i stwierdzam, że im bardziej nad nim pracuję, tym więcej go mam. Thomas Jefferson Czy zadaliście już sobie pytanie, jaki jest pierwszy warunek
Bardziej szczegółowoSEMINARIA. Fizjoterapia w położnictwie 5. Fizjoterapia w ginekologii 5. Odniesienie do efektów kształcenia dla przedmiotu
Fizjoterapia kliniczna w chorobach narządów wewnętrznych: Ginekologia i Położnictwo dla studentów III ROKU Kierunku: Fizjoterapia- studia I stopnia licencjackie semestry VI, rok akad. 2013-2014 l.p. SEMINARIA
Bardziej szczegółowoDr n. med. Lidia Sierpińska. Ochrona pacjenta przed zakażeniem jako wymiar jakości opieki. Konferencja EpiMilitaris Ryn, 18 20 września 2012 r
Dr n. med. Lidia Sierpińska Ochrona pacjenta przed zakażeniem jako wymiar jakości opieki Konferencja EpiMilitaris Ryn, 18 20 września 2012 r Na jakość świadczeń medycznych składa się: zapewnienie wysokiego
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY GMINNEGO PRZEDSZKOLA NR 1 W CHEŁMIE ŚLĄSKIM ZAGADNIENIE PROGRAMU: BEZPIECZNE ZACHOWANIA W DOMU
PROGRAM PROFILAKTYCZNY GMINNEGO PRZEDSZKOLA NR 1 W CHEŁMIE ŚLĄSKIM ZAGADNIENIE PROGRAMU: BEZPIECZNE ZACHOWANIA W DOMU Środowisko domowe to miejsce, w którym również istnieje wiele zagrożeń dla bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoDecyzje dotyczące dzieci z nieuleczalnymi chorobami prowadzącymi do przedwczesnej śmierci w perinatologii
Decyzje dotyczące dzieci z nieuleczalnymi chorobami prowadzącymi do przedwczesnej śmierci w perinatologii Tomasz Dangel Fundacja Warszawskie Hospicjum dla Dzieci, OPP Noworodek nie pojawia się nagle. Zanim
Bardziej szczegółowoProcedury postępowania z dzieckiem chorym Podstawa prawna:
Procedury postępowania z dzieckiem chorym Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.), Art.5 ust.7 pkt 1 oraz art.1 ust.1 pkt 10 ustawy
Bardziej szczegółowoHinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra.
HINDUIZM Hinduizm jest religią monoteistyczną polegającą na tym, że cześć oddaje się jednemu bogu, który przejawia się pod postaciami wcieleń i żeńskiej energii. Hinduizm uznaje, że każda wiara, która
Bardziej szczegółowoWykłady ul. Medyków 14, sala CSK B. godz. 08.00-11.45 (5h) Lp. Data wykładu Temat wykładu
Wykłady z przedmiotu Opieka specjalistyczna w położnictwie, neonatologii i ginekologii dla studentów I-go roku studiów II stopnia stacjonarnych Wydziału Nauk o Zdrowiu SUM w Katowicach roku akad. 2014/2015
Bardziej szczegółowoJama ustna zwierciadłem organizmu
Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej Jama ustna zwierciadłem organizmu Anna Lella Przewodnicząca Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej NRL Prezydent ERO-FDI Dlaczego o tym mówimy? FDI podaje kluczowe fakty
Bardziej szczegółowoHistoria zdrowia publicznego - regulacje prawne Podstawowe świadczenia, funkcje, działania zdrowia publicznego
Historia zdrowia publicznego - regulacje prawne Podstawowe świadczenia, funkcje, działania zdrowia publicznego Historia zdrowia publicznego Hipokrates - O powietrzu, wodzie i okolicach" Przysięga lekarska
Bardziej szczegółowoSpis treêci. I. Wprowadzenie do historii. II. Początki cywilizacji. Od autorów... 8
Od autorów....................................... 8 I. Wprowadzenie do historii 1. Dzieje historia historiografia...................... 12 Czym jest historia?............................... 12 Przedmiot
Bardziej szczegółowoSTAROŻYTNA SPARTA. Spartańskie wychowanie
STAROŻYTNA SPARTA W drugim ważnym mieście-państwie, Sparcie, życie wyglądało inaczej niż w Atenach. Wychowanie w Sparcie było bardzo surowe (streng). Celem było wytrenowanie obywateli na nieustraszonych
Bardziej szczegółowoStarozytny Egipt. Autorki: Dominika Stróżyńska i Paulina Ratajczak
Starozytny Egipt Autorki: Dominika Stróżyńska i Paulina Ratajczak Mapa StaroŜytnego Egiptu Pismo Egipskie Fragment tekstów Piramid w komorze grobowej piramidy Unisa w Sakkarze. ALFABET HIEROGLOFICZNY Cywilizacja
Bardziej szczegółowo1 Homeopatia Katarzyna Wiącek-Bielecka
1 2 Spis treści Bibliografia......5 Wstęp......6 1. Krótka historia homeopatii......9 2. Podział homeopatii.... 10 3. Produkcja leków homeopatycznych.... 11 4. Koncepcja medycyny w homeopatii.... 14 a)
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoPROGRAM DODATKOWEGO MODUŁU KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO PRAKTYCZNEGO DLA ZAWODU TECHNIK WETERYNARII - STAŻ
PROGRAM DODATKOWEGO MODUŁU KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO PRAKTYCZNEGO DLA ZAWODU TECHNIK WETERYNARII - STAŻ 1. Cele edukacyjne (kompetencje i umiejętności), które osiągnie stażysta: Stażysta kształcący się w
Bardziej szczegółowoWyzwania pielęgniarstwa
Wyzwania pielęgniarstwa dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych Uniwersytet Medyczny w Lublinie Medyczny Uprawniający do udzielania świadczeń zdrowotnych Samodzielny
Bardziej szczegółowoSzpital jako instytucja społeczna
Szpital jako instytucja społeczna dr n. hum. Jan Domaradzki Pracownia Socjologii Zdrowia i Patologii Społecznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu jandomar@ump.edu.pl MODELE OPIEKI
Bardziej szczegółowoMisją naszej szkoły jest przygotowanie młodych ludzi do życia w nowoczesnym świecie. Edukacja zdrowotna jest w szkole podstawowym prawem każdego
Misją naszej szkoły jest przygotowanie młodych ludzi do życia w nowoczesnym świecie. Edukacja zdrowotna jest w szkole podstawowym prawem każdego człowieka. Chcemy, aby nasi uczniowie zdobyli wystarczającą
Bardziej szczegółowoYK KKK
YK 367-377 KKK 2197-2257 1 1 brzmienie Wj 20, 12 Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie. Pwt 5, 16 Czcij swego ojca i swoją matkę, jak ci nakazał Pan, Bóg
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoA TLASACH ROŚLIN. Adriana Sobczak, Monika Gierej, Marzena Kopińska. Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
C ZAROWNICA OPOWIE O ZIELNIKACH, HERBARIACH, A TLASACH ROŚLIN I S EKRETNYCH MIKSTURACH. Adriana Sobczak, Monika Gierej, Marzena Kopińska Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie TABLICE
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowo1. charakterystyczna dla średniowiecza postawa, polegająca na wyrzeczeniu się radości życia, w celu uzyskania zbawienia w niebie,
Asceza dziś Asceza Słownik Języka Polskiego 1. charakterystyczna dla średniowiecza postawa, polegająca na wyrzeczeniu się radości życia, w celu uzyskania zbawienia w niebie, 2. surowy tryb życia bez przyjemności
Bardziej szczegółowoMICHEL DE MONTAIGNE ( )
MICHEL DE MONTAIGNE (1533-1592) Sceptycyzm prowadzący do celu Nie wiem na pewno nawet tego, czego nie wiem Pirron nie chciał wcale zamienić się w kamień, ale właśnie chciał stać się żyjącym człowiekiem,
Bardziej szczegółowoStudium biblijne numer 12. Prawdziwa religia. Andreas Matuszak. InspiredBooks
Studium biblijne numer 12. Prawdziwa religia Andreas Matuszak InspiredBooks październik 2013, dla niniejszego wydania Ver. 1.0 www.inspiredbooks.de Prawdziwa religia Andreas Matuszak InspiredBooks 4 Prawdziwa
Bardziej szczegółowoOgólnopolska kampania antysmogowa. Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Kusocińskiego w Legionowie Klasa IIIe
Ogólnopolska kampania antysmogowa Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Kusocińskiego w Legionowie Klasa IIIe Lekcja nr 4 12.03.2018r. Jak smog szkodzi zdrowiu? Przejęci dogłębnie rolą ochrony środowiska
Bardziej szczegółowoOdpowiedzialność karna lekarza
Sławomir Turkowski Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Warszawa 2012 2 Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności
Bardziej szczegółowoPROGRAM EDUKACJI PROZDROWOTNEJ POSM W PUCKU.
PROGRAM EDUKACJI PROZDROWOTNEJ POSM W PUCKU. Rób nie to, co najtrudniej, ani to, co najłatwiej, lecz to, co najsłuszniej, rób, co możesz, byś nie kusił się mówić: nie mogłem tego, com chciał, bom chciał
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. wykłady w wymiarze 20 godzin; seminaria w wymiarze 10 godzin. 1. Nazwa przedmiotu HISTORIA MEDYCYNY. 2. Numer kodowy HUM01c
Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego
Bardziej szczegółowoZgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne
Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne dr nauk prawn. Małgorzata Serwach, Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Łódzki Zgoda pacjenta jako zasada generalna Zgodnie z postanowieniami ustawy z 5 grudnia 1996
Bardziej szczegółowo116. Czy są Duchy, które wiecznie pozostaną na niższych stopniach rozwoju?
Rozwój Duchów Bóg stworzył wszystkie Duchy prostymi i nie posiadającymi wiedzy. Każdemu z nich wyznaczył misję, by mógł się uczyć i krok po kroku osiągać doskonałość poprzez poznawanie prawdy i zbliżanie
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWEGO NR 43 W KIELCACH
PROGRAM PROFILAKTYKI PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWEGO NR 43 W KIELCACH Program opracowano w oparciu o: 1. Podstawę programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoIn hora mortis meae voca me, et iube me venire ad te. w godzinę śmierci wezwij mnie i każ mi przyjść do Siebie. wieku,17)
In hora mortis meae voca me, et iube me venire ad te w godzinę śmierci wezwij mnie i każ mi przyjść do Siebie. (Jan Paweł II, List do ludzi w podeszłym wieku,17) W GODZINĘ ŚMIERCI WEZWIJ MNIE UPORCZYWA
Bardziej szczegółowoSZKOLENIE DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI GRYPY SEZONOWEJ I NOWEJ GRYPY A(H1N1)
SZKOLENIE DOTYCZĄCE PROFILAKTYKI GRYPY SEZONOWEJ I NOWEJ GRYPY A(H1N1) Grypa sezonowa jest ostrą chorobą wirusową, która przenosi się drogą kropelkową, bądź też przez kontakt bezpośredni z zakażoną osobą
Bardziej szczegółowoTest- starożytna Grecja
Literka.pl Test- starożytna Grecja ata dodania: 2006-03-23 12:30:00 Przedstawiam Państwu test sprawdzający przede wszystki konieczne i podstawowe wiadomości i umiejętności z zakresu starozytnej Grecji
Bardziej szczegółowoV LECZNICTWO STACJONARNE
V LECZNICTWO STACJONARNE V LECZNICTWO STACJONARNE W 2004 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało 35 szpitali ogólnych, 3 szpitale psychiatryczne, 1 sanatorium przeciwgruźlicze oraz jeden zakład
Bardziej szczegółowoMacierzyństwo a choroby reumatyczne. Ines Pokrzywnicka - Gajek
Macierzyństwo a choroby reumatyczne Ines Pokrzywnicka - Gajek Co to jest choroba reumatyczna? Choroby reumatyczne to różnorodna pod względem objawów grupa obejmująca ponad 300 odrębnych jednostek. Większość
Bardziej szczegółowo1a. Osobą sprawującą opiekę był/była:?
1. Czy miała Pani wyznaczoną osobę sprawującą opiekę? osoba sprawująca opiekę lekarz specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii, lekarz ze specjalizacją I stopnia w dziedzinie położnictwa i ginekologii,
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 4 w Krakowie
PROGRAM PROFILAKTYKI Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 4 w Krakowie Pozytywnie zaopiniowany i wdrożony do stosowania Uchwałą Rady Pedagogicznej Samorządowego Przedszkola Nr 55 nr 04/27/08/13 z dnia 27 sierpnia
Bardziej szczegółowoRozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II
Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania
Bardziej szczegółowoZasady udzielania świadczeń stomatologicznych w gabinecie Doktor Wrona
R E G U L A M I N Zasady udzielania świadczeń stomatologicznych w gabinecie Doktor Wrona Gabinet Stomatologiczny Doktor Wrona jest Prywatną Praktyką Stomatologiczną działającą na podstawie Zezwolenia wydanego
Bardziej szczegółowoPROCEDURA POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM CHORYM OBOWIĄZUJĄCA W PRZEDSZKOLU NR 406 W WARSZAWIE
Podstawa prawna: PROCEDURA POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM CHORYM OBOWIĄZUJĄCA W PRZEDSZKOLU NR 406 W WARSZAWIE Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.),
Bardziej szczegółowoMODEL ODPOWIEDZI HISTORIA
MODEL ODPOWIEDZI HISTORIA WYJAŚNIENIA DO MODELU W zadaniach otwartych odpowiedzi w modelu są odpowiedziami proponowanymi. Uznajemy każdą poprawną merytorycznie odpowiedź. W zadaniach zamkniętych należy
Bardziej szczegółowoPRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk
PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE ks. Artur Aleksiejuk Pojęcie praw człowieka Przez prawa człowieka rozumie się te prawa, które są bezpośrednio związane z naturą człowieka jako istoty rozumnej i wolnej (osoby)
Bardziej szczegółowoKOMPETENCJE WYMAGANE DO WYKONYWANIA ZAWODU LEKARZA DENTYSTY W UNII EUROPEJSKIEJ
MAJ 2009 REZOLUCJA RADY EUROPEJSKICH LEKARZY DENTYSTÓW (CED) KOMPETENCJE WYMAGANE DO WYKONYWANIA ZAWODU LEKARZA DENTYSTY W UNII EUROPEJSKIEJ WPROWADZENIE Lekarz dentysta jest podstawowym świadczeniodawcą
Bardziej szczegółowoMęska profilaktyka: o czym należy pamiętać
Męska profilaktyka: o czym należy pamiętać Statystycznie, na dobrowolne badania kontrolne mężczyźni zgłaszają się zdecydowanie rzadziej, niż kobiety. Niestety profilaktyka w tej części naszego społeczeństwa
Bardziej szczegółowoRola psychologa w podmiotach leczniczych
Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący
Bardziej szczegółowoPrzedmiot humanistyczny (C) - opis przedmiotu
Przedmiot humanistyczny (C) - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Przedmiot humanistyczny (C) Kod przedmiotu 08.0-WH-PolitP-W-PH(C) Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Politologia / Relacje
Bardziej szczegółowo20 Kiedy bowiem byliście. niewolnikami grzechu, byliście wolni od służby sprawiedliwości.
Lectio Divina Rz 6,15-23 1. Czytanie Prowadzący: wezwijmy Ducha św.: Przybądź Duchu Święty... - weźmy do ręki Pismo św.. - Słuchając jak w Kościele śledźmy tekst, aby usłyszeć, co chce nam dzisiaj Jezus
Bardziej szczegółowo