doc. dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach

Transkrypt

1 Perspektywy rozwoju e-learning w świetle funkcjonowania platformy Moodle WSH oraz SCENO doc. dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielinski@wsh-kielce.edu.pl Wprowadzenie elementów e-learningu w Wyższej Szkole Handlowej im. Bolesława Markowskiego w Kielcach rozpoczęto w styczniu 2005 roku uruchamiając platformę Moodle WSH przeznaczoną z myślą o studentach studiów niestacjonarnych i eksternistycznych. Kolejnym krokiem było pozyskanie środków unijnych na projekt SCENO Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość. W chwili obecnej na Uczelni funkcjonują trzy niezależne platformy zdalnego nauczania oparte na rozwiązaniach open source (wspomniane WSH Moodle oraz Kursy SCENO Moodle i Dokeos). Artykuł ukazuje stan obecny oraz perspektywy rozwoju e-learning w warunkach szkoły wyższej przy założeniu, że student korzysta i ma dostęp do internetu. System studiów w WSH wymaga od każdego studenta umiejętności korzystania z zasobów i usług sieci komputerowych biorąc pod uwagę program zajęć z informatyki oraz systemy wspomagania tj. Wirtualny Dziekanat, pocztę studencką, czy też tematyczne, akademickie fora dyskusyjne. 1. Wstęp Społeczeństwo, które korzysta i jest wspomagane przez informatyczne oraz telekomunikacyjne technologie dostrzega, że zastosowanie oraz wdrożenie nowych produktów i usług znacznie zmienia standard życia, sposób wykonywanej pracy czy formy komunikowania się. Poziom edukacyjny nowoczesnego społeczeństwa jest silnie powiązany z sytuacją ekonomiczną kraju, dlatego też dynamiczne wdrażanie innowacyjnych technologii wymusza ustawiczną edukację. Kształcenie na poziomie studiów wyższych stało się kluczowym czynnikiem rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy czyli zasobu dostępnego i powszechnego dla wszystkich, a nie tylko niektórych warstw społecznych. Ważnym czynnikiem są także zmiany w gospodarce, które wymuszają od osób czynnych zawodowo znacznie częstsze odnawianie wiedzy i nabywanie nowej, niż w przeszłości (kiedy istniała stabilność zatrudnienia). Powyższe elementy mają obecnie wpływ na istotę tego co nazywamy kształceniem przez całe życie sposób zdobywania wiedzy postrzegający uczenie się, jako cykliczny proces trwający całe życie. Z drugiej strony podmioty edukacyjne, funkcjonujące na różnych szczeblach (szkoły średnie, wyższe, uniwersytety) dostrzegają coraz większe korzyści z wprowadzania zaawansowanych szkoleń, kursów przy użyciu komputerów oraz sieci komputerowych (intranet i internet). Powoduje to otwarcie się na całkowicie nową rzeczywistość; na przykład konkurencję w postaci małych, elastycznie działających firm szkoleniowych; ale także wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań 1

2 usprawniających oraz zwiększających wydajność procesów szkolenia, będących alternatywą dla klasycznego nauczania. Takim przykładem kursów mogą być rozwiązania e-learning owe wdrażane na uczelniach wyższych, często będące uzupełnieniem tradycyjnej formy nauczania i skierowanej do studentów studiów niestacjonarnych czy eksternistycznych. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym szanse wdrożenia systemów e-learning przez podmioty edukacyjne, stała się możliwość uzyskania środków finansowych z UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. System e-learning w Wyższej Szkole Handlowej im. Bolesława Markowskiego w Kielcach Wdrożony system e-learning w warunkach Wyższej Szkoły Handlowej Moodle WSH 1 dotyczy wspomagania studiów niestacjonarnych oraz eksternistycznych w zakresie zagadnień związanych z informatyką. Ta forma studiowania ma szczególne potrzeby w zakresie samodzielnego dostępu do wiedzy. Platforma Moodle (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment modularne, zorientowane obiektowo dynamiczne środowisko nauczania) 2 działa na WSH od stycznia 2005 roku. Rozwiązanie to funkcjonuje w oparciu o popularny system LCMS (Learning Content Management System) funkcjonujący za darmo na zasadach licencji open source (zgodnie z licencją GNU, gdzie każdy ma dostęp do pełnego kodu źródłowego i może w nim czynić potrzebne zmiany). Modułowa budowa Moodle a czyni łatwym tworzenie kursów i dodawanie do nich treści, co wspiera zaangażowane uczenie się uczestników. Platforma Moodle jest produktem poddawanym ciągłej pracy rozwojowej, zaś autorem platformy jest Martin Dougiamas, który nadal przewodzi całemu projektowi. 3 Przedmioty zgromadzone w systemie Moodle WSH są elementem programu poszerzania treści dydaktycznych dla studiów niestacjonarnych uzupełniających magisterskich (SUM) oraz studiów eksternistycznych licencjackich. Program ten zakłada, iż studia stopniowo zostaną wzbogacone zajęciami (o charakterze informatycznym w przypadku SUM oraz informatyką, matematyką stosowaną, mikroekonomią, historią gospodarczą i wstępem do prawoznawstwa w przypadku studiów eksternistycznych) prowadzonymi i dostępnymi przez internet. Stąd zamieszczenie w serwisie e-learning WSH przedmiotów podstawowych (dla studiów eksternistycznych) oraz specjalistycznych (dla SUM). Sposób 1 System Moodle WSH, źródło, sieć internet 2 Dokumentacja Moodle, źródło, sieć internet 3 Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Zeszyt Naukowy 3, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, Kielce

3 prowadzenia zajęć dydaktycznych w podanych przypadkach nawiązuje do idei blended learning, czyli szkolenia komplementarnego, gdzie połączone zostały elementy systemu e- learning z tradycyjnym nauczaniem. W pierwszym przypadku (studiów SUM) twórcy systemu Moodle WSH wyszli z założenia, iż pierwsze trzy lata studenta to proces tradycyjnego nauczania, kiedy student musi mieć kontakt z uczelnią, gdzie formowana jest jego postawa, zdobywa odpowiednie umiejętności. Dopiero wówczas studia II stopnia mogą być skutecznie zrealizowane za pomocą technik e-learning. W innej sytuacji są słuchacze studiów eksternistycznych (studia I stopnia), gdzie na zajęciach pojawiają się osoby dojrzałe, pracujące i posiadające wiedzę z zakresu posługiwania się nowymi technologiami. Od tych studentów wymagana jest rozszerzona wiedza z zakresu informatyki (obsługa komputera, aplikacji, posługiwanie się narzędziami sieci komputerowych), stąd inny model kształcenia obejmujący możliwość realizacji zajęć online. Rysunek 1 System e-learning Moodle WSH, kategorie kursów strona startowa. Źródło: Podsumowując drugi rok działalności systemu Moodle WSH funkcjonującego w oparciu o model nauczania mieszanego można zauważyć: 1. Znaczny wzrost studentów studiów niestacjonarnych i eksternistycznych korzystających z materiałów zawartych w serwisie przed rokiem było to 300 osób obecnie 780 (stan na dzień ), z czego: 3

4 a. 86 użytkowników nigdy się nie zalogowało i są traktowani przez system jako martwe dusze, po czym kasowane przez administratora, b. 234 studentów nie logowało się w systemie od ponad roku są to osoby, które już zakończyły edukację i nie korzystają z Moodle WSH, ale konta zostały zachowane, c. 194 osoby będące studentami, ale nie korzystające aktywnie z zasobów e- learningowych, będące biernymi użytkownikami korzystającymi z forum, czata, d. 266 studentów aktywnie korzystających z zamieszczonych materiałów w systemie Moodle WSH. 2. W ramach zajęć e-learning systemu Moodle WSH: a. 120 osób skorzystało ze szkoleń e-learningowych obejmujących przedmioty specjalistyczne dla studentów studiów niestacjonarnych SUM (biznes elektroniczny, wprowadzenie do informatyki gospodarczej, przedsiębiorstwo w internecie) zakończone testem przeprowadzonym w postaci elektronicznej poprzez system Moodle WSH, b. 400 studentów lat ostatnich studiów stacjonarnych i niestacjonarnych inżynierskich kierunku teleinformatyka korzystało z materiałów online (przedmioty sieci komputerowe, internet i sieci komputerowe w logistyce, pracownia internetowa), c. 40 studentów studiów niestacjonarnych na kierunku pedagogika miały dostępne materiały elektroniczne w systemie Moodle oraz prowadziło własne ćwiczenia na platformie e-learning w ramach laboratoriów (przedmiot media w edukacji), d. 30 studentów studiów eksternistycznych korzysta z materiałów e-learningowych obejmujących w chwili obecnej podstawy informatyki (a do końca semestru letniego 2006/07 także matematykę stosowaną, mikroekonomię, historię gospodarczą oraz wstęp do prawoznawstwa. Docelowo zostanie przygotowanych 20 przedmiotów prowadzonych online. e. Około 50 osób korzystających z zasobów Moodle WSH to osoby z poza uczelni, nie będące jej studentami. 3. Średni czas korzystania z serwisu przez zalogowanego i wykonującego określone zadania studenta (pobieranie materiałów online, rozwiązywanie quizów, czy komunikacja poprzez forum/czat) to 15 minut w ciągu dnia. 4

5 4. W przeciągu ostatniego tygodnia (stan na ) serwis przegląda średnio 45 osób. Rysunek 2 Ilość dziennych wizyt w serwisie Moodle WSH w przeciągu ostatniego tygodnia. Stan na dzień Systemy e-learning prowadzone w ramach projektu Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość W dobie nieustannego postępu technologicznego wdrażanie nowoczesnych rozwiązań innowacyjnych stanowi priorytet w dążeniu do konkurencyjności regionów oraz tworzenia nowych, stałych miejsc pracy poprzez zwiększenie zdolności przedsiębiorstw i podmiotów naukowo-badawczych do wdrażania innowacji, absorpcji i inicjowania nowych technologii. Internet jako medium globalne stwarza warunki do efektywnej wymiany informacji, przepływu i gromadzenia wiedzy, jak również rozwoju internetowych podmiotów gospodarczych. W warunkach lokalnych efektywne wdrażanie innowacji informatycznotelekomunikacyjnych do praktyki gospodarczej stanowi kluczowy problem na drodze do umacniania roli nauki w rozwoju społeczno gospodarczym. Przesłanki te legły u podstaw wdrożenia (od dnia ) innowacyjnego portalu edukacyjnego SCENO (Świętokrzyskie Centrum Edukacji Na Odległość), uruchomionego na początku 2006 roku przez Wyższą Szkołę Handlową im. Bolesława Markowskiego w Kielcach Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa w ramach priorytetu 2 Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

6 Jednym z pośrednich celów projektu SCENO jest propagowanie korzyści płynących z posiadania Internetu i wykorzystywania jego zasobów w celach edukacyjnych. W województwie świętokrzyskim brakowało i nadal brakuje edukacyjnych serwisów, które oferowałyby materiały dydaktyczne, artykuły naukowe, interaktywne kursy i wszelkie treści pomocne przy samokształceniu się, co potwierdziły przeprowadzone przed złożeniem wniosku dotyczącego projektu SCENO badania ankietowe. Rysunek 3 Portal stan na dzień Głównym celem projektu jest demokratyzacja procesu uczenia, dostępu do informacji i zasobów wiedzy. Jednym z dążeń centrum edukacyjnego SCENO jest przygotowanie bazy wiedzy w którym cyklicznie zamieszczane byłyby informacje, artykuły i kursy z zakresu nauk o zarządzaniu, marketingu, informatyki, ekonomii, technologii informacyjnych, finansów, biznesu czy rachunkowości, a także bieżące informacje (wiadomości) dotyczące wydarzeń gospodarczych, ekonomicznych, edukacyjnych czy teleinformatycznych jakie miały miejsce na świecie, w kraju i regionie. Portal jest działaniem non-profit nastawionym na propagowanie wiedzy, idei społeczeństwa informacyjnego i jego istotą jest popularyzacja wiedzy na odległość. Rozwój portalu jest przedsięwzięciem dynamicznym, stale reagującym 6

7 na zmiany w zakresie publikacji wiedzy, kursów on-line, czy informacji zawartych w serwisie. Najistotniejszą częścią serwisu, obok możliwości publikacji artykułów naukowych w portalu SCENO są dwa moduły e-learning kursy.sceno.edu.pl (działający na systemie Moodle) oraz system Dokeos (dokeos.sceno.edu.pl). Oba systemy oferują darmowy dostęp do zawartych materiałów online, wymagane jest jedynie posiadanie konta w serwisie. W chwili obecnej z serwisu Dokeos korzysta 30 użytkowników, a w systemie dostępne są dwa kursy online (Podstawy zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie oraz Podstawy e-biznesu). Rysunek 4 System e-learning Dokeos SCENO strona startowa. Źródło: W Moodle dostępnych jest 8 kursów online (zasady rachunkowości, bierne elementy optyczne, matematyka finansowa, linux podstawowe polecenia, linux podstawy bash a, linux praca w sieci, linux podstawy bezpieczeństwa oraz podstawy programowania), a zarejestrowanych użytkowników jest 187. Oba serwisy skierowane są do szerokiej rzeszy internautów chcących podnieść swoje kwalifikacje z różnych dziedzin wiedzy, znamiennym jest fakt, iż kilka kursów przygotowali sami studenci (m.in. kursy linuxowe ). 7

8 Rysunek 5 System e-learning Moodle SCENO, kategorie kursów strona startowa. Źródło: Oba serwisy są odwiedzane przez większe rzesze osób niż w opisywanym wcześniej serwisie Moodle WSH średnio 116 osób dziennie w ciągu ostatniego tygodnia (stan na dzień ). Spowodowane jest to m.in. wolnym dostępem do prezentowanych treści (kursy nie posiadają haseł). Rysunek 6 Ilość dziennych wizyt w serwisie Moodle SCENO w przeciągu ostatniego tygodnia. Stan na dzień

9 4. Perspektywy rozwoju e-learning systemów Moodle WSH w świetle badań ankietowych Wyniki ankiet prezentowane w niniejszym opracowaniu dotyczą oceny przydatności zaprezentowanych systemów e-learning jako narzędzia wspomagającego klasyczną formę nauczania. W semestrze zimowym roku akademickiego 2006/07, w którym przeprowadzono to badanie, udostępnione zostały materiały (moduły e-learning) uzupełniające następujące przedmioty: podstawy informatyki, przedsiębiorstwo w internecie, sieci komputerowe, pracownia internetowa, media w edukacji). Ankietę przeprowadzono na grupie studentów studiów niestacjonarnych SUM oraz eksternistycznych w sumie 140 studentów. Ankieta składała się z trzech części w pierwszej poszukiwano informacji ogólnych, druga to pytania dotyczące wiedzy studentów i ich oceny metody nauczania na odległość opartej o technologie internetowe, trzecia sondowała stosowanie systemu Moodle WSH. Wśród ankietowanych kobiety stanowiły 40%, mężczyźni 60%. Wiek w grupie badanych studentów przedstawia się następująco: w kategorii lat było 25% badanych, w grupie lat 60%, lat 15%. Podane wykształcenie: średnie 80%, niepełne wyższe 20%. Miejsce zamieszkania: wieś 25%, miasto do 100 tys. mieszkańców 45%, od 100 tys. do 500 tys. 20%, zaś powyżej 500 tys. 10 %. Ze zrealizowanej ankiety wynika, że aż 95% studentów WSH dysponuje własnym komputerem w miejscu zamieszkania w czasie studiów, z tego 70% ma stałe łącze, 10% łączy się przez sieci osiedlowe, 10% łączy się z internetem przez modem, 5% deklaruje inny sposób dostępu, a 5% nie ma dostępu. Kolejna sprawa, która była przedmiotem zainteresowania autora, to częstotliwość korzystania z internetu przez studentów WSH. Czy studenci nie korzystają z internetu okazjonalnie, tylko po to by zapisać się na zajęcia? Wyniki wskazują, że nie 60% studentów codziennie korzysta z sieci, 20% dwa razy w tygodniu, 10% cztery razy w tygodniu, 5% raz na miesiąc. Pozostałe 5% osób deklaruje iż nie korzysta z sieci komputerowej. Szczególnie ważne były odpowiedzi dotyczące samego systemu Moodle WSH. Na pytanie czy korzystał Pan/Pani z serwisu Moodle WSH, 82% odpowiedziało że korzystało, 67% studentów stwierdziło, że serwis był przyjazny i łatwy w użyciu, 53% osób stwierdziło, że przeprowadzało ćwiczenia, 33% wykonało egzamin kończący dany kurs online. Wśród trybów dalszych studiów 65% opowiedziało się za trybem mieszanym (blended learning), 30% trybem tradycyjnym, a 5% chciałoby nabywać wiedzę tylko poprzez internet. Na pytanie co jest przeszkodą utrudniającą zdobycie wykształcenia w trybie nauczania na odległość 28% studentów wymieniło brak osobistego kontaktu z nauczycielem, 15% słabą infrastrukturę telekomunikacyjną, 15% wysoką cenę dostępu do internetu oraz brak uregulowań prawnych 9

10 regulujących kształcenie online w trybie studiów wyższych 15%. Największą korzyścią jaką oferuje tryb nauki online, 32% studentów wymieniło możliwość zdobywania wiedzy w dowolnym miejscu i czasie, 26% - indywidualne tempo nauki, 15% - możliwość zdobycia wykształcenia bez uciążliwych dojazdów oraz możliwość zindywidualizowania programów kształcenia lub rozwoju naukowego 8%. 79% studentów akceptuje formę nauczania e- learning, a 89% wyraziło chęć dalszego korzystania z serwisu Moodle WSH. 5. Zakończenie W ramach studiów niestacjonarnych SUM i eksternistycznych w Wyższej Szkole Handlowej w Kielcach funkcjonuje platforma e-nauczania Moodle WSH. Dodatkowo WSH uruchomiło projekt SCENO wspierający e-learning w województwie świętokrzyskim. Z pewnością obie platformy e-learning nie są w pełni wykorzystywane przez studentów studiów stacjonarnych, niestacjonarnych i eksternistycznych. E-learning jest nową formą edukacji, która jest silnie związana z rewolucją w komunikacji, wymaga prac koncepcyjnych w zakresie rozszerzenia możliwości obecnych platform, jak i zmiany podejściu systemowym funkcjonowania uczelni. Internet jest bardzo dobrą drogą dotarcia do studentów WSH, która jest przez nich akceptowana i uważana za wygodną formą komunikacji. Szczególnym problemem nadal jest wysoka cena dostępu do sieci, jak i fizyczne często problemy z uzyskaniem połączenia z internetem w miejscu zamieszkania. Większość studentów posiada komputer w miejscu zamieszkania, co ułatwia wprowadzanie elektronicznych form kształcenia, problemem bywa cena i dostęp do sieci. Łatwiej jest wprowadzić edukację e- learningową dla studentów wyższych roczników, bo większość z nich posiada komputer oraz wiedzę dotyczącą usług sieciowych, możliwości internetu. Korzystanie z internetu staje się naturalną formą poszukiwania informacji, komunikacji i wymiany danych pomiędzy studentami, którzy traktują globalną sieć jako poważne źródło wiedzy. Na podstawie wyników ankiety można wywnioskować, iż studenci posiadają umiejętności i chęć korzystania z internetu, co nie stanowi bariery dla dalszego rozwoju e- learning. Teza ta ograniczona jest do studentów studiów niestacjonarnych oraz eksternistycznych, których objęło badanie, czyli osób pracujących, korzystających w miejscu zatrudnienia z internetu, często posiadających także dostęp do sieci w miejscu zamieszkania. 10

11 Literatura 1. Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Zeszyt Naukowy 3, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, Kielce Netografia 1. System Moodle WSH, źródło, sieć internet. 2. Dokumentacja Moodle, źródło, sieć internet. 11