E-usługi informacyjne w bibliotekach akademickich.

Transkrypt

1 E-usługi informacyjne w bibliotekach akademickich. Z praktyki polskich bibliotek. ЕЛЕКТРОННІ ІНФОРМАЦІЙНІ ПОСЛУГИ У НАУКОВИХ БІБЛІОТЕКАХ (З ДОСВІДУ ПОЛЬСЬКИХ БІБЛІОТЕК) Anna Tonakiewicz-Kołosowska Iwona Socik Przestrzeń informacyjna biblioteki akademickiej. Międzynarodowa naukowo-praktyczna konferencja. Lwów, maja 2017

2 W otaczającym nas wirtualnym świecie zwiększa się liczba użytkowników zasobów cyfrowych, a co za tym idzie, zmieniają się ich oczekiwania 1. У віртуальному світі кількість користувачів цифрових ресурсів дедалі збільшується. Biblioteki decydują się na przenoszenie usług informacyjnych do sfery wirtualnej w całości lub tylko częściowo. W ten sposób mogą one rozwijać i wzbogacać swoją ofertę usług biblioteczno-informacyjnych, jak również sprostać oczekiwaniom użytkowników, w zakresie: Бібліотеки можуть долучитися до цього таким чином: nieograniczonego dostępu do sieci i zasobów online, głównie pełnotekstowych / Необмежений доступ до мережі і онлайнових ресурсів; możliwości wypożyczeń online (e-booki, do których biblioteka nie kupuje dostępu) na platformach do tego celu przeznaczonych / Можливість надання онлайнового доступу до електронних книг (через спеціально призначені платформи); możliwości zdalnego komunikowania się / Можливість віддаленого спілкування; możliwości zdalnego kształcenia / Можливість дистанційного навчання 2

3 E-usługi informacyjne Інформаційні електронні послуги Definicja E-usługi / Визначення електронної послуги: usługa, świadczona za pomocą Internetu lub w sieci elektronicznej, której świadczenie jest zautomatyzowane i która wymaga niewielkiego udziału człowieka, a jej wykonanie bez wykorzystania technologii informacyjnej nie jest możliwe 2 «послуга, яку надають через мережу Інтернет або іншу електронну мережу, надання якої відбувається автоматизовано з невеликою людською участю, а її виконання без використання інформаційних технологій неможливе» E-usługa informacyjna, udostępnianie konkretnych lub wybranych treści na indywidualne zapytanie użytkownika poprzez wyświetlenie strony internetowej o określonym adresie URL Użytkownik, to osoba, która kojarzona jest z usługami informacyjnymi według potrzeb, jak również z umiejętnościami wyszukiwania i pozyskiwania informacji oraz jej wykorzystywania dla swoich potrzeb 3 3

4 E-usługi informacyjne w bibliotekach Інформаційні електронні послуги в бібліотеках Usługi wyszukiwawcze, umożliwiające użytkownikom zdalne korzystanie z technologii informatycznych, pozwalających na odszukanie i wyświetlanie danych zapisanych na serwerach, jak: katalogi multiwyszukiwarki bazy danych biblioteki cyfrowe repozytoria uczelniane serwisy dziedzinowe Послуги пошуку та використання інформації на серверах (каталоги, пошукові системи, бази даних, електронні бібліотеки, репозиторії) Usługi komunikacyjne, umożliwiające komunikację pomiędzy użytkownikiem a bibliotekarzem przez zapewnienie mechanizmów odbierania, przechowywania i wysyłania danych 4 a także zapewnienie dostępu do narzędzi komunikowania, jak: platformy komunikacyjne narzędzia komunikacji: czat, GG, formularz do tworzenia zapytań, skype, inne Комунікаційні послуги (комунікаційні платформи, чат, комунікатор GG, формуляри створення питань, Skype та ін.) 4

5 E-usługi informacyjne w bibliotekach Інформаційні електронні послуги в бібліотеках Usługi dydaktyczne, umożliwiające użytkownikom korzystanie, za pomocą Internetu lub platform e-learningowych, z materiałów dydaktycznych lub odpowiednio przygotowanych zdalnych kursów, przeznaczonych dla różnych grup użytkowników, w zależności od przygotowanych treści merytorycznych, jak: Послуги, які допомагають використовувати освітні платформи, дидактичні матеріали чи курси, наприклад: przysposobienie biblioteczne / Бібліотечне навчання zaawansowane kursy, rozwijające kompetencje informacyjne / Курси інформаційної освіти szkolenia instruktażowe dotyczące np. menadżerów bibliografii, etc Інструктажі (наприклад, використання менеджера бібліографії і т.д.) 5

6 E-usługi informacyjne w polskich bibliotekach akademickich Інформаційні електронні послуги в польських академічних бібліотеках Badaniem objęto 54 biblioteki akademickie 5, tj./дослідження охопило 54 академічні бібліотеки: biblioteki uniwersyteckie (17) biblioteki uczelni technicznych (20) wybrane biblioteki uczelni ekonomicznych (4) i rolniczo/przyrodniczych (5) wybrane biblioteki uczelni medycznych (8) Pominięto biblioteki uczelni pedagogicznych, akademii wychowania fizycznego oraz uczelni teologicznych Badania przeprowadzono na podstawie stron internetowych bibliotek, wywiadów telefonicznych, korespondencji mailowej oraz danych pozyskanych od dostawców baz Методи: аналіз веб-сайтів, телефонні інтерв'ю, електронне листування та дані постачальників БД. 6

7 E-usługi informacyjne w polskich bibliotekach akademickich Przedmiot badań / Предмет дослідження : Serwisy dziedzinowe / галузеві сервіси zakres usług dziedzinowych dostępnych na stronie internetowej funkcjonowanie zespołu bibliotekarzy dziedzinowych Platformy e-learningowe /платформи електронної освіти biblioteczne uczelniane formy szkoleń i ich dostępność Narzędzia komunikacji z użytkownikiem /інструменти комунікації з користувачем platformy komunikacyjne zakładki z dostępną formą komunikatora Multiwyszukiwarki / мультипошукові системи Summon, Primo, Ebsco Discovery Service E-wypożyczenia / електронна видача книг platformy do komercyjnego wypożyczania książek (NASBI, EBL, Dawsonera, Safari) 7

8 Rezultaty badań Результати досліджень 8

9 Serwisy dziedzinowe Галузеві сервіси галузеві сервіси поділ електронних ресурсів на дисципліни нема 9

10 Biblioteka Politechniki Gdańskiej Serwis Dziedzinowy Бібліотека Ґданської політехніки галузевий сервіс 10

11 Zespoły/Sekcje bibliotekarzy dziedzinowych Команди/секції спеціалізованих бібліотекарів 9 bibliotek z 54 posiada w swoich strukturach zespół/sekcję bibliotekarzy dziedzinowych/informatorów dziedzinowych /9 із 54 бібліотек мають у своєму штаті команди/секції спеціалізованих бібліотекарів/інформаторів 11

12 Platformy e-learningowe Платформи електронної освіти університетські власні нема 12

13 Szkolenia online Онлайн-навчання бібліотечне навчання поглиблене навчання нема 13

14 Biblioteka UAM w Poznaniu Platforma e-learningowa / Бібліотека УАМ в Познані платформа електронного навчання 14

15 Narzędzia komunikacji z użytkownikiem Інструменти зв'язку з користувачем 3 biblioteki z 54 badanych świadczą wirtualne usługi informacyjne z wykorzystaniem profesjonalnej platformy komunikacyjnej Libsmart Assistant: Три із 54 закладів використовують професіональну комунікаційну платформу Libsmart Assistant: profesjonalny, dedykowany bibliotece komunikator panel użytkownika panel administratora możliwość generowania statystyk panel FAQ, web address możliwość przekierowania zgłoszeń do konsultantów 15

16 Biblioteka WAT w Warszawie Platforma komunikacyjna / Бібліотека Варшавської військової технічної академії комунікаційна платформа 16

17 Narzędzia komunikacji z użytkownikiem Інструменти зв'язку з користувачем 17

18 Możliwości wypożyczania online Можливість отримати книги онлайн 18

19 Multiwyszukiwarki Мультипошукові системи 19

20 Usługi informacyjne online BGPW Онлайнові інформаційні послуги Бібліотеки Варшавської політехніки Serwis dziedzinowy / галузевий сервіс Platforma e-learningowa / платформа електронного навчання Multiwyszukiwarka / мультипошукова система Wypożyczenia online / отримання книг онлайн 20

21 Usługi informacyjne online BGPW Serwis dziedzinowy / галузевий сервіс 21

22 Usługi informacyjne online BGPW Platforma e-learningowa / платформа електронного навчання szkolenia online otwarte szkolenia online zamknięte 22

23 Usługi informacyjne online Wypożyczenia online Отримання книг онлайн BGPW 23

24 Podsumowanie / Підсумки Podejmując próbę analizy porównawczej oferty usług informacyjnych online, na tak obszernym gruncie 54 bibliotek akademickich, autorki zamierzały wykazać: zaangażowanie bibliotek w kreowaniu nowoczesnych usług online sposoby ich realizacji (wykorzystany potencjał własny lub uczelni, ewentualny nakład finansowy) formy realizacji usług stopień zaangażowania lub jego całkowity brak (niektóre z omawianych usług) Analiza zebranych danych wykazała duże zaangażowanie większości bibliotek we wdrażaniu nowoczesnych metod i technik kształcenia, bowiem 65% bibliotek wykorzystuje w dydaktyce nowoczesne platformy e-learningowe, uczelniane lub własne, w większości w oprogramowaniu Moodle. Wiele z tych bibliotek tworzy e-kursy i materiały dydaktyczne w oparciu o narzędzia komercyjne np.: Captivate lub oprogramowania OS, niektóre z nich zlecają profesjonalistom spoza biblioteki, przygotowanie autorskiej platformy w oprogramowaniu np. WordPress. Більшість бібліотек (65%) широко використовує сучасні методи електронного навчання. Dobrze wypadła także badania dotyczące usługi oferowanej w zakresie możliwości przeszukiwania wszystkich zasobów biblioteki za pomocą multiwyszukiwarek. Analiza wykazała, że aż 74 % badanych bibliotek wdrożyło takie narzędzie dostosowując się do oczekiwań użytkowników. Аж 74% бібліотек впровадили інструмент мультипошукових систем, пристосовуючих до очікувань користувачів. 24

25 Podsumowanie / Підсумки Zdecydowanie gorzej na tym tle wyglądają wdrożenia nowoczesnych narzędzi do bezpośredniej komunikacji z użytkownikiem, bowiem aż 14 z badanych bibliotek nie zamieszcza nawet formularza zapytań na stronie internetowej. Tylko 14 z nich korzysta z komunikatorów takich GG czy czat, a zaledwie 3 z badanych bibliotek zdecydowało się na zakup profesjonalnej platformy komunikacyjnej. Wiele do życzenia pozostawiają serwisy dziedzinowe, zastosowane tylko w 6 bibliotekach, gdzie brak tego typu usługi w bibliotekach medycznych, ekonomicznych czy rolniczych wydaje się być zrozumiały, ze względu na małe zróżnicowanie profilu tematycznego. Natomiast, w uczelniach technicznych czy ogólnych (uniwersyteckich), brak lub tak niewielki udział w realizacji tego typu usługi, budzi zdziwienie. Tylko 3 z uczelni technicznych i 3 z bibliotek uniwersyteckich prowadzą serwisy dziedzinowe a 9 z badanych bibliotek ma w swojej strukturze zespół bibliotekarzy dziedzinowych. Najmniej popularną e-usługą okazała się być możliwość wypożyczeń online za pośrednictwem platform e-booków, takich jak: Dawsonera, EBL, Safari. Prawdopodobnie, jedną z przyczyn małego zainteresowania w kreowaniu takiej usługi są względy finansowe. Гірше виглядає ситуація з безпосереднім зв'язком із користувачем, адже аж 14 закладів не мають навіть формуляру питань і тільки 14 бібліотек використовує чати або комунікатори. Малопоширені галузеві сервіси (лише в 6 закладах). А невелике зацікавлення онлайновим отриманням книг через платформи e-книг можна пояснити фінансовими видатками на ці послуги. 25

26 Wnioski / Висновки (наступний слайд) Przed bibliotekami akademickimi w Polsce jest jeszcze wiele wyzwań w podejmowaniu prób rozwoju usług biblioteczno-informacyjnych online, zwłaszcza w zakresie poprawienia komunikacji z użytkownikami (np.: komunikacji synchronicznej). W Polsce pojawiła się na rynku oferta zakupu profesjonalnej platformy komunikacyjnej (Libsmart Assistant) ale na dzień dzisiejszy została ona wdrożona tylko w 3 z badanych bibliotek. Tam, gdzie istnieją ograniczenia finansowe należałoby pomyśleć o wykorzystaniu potencjału i kreatywności młodych bibliotekarzy i przy ich zaangażowaniu wdrażać narzędzia w postaci OS komunikatorów GG, czat a także rozwijać formy komunikacji w mediach społecznościowych. Ważną rolę w przekazie informacji pełni strona internetowa biblioteki. Niestety, badania wykazały, że wiele z nich zaprojektowano prawdopodobnie bez konsultacji z użytkownikami i trzeba pokonać przysłowiową drogę przez mękę aby dotrzeć do np. usługi komunikacyjnej w postaci Zapytaj bibliotekarza, schowanej bardzo głęboko na stronie. Podobne wnioski nasuwają się w przypadku poszukiwania oferty szkoleń online czy dostępu do multiwyszukiwarki. 26

27 Висновки Перед польськими бібліотеками ще чимало викликів у сфері онлайнових інформаційних послуг. Особливо це стосується комунікації з користувачами. Лише три бібліотеки придбало професіональний Libsmart Assistant, хоча там, де є фінансові обмеження, можна скористатися потенціалом та ініціативою молодих бібліотекарів і використати програми-комунікатори чи соцмережі для зв'язку з читачами. На жаль, дослідження показало, що чимало сайтів бібліотек створено без консультацій з користувачами. Скажімо, деколи розділ чи формуляр «Запитай бібліотекаря» захований так, що його важко знайти. Подібна ситуація з доступом до мультипошукових систем і онлайнового навчання.

28 Bibliografia 1. Waleszko, M:Kreatywne usługi informacyjne w bibliotekach publicznych Stambułu. BABIN 2.0. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie pl/%3fp%3d4367+&cd=3&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-b 2. Radosław, F., Szut, J., Mazurek-Kucharska, B., Kuciński, J.: E-usługi. Definicja i przykłady. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: 3. Żmigrodzki, Z. (red):bibliotekarstwo. Wyd.2 uzup.i rozszerz.warszawa, 1998 s Regulamin świadczenia usług droga elektroniczną. $1. Definicje. [Dostep ]. Dostępny w Internecie: zenia_uslug_droga_elektroniczna.pdf 5. Lista Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz jednostki nadzorowane przez Ministerstwo Zdrowia 28

29 Dziękujemy za uwagę Дякуємо за увагу 29