national geographic lipiec 2009

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "national geographic lipiec 2009"

Transkrypt

1 national geographic lipiec 2009 Drapieżne ptaki to prawdziwa pasja dr. Mizery. Jest on właścicielem wielkiego zbioru prezentujących je znaczków pocztowych, o których wydał nawet osobną publikację.

2 Walka o orła cień ROZMAWIA małgorzata T. Załoga Doktor Tadeusz Mizera pracuje w Instytucie Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Jego pasją są ptaki drapieżne. Od niemal 30 lat jest zaangażowany w ich ochronę w ramach Komitetu Ochrony Orłów. To m.in. dzięki jego niestrudzonej działalności edukacyjnej i popularyzatorskiej udało się w naszym kraju objąć ochroną większość populacji bielika, rybołowa, orła przedniego i orlika grubodziobego. Zainteresowania ornitologiczne zaowocowały ponad 200 publikacjami w czasopismach fachowych. Co sprawiło, że tak bardzo zaangażował się Pan w ochronę ptaków? Mówiąc nieco górnolotnie, jako Homo sapiens czuję się odpowiedzialny za całe zło, jakie nasz gatunek wyrządził zwierzętom; także i ptakom. Swoją pracę zaczynałem od obserwacji małych ptaków miejskich. Z przyczyn utylitarnych zresztą. Po prostu do badań naukowych potrzebna jest duża próba, trzeba opisać wiele ptaków, żeby móc odpowiednio przeanalizować i zinterpretować wyniki obserwacji. Podobne badania na drapieżnikach byłyby o wiele trudniejsze, bo w latach 70. XX w. było ich niezwykle mało. Skoro mówi Pan małych, to dlaczego jednak orły? Najprościej mówiąc są piękne, majestatyczne, no i obserwacja ich zachowań łowieckich dostarcza wiele satysfakcji. Honoriusz Balzac opisując symbole piękna, nie uwzględnił wśród nich sylwetki szybującego orła chyba tylko dlatego, że nie miał okazji jej podziwiać. Poza tym, np. bieliki, które darzę szczególną sympatią, a które zgodnie z systematyką nie należą do orłów właściwych, lecz do grupy orłów morskich, są wzruszająco wierne. Wiążą się na całe życie. Ptak, który straci partnera, naprawdę ciężko to przeżywa, choć instynkt przedłużania gatunku każe mu po pewnym czasie szukać nowej drugiej połowy. Niewiele brakowało, żeby bieliki zniknęły z naszego krajobrazu. Podobno na przełomie XIX i XX w. gniazdowało ich w całej środkowej Europie par? To prawda. Wszystkie ptaki drapieżne były zresztą intensywnie tępione przez całe stulecia. Tragiczne żniwo zebrało też rozpowszechnienie w rolnictwie po 1945 r. nawozów i środków ochrony roślin zawierających DDT, PCB i metale ciężkie. Wszystkie toksyczne substancje latami gromadziły się w ich organizmach, osłabiając dorosłe ptaki i zmniejszając liczbę ich potomstwa. To ostatnie było zarówno skutkiem zaburzeń w gospodarce wapniowej, co sprawiało, że skorupki jaj stawały się coraz cieńsze i mniej odporne, jak i zamierania zarodków. Martijn de jonge

3 wywiad dr tadeusz mizera Proszę przyjrzeć się polskiemu godłu od najwcześniejszych czasów. Co na nim widzimy? Ptaka z wielkim, grubym dziobem i gołymi łydkami. Jedno i drugie malowano na złoto, czyli jak można się domyślać odwzorowywano w ten sposób naturalny kolor żółty. Tak właśnie wygląda dorosły bielik. W wyniku ludzkiej działalności ciągle kurczą się ich siedliska i zasoby pożywienia, a w dzisiejszych intensywnie eksploatowanych lasach coraz trudniej o drzewo, które utrzymałoby gniazdo bielika ważącą nawet tonę konstrukcję o dwumetrowej średnicy i wysokości do 4 m. W starych borach nadaje się do tego ledwie jedno na drzew. Wciąż jednak pokutują u nas poglądy każące tępić wszystko, co mogłoby zabrać człowiekowi pożywienie. Drastycznym przykładem są rybołowy (Pandion haliaetus), prześladowane moim zdaniem głównie z powodu nieszczęśliwej polskiej nazwy. Po angielsku ten gatunek to osprey (z łac. avis praedae ptak drapieżny) albo sea hawk, czyli morski jastrząb, co specjalnie źle się nie kojarzy. U nas z powodu nazwy ten piękny ptak jest zaciekle tępiony, zwłaszcza w okolicach gospodarstw rybackich, tak że do dziś pozostało zaledwie ok. 30 par. Tymczasem rybołów wcale nie zjada tak dużo. Przynajmniej w Polsce, bo drugie pół roku spędza w Afryce. W sezonie lęgowym na całą rodzinę wystarcza mu ok. 170 kg ryb, a należy pamiętać, że to jego jedyny pokarm, podczas gdy np. bielik ma dość urozmaiconą dietę, choć z przewagą ryb. Próbujecie przekonywać, że rybołów nie może znacząco zmniejszać połowów? Próbujemy. Z różnym skutkiem. Kiedyś Komitet Ochrony Orłów, którego mam zaszczyt być współzałożycielem, wypłacał nawet właścicielom gospodarstw rybnych nagrodę w wysokości równej cenie 170 kg ryb, byle nie niszczyli gniazd rybołowa (a ptaki zdołały wychować młode), ale gdy fundusze się skończyły, prześladowania wróciły. Warto podkreślić, że choć obecnie mamy dobre przepisy chroniące nasze ptaki szponiaste, to jeszcze do 1975 r. można było najzupełniej legalnie polować na jastrzębie, krogulce i błotniaki stawowe, a ponieważ konia z rzędem temu, kto potrafił (i chciał) zidentyfikować gatunek drapieżnego ptaka kołującego kilkadziesiąt metrów w górze strzelano do wszystkiego, co miało sylwetkę drapieżnika. Do dziś z powodu luki w przepisach pracownicy gospodarstw rybackich tzw. stawowi są legalnymi posiadaczami broni palnej. I niestety, zbyt często robią z niej niewłaściwy użytek. To dlatego powstał Komitet Ochrony Orłów? O, nie. W czasie gdy tworzyliśmy nieformalny zalążek KOO, ptaki drapieżne miały o wiele poważniejsze problemy: powszechny odstrzał i (a może przede wszystkim) stosowane w rolnictwie DDT. Postanowiliśmy sprawdzić, czy sytuacja w Polsce jest równie zła. Na fali przemian roku stworzyliśmy grupę zapaleńców, którzy chcieli chronić nasze, herbowe bądź co bądź, drapieżniki. Spiritus movens tego ruchu był Wojciech Król ze Stacji Ornitologicznej w Gdańsku. Herbowe? Przecież w popularnym wierszyku stoi jaki znak twój orzeł biały, a skoro jak Pan wcześniej mówił bielik nie jest orłem, to co tak naprawdę mamy w herbie? national geographic lipiec 2009

4

5 wywiad dr tadeusz mizera Moim zdaniem zdecydowanie bielika (Haliaeetus albicilla), choć ortodoksyjni ornitolodzy nie zaliczają go do prawdziwych orłów (Aquila). Proszę przyjrzeć się polskiemu godłu od najwcześniejszych czasów. Co na nim widzimy? Ptaka z wielkim, grubym dziobem i gołymi łydkami. Jedno i drugie malowano na złoto, czyli jak można się domyślać odwzorowywano w ten sposób naturalny kolor żółty. Tak właśnie wygląda dorosły bielik. Orzeł przedni (Aquila chrysaetos), którego wielu chciałoby widzieć jako pierwowzór dla naszego herbu, nie przystaje do tego wizerunku. Różnicę najszybciej dostrzegamy na nogach, które u tego gatunku są opierzone aż po palce. Krótko mówiąc, ma długie portki. A i dziób orzeł przedni ma o wiele skromniejszy od bielika, choć poluje na większą zdobycz. Tak naprawdę bieliki mają te dzioby głównie na pokaz, chyba lubią się nimi chwalić przed samicami i odstraszać rywali, bo do jedzenia ryb wystarczyłby spokojnie organ o połowę mniejszy. Osobiście zaobrączkował pan ponad 600 orłów, z czego 550 to właśnie bieliki. Jak się obrączkuje orła? Trochę jak anegdotyczne jeże ostrożnie. Potrzebne są do tego zwykle dwie osoby i grube rękawice. Dziobią? U bielików, podobnie zresztą jak u wielu innych skrzydlatych drapieżców, o wiele groźniejsze od dzioba są szpony. Wystarczy jeden nieostrożny ruch i można mieć rękę przebitą pazurem na wylot. Same obrączki też muszą być bardzo wytrzymałe, tak by zdołały przetrwać minimum 30 lat. Muszą znieść nie tylko próby zdjęcia ich z nogi, ale i zwłaszcza w przypadku bielików i rybołowów ciągły kontakt z wodą, bo to gatunki, które polują przede wszystkim w środowisku wodnym i nadwodnym. Nasz herbowy drapieżnik jada głównie ryby i ptaki wodne, nimi też karmi młode. Tylko zimą, gdy o taki pokarm trudniej, przerzuca się na padlinę. To kolejny dowód na to, że właśnie on jest naszym godłem. Orły przednie gniazdują w gęstych lasach lub w górach, z dala od ludzkich siedzib. Tymczasem bielik ma swój rewir nad wodą, a tam właśnie nasi przodkowie zakładali pierwsze osady. Widok potężnego ptaka (samica bielika może ważyć nawet ponad 6 kg, a jej skrzydła mają rozpiętość 250 cm, samce bywają nieco mniejsze) siedzącego na gałęzi drzewa nad wodą i obserwującego rzekę musiał być wtedy pospolity. A że te drapieżniki często długo siedzą nieruchomo, wypatrując zdobyczy były też zapewne wyjątkowo wdzięcznym modelem dla dawnych artystów. Jak dziś, w zurbanizowanym środowisku, wygląda ich rozrodczość? Niełatwo im chyba wykarmić młode? O tak, małe bieliki mają nielichy apetyt. Przez trzy miesiące, gdy są na rodzicielskim wikcie, każde wymaga kg ryb, nie wspominając o innego rodzaju przekąskach. Nic dziwnego, że choć samice składają czasem nawet 3 jaja, parze rzadko udaje się odchować więcej niż dwójkę młodych. To potrafi tylko doświadczony samiec, który dodatkowo wywalczył sobie bogate national geographic lipiec 2009

6

7 wywiad dr tadeusz mizera Wzrost liczby wolontariuszy, którzy obserwują ptaki w ich naturalnym środowisku czy zgłaszają się np. do liczenia bocianów, jest świetnym wyznacznikiem wzrostu zamożności i ucywilizowania naszego społeczeństwa. łowisko. Zresztą, najmłodsze pisklę wykluwa się, zwykle gdy najstarsze ma już tydzień albo i więcej, a w walce o pokarm wygrywają najsilniejsi, którzy pierwsi dopadają dostawy jedzenia. Poza przepychankami przy stole małe bieliki i tak są na tle innych ptaków drapieżnych stosunkowo zgodnym rodzeństwem. Zjawisko kainizmu, czyli zabijania młodszego pisklaka przez starsze, jest u nich rzadkie. Bardzo często gniazdo opuszczają dwa młode ptaki, a sam miałem niedawno szczęście kontrolować lęg z trzema pisklakami, z których wszystkie wyleciały spod rodzicielskich skrzydeł w dobrej formie. Co innego orliki grubodziobe i krzykliwe (Aquila clanga i Aquila pomarina). U nich kainizm jest obligatoryjny. Choć samica składa dwa jaja, młodsze pisklę już po kilku dniach jest zadziobywane i zjadane przez starsze. Z ludzkiego punktu widzenia strasznie okrutny to zwyczaj. Czy ma jakieś uzasadnienie? O tak. Podobnie jak wszystkie dzienne ptaki drapieżne, orliki rozmnażają się tylko raz do roku. Poluje głównie samiec, na drobne gryzonie i ptaki, a gdy ich brakuje na mało kaloryczne żaby. Zasoby pokarmowe w łowisku pozwalają wykarmić tylko jedno pisklę. Bliźnięta u orlika krzykliwego to prawdziwa rzadkość. U orlika grubodziobego takiego przypadku w Polsce jeszcze nie było. Można powiedzieć, że drugie jajo jest dla pary orlików swoistą polisą ubezpieczeniową na wypadek, gdyby pierwszemu coś się stało (np. wyziębiło się) albo pisklę padło ofiarą innego drapieżnika. Wtedy drugie daje szansę na dochowanie się potomstwa w tym samym lęgu. W przeciwnym razie ptaki musiałyby czekać na przychówek kolejny rok. Powiedział Pan dzienne. Czy to znaczy, że np. sowy składają jaja kilka razy w roku? Ściśle biorąc, sowy nie są ptakami drapieżnymi, tworzą w systematyce osobny rząd Strigiformes, ale mają z nimi wiele wspólnego: równie ostre dzioby i szpony oraz dobry wzrok. A co do rozrodu, to tylko te mniejsze, jak płomykówka, regularnie wyprowadzają drugie (a czasem nawet trzecie) lęgi. Nasza największa sowa puchacz (Bubo bubo) wyprowadza tylko jeden lęg rocznie i długo (nawet przez 4 miesiące) opiekuje się potomstwem. Dlatego bywa, że zaczyna składać jaja bardzo wcześnie, jeszcze gdy leży śnieg. Puchacze zresztą nie budują gniazda. Na nizinach najczęściej zajmują opuszczone domy innych ptaków drapieżnych, a zdarza się, że spodoba im się zbudowany przez człowieka paśnik albo nawet myśliwska ambona. Czasem w ogóle obywają się bez typowego gniazda, składając jaja bezpośrednio na ziemi, np. pod jakimś zacisznym wykrotem. Nasz Komitet Ochrony Orłów zapoczątkował program budowy sztucznych gniazd, i choć są one przeznaczone głównie dla bielików, to w kilku przypadkach stwierdzono, że w takim właśnie gnieździe zadomowiły się puchacze. national geographic lipiec 2009

8 Dużo się teraz mówi o ochronie przyrody w ramach unijnego programu Natura 2000 Pana zdaniem to dobry system? Tak, choć uważam, że polski model ochrony ptaków drapieżnych, oparty na rezerwatach i ochronie strefowej, skuteczniej zapewnia bezpieczeństwo poszczególnym gniazdom. Przez lata ułożyliśmy sobie efektywną współpracę z leśnikami. Oni w końcu najlepiej wiedzą, na którym drzewie w lesie jest gniazdo bielika czy orlika i że w promieniu (a w okresie lęgowym nawet 500) metrów od niego nie wolno prowadzić żadnych prac. W 2007 r. to oni przesłali połowę kart zgłoszeniowych o stanowiskach lęgowych bielika. Lasy Państwowe dofinansowują też budowę sztucznych gniazd. Powiększanie w ramach sieci Natura 2000 tzw. Obszarów Szczególnej Ochrony Ptaków (OSOP) nie gwarantuje odpowiedniego poziomu ochrony, zwłaszcza w odniesieniu do tych skrzydlatych drapieżników, które gniazdują i polują głównie na polach i łąkach, a nie w lasach. To w otwartym krajobrazie, który ze względu na rozwój rolnictwa podlega dynamicznym zmianom, znajdują się łowiska większości polskich ptaków szponiastych. A nawet u typowo leśnego orlika krzykliwego tylko 40 proc. populacji rejestruje się w zasięgu obecnych OSOP. Nie trzeba chyba R E K L A M A

9 wywiad dr tadeusz mizera national geographic lipiec 2009 tłumaczyć, że ochrona ptaków wszędzie tam, gdzie stwierdzono ich występowanie, jest skuteczniejsza, niż gdy ogranicza się ją do nawet najskrupulatniej wyznaczonych obszarów. Taką właśnie ochronę zapewniają strefy wokół gniazd. Z satysfakcją muszę powiedzieć, że w tym zakresie nasza współpraca z leśnikami układa się coraz lepiej, choć początki nie należały do łatwych Na szczęście młode pokolenie leśników, z których spora część to zresztą studenci moi lub moich kolegów z KOO, są już wyedukowani w zakresie ochrony środowiska. Wiedzą, że las to nie tylko zbiór kubików drewna. Widzą w nim fascynujący ekosystem i potrafią go w rozsądny sposób chronić, prowadząc jednocześnie swoją podstawową działalność gospodarczą, czyli pozyskiwanie drewna. Chciałbym, żeby w przyszłości udało nam się zjednać dla ochrony ptaków drapieżnych także rolników i właścicieli gospodarstw rybackich. Żeby skutecznie chronić ptaki, trzeba poznać ich zwyczaje. W przypadku dziennych drapieżców wydaje się to zdecydowanie łatwiejsze niż u nocnych. To fakt. Obserwacja krążących nad rewirem orłów, sokołów czy jastrzębi pozwala w miarę dokładnie oszacować ich populację na danym terenie. Uzupełniająco wyszukujemy i kontrolujemy gniazda na określonym obszarze, by ocenić sukces reprodukcyjny. W przypadku ptaków nocnych musimy uciekać się do innych metod. Zwykle polegamy na tzw. liczeniu z nasłuchu, czyli ktoś z poświęceniem siedzi przez całą noc w lesie i zapisuje wszystkie u-hu. Puchacze są jednak wyjątkowo płochliwe i w okresie lęgowym najmniejsza ingerencja w obszar wokół gniazda może sprawić, że samica porzuci wysiadywane jaja albo nawet młode. Dlatego wówczas rezygnujemy z wszelkich obserwacji. Liczenie, obserwacja, kontrola gniazd kto to wszystko robi? Sami ornitolodzy nie daliby rady, jest nas za mało. Na szczęście wspiera nas coraz liczniejsza grupa wolontariuszy. Tylko w KOO jest ich 450. Na początku była nas ledwie garstka, głównie w dużych ośrodkach akademickich z wydziałami biologii, ale ruch szybko się rozszerzał. Ornitolodzy w naszym kraju urośli w siłę w latach 70. XX w. Wtedy rozpoczęła się słynna już Akcja Bałtycka obrączkowania ptaków wędrownych. Prężnie działały też studenckie sekcje ornitologiczne, studenckie zresztą tylko z nazwy, bo zapisać się mogli i uczniowie podstawówek. Dziś to już można powiedzieć rzesza amatorów. Wzrost liczby wolontariuszy, którzy zgłaszają się np. do liczenia bocianów, jest moim zdaniem świetnym wyznacznikiem wzrostu zamożności i ucywilizowania naszego społeczeństwa. Mamy coraz więcej czasu, który możemy poświęcić na zajęcia niezwiązane bezpośrednio z zaspokajaniem podstawowych potrzeb życiowych. Taką potrzebą staje się dziś dla coraz większej liczby ludzi obcowanie z naturą. Ludzie zauważają, że trzeba ją aktywnie chronić, by nasze dzieci i wnuki nie musiały oglądać orłów i sokołów już tylko na filmach. Pozostaje mieć nadzieję, że taka postawa będzie coraz powszechniejsza.

10

Sowy. Przygotowała Zuzia Górska

Sowy. Przygotowała Zuzia Górska Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2

Bardziej szczegółowo

Państwowy monitoring ptaków szponiastych metodyka oceny liczebności i rozpowszechnienia na rozległych powierzchniach próbnych

Państwowy monitoring ptaków szponiastych metodyka oceny liczebności i rozpowszechnienia na rozległych powierzchniach próbnych Państwowy monitoring ptaków szponiastych metodyka oceny liczebności i rozpowszechnienia na rozległych powierzchniach próbnych Zdzisław Cenian Komitet Ochrony Orłów GIOŚ Wyniki projektu realizowanego na

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus... Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają

Bardziej szczegółowo

Park Krajobrazowy Dolina Słupi

Park Krajobrazowy Dolina Słupi Park Krajobrazowy Dolina Słupi Obrączkowanie bocianów Podczas tegorocznego monitoringu gniazd bociana białego napotkaliśmy energetycznych obrączkarzy pracowników ENERGI, którzy obrączkowali młode bociany.

Bardziej szczegółowo

Sezon łowiecki na dziki

Sezon łowiecki na dziki Sezon łowiecki na dziki Autor: Mariusz Drożdż Data: 25 stycznia 2019 https://www. Polowanie na dziki stało się w tym roku niezwykle gorącym tematem. Jak przebiega? Plan został w 90 procentach wykonany

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko . Błotniaki

Imię i nazwisko  . Błotniaki Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce

Bardziej szczegółowo

Z życzeniami sukcesów na sprawdzianach Autorki

Z życzeniami sukcesów na sprawdzianach Autorki Wstêp Książka Trzecioteścik testy sprawdzające została przygotowana dla uczniów klasy trzeciej szkoły podstawowej. Zaproponowane testy pozwolą ustalić poziom ich wiadomości i umiejętności. Biorąc pod uwagę

Bardziej szczegółowo

Drzewo czy słup, wstępna ocena metod stymulacji gniazdowej rybołowa na przykładzie woj. lubuskiego (Polska zachodnia)

Drzewo czy słup, wstępna ocena metod stymulacji gniazdowej rybołowa na przykładzie woj. lubuskiego (Polska zachodnia) Drzewo czy słup, wstępna ocena metod stymulacji gniazdowej rybołowa na przykładzie woj. lubuskiego (Polska zachodnia) Michał Bielewicz Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim Olsztyn,

Bardziej szczegółowo

KARTY DODATKOWE. Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj

KARTY DODATKOWE. Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj KARTY DODATKOWE Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj Zagadka Znajdź 10 różnic. bąk błotniak łąkowy dzięcioł czarny dudek dziecioł średni dziecioł białogrzbiety kobuz łoś orlik grubodzioby orlik

Bardziej szczegółowo

Ochrona rzadkich ptaków strefowych w wybranych obszarach Natura 2000 na Lubelszczyźnie

Ochrona rzadkich ptaków strefowych w wybranych obszarach Natura 2000 na Lubelszczyźnie Ochrona rzadkich ptaków strefowych w wybranych obszarach Natura 2000 na Lubelszczyźnie LIFE13 NAT/PL/000060 Plan lekcji GODZINY PONIEDZIAŁEK WTOREK ŚRODA CZWARTEK PIĄTEK 7 00-8 00 8 00-9 00 9 00-10 00

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia występujące na akwenach użytkowanych gospodarczo MARIA MELLIN SZCZECIN 8-9 LISTOPADA 2018

Zagrożenia występujące na akwenach użytkowanych gospodarczo MARIA MELLIN SZCZECIN 8-9 LISTOPADA 2018 Zagrożenia występujące na akwenach użytkowanych gospodarczo MARIA MELLIN SZCZECIN 8-9 LISTOPADA 2018 Zagrożenia Źródłem zagrożeń tego gatunku występujących na akwenach użytkowanych gospodarczo jest specjalizacja

Bardziej szczegółowo

Międzywojewódzki Konkurs. Wiedzy Przyrodniczo - Ekologicznej

Międzywojewódzki Konkurs. Wiedzy Przyrodniczo - Ekologicznej Międzywojewódzki Konkurs Wiedzy Przyrodniczo - Ekologicznej pt. Ptaki szponiaste naszych parków krajobrazowych XXIII EDYCJA II ETAP rok szkolny 2017/2018 INSTRUKCJA Witamy Ciebie na II etapie Międzywojewódzkiego

Bardziej szczegółowo

Słowne: pogadanka, analiza wykresów, praca z tekstem, indywidualna, grupowa.

Słowne: pogadanka, analiza wykresów, praca z tekstem, indywidualna, grupowa. 1. Cele lekcji a) Wiadomości zna charakterystyczne cechy biologii ptaków drapieżnych, zna środowisko życia ptaków drapieżnych, wie, jakie cechy musi posiadać środowisko, aby stanowiło dogodną przestrzeń

Bardziej szczegółowo

Szkolenie Najlepsze praktyki w zakresie ochrony sów Część pierwsza a

Szkolenie Najlepsze praktyki w zakresie ochrony sów Część pierwsza a Szkolenie Najlepsze praktyki w zakresie ochrony sów Część pierwsza a 13-14 marca 2013 r. Rytro Prowadzący: Dariusz Anderwald Komitet Ochrony Orłów Joanna Sitkiewicz SGGW LZD w Rogowie OGÓLNE INFORMACJE

Bardziej szczegółowo

Inwentaryzacja i kontrola zasiedlenia gniazd ptaków drapieŝnych i rzadkich na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2010

Inwentaryzacja i kontrola zasiedlenia gniazd ptaków drapieŝnych i rzadkich na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2010 Inwentaryzacja i kontrola zasiedlenia gniazd ptaków drapieŝnych i rzadkich na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2010 Opracowanie, prace terenowe: Pirga Bartosz B.Pirga 2010. UŜytkowane

Bardziej szczegółowo

Agroturystyka szansą dla mniejszych gospodarstw

Agroturystyka szansą dla mniejszych gospodarstw https://www. Agroturystyka szansą dla mniejszych gospodarstw Autor: Małgorzata Chojnicka Data: 3 maja 2017 Na wsi żyje i pracuje ponad 40 proc. społeczeństwa naszego kraju. Właściciele małych gospodarstw

Bardziej szczegółowo

KARTY DODATKOWE. Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj

KARTY DODATKOWE. Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj KARTY DODATKOWE Orlik w locie. Wytnij, pozaginaj i posklejaj Zagadka Znajdź 10 różnic. bąk błotniak łąkowy dzięcioł czarny dudek dziecioł średni dziecioł białogrzbiety kobuz łoś orlik grubodzioby orlik

Bardziej szczegółowo

PTASI KALENDARZ 2013 KWIECIEŃ KOS (Turdus merula) Drozdy (Turdidae)

PTASI KALENDARZ 2013 KWIECIEŃ KOS (Turdus merula) Drozdy (Turdidae) PTASI KALENDARZ 2013 KWIECIEŃ KOS (Turdus merula) Drozdy (Turdidae) Kos (Turdus merula), należy do rodziny drozdów. Samiec jest cały czarny, oprócz żółtego dzioba oraz żółtej obrączki wokół oka, ze stosunkowo

Bardziej szczegółowo

Słowne: pogadanka, gra dydaktyczna Jaki to ptak?, praca grupowa, analiza wykresów, analiza rysunków przedstawiających sylwetki ptaków.

Słowne: pogadanka, gra dydaktyczna Jaki to ptak?, praca grupowa, analiza wykresów, analiza rysunków przedstawiających sylwetki ptaków. 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: zna podstawowe wiadomości dotyczące biologii ptaków drapieżnych, zna środowisko życia ptaków drapieżnych, wie, jak wyglądają sylwetki różnych grup ptaków drapieżnych,

Bardziej szczegółowo

Aktywna ochrona płomykówki Tyto alba na Ziemi Leszczyńskiej

Aktywna ochrona płomykówki Tyto alba na Ziemi Leszczyńskiej Aktywna ochrona płomykówki Tyto alba na Ziemi Leszczyńskiej Janusz Maliczak 27.10.2012 r. Aktywna ochrona płomykówki na Ziemi Leszczyńskiej: 1. Charakterystyka gatunku: A. Wygląd zewnętrzny B. Środowisko

Bardziej szczegółowo

BUDŻET PROJEKTU: Kwota całkowita: 2 920 160 zł (703 653 Euro) % współfinansowania KE: 1 460 080 zł (351 826 Euro)

BUDŻET PROJEKTU: Kwota całkowita: 2 920 160 zł (703 653 Euro) % współfinansowania KE: 1 460 080 zł (351 826 Euro) Tytuł projektu i/lub akronim: Ochrona rzadkich ptaków strefowych w wybranych obszarach Natura 2000 na Lubelszczyźnie LIFE13 NAT/PL/000060, LIFEZONE LOKALIZACJA PROJEKTU: SE Polska, woj. lubelskie BUDŻET

Bardziej szczegółowo

Kto jest wrogiem zająca? Zające padają ofiarą ptaków drapieżnych (orły, sokoły), lisów, dzikich psów ale przede wszystkich człowieka.

Kto jest wrogiem zająca? Zające padają ofiarą ptaków drapieżnych (orły, sokoły), lisów, dzikich psów ale przede wszystkich człowieka. ZAJĄC HAREN Jak poznać zająca? Tylne nogi zająca (skoki) są znacznie dłuższe niż przednie. Oczy zajęcy mają jasny kolor, a uszy (słuchy) są dłuższe od głowy. Skóra zająca pokryta jest kożuchem który ma

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.

Bardziej szczegółowo

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona

Bardziej szczegółowo

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

WODA I LAS DLA RYBOŁOWA PANDION HALIAETUS. WYMAGANIA SIEDLISKOWE GATUNKU

WODA I LAS DLA RYBOŁOWA PANDION HALIAETUS. WYMAGANIA SIEDLISKOWE GATUNKU WODA I LAS DLA RYBOŁOWA PANDION HALIAETUS. WYMAGANIA SIEDLISKOWE GATUNKU Dariusz Anderwald, Marcin Południewski WATER AND FOREST FOR OSPREY PANDION HALIAETUS. HABITAT REQUIREMENTS OF THE SPECIES Abstract

Bardziej szczegółowo

Gorzów Wielkopolski, dnia 1 października 2013 r. Poz. 2063

Gorzów Wielkopolski, dnia 1 października 2013 r. Poz. 2063 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Gorzów Wielkopolski, dnia 1 października 2013 r. Poz. 2063 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA w GORZOWIE WIELKOPOLSKIM i REGIONALNEGO DYREKTORA

Bardziej szczegółowo

Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia

Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia a chodzi o norkę amerykańską. W Drawieńskim Parku Narodowym obecność tego nieproszonego gościa pierwszy raz zauważono w 2009 r. Norka nie jest naszym

Bardziej szczegółowo

Modelowanie statystyczne siedlisk ptaków leśnych w OSO Lasy Puszczy nad Drawą

Modelowanie statystyczne siedlisk ptaków leśnych w OSO Lasy Puszczy nad Drawą Modelowanie statystyczne siedlisk ptaków leśnych w OSO Lasy Puszczy nad Drawą Michał Żmihorski, Klub Przyrodników, Muzeum i Instytut Zoologii PAN zmihorski@miiz.waw.pl Plan ochrony Drawieńskiego Parku

Bardziej szczegółowo

Ptaki z bliska i dla każdego. Akcja Karmnik

Ptaki z bliska i dla każdego. Akcja Karmnik Ptaki z bliska i dla każdego. Akcja Karmnik Trwa Akcja Karmnik, za nami już drugie tegoroczne spotkanie w Marszewie. Ornitolodzy mierzą i obrączkują najróżniejsze gatunki ptaków z gdyńskich lasów, a wszystkiemu

Bardziej szczegółowo

Rybołów ginący orzeł znad wód i lasów

Rybołów ginący orzeł znad wód i lasów Rybołów ginący orzeł znad wód i lasów Jednym z najbardziej zagrożonych wyginięciem ptaków drapieżnych w Polsce jest rybołów (Pandion haliaetus). Zadziwiające jest, dlaczego liczebność innych orłów, np.

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 11 - turystyczny szlak ornitologiczny

SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 11 - turystyczny szlak ornitologiczny SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 11 - turystyczny szlak ornitologiczny Temat. Bielik Zwyczajny mieszkaniec gminy Żyrzyn Cele uczeń: potrafi obserwować ptaki drapieżne zna budowę morfologiczną ptaków drapieżnych występujących

Bardziej szczegółowo

Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014. Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy III

Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014. Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy III Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014 Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy III Instrukcja 1. Przeczytaj dokładnie teksty i polecenia. 2. W zadaniach z odpowiedziami: A, B,

Bardziej szczegółowo

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody

Ekoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie

Bardziej szczegółowo

fot. Antoni Kasprzak

fot. Antoni Kasprzak fot. Antoni Kasprzak NA CZYM POLEGA PROJEKT ORLIK PTAK JAKICH MAŁO? Projekt ORLIK PTAK JAKICH MAŁO ma za zadanie ochronić orliki grubodziobe w ich ostatniej ostoi w kraju, jaką jest Biebrzański Park Narodowy

Bardziej szczegółowo

Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin

Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Uwaga: wypełnić i przekazać drogą elektroniczną! Dane podstawowe: Nazwa koła: Koło

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO

Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie latem. Określ także ich cel. Spostrzeżenia wpisz w tabeli. Zabiegi Cel 2. Rozpoznaj

Bardziej szczegółowo

Smażalnia Wicher. Smażalnia Ryb Wicher

Smażalnia Wicher. Smażalnia Ryb Wicher Gdzie jeść w Chałupach? Smażalnia Wicher. W tym roku po raz pierwszy byłam w Chałupach. Zazwyczaj wybieraliśmy rejs statkiem na Hel i tam w zeszłym roku odkryliśmy restaurację Checz. Nie mogłam odpuścić

Bardziej szczegółowo

ZWIERZĘTA. z różnych stron ŚWIATA

ZWIERZĘTA. z różnych stron ŚWIATA ZWIERZĘTA z różnych stron ŚWIATA PROJEKT Projekt Nie znikaj poświęcony jest zagadnieniu bioróżnorodności. Choć słowo bioróżnorodność jest stosunkowo młode, to robi obecnie prawdziwą karierę. Niestety przyczyna

Bardziej szczegółowo

Czas w las edukacja w Lasach Państwowych. Warszawa, 1 października 2014 Anna Pikus

Czas w las edukacja w Lasach Państwowych. Warszawa, 1 października 2014 Anna Pikus Czas w las edukacja w Lasach Państwowych Warszawa, 1 października 2014 Anna Pikus Polskie Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Organizacja, która od niemal 90 lat chroni, użytkuje i kształtuje lasy w Polsce.

Bardziej szczegółowo

TATRZAŃSKIE MALUCHY. { Kalendarz 2018 }

TATRZAŃSKIE MALUCHY. { Kalendarz 2018 } TATRZAŃSKIE MALUCHY { Kalendarz } TATRZAŃSKIE MALUCHY { Młodość w życiu zwierząt kojarzy się z beztroską zabawą pod czujnym okiem rodziców. Tymczasem jest to okres, kiedy zwierzęta, zdobywające bezcenne

Bardziej szczegółowo

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze.

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze. Przedmowa Kiedy byłem mały, nawet nie wiedziałem, że jestem dzieckiem specjalnej troski. Jak się o tym dowiedziałem? Ludzie powiedzieli mi, że jestem inny niż wszyscy i że to jest problem. To była prawda.

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet w Białymstoku Wydział Biologiczno-Chemiczny

Uniwersytet w Białymstoku Wydział Biologiczno-Chemiczny Uniwersytet w Białymstoku Wydział Biologiczno-Chemiczny Andrzej Łukasz Różycki Fenologia rozrodu i produkcja jaj mew: uwarunkowania i konsekwencje w warunkach środkowej Wisły Promotor pracy: Prof. dr hab.

Bardziej szczegółowo

Występowanie i biologia wybranych gatunków ptaków gnieżdżących się w Bieszczadach Zachodnich

Występowanie i biologia wybranych gatunków ptaków gnieżdżących się w Bieszczadach Zachodnich Występowanie i biologia wybranych gatunków ptaków gnieżdżących się w Bieszczadach Zachodnich Orelec, 23.05.2015 Ptaki polskich Bieszczadów W polskich Bieszczadach stwierdzono występowanie przeszło 200

Bardziej szczegółowo

AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr )

AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr ) AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr 4-5 2009) Ten popularny aktor nie lubi udzielać wywiadów. Dla nas jednak zrobił wyjątek. Beata Rayzacher:

Bardziej szczegółowo

Zatem może wyjaśnijmy sobie na czym polega różnica między człowiekiem świadomym, a Świadomym.

Zatem może wyjaśnijmy sobie na czym polega różnica między człowiekiem świadomym, a Świadomym. KOSMICZNA ŚWIADOMOŚĆ Kiedy mowa jest o braku świadomi, przeciętny człowiek najczęściej myśli sobie: O czym oni do licha mówią? Czy ja nie jesteś świadomy? Przecież widzę, słyszę i myślę. Tak mniej więcej

Bardziej szczegółowo

Przepisy o ochronie przyrody

Przepisy o ochronie przyrody Przepisy o ochronie przyrody Paulina Kupczyk kancelaria Ochrona Środowiska i działalno inwestycyjna Konsulting Szkolenie Interwencje ekologiczne w obronie ostoi Natura 2000 w ramach projektu Ogólnopolskiego

Bardziej szczegółowo

Polskie niedźwiedzie są zagrożone!

Polskie niedźwiedzie są zagrożone! Polskie niedźwiedzie są zagrożone! WWF -Canon / SANCHEZ & LOPE WWF -Canon / Cat HOLLOWAY Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to największy polski drapieżnik. W Polsce żyje ich około 90. Występują w Karpatach,

Bardziej szczegółowo

PRZYRODA W CZTERECH PORACH ROKU

PRZYRODA W CZTERECH PORACH ROKU Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Skalmierzycach rok szkolny / PROJEKT EDUKACYJNY PRZYRODA W CZTERECH PORACH ROKU I Wstęp Świat wokół nas zmienia się bardzo szybko, a my żyjemy ciągłym pędzie.

Bardziej szczegółowo

Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie

Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Co to jest metamorfoza? Metamorfoza proces charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu. Rodzaje przeobrażeń Ametabolia

Bardziej szczegółowo

Opinia ornitologiczna dotycząca planowanej budowy elektrowni wiatrowych w gminie Osiek Jasielski.

Opinia ornitologiczna dotycząca planowanej budowy elektrowni wiatrowych w gminie Osiek Jasielski. PARUS PRACOWNIA EKSPERTYZ ŚRODOWISKOWYCH ul. Heweliusza3/35 60-281 Poznań NIP: 781-175-36-42 REGON: 301577956 Tel. +48 607-781-904 Opinia ornitologiczna dotycząca planowanej budowy elektrowni wiatrowych

Bardziej szczegółowo

Grzegorz Grzywaczewski i zespół ptaki

Grzegorz Grzywaczewski i zespół ptaki PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW

Bardziej szczegółowo

BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK

BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK BĄDŹ SOBĄ, SZUKAJ WŁASNEJ DROGI - JANUSZ KORCZAK Opracowała Gimnazjum nr 2 im. Ireny Sendlerowej w Otwocku Strona 1 Młodzież XXI wieku problemy stare, czy nowe, a może stare po nowemu? Co jest największym

Bardziej szczegółowo

Nowe Prawo łowieckie to jest potrzebna ustawa!

Nowe Prawo łowieckie to jest potrzebna ustawa! .pl https://www..pl Nowe Prawo łowieckie to jest potrzebna ustawa! Autor: Ewa Ploplis Data: 23 marca 2018 22 marca 2018 r. zostało przyjęte przez Sejm nowe Prawo łowieckie. Ustawa powinna rozwiązać wiele

Bardziej szczegółowo

Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów. Opole, 29 marca 2013 r.

Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów. Opole, 29 marca 2013 r. Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów Opole, 29 marca 2013 r. Chronione gatunki zwierząt powodujące straty w rybostanie Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:...

BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:... BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16 KLASA III Gimnazjum Imię:... Nazwisko:... Data:... 1. Ponumeruj poziomy organizacji materiału genetycznego, rozpoczynając od poziomu najniższego: - chromatyna -

Bardziej szczegółowo

Którzy ubezpieczyciele najlepiej dbają o jakość obsługi?

Którzy ubezpieczyciele najlepiej dbają o jakość obsługi? https://www. Którzy ubezpieczyciele najlepiej dbają o jakość obsługi? Autor: Anna Sokół Data: 13 października 2017 Portal MojeBankowanie.pl zbadał jakość obsługi w placówkach w ramach 3 edycji Instytucji

Bardziej szczegółowo

ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW OCHRONY. Grzegorz Grzywaczewski i zespół ptaki

ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW OCHRONY. Grzegorz Grzywaczewski i zespół ptaki PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ EKOLOGICZNYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Temat: POZNAJEMY PTAKI DRAPIEŻNE

SCENARIUSZ EKOLOGICZNYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Temat: POZNAJEMY PTAKI DRAPIEŻNE Projekt został współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Środki Przejściowe PL2005/017-488.01.01.01. Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej.

Bardziej szczegółowo

Różnorodność, zagrożenia i ochrona pszczół na terenach rolniczych

Różnorodność, zagrożenia i ochrona pszczół na terenach rolniczych Różnorodność, zagrożenia i ochrona pszczół na terenach rolniczych dr Weronika Banaszak-Cibicka Zakład Hodowli Owadów Użytkowych Instytut Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Krajobraz rolniczy

Bardziej szczegółowo

CO, GDZIE, KIEDY I Z KIM JEM? NA CO I JAKI MAM WPŁYW?

CO, GDZIE, KIEDY I Z KIM JEM? NA CO I JAKI MAM WPŁYW? CO, GDZIE, KIEDY I Z KIM JEM? NA CO I JAKI MAM WPŁYW? Zajęcia są inspirowane metodą dociekań filozoficznych. Dają uczennicom i uczniom szansę zastanowienia się nad aspektami produkcji i konsumpcji żywności,

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Karoo Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów

Krzysztof Karoo Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów Krzysztof Karoo Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów STRATY STAWOWYCH GOSPODARSTW RYBACKICH POWODOWANE PRZEZ ZWIERZĘTA. Stawy Promno. I. Wstęp II. Straty rybostanu w gospodarstwach stawowych

Bardziej szczegółowo

STRZELECTWO PARKUROWE, MYŚLISTWO WSPIERAMY PASJE

STRZELECTWO PARKUROWE, MYŚLISTWO WSPIERAMY PASJE STRZELECTWO PARKUROWE, MYŚLISTWO 30 31 Zając, Przeloty, Dzik i Rogacz, byłem dwa razy wicemistrzem kraju, raz drugim wicemistrzem kraju i zdobyłem cztery odznaczenia Złoty Wawrzyn z Diamentem, czyli najwyższe

Bardziej szczegółowo

Program lojalnościowy w Hufcu ZHP Katowice

Program lojalnościowy w Hufcu ZHP Katowice Program lojalnościowy w Hufcu ZHP Katowice Co z tego będziesz miał, jak to działa i dlaczego, i co do tego ma hufiec Karolina Chrobok Program, którego dotyczy ta prezentacja jest częścią programu ogólnoświatowego

Bardziej szczegółowo

Karp na święta: jaką drogę musi pokonać, zanim trafi na stół?

Karp na święta: jaką drogę musi pokonać, zanim trafi na stół? .pl https://www..pl Karp na święta: jaką drogę musi pokonać, zanim trafi na stół? Autor: materiały firmowe Data: 21 grudnia 2016 Na przestrzeni lat Polska stała się największym producentem karpia w Europie

Bardziej szczegółowo

Opis zagrożenia. Przedmiot ochrony istniejące. Lp. potencjalne

Opis zagrożenia. Przedmiot ochrony istniejące. Lp. potencjalne Identyfikacja istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony gatunków ptaków będących przedmiotami ochrony oraz ich siedlisk Lp. Przedmiot ochrony istniejące Zagrożenia potencjalne

Bardziej szczegółowo

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Jesper Juul Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Dzieci od najmłodszych lat należy wciągać w proces zastanawiania się nad różnymi decyzjami i zadawania sobie pytań w rodzaju: Czego chcę? Na co

Bardziej szczegółowo

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Grzegorz Neubauer, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Tomasz Wilk, Zbigniew Borowski Zadanie realizowane w ramach umowy nr OR.271.3.12.2015

Bardziej szczegółowo

PTAK. Metoda projektów badawczych. Grupa II (3 i 4 latki) Prowadząca: Monika Żylewska. Etap I (wstęp)

PTAK. Metoda projektów badawczych. Grupa II (3 i 4 latki) Prowadząca: Monika Żylewska. Etap I (wstęp) PTAK Metoda projektów badawczych Grupa II (3 i 4 latki) Prowadząca: Monika Żylewska Etap I (wstęp) Na przełomie miesięcy: luty, marzec w naszej grupie zrealizowaliśmy kolejny projekt. Tym razem padło na

Bardziej szczegółowo

Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów Rok założenia 1916

Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów Rok założenia 1916 Związek Producentów Ryb Organizacja Producentów Rok założenia 1916 STRATY STAWOWYCH GOSPODARSTW RYBACKICH POWODOWANE PRZEZ ZWIERZĘTA. Stawy Promno Fot. KK. Straty ekologiczne polskich gospodarstw stawowych

Bardziej szczegółowo

CZYTANIE B1/B2 W małym europejskim domku (wersja dla studenta) Wywiad z Moniką Richardson ( Świat kobiety nr????, rozmawia Monika Gołąb)

CZYTANIE B1/B2 W małym europejskim domku (wersja dla studenta) Wywiad z Moniką Richardson ( Świat kobiety nr????, rozmawia Monika Gołąb) CZYTANIE B1/B2 W małym europejskim domku (wersja dla studenta) Wywiad z Moniką Richardson ( Świat kobiety nr????, rozmawia Monika Gołąb) Proszę przeczytać tekst, a następnie zrobić zadania: Dziennikarka.

Bardziej szczegółowo

Zima na Helu 5-8 lutego 2013

Zima na Helu 5-8 lutego 2013 Zima na Helu 5-8 lutego 2013 Przyjechałem wieczorem 4 lutego, wyjechałem rano 9 lutego, cztery dni 5-8 lutego spędziłem polując intensywnie na całym półwyspie, na wybrzeżu od strony zatoki Puckiej. Ptasiarzom

Bardziej szczegółowo

Raport uproszczony nr 1 w miesiącach marzec maj 2015

Raport uproszczony nr 1 w miesiącach marzec maj 2015 Raport uproszczony nr 1 zawierający informacje o ptakach wędrownych, bytujących i lęgowych zebrane w trakcie liczeń transektowych w miesiącach marzec maj 2015 Monitoring został wykonany w ramach kontynuacji

Bardziej szczegółowo

"Ochrona strefowa ptaków. Romuald Mikusek

Ochrona strefowa ptaków. Romuald Mikusek ^ 5 I "Ochrona strefowa ptaków Romuald Mikusek Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych 2012 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu

Bardziej szczegółowo

Hektor i tajemnice zycia

Hektor i tajemnice zycia François Lelord Hektor i tajemnice zycia Przelozyla Agnieszka Trabka WYDAWNICTWO WAM Był sobie kiedyś chłopiec o imieniu Hektor. Hektor miał tatę, także Hektora, więc dla odróżnienia rodzina często nazywała

Bardziej szczegółowo

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH

JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH 3 CELE OGÓLNE: rozwijanie pasji poznawania zjawisk przyrodniczych rozwijanie umiejętności analizowania obserwowanych zjawisk zrozumienie roli człowieka

Bardziej szczegółowo

DZIECI OPIEKUNAMI ZWIERZĄT Nasza szkoła od lat organizuje różne akcje, które mają na celu pomoc zwierzętom. W tym roku również zaangażowaliśmy się bardzo mocno. Pragniemy przedstawić Państwu, niektóre

Bardziej szczegółowo

Zima w ogrodzie: budujemy karmnik dla ptaków

Zima w ogrodzie: budujemy karmnik dla ptaków Zima w ogrodzie: budujemy karmnik dla ptaków Zima to piękny czas. Jednocześnie jednak trudny dla większości dziko żyjących zwierząt dlatego warto pomóc im go przetrwać, przy okazji obserwując i ucząc się

Bardziej szczegółowo

Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014. Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy II

Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014. Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy II Międzyszkolna Liga Przedmiotowa PŁOCK 2014 Zadania konkursowe z zakresu edukacji polonistycznej dla klasy II Instrukcja 1. Przeczytaj dokładnie teksty i polecenia. 2. W zadaniach z odpowiedziami: A, B,

Bardziej szczegółowo

Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka

Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka 1 W KRAINIE PTAKÓW BEKI PTAKI SIEWKOWE ŁĄK I PASTWISK Niska roślinność podmokłych łąk i pastwisk stanowi doskonałe siedlisko lęgowe

Bardziej szczegółowo

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi

Bardziej szczegółowo

www.harcerskanatura.eu PROJEKT

www.harcerskanatura.eu PROJEKT PROJEKT kampania edukacyjna dla dzieci i młodzieży 4 żywioły przyjaciele człowieka cykl konkursów w szkołach główna nagroda w konkursach wymiana dzieci i młodzieży między Partnerami projektu program edukacyjny

Bardziej szczegółowo

Bocian. Wrześniowe obserwacje z punktów

Bocian. Wrześniowe obserwacje z punktów Bocian Wrześniowe obserwacje z punktów 2014-09-23 Tradycyjnie, jak co roku, rozstawiliśmy na wybranych punktach na terenie powiatu łosickiego, by obserwować migrujące ptaki. Tym razem spotkaliśmy się 13

Bardziej szczegółowo

Jak Orzeł i Reszka pracują dla innych orłów. Rozmowa z Dariuszem Anderwaldem

Jak Orzeł i Reszka pracują dla innych orłów. Rozmowa z Dariuszem Anderwaldem Jak Orzeł i Reszka pracują dla innych orłów. Rozmowa z Dariuszem Anderwaldem Obserwujecie gniazdo bielika (mogą je także oglądać internauci on-line). Co taka obserwacja daje, jakie korzyści z projektu

Bardziej szczegółowo

1 Ojcostwo na co dzień. Czyli czego dziecko potrzebuje od ojca Krzysztof Pilch

1 Ojcostwo na co dzień. Czyli czego dziecko potrzebuje od ojca Krzysztof Pilch 1 2 Spis treści Wstęp......6 Rozdział I: Co wpływa na to, jakim jesteś ojcem?...... 8 Twoje korzenie......8 Stereotypy.... 10 1. Dziecku do prawidłowego rozwoju wystarczy matka.... 11 2. Wychowanie to

Bardziej szczegółowo

Wstępne wyniki inwentaryzacji ptaków Obszaru Specjalnej Ochrony Lasy Puszczy nad Drawą oraz próba oceny stanu ochrony wybranych gatunków

Wstępne wyniki inwentaryzacji ptaków Obszaru Specjalnej Ochrony Lasy Puszczy nad Drawą oraz próba oceny stanu ochrony wybranych gatunków Wstępne wyniki inwentaryzacji ptaków Obszaru Specjalnej Ochrony Lasy Puszczy nad Drawą oraz próba oceny stanu ochrony wybranych gatunków Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 Lasy Puszczy nad Drawą 190

Bardziej szczegółowo

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.

Bardziej szczegółowo

Z życzeniami sukcesów na sprawdzianach Autorki

Z życzeniami sukcesów na sprawdzianach Autorki Danuta Klimkiewicz Anna Król Bo ena P³aszewska TRZECIOTEŚCIK testy sprawdzaj¹ce cz. 3 Wydawnictwo Skrzat Kraków Wstêp Książka Trzecioteścik testy sprawdzające została przygotowana dla uczniów klasy trzeciej

Bardziej szczegółowo

Przyrodniczy Kącik Edukacyjny

Przyrodniczy Kącik Edukacyjny Przyrodniczy Kącik Edukacyjny Nasi darczyńcy Program realizowany w ramach środków pozyskanych w konkursie organizowanym w programie Działaj Lokalnie Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanym

Bardziej szczegółowo

Część 11. Rozwiązywanie problemów.

Część 11. Rozwiązywanie problemów. Część 11. Rozwiązywanie problemów. 3 Rozwiązywanie problemów. Czy jest jakiś problem, który trudno Ci rozwiązać? Jeżeli tak, napisz jaki to problem i czego próbowałeś, żeby go rozwiązać 4 Najlepsze metody

Bardziej szczegółowo

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią

Bardziej szczegółowo

Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych

Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych Odpowiedź nr 2. Samice wychowujące młode żyją zwykle: 1. wspólnie (samica i samiec) 2. samotnie (samice) 3. w grupach, tzw.

Bardziej szczegółowo

Deficyt publiczny - jak mu zaradzić piątek, 07 października 2011 20:10 - Poprawiony sobota, 19 kwietnia 2014 16:28

Deficyt publiczny - jak mu zaradzić piątek, 07 października 2011 20:10 - Poprawiony sobota, 19 kwietnia 2014 16:28 Z Olgierdem Bagniewskim*, szefem zespołu analityków niemieckiego instytutu East Stock Informationsdienste GmbH w Hamburgu, rozmawia Iwona Bartczak. I.B.: Brak równowagi finansów publicznych jest znanym

Bardziej szczegółowo

Ptaki na Wiśle Toruń, 24 lipca 2012

Ptaki na Wiśle Toruń, 24 lipca 2012 Ptaki na Wiśle Toruń, 24 lipca 2012 Woda opadła i spora piaszczysta łacha wyłoniła się na Wiśle w Toruniu. Przed południem była dość pusta kilka mew i jedna czapla siwa. No, czapli to jednak nie spotyka

Bardziej szczegółowo

Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?

Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:

Bardziej szczegółowo

Scenariusz nr 3. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie

Scenariusz nr 3. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień dary niesie Scenariusz nr 3 I. Tytuł scenariusza: Co tworzą rośliny w lesie? II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje (3 wiodące):

Bardziej szczegółowo

CZASY NOWOCZESNEGO ŁOWIECTWA LATA SIEDEMDZIESIĄTE I OSIEMDZIESIĄTE.

CZASY NOWOCZESNEGO ŁOWIECTWA LATA SIEDEMDZIESIĄTE I OSIEMDZIESIĄTE. dla koła, przyniosło też korzyści w dziedzinie etyki łowieckiej, mobilizując myśliwych do godnego reprezentowania naszego środowiska i upowszechniania tych etycznych postaw w kole. Dewizowe wieńce prezentują:

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ EKOLOGICZNYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH. Temat: BOGACTWO NADNARWIAŃSKICH PTAKÓW. Poziom: szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna

SCENARIUSZ EKOLOGICZNYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH. Temat: BOGACTWO NADNARWIAŃSKICH PTAKÓW. Poziom: szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna Projekt został współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Środki Przejściowe PL2005/017-488.01.01.01. Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej.

Bardziej szczegółowo

NATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010

NATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010 DROGI SAMORZĄDOWE X LAT AKTUALNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z OBSZARAMI NATURA 2000 Janusz Bohatkiewicz EKKOM Sp. z o.o. www.ek-kom.pl Regietów, 21 stycznia 2010 Krótka informacja nt. obszarów NATURA 2000 SYSTEM

Bardziej szczegółowo

Stosunek Polaków do przyrody i Natury 2000

Stosunek Polaków do przyrody i Natury 2000 Stosunek Polaków do przyrody i Natury 2000 Kurs szkoleniowy: Liderzy Natury Sabina Lubaczewska Fundacja EkoRozwoju Kurs jest realizowany w ramach projektu pn.: Liderzy Natury ogólnopolska kampania promująca

Bardziej szczegółowo