Rozwój i edukacja. Szanse i zagro enia. Zasadniczym celem obrad by o podj cie. dziecka

Transkrypt

1 Rozwój i edukacja dziecka Szanse i zagro enia Pod takim has em w dniach listopada 2003 roku odby a si ogólnopolska konferencja naukowa zorganizowana przez Zak ad Pedagogiki Przedszkolnej Wydzia u Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie- -Sk odowskiej w Lublinie. IWONA ZWIERZCHOWSKA Zasadniczym celem obrad by o podj cie dialogu dotyczàcego ujmowanej wieloaspektowo i perspektywicznie edukacji dziecka oraz wynikajàcych z niej mo liwoêci i zagro eƒ dla rozwoju. W spotkaniu naukowym wzi o udzia 120 osób. WÊród nich znaleêli si : przedstawiciele Êrodowisk akademickich i oêwiatowych, nauczyciele praktycy, dzia acze stowarzyszeƒ edukacyjnych, wydawnictwa pedagogiczne i naukowe oraz producenci pomocy dydaktycznych adresowanych do przedszkoli i szkó podstawowych. Program konferencji odbywajàcej si w na czowskim Centrum Szkoleniowo-Wypoczynkowym Energetyk obejmowa zarówno obrady plenarne, jak równie dyskusje w sekcjach tematycznych, warsztaty i sesje posterowe. Uczestnicy mieli mo liwoêç hospitacji lubelskich placówek Montessori: Przedszkola nr 34, w którym od dziesi ciu lat wykorzystywana jest metoda Montessori oraz Szko y Podstawowej nr 27, b dàcej pierwszà w Polsce publicznà szko à z oddzia ami pracujàcymi w oparciu o koncepcj pedagogicznà Marii Montessori. Zwiedzajàcy mogli dokonaç obserwacji przygotowanego otoczenia, zapoznaç si z zasadami, metodami i formami pracy w placówkach montessoriaƒskich. Kolejnà propozycjà skierowanà pod adresem goêci by y warsztaty przeprowadzone w pracowni Montessori w Instytucie Pedagogiki UMCS. Prezentowane materia y i çwiczenia koncentrowa y si wokó nast pujàcych kr gów tematycznych: Edukacja j zykowa w koncepcji Montessori; Edukacja matematyczna w koncepcji Montessori; Wychowanie kosmiczne w koncepcji Montessori geografia; Lekcje ciszy. Zebrani, poza obejrzeniem oryginalnych materia ów Montessori, mogli równie zapoznaç si z bogatym wyposa eniem pracowni w pomoce o charakterze montessoriaƒskim wykonane przez studentów. Oficjalnego otwarcia konferencji oraz powitania licznie zgromadzonych goêci dokonali: prof. dr hab. Sabina Guz kierownik 3/

2 W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Êrodowisk akademickich i oêwiatowych Zak adu Pedagogiki Przedszkolnej Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie i prof. dr hab. Zdzis aw Bartkowicz dziekan Wydzia u Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie. W trakcie obrad plenarnych uczestnicy wys uchali dziewi tnastu wystàpieƒ przedstawicieli ró nych dyscyplin naukowych. Jako pierwszy zabra g os prof. dr hab. Janusz Gajda z Uniwersytetu Marii Curie- -Sk odowskiej w Lublinie, który wyg osi wyk ad na temat: Nowy humanizm podstawà edukacji dziecka. Autor przybli y poj cie nowego humanizmu, zwróci uwag na problem szacunku dla wartoêci absolutnych, ponadczasowych, podkreêli potrzeb dokonywania trafnego wyboru wartoêci oraz kszta towania aksjologicznej postawy warunkujàcej w aêciwy rozwój osobowoêci. Refleksjà nad szansami i zagro eniami dla wychowania w szkole podzieli si dr Robert Porzak, reprezentujàcy równie Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie. Dokonana charakterystyka osób zaanga owanych w relacje wychowawcze (uczniów, nauczycieli i rodziców) oraz warunków, w jakich przebiega dzia alnoêç wychowawcza (spo eczno- -demograficznych i ekonomicznych), da a spójny obraz procesu wychowania zachodzàcego w obecnej rzeczywistoêci szkolnej. Dr hab. Andrzej Twardowski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przedstawi najcz Êciej stosowane strategie nauczania wspierajàce rozwój psychiczny w okresie dzieciƒstwa. Dylematy to samoêci ma ego dziecka w kontekêcie wyzwaƒ edukacji mi dzykulturowej stanowi y temat referatu prof. dr. hab. Jerzego Nikitorowicza z Uniwersytetu w Bia ymstoku. Wynikiem zmian zachodzàcych w rzeczywistoêci spo eczno-kulturowej jest potrzeba konstruowania nowej to samoêci. Zapewnienie dzieciom równoêci szans rozwojowych i edukacyjnych to problem, którego rozwiàzanie sta o si w ostatnim czasie zadaniem priorytetowym dla osób zwiàzanych z teorià i praktykà pedagogicznà. Tematyki tej nie mog o równie zabraknàç w referatach uczestników konferencji, czego wychowanie w przedszkolu

3 przyk adem by o wystàpienie prof. dr. hab. Czes awa K pskiego z Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie: Zasada równoêci szans a system opieki nad dzieçmi. Wnikliwa analiza nowego systemu opieki spo- ecznej, w szczególnoêci zaê opieki nad dzieckiem, budzi pewne obawy, czy sprzyja on realizacji wspomnianej zasady. Prof. dr hab. Rafa Piwowarski przedstawi wyniki badaƒ empirycznych dotyczàcych uwarunkowaƒ i zró nicowania osiàgni ç szkolnych absolwentów gimnazjum. Z du ym zainteresowaniem s uchaczy spotka o si wystàpienie g ównego wizytatora ME- NiS, mgr Ewy Braƒskiej, dotyczàce dzia aƒ MENiS i przyj tych rozwiàzaƒ w zakresie edukacji dzieci w wieku przedszkolnym. Prelegentka przekaza a informacj o wprowadzeniu od 1 wrzeênia 2004 roku obowiàzku rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci szeêcioletnich, a tak e zaprezentowa a projekt podstawy programowej edukacji elementarnej. Próg szkolny i jego funkcje selekcyjne stanowi y temat wypowiedzi prof. dr hab. Haliny Sowiƒskiej z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W wyg oszonym referacie Autorka z troskà odnios a si do nie atwego problemu, jakim jest rozpoczynanie przez dziecko edukacji szkolnej. O zagro eniach pojawiajàcych si w procesie edukacji dziecka wiejskiego we wczesnym wieku szkolnym mówi a prof. dr hab. Krystyna Cha as z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Jak wskazujà wyniki badaƒ, najcz Êciej wymienianymi przez nauczycieli czynnikami mogàcymi zak óciç prawid owy rozwój dziecka w m odszym wieku szkolnym sà: brak Êrodków finansowych na poznanie Êrodowiska pozawiejskiego; obcià enie dziecka obowiàzkami domowymi, w tym pracà w polu; brak pomocy dydaktycznej ze strony domu rodzinnego; daleka droga do szko y; brak Êrodków finansowych na dodatkowe zaj cia rozwijajàce zainteresowania dziecka lub wyrównujàce braki wiedzy. Tekst referatu prof. dr hab. n. med. Jadwigi Kopczyƒskiej-Sikorskiej na temat rozwoju dziecka w perspektywie auksologii przekaza a dr med. Maria Pu torak z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Problematyce Êwiata wartoêci dzieci w wieku przedszkolnym poêwi cony by wyk ad prof. dr hab. Krystyny uchelkowskiej z Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego. Prof. dr hab. Ewa Filipiak z Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego podj - a wàtek dotyczàcy istoty nauczania i wychowania dziecka w pedagogice wczesnoszkolnej. Pedagogika Marii Montessori i jej ranga w Êwiecie by y tematem rozwa aƒ prof. dr. hab. Ryszarda Kuchy z Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie. Prelegent zapozna zebranych z biografià Marii Montessori: przybli y fakty zwiàzane z jej yciem oraz z dzia alnoêcià pedagogicznà. Znaczenie edukacji w systemie Montessori dla kszta towania si wybranych cech osobowoêci dziecka stanowi o przewodni motyw wystàpienia prof. dr hab. Sabiny Guz. Autorka przedstawi a wyniki badaƒ, których przedmiotem by o porównanie dzieci kszta conych w systemie Montessori oraz dzieci kszta conych wed ug powszechnie stosowanego modelu edukacyjnego w zakresie: stylu poznawczego, samooceny, poziomu aspiracji, poczucia kontroli i zachowaƒ prospo ecznych. Uzyskane rezultaty badaƒ wskazujà, i kszta cenie zgodne z za o eniami pedagogiki Marii Montessori korzystnie oddzia uje na rozwój osobowoêci dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Prof. dr hab. Wanda Hajnicz z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie wyg osi a referat poruszajàcy kwesti rozwojowych i terapeutycznych funkcji przygody. W oparciu o tekst literacki (ksià k Astrid Lindgren Mio, mój Mio) prelegentka dokona a wnikliwej analizy g bokich procesów psychicznych do- Êwiadczanych przez dziecko prze ywajàce przygod. Problematyk ÊwiadomoÊci j zykowej i ÊwiadomoÊci pisma jako komponentów dojrza oêci do nauki czytania i pisania przybli y- a uczestnikom obrad prof. dr hab. Gra yna Krasowicz-Kupis z Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie. 3/

4 Prof. dr hab. Ewa Anna Zwoliƒska z Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego zabra a g os na temat edukacji muzycznej ma ego dziecka. Muzyka wspomaga ogólny rozwój psychofizyczny, w zwiàzku z czym nale y zdaniem Autorki obejmowaç oddzia- ywaniem muzycznym dziecko od pierwszych chwil jego ycia. Z wynikami badaƒ poêwi conych osobowoêci dzieci s yszàcych wychowywanych przez rodziców nies yszàcych zapozna zebranych prof. dr hab. Józef Stachyra z Uniwersytetu Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie. Wystàpienie wzbogaci o wiedz s uchaczy na temat rezultatów oddzia ywaƒ naturalnego Êrodowiska wychowawczego tworzonego przez osoby nies yszàce. Prof. dr hab. n. med. Tomasz Karski z Akademii Medycznej im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie wyg osi wyk ad na temat: Skoliozy tzw. idiopatyczne etiologia, rozpoznawanie, mo liwoêci wczesnej profilaktyki. Leczenie rehabilitacyjne wed ug nowych zasad. Referent przybli y uczestnikom konferencji treêci o charakterze medycznym istotne dla zdrowia, rozwoju i prawid owego funkcjonowania dziecka. W przerwach obrad uczestnicy mogli zapoznaç si z ofertà wydawnictw oraz producentów pomocy dydaktycznych. Sesja posterowa by a natomiast okazjà do zaprezentowania swojej dzia alnoêci, dokonaƒ i osiàgni ç dla przedstawicieli przedszkoli i stowarzyszeƒ oêwiatowych. Innà propozycjà adresowanà do zgromadzonych goêci by y warsztaty zatytu owane Komunikacja interpersonalna molestowanie moralne prowadzone przez mgr. Wojciecha Dobrowolskiego aktora Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, wspó pracujàcego z Uniwersytetem Marii Curie- -Sk odowskiej. Wa ny punkt spotkania stanowi y dyskusje prowadzone w sekcjach tematycznych, w trakcie których wyg oszono 50 referatów i komunikatów. Zakres pracy poszczególnych grup dotyczy nast pujàcych zagadnieƒ: Wybrane aspekty edukacji dziecka; Czynniki wyzwalajàce szanse edukacyjne; Potrzeby rozwojowe a jakoêç oferty edukacyjnej; Zagro enia pojawiajàce si w edukacji dziecka; Nowatorskie i alternatywne rozwiàzania edukacyjne. Wystàpienia w pierwszej sekcji dotyczy y ró norodnych aspektów edukacji dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Poruszano m.in. problemy zwiàzane z edukacjà zdrowotnà, j zykowà, przyrodniczà. Zwrócono uwag na ocen jakoêci wychowania przedszkolnego. W trakcie dyskusji prowadzonych w drugiej sekcji tematycznej podejmowano aktualne, niezwykle istotne kwestie wyrównywania szans edukacyjnych. Du o miejsca poêwi cono nauczycielowi, jego kszta ceniu, poziomowi kompetencji oraz skutecznoêci dzia aƒ. Wymiana myêli, poglàdów i doêwiadczeƒ mi dzy cz onkami trzeciej grupy dyskusyjnej dotyczy a w g ównej mierze uwarunkowaƒ rozwoju dziecka. Zwrócono uwag na problem wspomagania rozwoju dzieci chorych, niepe nosprawnych, dzieci ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. Uczestnicy czwartej sekcji tematycznej z troskà odnieêli si do niepokojàcych zjawisk wyst pujàcych w praktyce pedagogicznej. Dyskutowano na temat przemocy, agresji i konfliktów interpersonalnych zachodzàcych w grupie przedszkolnej czy klasie szkolnej. Poszukiwano skutecznych rozwiàzaƒ w zakresie wychowania dzieci trudnych, dysfunkcyjnych, obcià onych zaburzeniami. Reforma ustrojowa i zwiàzane z nià przeobra enia w systemie oêwiatowym sk aniajà pedagogów do poszukiwaƒ alternatywnych dróg edukacji. Wzrasta liczba nauczycieli wykorzystujàcych niekonwencjonalne, otwarte i elastyczne systemy pracy. Problematyka ta stanowi a przedmiot analiz piàtej sekcji, omawiajàcej m.in. za o enia koncepcji pedagogicznej Freineta, systemu Montessori oraz przyk ady nowatorskich rozwiàzaƒ edukacyjnych. W ostatnim dniu konferencji przewodniczàcy sekcji wyg osili sprawozdania z obrad w poszczególnych grupach. PodkreÊlili wyso wychowanie w przedszkolu

5 ki poziom wystàpieƒ, bogaty warsztat i dobre przygotowanie prelegentów. W toku naukowych wystàpieƒ, dyskusji i refleksji, dostrze ono wiele istotnych problemów teorii i praktyki edukacyjnej oraz procesu rozwoju dziecka. Takie po àczenie zagadnieƒ wydaje si w pe ni uzasadnione, K. Rubacha (2003) Edukacja jako przedmiot pedagogiki i jej subdyscyplin, w: Pedagogika, Z. Kwieciƒski, B. Âliwerski (red.), t. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s gdy tak samo jak praktyki edukacyjnej nie mo na oderwaç od procesów spo ecznych i psychiki, tak samo prawid owoêci rozwoju cz owieka nie mo na wyabstrahowaç bez oddzia ywaƒ edukacyjnych *. IWONA ZWIERZCHOWSKA asystentka, Zak ad Pedagogiki Przedszkolnej, Instytut Pedagogiki UMCS w Lublinie Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka Konferencji w Strzelcach Opolskich przyêwieca a idea podj cia dzia aƒ na rzecz dzieci wymagajàcych pomocy, a tak e wspierania ich rodzin. MIROS AWA NIKRATOWICZ ma prawo do szcz Êcia i swego miejsca w spo eczeƒstwie s owa Marii Grzegorzewskiej sà nie- Ka dy rozerwalnie zwiàzane z dzia aniami na rzecz dziecka, szczególnie dziecka ma ego, od urodzenia z ró nych przyczyn zagro onego niepe nosprawnoêcià, niepe nosprawnego lub rozwijajàcego si wolniej. Tymi s owami starosta strzelecki Gerard Matheja otworzy r. konferencj pt. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, zorganizowanà w Strzelcach Opolskich przez Kuratorium OÊwiaty w Opolu, Starostwo Powiatowe i miejscowà Poradni Psychologiczno-Pedagogicznà. Na konferencj zostali zaproszeni pracownicy samorzàdów gminnych i powiatowych, lekarze pediatrzy, dyrektorzy placówek przedszkolnych, rehabilitacyjnych, pracownicy opieki spo ecznej, dyrektorzy i pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych województwa opolskiego oraz rodzice dzieci niepe nosprawnych. Opolski kurator oêwiaty, Franciszek Minor, stwierdzi, e w procesie reformowania polskiego systemu edukacji, szczególnego znaczenia nabierajà zadania dotyczàce organizacji dzia aƒ, zwiàzanych ze wspieraniem rozwoju ma ego dziecka. Realizacja tych zadaƒ wymaga nowych rozwiàzaƒ organizacyjnych, przystosowania warunków pracy, specjalistycznej kadry i ogromnego zaanga owania. 3/