Wydawca Joanna Dzwonnik. Redaktor prowadzący Janina Burek. Opracowanie redakcyjne Renata Włodek. Korekta i łamanie

Transkrypt

1

2

3 Wydawca Joanna Dzwonnik Redaktor prowadzący Janina Burek Opracowanie redakcyjne Renata Włodek Korekta i łamanie Projekt graficzny okładki Barbara Widłak Zdjęcie wykorzystane na okładce mfuksa - Fotolia.com Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy prawo i własność. Więcej na Polska Izba Książki Copyright by Wolters Kluwer Polska SA 2013 All rights reserved. ISBN Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek Warszawa, ul. Płocka 5a tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa

4 Spis treści Słowo wstępne O autorze Wstęp Rozdział I. Projekty badawczo-rozwojowe oraz ich charakterystyka i znaczenie Projekty badawczo-rozwojowe. Charakterystyka Podstawowe pojęcia i relacje związane z zarządzaniem projektami B+R. Miejsce projektów badawczo-rozwojowych w typologii projektów Polityka innowacyjna państwa i przedsiębiorstwa, rola projektów badawczo-rozwojowych (podejście makro i mikro). Innowacyjne państwo, przedsiębiorstwo, sektor. Implikacje Rozdział II. Koncepcja, decyzje, ryzyko i procedury Koncepcja sformułowanie zadania projektu Decyzje tworzenia i realizacji projektów badawczo rozwojowych (istota, typy) Ryzyko w podejmowaniu decyzji w zarządzaniu projektami Społeczna odpowiedzialność biznesu w realizacji projektów badawczo-rozwojowych Procesy i decyzje Decyzje strategiczne w realizacji projektu, czyli o wybranych rozwiązaniach metodycznych stosowanych w procesie zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi Rozdział III. Modele w prezentacji projektów badawczo-rozwojowych Podstawy metodyczne modelowania projektów badawczo rozwojowych Modele podstawowe notacje, systemy prezentacji

5 6 Spis treści 3. Modele złożone język opisu i analiza wybranych pakietów do budowy modelu Modele hybrydowe i ich zastosowanie Rozdział IV. Modele w wybranych etapach zarządzania projektami naukowo-badawczymi Modele definiowania projektu Modele realizacji (harmonogramy realizacji, ścieżka krytyczna, zarządzanie zasobami, optymalizacja terminu realizacji) Modele biznesowe Rozdział V. Realizatorzy projektu Uczestnicy projektu Kierownik projektu i jego rola w zespole Budowa zespołu realizującego projekt Organizacja i konsolidacja zespołu realizującego projekt Komunikacja, czyli proces przekazywania informacji i wiedzy w procesie zarządzania projektem Rozdział VI. Narzędzia wspomagania Narzędzia wspomagania projektów badawczo-rozwojowych wprowadzenie Komputerowe wspomaganie realizacji projektów badawczo- rozwojowych zastosowanie technologii ICT Zastosowanie Business Activity Monitoring (BAM) i kokpitu menedżerskiego (management dashboard) w zarządzaniu projektami badawczo-rozwojowymi Podejścia metodyczne stosowane w projektach badawczo- rozwojowych Podejście metodyczne PMBOK (przykład 35) Podejście metodyczne w PRINCE2 (przykład 36) Rozdział VII. Ocena i komercjalizacja wyników w zarządzaniu projektami Kontrola zarządcza i audyt w realizacji projektów Ewaluacja Efektywność Wdrożenie i komercjalizacja wyników projektów badawczo- rozwojowych Literatura Indeks

6 Słowo wstępne Książka Jerzego Kisielnickiego poświęcona jest problematyce zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi. Problematyka ta jest niezwykle aktualna i bardzo istotna z punktu widzenia rozwoju Polski. O miejscu każdego kraju w świecie decydują różnorodne czynniki, a w szczególności polityka innowacyjna państwa. Niewątpliwie jedną z bardziej istotnych decyzji jest wielkość nakładów na badania naukowe i rozwojowe. Od tego zależy to, czy w przyszłości będziemy krajem nowoczesnym i czy nasza edukacja będzie wspomagać rozwój Polski, a w konsekwencji czy będziemy krajem postrzeganym przez inne kraje tylko jako rynek zbytu, czy też takim, który zajmuje znaczącą pozycję we współczesnym świecie. Na świecie uznaje się, że nauka obok edukacji należy do głównych czynników rozwoju ekonomiczno-społecznego. Przyjmuje się, że od badań naukowych i wykształcenia społeczeństwa zależy także postęp w wielu dziedzinach, takich jak ochrona zdrowia, ochrona środowiska, obronność, bezpieczeństwo energetyczne, żeby wymienić tylko kilka. Uważa się, że promowanie badań naukowych jest kluczowym elementem wypracowania strategii rozwoju kraju, dlatego też zainteresowanie pracami z zakresu zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi jest ogromne. Decydenci mają w tym zakresie dylemat, czy realizować politykę rozwoju kraju poprzez intensywne (i kosztowne) popieranie i rozwój nauki i badań (typowe dzisiaj dla krajów azjatyckich, takich jak Chiny, Tajwan, Japonia czy też Indie), czy też opierać się na ekstensywnych rozwiązaniach w zakresie nauki. W Polsce bardzo często przeważa ten drugi, archaiczny sposób myślenia. Projekty badawczo-rozwojowe, jak pisze w swojej książce Jerzy Kisielnicki, wymagają stosowania bardzo specyficznych metod i technik zarządzania. Zarządzanie projektami badawczo-rozwojowymi to decyzje o przeznaczeniu odpowiednich środków na badania i rozwój, jak też stworzenie nowoczesnego

7 8 Słowo wstępne systemu edukacji dla uzyskania kadry kierowniczej o wysokich kwalifikacjach. Zapewnienie odpowiedniego kierownictwa projektów i personelu wykonawczego to podstawowy element skutecznej i efektywnej realizacji projektów badawczo-rozwojowych, właśnie takiej, jakiej wymaga polityka innowacyjna Polski. Nawet w najsłabiej rozwiniętych krajach czyni się wysiłki w celu rozwoju rodzimych jednostek naukowo-badawczych. Problematyka właściwego wydatkowania środków na badania rozwojowe jest tym istotniejsza, że w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej Polska przeznacza na ten cel stosunkowo niewiele, zaledwie około 1,1% nakładów przeznaczonych na badania i rozwój wszystkich krajów Unii. Książka Jerzego Kisielnickiego, dotycząca zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi, bardzo dobrze wpisuje się w zapotrzebowanie rynku wydawniczego na tego rodzaju pozycje. Jest ona kontynuacją wcześniejszej pracy, Zarządzanie projektami, wydanej również przez Wolters Kluwer Polska w roku Podobnie jak poprzednia, książka ta reprezentuje najnowsze podejście projektowe w zarządzaniu tego typu przedsięwzięciami. Autor prezentuje pogląd, że współczesne zarządzanie to zarządzanie informacją i wiedzą. Dlatego też w książce przedstawiono liczne odwołania do współkierowanego przeze mnie projektu badawczo-rozwojowego SYNAT (System Nauki i Techniki). Autor w tym projekcie kierował jednym z zadań badawczych. Cechą charakterystyczną książki jest to, że stanowi ona przewodnik dla wszystkich osób pragnących pogłębić swoją wiedzę z zakresu zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi. Autor postawił sobie ambitne zadanie napisania książki dla wszystkich tych, którzy dążą do realizowania tego typu projektów lepiej niż ich poprzednicy. Dla pokazania bogactwa zagadnień, w książce przedstawionych jest wiele praktycznych przykładów dotyczących tzw. najlepszych praktyk stosowanych w rozwiązywaniu problemów, przed którymi znajdą się realizatorzy prac badawczo-rozwojowych. Czytelnik może zapoznać się z projektami z różnych dziedzin, takich jak: ochrona zdrowia, fizyka, psychologia, informatyka, ekologia i inne sfery naszej działalności, w których realizowane są projekty badawczo-rozwojowe. W książce prezentowana jest problematyka zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi w kontekście propagowania podejścia rekomendowanego przez Project Management Instytut (PMI), polegającego na stosowaniu dobrych praktyk. Przedstawiając niniejszą książkę, pragnę również zwrócić uwagę na fakt, że została ona napisana przez osobę mającą duże doświadczenie w realizacji projektów badawczych. W swojej karierze zawodowej Jerzy Kisielnicki przeszedł różne szczeble zarządzania projektami, mianowicie był programistą, analitykiem, projektantem, kierownikiem projektów krajowych i międzynarodowych. W trakcie wieloletniej pracy, m.in. w Instytucie Badań Systemowych PAN,

8 Słowo wstępne 9 w Centrum Projektowania i Zastosowań Informatyki CPIZI ZETO-ZOWAR, na Uniwersytecie Warszawskim, w Politechnice Warszawskiej, w Uczelni Łazarskiego, Akademii Leona Koźmińskiego, realizował szereg projektów naukowych. Był jednym z organizatorów XXI Kongresu Światowego IPMA (International Project Management Association) w Krakowie i odpowiadał za jego merytoryczną stronę. Książkę można rekomendować osobom zaangażowanym w ten rodzaj działalności, studentom wydziałów zarządzania i ekonomii, jak i słuchaczom studiów podyplomowych i MBA z zakresu zarządzania projektami, w tym projektami badawczo-rozwojowymi. Prof. dr hab. inż. Henryk Rybiński Instytut Informatyki Politechniki Warszawskiej

9

10 O autorze Jerzy Kisielnicki profesor zwyczajny nauk ekonomicznych, dr habilitowany inż., kierownik Zakładu Projektowania Systemów Informacyjnych Zarządzania na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, profesor zwyczajny na Wydziale Zarządzania Politechniki Warszawskiej. Wykładowca na Uczelni Łazarskiego i w Polsko-Japońskiej Wyższej Szkole Technik Komputerowych. Wykładowca na studiach podyplomowych i MBA. Członek honorowy IPMA Polska. Specjalizuje się w pracach z zakresu projektowania i wdrażania systemów informatycznych i informacyjnych dla zarządzania, analizie systemowej organizacji, doskonaleniu metod i technik zarządzania. Brał udział w realizacji wielu projektów krajowych i międzynarodowych, między innymi takich jak: systemy programowania rozwoju przemysłu cukrowniczego, system wspomagania decyzji dla ORLEN KOL_TRANS, strategia informatyzacji NBP, transformacja systemu finansowego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, projektowanie systemu informatycznego rachunkowości dla przedsiębiorstwa Elana. Obecnie kierownik zadania projektowego w realizacji programu SYNAT dotyczącego utworzenia platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego społeczeństwa wiedzy. Kieruje zadaniem badawczym w projekcie finansowanym przez NCBiR Model optymalizacji organizacji zarządzania policji w obszarze kosztów, transportu i gospodarowania nieruchomościami. Był programistą, projektantem, a następnie generalnym projektantem systemów informatycznych i dyrektorem ds. badawczo-rozwojowych w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Informatyki OBRI, jak też dyrektorem ds. projektowych i rozwojowych w Centrum Projektowania i Zastosowań Informatyki CPIZI ZETO ZOWAR. Członek Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania PAN, przewodniczący Rady Naukowej, Naukowego Towarzystwa Informatyki Ekonomicznej, członek Państwowej Komisji Akredytacyjnej w I i II kadencji i członek komisji akredytacyjnej Polskiego

11 12 O autorze Towarzystwa Informatycznego. W latach wiceprzewodniczący Rady Informatyki i członek Rady Konsultacyjnej Programu PESEL II przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji. Kierownik międzynarodowej grupy badawczej zajmującej się zastosowaniami technologii wirtualnej; wynikiem jej prac była trzytomowa monografia Virtual Technologies: Concepts, Methodologies, Tools and Applications, Information Science Reference (Hershey, New York 2008). Autor 18 książek i około 250 oryginalnych artykułów publikowanych w języku polskim, angielskim i rosyjskim. Prowadził wykłady i miał staże naukowe między innymi w Japonii, Stanach Zjednoczonych, Rosji, Włoszech, Belgii, Hiszpanii i Holandii.

12 Wstęp Przedstawiana Czytelnikom książka stanowi kontynuację oraz uzupełnienie monografii wydanej w 2011 r., poświęconej podstawowym problemom zarządzania projektami. Projekty badawczo-rozwojowe, które są tematyką monografii, to rezultat współpracy nauki i biznesu. Zdaniem autora projekty badawczo-rozwojowe to najkrótsza droga do wzrostu konkurencyjności gospodarki. W Polsce realizowanych jest wiele tego typu projektów. Coraz więcej decydentów różnego szczebla zdaje sobie sprawę, że bez nich nie będzie postępu, a nasza gospodarka pozostanie nie tylko na peryferiach Unii Europejskiej, ale także świata. Do napisania książki skłonił mnie fakt, że na rynku wydawniczym brakuje opracowań poświęconych problematyce zarządzania tego typu projektami. Publikacja, którą oddaję do rąk Czytelnika, przeznaczona jest dla wszystkich osób interesujących się problematyką zarządzania projektami badawczo- -rozwojowymi. Napisałem ją zarówno dla realizatorów projektów badawczo- -rozwojowych, jak i odbiorców wyników tych projektów. Przygotowywałem ją też z myślą o studentach różnych kierunków i specjalności, którzy uczestniczą w zajęciach z przedmiotów zarówno projektowania systemów zarządzania, jak i samego zarządzania. Działania w sektorze badawczo-rozwojowym mają za zadanie stworzenie unikatowych produktów, usług, procesów, których celem jest zapewnienie innowacyjności organizacji, sektora lub kraju. Mam nadzieję, że moja książka choćby w skromnym zakresie pomoże w realizacji tego typu przedsięwzięć. Raz jeszcze pozwolę sobie podkreślić, że nie miałem zamiaru napisać kolejnego podręcznika z dziedziny zarządzania projektami. Publikacji takich na rynku wydawniczym jest dość dużo. Przedstawiam natomiast monografię, która może służyć jako przewodnik dla tych, którzy pragną pogłębić swoją wiedzę ze szczegółowego zakresu projektów badawczo-rozwojowych, aby realizować tego typu projekty lepiej niż ich poprzednicy.

13 14 Wstęp Aby pokazać bogactwo tematyki, w książce przedstawionych jest wiele przykładów dotyczących tzw. najlepszych praktyk rozwiązań niektórych problemów, przed którymi znajdą się realizatorzy prac B & R. National Science Foundation (NSF) definiuje następująco trzy typy działalności badawczo-rozwojowej (B & R to po angielsku R & D, czyli Research and Development): badania podstawowe, badania stosowane, rozwój. Badania podstawowe mają na celu rozwój wiedzy. Praktyczne zastosowania są tylko uzupełnieniem wykonywanych prac. Moja monografia zajmuje się natomiast projektami z zakresu badań stosowanych i rozwoju. Badania stosowane służą konkretnym celom gospodarczym w odniesieniu do produktów, procesów lub usług. Rozwój w tym kontekście oznacza systematyczne wykorzystywanie wiedzy. Wiedza zdobywana jest dzięki badaniom i nastawiona na wytwarzanie materiałów, urządzeń, systemów lub metod, łącznie z projektowaniem oraz rozwojem prototypów i procesów. Dzięki tego typu projektom stosuje się nowe, skuteczniejsze i efektywniejsze metody projektowania, a powszechne staje się podejście procesowe. Proces realizacji prac B & R, ze względu na ich unikatowość, jest obarczony dużym stopniem ryzyka. Funkcjonowanie w sferze B & R można porównać z działalnością poszczególnych osób na giełdzie papierów wartościowych. Duży procent graczy giełdowych ponosi porażkę, a ich wyniki finansowe nie są satysfakcjonujące. Są jednak i tacy, którzy odnoszą sukcesy. Organizacje zajmujące się działalnością w zakresie realizacji B & R muszą tak zarządzać projektami, aby uzyskane sukcesy były dostatecznie duże, żeby można było nimi pokryć porażki poniesione w realizacji innych projektów. Z tych powodów organizacje realizujące projekty badawczo-rozwojowe muszą być starannie zorganizowane, kontrolowane, oceniane i zarządzane. W monografii uwzględniam własne doświadczenia w realizacji wielu różnych projektów B & R i to zarówno jako wykonawcy, jak i kierownika projektów. Od czwartego roku studiów (a było to dość dawno) pracowałem w wielu organizacjach zajmujących się realizacją projektów naukowo-badawczych, takich jak: Instytut Przemysłu Cukrowniczego, Instytut Badań Systemowych PAN, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Informatyki, Centrum Projektowania ZETO ZOWAR, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Instytut Przemysłu Maszynowego ORGMASZ. Realizowałem m.in. następujące projekty: System informatyczny dla ZUS, Organizacja budowy cukrowni Łapy, Projekt zagospodarowania okręgu Górna Noteć, Projekt informatyzacji Narodowego Banku Polski, System informatyczny rachunkowości dla przedsiębiorstwa Elana Toruń, Usprawnienie zarządzania przewozami w Trans-Kol Orlen,

14 Wstęp 15 Projekt usprawnienia funkcjonowania administracji państwowej budowa platformy interoperacyjnej. Obecnie jestem kierownikiem zadania projektowego realizującego program strategiczny Interdyscyplinarny system interaktywnej informacji naukowej i naukowo-technicznej (finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju SYNAT), którego celem jest utworzenie platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy w celu nauki, edukacji i tworzenia otwartego społeczeństwa wiedzy. Jestem również kierownikiem zadania w projekcie zatytułowanym Model optymalizacji organizacji zarządzania policji w obszarze kosztów, transportu i gospodarowania nieruchomościami, finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, wykonywany przez Konsorcjum Naukowo-Przemysłowe SECURUS. Zdaję sobie sprawę, że można mi zarzucić subiektywizm w wyborze prezentowanego materiału, ale taki jest zawsze dylemat autora. Wybór problematyki to moja decyzja podjęta na podstawie doświadczenia i dyskusji w gronie różnych ludzi, w tym projektantów, z którymi dyskutowałem i omawiałem tę problematykę na różnych forach, także na seminariach międzynarodowych i krajowych organizowanych przez IPMA oraz na zajęciach MBA i studiach podyplomowych na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej oraz Uczelni Łazarskiego. Na ile dobrze wykorzystałem te doświadczenia do transferu wiedzy dla innych (przecież temu służy każda książka, a więc także moja), niech ocenią Czytelnicy. Pragnę podziękować: za inspirację Pani Joannie Dzwonik z Wydawnictwa Wolters Kluwer, pierwszej czytelniczce mgr Agnieszce Dłutek, za konsultacje Profesorom Grażynie Gierszewskiej, Tadeuszowi Krupie, Markowi Niezgódce, Henrykowi Rybińskiemu oraz Prezesom IPMA-Polska Stanisławowi Sroce i Leszkowi Staśto. Oczywiście dziękuję również Pani Redaktor Renacie Włodek za cierpliwość i wyrozumiałość. Składam też podziękowania wszystkim tym, którzy wspomagali mnie w opracowaniu przykładów praktycznych. Osoby te wymieniałem w ich opisach. Będę wdzięczny za uwagi i kontakt ze mną. jerzy@kisielnicki.edu.pl jkisielnicki@wz.uw.edu.pl

15

16 Rozdział I Projekty badawczo-rozwojowe oraz ich charakterystyka i znaczenie 1. Projekty badawczo-rozwojowe. Charakterystyka W naukach o zarządzaniu wyróżnić można różne okresy ich rozwoju. Są okresy spokojne, ewolucyjne, ale i okresy burzliwych, rewolucyjnych zmian. Na pewno obecny czas to okres tych ostatnich. Polega on na tym, że organizacje, które do tej pory były ustrukturyzowane, uporządkowane (zarządzane obiektowo i hierarchicznie), przechodzą na nowy, elastyczny typ zarządzania. Takie elastyczne zarządzanie nastawione na cele i wyniki nazywamy zarządzaniem projektami. Gdybyśmy prześledzili rynek wydawniczy, to zwrócilibyśmy uwagę, że większość publikacji z zakresu zarządzania dotyczy problematyki podejścia projektowego. Zarządzanie projektowe doczekało się wielu serii, np. popularnej obecnie Biblioteki Project Managera. W publikacjach naukowych i podręcznikach z zakresu zarządzania bardzo często używane są dwa powiązane terminy, a mianowicie projekt i zarządzanie projektem. Mimo że żaden z Czytelników nie ma najmniejszych trudności ze zrozumieniem, co jest przedmiotem zainteresowania tych pojęć, to już z ich zdefiniowaniem, a tym samym określeniem zakresu ich oddziaływania, mogą być problemy. Podejście projektowe wprowadziło wiele zmian w stylach i metodach zarządzania. Na pewno ułatwiły je zarówno rozwój technologii informatycznej, czyli ICT (Information and Communication Technology), jak i nowe wymagania związane z systemem finansowym Unii Europejskiej. Wiele organizacji z Polski jako członka UE stara się o realizację projektów. Każdy z nas, jadąc samochodem lub spacerując po ulicach nawet małych miasteczek, widzi tablice Projekt finansowany ze źródeł Unii Europejskiej. Mówiąc trochę żartobliwie, zmienił się też jeden z podstawowych paradygmatów systemu motywacji, funkcjonujący w gospodarce PRL. Do lamusa odchodzi podstawowa w pewnych środowiskach

17 18 I. Projekty badawczo-rozwojowe oraz ich charakterystyka i znaczenie zasada: czy się stoi, czy się leży, zł się należy. Zasada ta była stosowana, jeśli pracownik miał podpisaną umowę o pracę, czyli tak zwany etat w danej organizacji. Teraz bardziej adekwatna jest zasada jaka praca taka płaca. Organizacje coraz częściej pytają swoich pracowników: Co zrobiłeś dla organizacji?, Jakie zadania zrealizowałeś?. Często aktorzy w teatrach nie mają etatu, lecz są zatrudniani w wyniku castingu do określonej roli. Zasada przyjęcia do pracy aktora jest podobna jak angaż do filmu i dlatego często podejście projektowe nazywa się podejściem Hollywood. W tej to bowiem fabryce marzeń dąży się do stworzenia produktu, tj. filmu, który odniesie sukces na rynku, a jego realizatorom zapewni sławę i zyski. Realizując film, stosuje się niepowtarzalne i indywidualne metody produkcji. Czy właśnie od produkcji filmowej rozpoczęło się podejście projektowe? Trudno powiedzieć. Wydaje się, że jest to interesujący problem dla osób zajmujących się historią rozwoju nauk zarządzania. Niekiedy zasada Hollywood nie jest dla nas przyjemna, a nawet bywa nieetyczna. Przykładowo w niektórych bankach w sposób jawny lub zakamuflowany zadaje się pracownikowi pytanie: Ile dziś zarobiłeś dla banku?. Wtedy dla konsultanta lub doradcy klienta najbardziej istotne nie jest to, czy realizacja projektu dotyczącego sprzedaży nowego produktu jest dla klienta korzystna. Projekt sprzedaży tego produktu musi być korzystny dla pracodawcy, w tym przypadku banku. Ten przykład ma na celu uświadomienie faktu, że nie zawsze podejście projektowe przynosi korzyści wszystkim uczestnikom. Podsumowując, podejście projektowe to nie kolejna moda w zarządzaniu, ale precyzyjne i nowe podejście. W praktyce stosujemy je coraz częściej, jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę z konsekwencji, jakie ono niesie. Tradycyjne metody zarządzania nastawione na harmonizację działań prostych i powtarzalnych okazują się mało skuteczne wobec współczesnych stale zmieniających się sytuacji, ale dają stabilizację. Zarządzanie, które koncentrowało się na działaniach prostych i powtarzalnych, ustępuje miejsca zarządzaniu złożonemu i niepowtarzalnemu, realizowanemu w turbulentnym świecie. Kluczowe słowo projekt używane w książce jest bezpośrednim tłumaczeniem angielskiego project. Nie wdając się w dyskusję terminologiczną, można przypuszczać, że dla języka polskiego bardziej odpowiednie byłoby używanie w tej sytuacji terminu przedsięwzięcie. Angielskie słowo project oznacza dosłownie właśnie przedsięwzięcie, ale w Polsce przyjęto tłumaczyć je jako projekt. Nie dyskutujemy tu o zasadności stosowanego terminu. Trudno byłoby zmieniać powszechnie stosowane pojęcie projekt. Najważniejsze, abyśmy wiedzieli, co autor ma na myśli, oraz mieli dość energii i środków, aby realizować ambitne i korzystne projekty badawczo- -rozwojowe. Może pojawić się pytanie, dlaczego właśnie teraz nastąpiło tak ogromne zainteresowanie problematyką projektów i zarządzania nimi. Zarządzanie

18 Projekty badawczo-rozwojowe. Charakterystyka 19 obiektowe, czyli statyczne, ukierunkowane co najwyżej na modernizację istniejącego obiektu, jakim jest organizacja lub jej część, przestało być skuteczne. W stale zmieniającym się świecie, gdzie jedyną stałą jest zmiana, konieczne jest zastosowanie metod, które będą skuteczne wobec nowych, złożonych i niepowtarzalnych wyzwań współczesnej cywilizacji. Działania, które dotyczą realizacji określonych celów, nazywamy zarządzaniem projektami. Pracownik jest zatrudniony i wynagradzany za realizację postawionych przed nim zadań, bardzo często sformułowanych w języku celów. Projekt jest działaniem, w wyniku którego ma być osiągnięty dany cel lub zbiór celów. We współczesnym świecie mówimy o uciekającym i wirującym świecie, globalnej wiosce i turbulentnym otoczeniu. Odpowiedzią na potrzeby związane z zarządzaniem zmianami jest podejście projektowe i zarządzanie projektami. Jeżeli dojdziemy do wniosku, że należy wprowadzać zmiany, to należy w określony sposób to realizować. Robimy to na drodze opracowania projektu w części badawczej i rozwojowej, a następnie wdrożenia. Stosujemy podejście, które w literaturze przedmiotu określa się mianem zarządzania projektami. W książce zajmujemy się specyficznym typem projektów, mianowicie projektami badawczo-rozwojowymi, oznaczonymi często skrótami B & R, B + R, w terminologii angielskiej określanymi jako Research and Development (R & D). Projekty R & D są w rodzinie projektów zarówno kategorią najtrudniejszą, jak i najbardziej znaczącą w rozwoju organizacji i społeczeństwa. Określamy je mianem podejścia projektowego albo też działalnością innowacyjną. Zarządzanie tego typu projektami jak wskażemy w dalszej części książki mimo że wymaga zaangażowania i wiedzy, to jest zarazem najciekawszym i najbardziej ambitnym wyzwaniem dla wszystkich zaangażowanych w realizację projektu. Kadra realizująca, a szczególnie kadra zarządzająca, czyli kierownicy projektu, mogą się wykazać w pracy wysokimi i unikatowymi kwalifikacjami. Na projekty badawczo-rozwojowe możemy spojrzeć również w następujący sposób. Każdy projekt ma swoją część badawczą. W zależności od charakteru projektu część badawcza w całości projektu będzie miała różny udział. Przykładowo w projekcie wystawienia sztuki teatralnej będzie to analiza stopnia ryzyka jej realizacji. Projekt wystawienia w Nowym Jorku musicalu Metro w reżyserii Janusza Józefowicza miał bardzo złe rozeznanie dotyczące prognozy jego przyjęcia przez nowojorską publiczność, czyli według naszej terminologii w realizacji projektu zabrakło etapu badań albo też zostały one źle wykonane. Ryzyko porażki wystawienia sztuki na Broadwayu oceniano jako niskie. W rezultacie mimo dużych nakładów poniesionych na jej wystawienie projekt zakończył się niepowodzeniem, a w konsekwencji frustracją wykonawców i rozczarowaniem tysięcy widzów w kraju. Trudno im było odpowiedzieć na pytanie, dlaczego to, co się nam w Polsce tak podobało, nie podoba się nowojorczykom.

19