Przyczyny niepłodności męskiej
|
|
- Robert Brzozowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 dr n. med. Piotr Szkodziak, lek. med. Kamila Trzeciak, dr n. med. Sławomir Woźniak, dr n. med. Piotr Czuczwar, dr n. med. Artur Mroczkowski, dr n. biol. Krzysztof Plewka Przyczyny niepłodności męskiej Autorzy artykułu poświęconego badaniu jakości nasienia kontynuują rozważania dotyczące tego zagadnienia [1]. Tym razem odpowiadają na pytanie, jakie są przyczyny męskiej niepłodności. Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization WHO) o niepłodności mówi się, gdy nie dochodzi do poczęcia ciąży u seksualnie aktywnej pary, która nie stosuje żadnej antykoncepcji, przez co najmniej rok [2]. Założenia do stworzenia takiej a nie innej definicji wynikają z faktu, że jeżeli młoda i całkowicie zdrowa para współżyje w czasie najbardziej korzystnym do poczęcia, czyli okresie okołoowulacyjnym, to prawdopodobieństwo poczęcia nie przekracza 40%. Z wiekiem, kiedy płodność spada, w całej populacji wskaźnik poczęć nie przekracza 20%. Szacuje się, że po 3 miesiącach starań o potomstwo 50% zdrowych par osiąga cel, a po roku 90%. Jeżeli więc nie udaje się uzyskać poczęcia po pierwszym roku, to nie oznacza, że musi istnieć jakakolwiek przyczyna niepłodności [2]. Należy zwrócić uwagę, że definicja WHO dotyczy pary i nie rozgranicza skutków niepłodności, czyli braku ciąży ze względu na to, czy problem medyczny dotyczy kobiety, czy mężczyzny, różnicuje jedynie jej przyczyny. Niepłodność została uznana przez WHO za jednostkę chorobową, której przydzielono numer w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems ICD-10) N.46 dla niepłodności męskiej oraz N.97.0 dla niepłodności kobiety. Według ICD-10 N.46 rozpoznaje się u mężczyzn z oligo- i astenozoospermią [2]. Dane epidemiologiczne wskazują, że niepłodność jest powszechnym problemem w skali światowej, dotyczy bowiem 1/5 wszystkich par starających się o dziecko (60 80 mln w skali globalnej), a analizując trendy, należy się spodziewać wzrostu tego zjawiska o kolejne 2 mln przypadków rocznie [2, 3]. 34 październik 2013
2 W Polsce problem niepłodności jest stwierdzany u ok. 19% par, z czego 4% stanowią osoby niepłodne, a 15% osoby z ograniczoną płodnością [4, 5]. Niemożność poczęcia dziecka po równo dotyczy mężczyzn jak i kobiet, bez względu na jej bezpośrednią przyczynę. I choć przyjmuje się, że posiadanie dzieci jest częściej kojarzone z kobietą, fakty są takie, że niepłodność w takim samym stopniu dotyczą kobiet jak i mężczyzn [2, 4 6]. W niniejszym artykule przedstawiono aktualne poglądy na przyczyny męskiej niepłodności. Czynniki wpływające na płodność Masa ciała Wiele badań potwierdziło wpływ masy ciała kobiet na potencjalne zmniejszenie zdolności do zajścia w ciążę. Stwierdzono, że kobiety ze skrajnymi wartościami wskaźnika masy ciała (ang. body mass index BMI): BMI < 20 oraz BMI > 35) mają trudności z zajściem w ciążę zarówno spontanicznie, jak i z użyciem technik wspomaganego rozrodu (ang. assisted reproductive technology ART) [7]. Jeśli chodzi o wpływ masy ciała na płodność mężczyzn, powszechnie spotyka się pogląd, że taki związek istnieje. Jednak dowody naukowe potwierdzające tę tezę nie są przekonujące. Brak jest badań z randomizacją poświęconych temu zagadnieniu. W cytowanym powyżej badaniu Wise a i wsp. nie potwierdzono związku między otyłością mężczyzn a ich zmniejszoną płodnością [8]. Najnowsze doniesienia wskazują jednak na możliwość zwiększenia częstości uszkodzeń DNA plemników oraz negatywny wpływ na parametry nasienia u otyłych mężczyzn [9, 10]. Również autorzy cytowanej pracy rozważają ocenę roli odchudzania na poprawę męskiej płodności [10]. Forum Położnictwa i Ginekologii 35
3 Wiek U kobiet częstość występowania niepłodności wzrasta wraz z wiekiem. Nie ma natomiast dowodów na to, że wiek mężczyzny po ukończonym 35. roku życia wpływa istotnie na jego płodność. Według Dunsona i wsp. liczba par obserwowanych przez 12 cykli, u których nie nastąpiło spontaniczne poczęcie, wyniosła 18%, gdy partner miał 35 lat i 28%, gdy miał lat 40 [11]. Palenie tytoniu Według opinii American Society for Reproductive Medicine (ASRM) oprócz utraty funkcji reprodukcyjnych palenie tytoniu przez kobiety przyspiesza także wystąpienie menopauzy oraz wzrost częstości poronień samoistnych i ciąż pozamacicznych [12]. Związek przyczynowy pomiędzy paleniem tytoniu oraz płodnością mężczyzn nie został jednoznacznie potwierdzony. Istnieją publikacje wskazujące jednak, że taki związek istnieje. Palacze mają średnio o 23% mniejszą liczbę plemników w nasieniu i o 13% mniejszą ich ruchliwość, zwiększoną fragmentację DNA plemników w porównaniu z mężczyznami niepalącymi [13, 14]. Rekomenduje się rzucenie lub znaczne ograniczenie palenia tytoniu [15 17]. Kofeina Ze znaczną konsumpcją kofeiny przez kobiety (> 500 mg dziennie) wiąże się obniżona płodność. Istnieje wiele publikacji, które wskazują na kofeinę jako potencjalną przyczynę niepłodności u kobiet, także poddanym zapłodnieniu pozaustrojowemu (ang. in vitro fertilization IVF) [16 18]. W cytowanych powyżej badaniach Klonoff-Cohen stwierdzono, że spożywanie kofeiny przez mężczyzn nie wpływało na jakość nasienia, przebieg zapłodnień pozaustrojowych oraz stan noworodków po urodzeniu [18 20]. Alkohol Informacje dotyczące wpływu spożywanego alkoholu na płodność są rozbieżne. Z jednej strony istnieją dane, że intensywne picie alkoholu może mieć wpływ zarówno u kobiet, jak i mężczyzn na płodność [20 24]. U mężczyzn spożycie alkoholu może powodować zanik jąder, impotencję, zmniejszenie libido oraz prowadzić do pogorszenia jakości nasienia [25 27]. Natomiast badanie przeprowadzone przez Chavarro i wsp., obejmujące kobiet, po uwzględnianiu innych czynników zakłócających, nie wykazało związku pomiędzy piciem alkoholu a płodnością [28]. Do tej pory znaleziono jedną pracę, w której analizowano picie alkoholu przez kobiety i mężczyzn jako pierwotny czynnik ryzyka niepowodzeniem w ART [20]. W świetle przedstawionych danych ASRM rekomenduje, aby partnerzy unikali zwiększonego picia alkoholu ( 2 drinków dziennie) podczas prób zachodzenia w ciążę, lecz nie ma jednoznacznych dowodów wskazujących, że picie alkoholu działa niekorzystnie na płodność [16]. Marihuana Marihuana jest najczęściej na świecie stosowanym narkotykiem [29]. Zawiera różne składniki aktywne, w szczególności kannabinoidy, które działają zarówno w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, zakłócają również funkcje reprodukcyjne na wielu poziomach. Receptory kannabinoidowe znajdują się w wielu miejscach, również w narządach płciowych (jajnik, macica, nasieniowody i jądra). Ostre stosowanie marihuany u kobiet zmniejsza stężenie hormonu luteinizującego (ang. luteinizing hormone LH) [30]. U mężczyzn kannabinoidy negatywnie wpływają na proces spermatogenezy poprzez modulację apoptozy komórek Sertolliego oraz zmniejszenie produkcji testosteronu przez komórki Leydiga. Powoduje to zmniejszenie ruchliwości plemników, zahamowanie ich dojrzewania oraz słabą reakcję akrosomalną [29]. Steroidy anaboliczne Steroidy anaboliczne są grupą substancji w znacznej mierze nadużywanych. Wykorzystywanie tych substancji wzrosło w ciągu ostatnich 4 lat, zwłaszcza w populacji mężczyzn, którzy używają go w celu zwiększenia siły mięśni i poprawy wyników sportowych. Długotrwałe stosowanie tych środków ujemnie wpływa na płodność mężczyzn. Następuje hamowanie osi podwzgórze przysadka mózgowa jądra, przez co zmniejsza wytwarzanie endogennego testosteronu. Skutkuje to zaburzeniami erekcji oraz wywołuje oligo- i astenozoospermię. Skutki działania steroidów anabolicznych są odwracalne po ich odstawieniu. Odzyskanie właściwej potencji oraz parametrów nasienia może jednak potrwać nawet rok [30]. Stres Związane ze stresem zaburzenia seksualne niewątpliwie wpływają na niepowodzenia reprodukcji. Podłoże tego stanu jest bardzo złożone. Stres wpływa na odpowiedź układu odpornościowego oraz hormonalnego. Aktualnie istnieją naukowe dowody, że stres potrafi tłumić funkcje rozrodcze, w tym opóźnianie wystąpienia pierwszej miesiączki, brak miesiączki, występowanie zaburzeń podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowych oraz wywoływać wczesne występowanie menopauzy [31, 32]. Wskazują również na dodatnią korelację pomiędzy występowaniem negatywnych zdarzeń w okresie przedkoncepcyjnym a niepowodzeniem w staraniach o zajście w ciążę [31]. Stres psychiczny u mężczyzn wpływa na jakość nasienia. Dowiedziono też, że ciężka depresja jest związana ze zmniejszeniem stężenia testosteronu i co za tym idzie wpływa 36 październik 2013
4 na jakość spermatogenezy [33]. Konsultacje psychologiczne potrafią zmniejszyć poziom stresu u niepłodnych par, co może ułatwić radzenie sobie z tym problemem, poprawę jakości życia, podniesienie motywacji do leczenia, a także zmian w stylu życia (wyeliminowanie czynników cytowanych powyżej). Nie jest jasne natomiast, czy takie interwencje mogą poprawić odsetek ciąż. Dwa cytowane badania na ten temat nie potwierdzają wpływu zmniejszenia stresu na wyniki prokreacyjne [34, 35], natomiast inne taki wpływ znajdują [36, 37]. Powoduje to, że z uwagi na niedociągnięcia metodologiczne, które ograniczają interpretację wyników cytowanych badań i niedostatecznego zrozumienia mechanizmu terapii łagodzenia stresu na rozrodczość, uzasadnione są dalsze badania w tym zakresie. Przegrzewanie gonad Spermatogeneza najbardziej wydajnie zachodzi w temperaturze poniżej 37 C. Przegrzewanie jąder znajduje się wśród licznych przyczyn niepłodności. Prowadzi do oligozoospermii. Jest to proces odwracalny i mężczyźni starający się o dziecko powinni świadomie unikać tego czynnika. Przegrzania jąder może nastąpić na skutek szeregu czynników, do których należą: gorączka, noszenie ciepłej i obcisłej bielizny, korzystanie z sauny i bardzo gorących kąpieli, duży wysiłek fizyczny, wymuszone pozycje przez długi czas w ogrzewanych miejscach (kierowcy zawodowi), otyłość powodująca nagromadzenie się tłuszczu w okolicach krocza [9, 10, 17, 38]. Rekomenduje się unikania wyżej wymienionych czynników, a także redukcję masy ciała [10, 17, 38]. Przyczyny niepłodności męskiej Poza czynnikami bezpośrednio lub pośrednio wypływającymi na płodność mężczyzny, przyczynami ich niepłodności mogą być zaburzenia hormonalne, infekcje, zmiany organiczne w obrębie jąder i powrózka nasiennego oraz dysfunkcje immunologiczne. Przyczyny podwzgórzowo-przysadkowe Częstym powodem męskiej niepłodności jest niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa niezależnie od przyczyny, która ją wywołała. Skutkiem tego jest brak stymulacji jąder do produkcji testosteronu i wtórnie brak lub ograniczenie spermatogenezy. Zaburzenie charakteryzuje się niskim stężeniem zarówno hormonów przysadkowych, jak i testosteronu [3]. Herbapol 1/2 poziom s. 37 Forum Położnictwa i Ginekologii 37
5 Podwzgórzowo-przysadkowe przyczyny niepłodności najczęściej są spowodowane przez: guzy podwzgórza lub przysadki mózgowej, procesy zapalne takie jak gruźlica, sarkoidoza, kiła, histocytoza oraz limfocytowe zapalenie przysadki mózgowej, niedoczynność tarczycy nadczynność nadnerczy, guz jądra czynny hormonalnie, hemochromatozę, urazy mechaniczne, przyczyny jatrogenne (pooperacyjne oraz po radioterapii), zmiany naczyniowe, stosowanie steroidów anabolicznych (zob. wyżej), znaczny, długotrwały wysiłek fizyczny znaczny niedobór wagi, ciężkie, wyniszczające choroby ogólnoustrojowe, narkomanię (zob. wyżej), alkoholizm (zob. wyżej), stres (zob. wyżej), genetycznie uwarunkowane zaburzenia syntezy gonadoliberyny (ang. gonadotropin releasing hormone GnRH) lub gonadotropin: LH, folikulotropiny (ang. follicle stimulating hormone FSH), a także ich receptorów. Spośród powyższych przyczyn należy zwrócić uwagę na zespół Kallmana, u podłoża którego leży niemożność wydzielania GnRH, do czego wtórnie dołącza się brak lub znaczne upośledzenie powonienia. Przyczyną jest defekt genetyczny powodujący niedorozwój części podwzgórza [39, 40]. Kolejnymi schorzeniami z tej grupy są guzy przysadki mózgowej produkujące prolaktynę. U mężczyzn występują one znacznie rzadziej niż u kobiet. Należy pamiętać, że w przypadku pojawienia się uporczywych bólów głowy lub zaburzeń widzenia należy wziąć pod uwagę guz przysadki [41, 42]. Hemochromatoza jest chorobą ogólnoustrojową, w której dochodzi do odkładania się złogów żelaza w organizmie. Uszkodzeniu ulegają gruczoły wydzielania wewnętrznego, a w szczególności przysadka mózgowa, nadnercza, komórki wyspowe trzustki oraz gonady, wątroba, serce, także stawy. Charakterystyczne jest ciemne zabarwienie skóry [43]. Przyczyny jądrowe Jest to zaburzenie związane z niewydolnością gonad. W badaniach hormonalnych zwykle obserwuje się małe stężenie testosteronu i duże gonadotropin, gdyż niefunkcjonujące jądra nie odpowiadają na stymulację gonadotropinami ze strony przysadki mózgowej [3]. Jądrowe przyczyny niepłodności najczęściej są spowodowane przez: zaburzenia genetyczne, anorchizm, zapalenia i stany pozapalne, urazy mechaniczne, przyczyny jatrogenne (radioterapia lub chemioterapia), wnętrostwo. Wśród chorób genetycznych i wrodzonych istnieje wiele zespołów, w których dochodzi do nieprawidłowego różnicowania gonad i zaburzonego rozwoju narządów płciowych. Omówienie wszystkich przekracza ramy tego opracowania. Ponadto pacjenci w tych przypadkach objęci są fachową opieką lekarską już od okresu dojrzewania lub nawet od dzieciństwa i diagnoza postawiona jest wcześniej, niż pojawia się problem niepłodności. Dlatego opisane zostaną jedynie wybrane choroby. Zespół Klinefeltera, w którym występuje dodatkowy chromosom X (47XXY) uniemożliwia uzyskanie spermatogenezy stosuje się jedynie podawanie substytucyjne androgenów [44]. W zespole Kartagenera współistnieją częste zapalenia górnych dróg oddechowych, rozstrzenie oskrzeli oraz całkowita astenozoospermia. Przyczyną jest defekt genetyczny uniemożliwiający wykształcenie się rzęsek nabłonków urzęsionych (dróg oddechowych) oraz witek plemników. Istnieją też choroby, w których uszkodzone są niektóre białka konieczne do prawidłowego ruchu plemników [45]. Wnętrostwo (kryptorchizm), czyli nieukończony proces zstępowania jądra może prowadzić do zatrzymania go w jamie brzusznej (tzw. jądro brzuszne) lub w kanale pachwinowym (tzw. jądro kanałowe). Jest to najczęściej występująca wada narządów płciowych u chłopców. Wnętrostwo uszkadza jądra, gdyż do prawidłowego rozwoju i późniejszej produkcji plemników potrzebują one temperatury niższej niż panująca wewnątrz ciała człowieka (zob. wyżej). Nieleczone obustronne wnętrostwo zwykle objawia się trwałą azoospermią. Wnętrostwo jednostronne lub leczone z opóźnieniem upośledza produkcję plemników i może być przyczyną oligozoospermii. Należy także pamiętać, że jądro kryptorchiczne jest też w większym stopniu narażone na choroby nowotworowe [3, 46, 47]. Anorchizm (wrodzony brak jąder) powoduje trwałą niepłodność, natomiast monarchizm (wrodzony brak jednego jądra), przy którym płodność jest zachowana, są bardzo rzadkimi wadami wrodzonymi. Stwierdzenie w badaniu fizykalnym brak jednego lub dwóch jąder w mosznie znacznie częściej świadczy o wnętrostwie niż wrodzonym braku jąder, dlatego w tym kierunku należy również przeprowadzać diagnostykę [3, 48, 49]. Nabyte uszkodzenia jąder obejmują zmniejszenie objętości lub ich zanik w wyniku uszkodzenia naczyń lub nerwów zaopatrujących te gruczoły. Uszkodzenia jąder mogą mieć także charakter pourazowy, pooperacyjny lub pozapalny. Zapalenia jąder mogą być spowodowane przez bardzo różne czynniki infekcyjne. Wśród nich najczęściej wymienia się bakterie Eschericha coli lub typowe drobnoustroje przenoszone drogą płciową. Są to: Chlamydia trachomatis, Ureaplasma urealyticum, Mycoplasma hominis. Diagnostyka odbywa się poprzez pobranie wymazu spod napletka i wykonanie posiewu lub oznaczenie obecności DNA drobnoustroju metodą reak- 38 październik 2013
6 cji łańcuchowej polimerazy (ang. polymerase chain reaction PCR). W laboratoriach wykonywane są badania serologiczne na obecność we krwi przeciwciał przeciw tym drobnoustrojom. Infekcje wirusem świnki, poza zapaleniem ślinianek przyusznych, powoduje zapalenie jąder będące powikłaniem tej choroby, a przebyte w czasie dojrzewania lub w wieku dorosłym może wywołać trwałą niepłodność. Trwałe następstwa może pozostawić też zapalenie gruźlicze lub rzeżączkowe. Zapalenia jąder mogą uszkadzać je w sposób nieodwracalny, upośledzając spermatogenezę. Przebyte infekcje mogą także pozostawiać przeciwciała przeciwplemnikowe uszkadzające plemniki już podczas spermatogenezy [3, 50, 51]. Żylaki powrózka nasiennego Skłonność do powstawania żylaków powrózka nasiennego wynika z procesu kształtowania jąder w jamie brzusznej, a następnie zstępowania ich przez kanał pachwinowy do worka mosznowego. Z tego powodu żyły odprowadzające krew z tych gruczołów są długie. Lewa żyła jądrowa jest dłuższa od prawej i uchodzi do żyły nerkowej pod kątem prostym, z czego wynika większa częstość występowania żylaków po stronie lewej. Żylaki nie tylko powodują upośledzenie czynności jąder, ale nawet mogą prowadzić do trwałego ich uszkodzenia, ze zmniejszeniem objętości tych gruczołów. Prawdopodobnie mechanizmem tego procesu jest stałe przegrzanie jąder oraz upośledzone ukrwienie. Uszkodzenie takie zależne jest od nasilenia i czasu trwania choroby, ważne jest więc, aby żylaki były szybko rozpoznawane i odpowiednio wcześnie leczone. Rozpoznanie potwierdza USG lub badanie radiologiczne (flebografia). Leczenie jest skuteczne, jeżeli zastosowano je odpowiednio wcześnie, zanim niekorzystne zmiany w jądrach zdołały się utrwalić. Żylaki powrózka nasiennego mają wpływ na jakość nasienia, powodując oligo-, asteno- i teratozoospermię. Stężenia gonadotropin w surowicy są prawidłowe lub zwiększone, natomiast często obserwuje się zmniejszone stężenie testosteronu [3, 52, 53]. Przyczyny związane z drogami wyprowadzającymi nasienie W przypadku tej grupy zaburzeń stężenie gonadotropin oraz testosteronu w surowicy jest prawidłowe. W badaniu nasienia stwierdza się przede wszystkim oligo- lub aspermię, natomiast w przypadku wrogości najądrzy objętość spermy bywa prawidłowa. Dominującym objawem jest asteno- i teratozoospermia. Wśród tych przyczyn należy wymienić: stany zapalne powodujące niedrożność dróg wyprowadzających nasienie, urazy, wrodzony brak nasieniowodów, spodziectwo, torbiele najądrzy, wrogość najądrzy. Stany zapalne najądrzy, gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych powodowane są najczęściej przez te same czynniki infekcyjne co zapalenie jąder. Przebyte zapalenie w obrębie dróg wyprowadzających nasienie może pozostawić nie tylko niedrożność, ale wyzwolić produkcję przeciwciał przeciwplemnikowych [50, 51]. W przypadku zaburzeń drożności w obrębie wzgórka nasiennego niepłodność spowodowana jest wsteczną ejakulacją do pęcherza moczowego. Plemniki znajdują się w moczu, ich ilość i morfologia najczęściej bywają prawidłowe, natomiast ograniczenie lub brak ruchomości jest wtórne, spowodowane niekorzystnym działaniem niskiego ph moczu na plemniki. Innymi przyczynami ejakulacji wstecznej mogą być zaburzenia neurologiczne, polekowe, cukrzyca, urazy, a także przebyte operacje w okolicy szyi pęcherza moczowego [54, 55]. Wrodzony brak nasieniowodów często współistnieje z mukowiscydozą albo z nosicielstwem genu tej choroby [3]. Spodziectwo(ang. hypospadias) jest wadą, w której położenie ujścia cewki moczowej jest nieprawidłowe. Często współistnieje z innymi wadami w obrębie układu moczowo- -płciowego u mężczyzn. Niepłodność w tych przypadkach związana jest z dysfunkcjami płciowymi i ejakulacyjnymi. Są to rzadkie przyczyny niepłodności. Niewystarczająca dla poczęcia częstość współżycia lub niewystarczający wzwód mają najczęściej przyczyny psychiczne, ale możliwy jest też wpływ stosowanych leków lub chorób ogólnoustrojowych. Zaburzenia ejakulacji mogą prowadzić do braku wytrysku lub ejakulacji poza pochwą. Przyczyny tego są czynnościowe lub anatomiczne (opisane powyżej spodziectwo) [3, 56, 57]. Torbiele najądrzy najczęściej spowodowane są niedrożnością najądrza lub nasieniowodu [3]. Wrogość najądrzy jest to choroba o nieznanej etiologii. Prawidłowe plemniki produkowane w jądrach są uszkadzane w najądrzach. Wrogość najądrzy może powodować zmniejszenie ruchomości plemników, produkcję plemników o budowie nieprawidłowej lub też plemników martwych. Objętość nasienia jest prawidłowa. Im dłużej plemniki przebywają w najądrzach, tym stopień ich uszkodzenia jest większy. Jest więc charakterystycznym objawem, że wyniki badania nasienia pobieranego w krótkich odstępach czasu poprawiają się wyraźnie. Ciekawym jest, że leczenie polega na rekomendowaniu częstego współżycia [3]. Leukocytospermia Leukocytospermia jest także przyczyną niepłodności. O chorobie tej mówi się, gdy liczba leukocytów w nasieniu przekracza 1 mln w 1 ml. Przyczyną są stany zapalne, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, nietypowe stosunki płciowe i inne czynniki, często bardzo trudne do wykrycia [3, 58, 59]. Forum Położnictwa i Ginekologii 39
7 Inne choroby Powyżej opisano przyczyny niepłodności męskiej, które związane są bezpośrednio z narządami płciowymi. Niektóre choroby ogólnoustrojowe również wywołują niekorzystny wpływ na jakość nasienia, powodując występowanie niepłodności [3]. Są to: choroby ośrodkowego układu nerwowego zaburzające funkcjonowanie układu podwzgórze przysadka jądro, nadczynność i niedoczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy poprzez nadmiar androgenów wpływa hamująco na przysadkę, zmniejszając wydzielanie LH, choroby uszkadzające naczynia (miażdżyca, cukrzyca), upośledzające produkcję plemników, niewydolność nerek, gruźlica, bruceloza, zatrucia metalami ciężkimi, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa i talasemia. Leki upośledzające płodność [3]: neuroleptyki, sulfosalazyna, cymetydyna, leki stosowane w nadciśnieniu alfa-blokery, beta-blokery, spironolakton, leki przeciwnowotworowe, steroidy anaboliczne (zob. wyżej), antybiotyki (tetracykliny, erytromycyna, gentamycyna, nitrofurantoina), leki przeciwgrzybicze, narkotyki (zob. wyżej). Ostatnią grupą przyczyn, które zdobywają coraz większe znaczenie w zaburzeniu płodności u mężczyzn, są czynniki środowiskowe. Są to elementy związane z trybem życia i zostały opisane powyżej jako czynniki wpływające na płodność. Podsumowanie W niniejszej publikacji autorzy omówili przyczyny męskiej niepłodności. Dla lekarzy prowadzących poradnictwo w zakresie niemożności zajścia w ciążę znajomość tych przyczyn stanowi wiedzę podstawową, umożliwiającą przeprowadzenie właściwej diagnozy i podjęcie stosownego leczenia. Piśmiennictwo 1. Szkodziak P, Trzeciak K, Plewka K, Woźniak S, Czuczwar P. Badanie jakości nasienia. Podejście ginekologa praktyka. Forum Położnictwa i Ginekologii 2013; 11: Templeton A. Infertility epidemiology, aetiology and effective management. Health Bull (Edinb) 1995; 53 (5): Irvine DS. Epidemiology and aetiology of male infertility. Hum Reprod 1998; 13 Suppl 1: Bablok L, Dziadecki W, Szymusik I, Wolczynski S, Kurzawa R, Pawelczyk L, Jedrzejczak P, Hanke W, Kaminski P, Wielgos M. Patterns of infertility in Poland multicenter study. Neuro Endocrinol Lett 2011; 32 (6): Sanocka D, Kurpisz M. Infertility in Poland present status, reasons and prognosis as a reflection of Central and Eastern Europe problems with reproduction. Med Sci Monit 2003; 9 (3): SR WHO Technical Report Series No 582. The epidemiology of infertility. Geneva Bellver J, Busso C, Pellicer A, Remohí J, Simón C. Obesity and assisted reproductive technology outcomes. Reprod Biomed Online 2006; 12 (5): Wise LA, Rothman KJ, Mikkelsen EM, Sørensen HT, Riis A, Hatch EE. An internet-based prospective study of body size and time-to- -pregnancy. Hum Reprod 2010; 25 (1): Dupont C, Faure C, Sermondade N, Boubaya M, Eustache F, Clément P, Briot P, Berthaut I, Levy V, Cedrin-Durnerin I, Benzacken B, Chavatte-Palmer P, Levy R. Obesity leads to higher risk of sperm DNA damage in infertile patients. Asian J Androl 2013; 15 (5): Hajshafiha M, Ghareaghaji R, Salemi S, Sadegh-Asadi N, Sadeghi- -Bazargani H. Association of body mass index with some fertility markers among male partners of infertile couples. Int J Gen Med 2013; 6: Dunson DB, Baird DD, Colombo B. Increased infertility with age in men and women. Obstet Gynecol 2004; 103 (1): Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Smoking and infertility: a committee opinion. Fertil Steril 2012; 98 (6): Taha EA, Ezz-Aldin AM, Sayed SK, Ghandour NM, Mostafa T. Smoking influence on sperm vitality, DNA fragmentation, reactive oxygen species and zinc in oligoasthenoteratozoospermic men with varicocele. Andrologia 2013 Jul Davar R, Sekhavat L, Naserzadeh N. Semen parameters of non- -infertile smoker and non-smoker men. J Med Life 2012; 5 (4): Tournaye HJ, Cohlen BJ. Management of male-factor infertility. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2012; 26 (6): Practice Committee of American Society for Reproductive Medicine in collaboration with Society for Reproductive Endocrinology and Infertility. Optimizing natural fertility. Fertil Steril 2008; 90 (5 Suppl): S1-S Anderson K, Nisenblat V, Norman R. Lifestyle factors in people seeking infertility treatment A review. Aust N Z J Obstet Gynaecol 2010; 50 (1): Klonoff-Cohen H, Bleha J, Lam-Kruglick P. A prospective study of the effects of female and male caffeine consumption on the reproductive endpoints of IVF and gamete intra-fallopian transfer. Hum Reprod 2002; 17 (7): Klonoff-Cohen H. Female and male lifestyle habits and IVF: what is known and unknown. Hum Reprod Update 2005; 11 (2): Klonoff-Cohen H, Lam-Kruglick P, Gonzalez C. Effects of maternal and paternal alcohol consumption on the success rates of in vitro fertilization and gamete intrafallopian transfer. Fertil Steril 2003; 79 (2): Health Council of the Netherlands. Preconception Care: A Good Beginning. The Hague: Health Council of the Netherlands, 2007, 2007/19E. 22. Hakim RB, Gray RH, Zacur H. Alcohol and caffeine consumption and decreased fertility. Fertil Steril 1998; 70 (4): październik 2013
Diagnostyka przyczyn niepłodności męskiej, badanie nasienia oraz interpretacja wyników.
Diagnostyka przyczyn niepłodności męskiej, badanie nasienia oraz interpretacja wyników. Wywiad i badanie przedmiotowe Historia niepłodności: -czas trwania, wiek małżonków -Wywiad rodzinny -wywiad osobisty:
Bardziej szczegółowoUkład rozrodczy samca
Układ rozrodczy samca ESPZiWP Układ rozrodczy samca dwa jądra drogi wyprowadzające ( najądrza i nasieniowody wraz z przewodem moczopłciowym wtórnym) prącie wraz napletkiem gruczoł krokowy (prostata) 1
Bardziej szczegółowoRekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności
Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu 2012 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne i Polskie Towarzystwo Medycyny
Bardziej szczegółowo1 Proces zapłodnienia 15 Kobiecy cykl miesiączkowy 15 Spermatogeneza 20 Zapłodnienie 22. Kiedy należy zwrócić się o pomoc do lekarza?
SPIS TREŚCI Wstęp 10 1 Proces zapłodnienia 15 Kobiecy cykl miesiączkowy 15 Spermatogeneza 20 Zapłodnienie 22 Zagnieżdżenie 23 Prawdopodobieństwo zajścia w ciążę 23 Kiedy należy zwrócić się o pomoc do lekarza?
Bardziej szczegółowoLeszek Pawelczyk Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Leszek Pawelczyk Klinika Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Nagroda Nobla w dziedzinie Fizjologii i Medcyny 2010 Człowiek należy do gatunku
Bardziej szczegółowoPłodność jako element zdrowia. Problemy z płodnością- przyczyny, diagnostyka, terapia.
Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 Płodność jako element zdrowia. Problemy z płodnością- przyczyny, diagnostyka, terapia. Ewa Ślizień Kuczapska Lekarz położnik
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI
Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe
Bardziej szczegółowoOcena wpływu suplementacji preparatem SUPRAMEN na poprawę parametrów oceniających jakość nasienia u mężczyzn z obniżoną płodnością.
Reprint, 219 Ocena wpływu suplementacji preparatem SUPRAMEN na prawę parametrów oceniających jakość nasienia u mężczyzn z obniżoną płodnością. Łódzkie Centrum Medycyny Spersonalizowanej CODE Olski Ośrodek
Bardziej szczegółowoBiblioteka ginekologa praktyka
Biblioteka ginekologa praktyka pod redakcją prof. dr. hab. n. med. Mirosława Wielgosia Postępowanie z niepłodną parą 4 Postępowanie z niepłodną parą Gdańsk 2010 Redaktor prowadzący: Agnieszka Frankiewicz
Bardziej szczegółowoNiepłodność u mężczyzn. etiopatogeneza, diagnostyka, leczenie
Niepłodność u mężczyzn etiopatogeneza, diagnostyka, leczenie Wywiad: czas trwania niepłodności częstość współżycia i zaburzenia seksualne wcześniejsze leczenie niepłodności choroby wieku dziecięcego i
Bardziej szczegółowoDefinicja niepłodności:
Niepłodność kobieca Definicja niepłodności: Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par. Przyczyny
Bardziej szczegółowo[13ZPK/KII] Endokrynologia
1. Ogólne informacje o module [13ZPK/KII] Endokrynologia Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu Język modułu
Bardziej szczegółowoSpis treści. Epidemiologia niepłodności 11 Jerzy Radwan. Psychologiczny aspekt niepłodności 15 Jerzy Radwan
Epidemiologia niepłodności 11 Psychologiczny aspekt niepłodności 15 Czynniki zawodowe i styl życia a płodność 19 Wojciech Hanke Czynniki chemiczne 19 Czynniki fizyczne 21 Czynniki psychologiczne 21 Nikotynizm
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoJeśli myślisz. o posiadaniu dziecka po przebytej chorobie nowotworowej, chcemy przekazać Ci potrzebne informacje, które pomogą spełnić to marzenie.
Wstęp Dzięki postępowi medycyny coraz większej liczbie pacjentów udaje się pokonać choroby onkologiczne. W grupie tych pacjentów są również osoby młode, w wieku rozrodczym, które pragną mieć dzieci po
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoJakie są przyczyny uszkodzenia słuchu?
Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Pruszewicz według kryterium etiologicznego podzielił zaburzenia słuchu u dzieci na trzy grupy: 1. głuchota dziedziczna i wady rozwojowe, 2. głuchota wrodzona, 3.
Bardziej szczegółowoEuropejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoANKIETA DLA PACJENTKI. Imię:. Nazwisko:... Data urodzenia:
Data:... ANKIETA DLA PACJENTKI Imię:. Nazwisko:.... Data urodzenia: Szanowna Pani, serdecznie prosimy o poświęcenie 15 minut na wypełnienie poniższego dokumentu. Zawiera on pytania, które bardzo pomogą
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 111/2013 z dnia 26 sierpnia 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Zoladex,
Bardziej szczegółowoantyplemnikowych Test MAR (Mixed Antiglobulin Reaction) mniej niż 50% plemników opłaszczonych przeciwciałami
Niepłodność męska a podstawowe badanie nasienia Nieodłącznym elementem minimum badania diagnostycznego niepłodności danej pary, obok wywiadu dotyczącego m.in. czynnika żeńskiego, badania przedmiotowego,
Bardziej szczegółowor Gdynia
22 23.06.2018r Gdynia Związek hypertyreozy z brakiem miesiączki został opisany w 1840 r. przez von Basedowa Von Basedow CA: Wochenschrift Heilkunde 1840 Związek znany od czasów starożytnych Zależność
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU
ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie
Bardziej szczegółowoZaburzenia erekcji Last, but not least...
Zaburzenia erekcji Last, but not least... Impotencja to trwała niezdolność do uzyskania lub utrzymania erekcji, pozwalającej na odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Wstydliwy problem... Czy
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016:
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ DLA III ROKU KIERUNKU LEKARSKIEGO 2015/2016: Tematy wykładów: 1. Badania laboratoryjne w medycynie prewencyjnej. dr hab. Bogdan Solnica, prof. UJ 2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoPodstawy i postępy andrologii Marek Mędraś
Podstawy i postępy andrologii Marek Mędraś Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Hipogonadyzm męski - zaburzenie funkcji endokrynnej (obniżony
Bardziej szczegółowoJakie są objawy zespołu policystycznych jajników?
3 Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? Najważniejsze punkty zu kobiet występuje różne nasilenie objawów; u niektórych objawy mogą być ciężkie, u innych nieznaczne. zobjawami zespołu PCOS mogą
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych wwwaotmgovpl Rekomendacja nr 52/2014 z dnia 24 lutego 2014 r Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Gonapeptyl
Bardziej szczegółowoUkład wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoAlgorytmy diagnostyczno-lecznicze w zastosowaniu do niepłodności rekomendacje PTMR
Algorytmy diagnostyczno-lecznicze w zastosowaniu do niepłodności rekomendacje PTMR { Autorzy: Prof. Leszek Bablok Warszawski Uniwersytet Medyczny, I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Prof. Mariusz
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware. Część II Choroby układu oddechowego 137 Eleanor C. Hawkins
Spis treści Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware 1 Badanie układu krążenia 2 2 Badania dodatkowe stosowane w chorobach układu krążenia 8 3 Leczenie zastoinowej niewydolności serca 29 4 Zaburzenia
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoKonferencja prasowa 29 października 2012
Konferencja prasowa 29 października 2012 Konferencja prasowa 29 października 2012 NAGRODA NOBLA ROBERT GEOFFREY EDWARDS 2010 Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii Twórca metody invitro, Laureat
Bardziej szczegółowoAKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA. Jadwiga Wolszakiewicz. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na funkcje seksualne między innymi
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA Jadwiga Wolszakiewicz Klinika Rehabilitacji Kardiologicznej i Elektrokardiologii Nieinwazyjnej Instytut Kardiologii w Warszawie Zdrowie seksualne jest odzwierciedleniem
Bardziej szczegółowoKwalifikowanie pacjentek do leczenia
ROZDZIAŁ 1 Kwalifikowanie pacjentek do leczenia JANA SKRZYPCZAK, LECHOSŁAW PUTOWSKI Niepłodność jest definiowana jako brak ciąży po jednym roku regularnego niezabezpieczonego współżycia płciowego [8].
Bardziej szczegółowoInviMed Poznań. In vitro. II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu)
InviMed Poznań In vitro Pakiet IVF ICSI 6.700 PLN II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu) Punkcja jajników (ze znieczuleniem) Procedury
Bardziej szczegółowoNIE nowotworom u dzieci
NIE nowotworom u dzieci Ogólnopolski Program Przesiewowych Badań Ultrasonograficznych Fundacji Ronalda McDonalda realizowany na pokładzie specjalistycznego ambulansu Zestawienie wyników badań przeprowadzonych
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 55/2014 z dnia 24 lutego 2014 r. w sprawie oceny leku Gonapeptyl Daily, EAN: 5909990707553, we wskazaniu dysensytyzacja
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoRyzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny
Konferencja naukowa Wychowanie seksualne w szkole cele, metody, problemy. Lublin, 10 marca 2014 r. Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny dr n.med Ewa Baszak-Radomańska Gabinety TERPA ryzykowne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 240/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoPrzysadka mózgowa. Przysadka mózgowa
Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 1 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 2 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 3 Przysadka mózgowa K. kwasochłonne GH i PRL K. zasadochłonne TSH, FSH, LH, ACTH K. chromofobne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 177/2015 z dnia 16 października 2015 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoHIPOGONADYZM. to obniżenie lub brak wydzielania hormonów sterydowych przez gonady i obniżenie lub brak płodności
HIPOGONADYZM to obniżenie lub brak wydzielania hormonów sterydowych przez gonady i obniżenie lub brak płodności Kliniczne różnicowanie hipogonadyzmu testosteron FSH, LH estradiol FSH, LH pierwotny (gonadalny)
Bardziej szczegółowoPAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ %W PAKIECIE BADAŃ W PAKIECIE TANIEJ Wersja 1
PAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ 19 BADAŃ W PAKIECIE %W PAKIECIE TANIEJ 2018 Wersja 1 CZY WIESZ, ŻE: Badania ujęte w tym pakiecie podzielić można na dwie grupy. Wyniki badań z pierwszej grupy informują
Bardziej szczegółowoPRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY
W.S.H.E w Łodzi Kierunek Pielęgniarstwo Poziom B Mariola Krakowska Nr Albumu 42300 PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY TEMAT PRACY: UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. Zarys Projektu
Diagnostyka i leczenie nowotworów nerki, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego Zarys Projektu Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Centrum Onkologii Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Podstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego Program realizowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoFORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI
Dodatkowe informacje: FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI DANE OSOBOWE lek. med. Laura Grześkowiak Data wypełnienia: Imiona (męża i żony):.. Nazwisko(a):. Adres:... Tel. kontaktowy: PESEL: CZĘŚD
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoJAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 14
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 14 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 32 letnia pacjentka zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 106/2016 z dnia 13 czerwca 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoPłodny Polak. Podsumowanie badań opinii polskich mężczyzn nt. płodności
Płodny Polak Podsumowanie badań opinii polskich mężczyzn nt. płodności Patroni honorowi Warszawa, 2015 O BADANIU Metodologia Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem ankiety internetowej, techniką
Bardziej szczegółowoCzas oczekiwania na ciążę w kontekście odraczania decyzji o posiadaniu dziecka. Rezultaty z 1 i 2 fali badania GGS-PL.
Krzysztof Tymicki Czas oczekiwania na ciążę w kontekście odraczania decyzji o posiadaniu dziecka. Rezultaty z 1 i 2 fali badania GGS-PL. Od opuszczenia domu rodzinnego do przejścia na emeryturę. Życie
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej
Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece
Bardziej szczegółowoInviMed Poznań. In vitro. II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu)
InviMed Poznań In vitro Pakiet IVF ICSI 6.700 PLN II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu) Punkcja jajników (ze znieczuleniem) Procedury
Bardziej szczegółowoURZĄDZENIE TESTOWE DO UŻYTKU DOMOWEGO
TEST JAKOŚ CI SPERMY Okienko analizy Okienko wyników Wgłębienie na próbkę Suwak URZĄDZENIE TESTOWE DO UŻYTKU DOMOWEGO ! Przed wykonaniem testu należy: Kiedy można przetestować jakość spermy? Przeczytać
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoNiepłodność męska a nowe techniki selekcji plemników do zabiegu wspomaganego
Niepłodność męska a nowe techniki selekcji plemników do zabiegu wspomaganego rozrodu Prawidłowe wartości parametrów oceny nasienia, nie decydują ostatecznie o rzeczywistej płodności danego mężczyzny. Wyjątkami
Bardziej szczegółowoDoustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Pregnyl, 5000 j.m., proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 fiolka zawiera
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoWymagania z biologii dla klasy VII. Kryteria sukcesu w języku uczniów (na podstawie szczegółowych treści nauczania z podstawy programowej):
Wymagania z biologii dla klasy VII Kryteria sukcesu w języku uczniów (na podstawie szczegółowych treści nauczania z podstawy programowej): Podstawowe (na ocenę dopuszczającą i dostateczną): I. Biologia
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoMEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE
MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE Różnicowaniem płciowym nazywamy procesy zachodzące w okresie płodowym, które na podstawie płci genetycznej doprowadzają do powstania różnic w budowie
Bardziej szczegółowo2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoPOMOC FINANSOWA DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Z OBSZARU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Z PRZEZNACZENIEM NA DOFINANSOWANIE
II WERSJA PO KOMISJI ZDROWIA 08.05.2018 Załącznik nr 1 do uchwały nr 699 Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 23.04.2018 r. POMOC FINANSOWA DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Z OBSZARU WOJEWÓDZTWA
Bardziej szczegółowo... (imię, nazwisko, data urodzenia, nr hist. chor.) Pacjent został zakwalifikowany do operacji przez dr..
LAPAROSKOPIA APPENDECTOMIA CHOLECYSTEKTOMIA dr Informacja dla pacjentów i rodziców dzieci operowanych z powodu zmian chorobowych pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego i innych operacji metodą laparoskopową
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PRAWNE. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich
LEKI 75+ PODSTAWY PRAWNE Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 sierpnia 2016r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich Resort zdrowia opublikował zmiany w wykazie leków refundowanych,
Bardziej szczegółowoMacierzyństwo a choroby reumatyczne. Ines Pokrzywnicka - Gajek
Macierzyństwo a choroby reumatyczne Ines Pokrzywnicka - Gajek Co to jest choroba reumatyczna? Choroby reumatyczne to różnorodna pod względem objawów grupa obejmująca ponad 300 odrębnych jednostek. Większość
Bardziej szczegółowoWytyczne WHO a rozrodczość mężczyzn
prof. dr hab. med. Krzysztof Kula Kier. Katedry Andrologii i Endokrynologii Płodności i Centrum Kształcenia Klin. Europejskiej Akademii Andrologii Wytyczne WHO a rozrodczość mężczyzn KONTEKST Wytyczne
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2016/2017 Endokrynologia/nefrologia Plan zajęć Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoDiagnostyka niepłodności męskiej
Podstawowe metody diagnostyki niepłodności męskiej. Niepłodność jest rozumiana jako niezdolność do osiągnięcia ciąży w ciągu 1 roku regularnego współżycia partnerów (3-4 razy w tygodniu) bez stosowania
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 123/2014 z dnia 19 maja 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Gonal-
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoCHOROBY NOWOTWOROWE. Dym tytoniowy zawiera około 60 substancji rakotwórczych lub współrakotwórczych!
CHOROBY NOWOTWOROWE Palenie tytoniu kojarzy się przede wszystkim z rakiem płuc. W rzeczywistości, papierosy powodować mogą znacznie więcej nowotworów złośliwych. Zalicza się do nich na przykład: raka krtani,
Bardziej szczegółowoOFERTA SPECJALNA LUX MED Program Zdrowie Piękno Harmonia
OFERTA SPECJALNA LUX MED Program Zdrowie Piękno Harmonia Wszystkim posiadaczom Karty Pacjenta LUX MED (po wcześniejszym okazaniu) przysługują następujące zniżki: 4201 PANEL SERCE. Predyspozycje do chorób
Bardziej szczegółowoCENNIK DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI MĘSKIEJ
CENNIK DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI MĘSKIEJ AZOOSPERMIA badanie wykrywa delecje w regionie długiego ramienia chromosomu Y w fragmencie zwanym AZF, będące często przyczyną azoospermii lub oligospermii o podłożu
Bardziej szczegółowoPORADNIK ANDROLOGICZNY. dr n. med. ARTUR PIETRUSA
PORADNIK ANDROLOGICZNY dr n. med. ARTUR PIETRUSA OD AUTORA Niepłodność w liczbach W skali globalnej niepłodność dotyczy co 5 6 pary (10 18% populacji), a definiujemy ją jako brak ciąży po 12 miesiącach
Bardziej szczegółowoANKIETA MEDYCZNA (KOBIETA)
numer PESEL (w przypadku obcokrajowców seria i numer dokumentu tożsamości): Data urodzenia: Wiek: Adres miejsca zamieszkania: Miejscowość urodzenia: Dane fenotypowe: Wzrost:... Waga:... Kolor oczu:...
Bardziej szczegółowo(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi
Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy
Bardziej szczegółowoInviMed Poznań. In vitro. II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu)
InviMed Poznań In vitro Pakiet IVF ICSI 6.700 PLN II wizyta (wizyta kwalifikująca do procedury) Kontrola stymulacji (wizyty lekarskie w trakcie monitoringu cyklu) Punkcja jajników (ze znieczuleniem) Zapłodnienie
Bardziej szczegółowoŚmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM
Śmierć mózgu Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Proces śmierci Przerwanie czynności neurologicznych OUN Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności oddechowej Śmierć
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny
PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:
Bardziej szczegółowo