Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Natalia Wałęsa Zmiany kursu walutowego EUR/PLN na podstawie kwotowań Narodowego Banku Polskiego w latach praca końcowa Praca została przyjęta Promotor dr hab. Marek Wróblewski, prof. UWr Wrocław 2015

2 Spis treści Wstęp Kurs walutowy i jego determinanty Pojęcie kursu walutowego Funkcje kursu walutowego Determinanty kursu walutowego Waluta Euro i zasady wprowadzania do krajów Unii Europejskiej Europejski System Walutowy i jego funkcje Warunki wprowadzenia waluty Euro Charakterystyka Euro Porównanie kursu walutowego Euro do złotówki Średnioważone kursy waluty Euro do złotówki Analiza średnioważonego kursu Euro do złotego Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty Euro w złotych liczone za poszczególne miesiące.. 37 Zakończenie Bibliografia 44 Netografia.. 45 Spis rysunków, tabel i wykresów.. 46

3 Wstęp W niniejszej pracy autor pragnie skupić się na średnioważonym kursie waluty Euro w porównaniu do złotówki. Wiele krajów, zwłaszcza rozwijających się aktywne, dziś wpływa na kurs walutowy. Jest on bardzo ważny dla gospodarki, więc chociażby częściowo nie powinien być pozostawiony kształtowaniu rynku. Istotną przyczyną obniżenia się siły oddziaływania kursu jest rozwijająca się globalizacja. Wyniki badań, które zostały przeprowadzone w tym temacie można znaleźć m.in. w materiałach Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei, a także w raportach NBP na temat mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Utworzenie strefy euro poprzedził prawie pięćdziesięcioletni okres pogłębiania współpracy gospodarczej i politycznej między krajami Europy Zachodniej. Początkowo celem tego procesu było utrwalenie pokoju w powojennej Europie. Później istotnym powodem integracji europejskiej stało się powiększanie dobrobytu państwa, które w niej uczestniczyły 1. Ważnym elementem konsolidacji Unii Europejskiej i jej wzmocnienia na arenie międzynarodowej miał być wspólny pieniądz i wspólna polityka pieniężna. Plany wprowadzenia wspólnej waluty istniały już w latach sześćdziesiątych XX wieku, ale zostały zrealizowane dopiero po kilku próbach, wraz z powstaniem strefy euro w 1999 r. Po prawie dziesięciu latach istnienia wspólnej waluty w strefie euro pojawiły się oznaki kryzysu 2. Celem niniejszej pracy jest poszerzenie wiadomości na temat kursu walutowego, jego kształtowania oraz znaczenia, jakie ma w gospodarce, w społeczeństwie. Co więcej, autor pragnie przedstawić czytelnikowi walutę Euro oraz zasady na jakich jest przyjmowana w krajach należących do Unii Europejskiej. Ponadto, cel ukierunkowany jest na przejrzyste pokazanie kształtowanie się kursu walutowego EUR/PLN w latach , tak aby odbiorca mógł mieć klarownie wyjaśnione wzrosty i spadki na wykresach i w tabelach. 1 z dnia na podstawie Kryzys w strefie euro. Przyczyny, przebieg i perspektywy jego rozwiązania. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013, s. 4 2 Ibidem, s. 4 3

4 W pierwszym rozdziale autor przedstawia i wyjaśnia znaczenie pojęcia kursu walutowego, które jest kluczowe w niniejszej pracy dyplomowej. Autor pracy nawiązuje do wyjaśnienia funkcji waluty Unii Europejskiej. Co więcej, zostają pokazane determinanty kursu walutowego, które najbardziej przyczyniają się do wpływu na wartości danej waluty. W drugim rozdziale przedstawiona jest waluta Euro i zostają wskazane zasady wprowadzenia waluty do krajów Unii Europejskiej. Podstawowym tematem jest sama specyfikacja, charakterystyka Euro. W kolejnym punkcie autor przedstawia warunki, jakie muszą zostać spełnione aby wprowadzić w obieg walutę Euro. Ostatnim punktem jest wyjaśnienie działalności Europejskiego Systemu Walutowego oraz jego funkcji. Ostatni rozdział, trzeci, charakteryzuje się przedstawieniem średnioważonego kursu waluty Euro do złotówki oraz zawiera jego analizę. Również zawarto w nim pokazanie zmian procentowych średnioważonych kursów waluty Euro w złotych, które zostały zobrazowane i przeliczone za poszczególne miesiące w poszczególnych latach. 4

5 1. Kurs walutowy i jego determinanty 1.1 Pojęcie kursu walutowego Kursem walutowym narodowej jednostki pieniężnej w odniesieniu do jednostek pieniężnych zagranicznych jest stosunek określonych wielkości tych jednostek, według którego podlegają one wymianie w celu przeprowadzenia rozliczeń i dokonywania płatności w transakcjach międzynarodowych. Inaczej jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym, określająca ile jednostek pieniądza krajowego płaci się za jednostkę (czasem 100 jednostek) waluty obcej. Kurs walutowy, czy też inaczej cena waluty, analogicznie jak cena każdego innego towaru w każdym kraju podawany jest zazwyczaj w jednostkach waluty krajowej (z nielicznymi wyjątkami). Kurs walutowy, to cena pieniądza danego kraju lub danej grupy krajów, która wyrażona jest w pieniądzu innego kraju (albo grupy krajów) nazywana jest kursem walutowym. Wyznaczany on jest poprzez punkt przecięcia popytu wraz z podażą na zagraniczne środki płatnicze. Podając kurs wymiany, mamy do czynienia z dwoma walutami: walutą bazową i kwotowaną, przy czym zasadą jest podawanie jako pierwszej waluty bazowej, a waluty kwotowanej jako drugiej. Wysokość kursu walutowego wpływa nie tylko na codzienne życie, ale na gospodarkę. Kurs walutowy to także relacja wymienna dwóch walut umożliwiająca ostatecznie porównywanie cen krajowych z zagranicznymi. Kurs walutowy pokazuje, ile warta jest waluta bazowa w jednostkach waluty kwotowanej. Zazwyczaj notowania kursów walutowych podawane są z dokładnością do czterech miejsc po przecinku. Zapis kursu walutowego przyjmuje następującą postać 3 : Rys. 1. Kurs kupna a kurs sprzedaży Kurs kupna Kurs sprzedaży 3,1355 / 3,1399 EUR / PLN Źródło: opracowanie własne Waluta bazowa Waluta kwotowa Z uwagi na sposób prezentacji kursów, wyróżnić można dwa rodzaje kursów tych 3 Na podstawie: P.Bożyk, J.Misala, M. Puławski, "Międzynarodowe stosunki ekonomiczne", PWE, Warszawa 2002 oraz D.Begg, S.Fischer, R.Donrnbusch, "Makroekonomia", PWE, Warszawa

6 samych walut. Ze względu na kraj, w którym prezentowane są kursy walutowe wyróżnia się notowania bezpośrednie i pośrednie. W notowaniu bezpośrednim kurs waluty obcej określany jest w jednostkach waluty krajowej. W notowaniach pośrednich kurs waluty krajowej określany jest w jednostkach waluty obcej. Z kursami walutowymi wiążą się pojęcia takie jak: aprecjacja, deprecjacja, dewaluacja, rewaluacja, a jeszcze bardziej te pojęcia wiążą się z polityką kursu walutowego. Wzmocnienie się waluty krajowej na skutek działania rynku nazywamy aprecjacją, natomiast osłabienie się kursu waluty krajowej nazywamy deprecjacją. Aprecjacja i deprecjacja są zjawiskami rynkowymi. Dewaluacja jest to urzędowe obniżenie waluty krajowej względem walut obcych (płaci się więcej jednostek waluty krajowej za jednostkę waluty obcej, waluta krajowa osłabia się). Rewaluacja to urzędowe podniesienie się waluty krajowej względem walut obcych (waluta krajowa umacnia się) 4. Rewaluacja i dewaluacja są decyzjami urzędowymi i mogą być dokonane przez odpowiednie organy państwa. Obecnie wyróżnia się trzy podstawowe systemy walutowe. Należą do nich: system walutowy z kursem stałym, system walutowy z kursem zmiennym oraz system walutowy z kursem arbitralnym. Kurs stały jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju. W tym przypadku władza monetarna jest zobowiązana aby utrzymywać wahania kursu w wyznaczonych granicach. Z kolei kurs zmienny jest to również cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju. System kursów zmiennych dzielimy na system kursów zmiennych kontrolowanych oraz system kursów zmiennych nie kontrolowanych. Kurs zmienny kontrolowany występuje w przypadku, kiedy władza monetarna interweniuje w celu stabilizacji kursu. Kurs zmienny niekontrolowany jest przeciwieństwem kontrolowanego i charakteryzuje się brakiem interwencji władz monetarnych na rynku walutowym. Trzeci, kurs arbitralny to cena pieniądza danego kraju, którą ustala odpowiednia władza wobec pieniądza innego kraju. Oznacza to, że dana cena nie ulega wahaniom przez dłuższy okres czasu. Najczęściej kursy te są stosowane w krajach, w których niemożliwa jest wymiana waluty narodowej 5. Warto dodać, iż ramach tego ogólnego podziału występuje jeszcze szereg podrodzajów kursów walutowych. Sam kurs stały ma kilka znanych odmian. 4 ( ) 5 Na podstawie: ( ) 6

7 1.2 Funkcje kursu walutowego Kurs waluty, będąc ceną pieniądza zagranicznego, spełnia dwie ważne funkcje. Pierwszą z nich jest funkcja informacyjna. Występując w funkcji informacyjnej, kurs waluty informuje osoby fizyczne i prawne w danym kraju o cenie walut obcych. Jest to informacja bezpłatna. Wykorzystuje się ją w decyzjach eksporterów, importerów, przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych i usługowych, osób fizycznych (np. w turystyce), na szczeblu i przedsiębiorstwa, i państwa. Drugą funkcją jest funkcja cenotwórcza. Polega na przenoszeniu, poprzez kurs waluty, zagranicznego układu cen (i zagranicznych relacji cen) na krajowy układ cen wraz ze wszystkimi wynikającymi stąd ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej. Przykładem mogą być zmiany cen ropy naftowej i ich wpływ na ceny krajowe. Cenotwórcza funkcja kursu walutowego występuje w gospodarce rynkowej przy istnieniu wymienialności walut. Może być ona ograniczana przez system ceł, opłat i podatków od importu. Ponadto, istnieje również kursotwórcza funkcja cen wewnętrznych. Polega ona na wpływie zmian cen wewnętrznych na poziom kursu waluty krajowej. Jak wspomniano wcześniej kurs walutowy pełni funkcję cenotwórczą oraz informuje o cenie walut osoby fizyczne i podmioty zajmujące się działalnością gospodarczą w kraju. Ceny towarów zagranicznych lub świadczonych usług przeliczane są za pośrednictwem kursu walutowego na ceny krajowe i na odwrót. Dzięki temu daje to możliwość porównywania poziomu tych cen. To również ważny parametr ekonomiczny, gdyż opłacalność transakcji ekonomicznej z zagranicą może być oceniana wyłącznie przy uwzględnieniu poziomu kursu, przy jakim dokonywana jest ocena. Funkcja rozliczeniowa ma na celu zmniejszenie lub zwiększenie efektywności wymiany łączy się ze zmniejszeniem lub zwiększeniem liczby i wartości zawieranych transakcji, dzięki którym może wykorzystywać funkcjonalność rozliczenia. Z kolei współczynnik efektywności wymiany odnosi się do tego, gdy ceny i koszty ustalane są w różnej walucie. Warto wspomnieć, iż kurs walutowy to także instrument polityki gospodarczej. Aby kurs walutowy był instrumentem polityki gospodarczej musi być podatny na wpływy władz publicznych w kraju. Władze monetarne mając możliwość kształtowania kursu walutowego mogą stanowić bądź wspierać określone tendencje zmian Instrument gier finansowych - zróżnicowanie kursów walutowych w przestrzeni i w czasie pozwala na dokonywanie różnego rodzaju transakcji walutowych, np. transakcje arbitrażowe, opcje walutowe, transakcje future. Kurs walutowy jako kryterium porównywalności gospodarek i dochodów - kursy pełnią funkcję jakby wspólnego 7

8 mianownika przy porównywaniu wartości wyrażonych w różnych walutach Determinanty kursu walutowego Rynek walutowy to barometr kondycji każdej gospodarki. Na podstawie kierunków zmian kursu waluty można wnioskować, czy gospodarka w danym kraju rozwija się w dobrym, czy w złym kierunku. Waluta jest więc barometrem sytuacji gospodarczej kraju 7. Kurs walutowy jest determinowany przez dwie podstawowe grupy czynników. Pierwszym z nich są czynniki egzogeniczne czyli czynniki zewnętrzne, o charakterze makroekonomicznym (fundamentalnym). Wpływają one na kurs walutowy w długim okresie. Mają swoje źródło w zmiennych realnych. Trend długoterminowy kursu walutowego determinowany jest przez zmienne realne wynikające z aktualnego stanu gospodarki. Informacja trafia do uczestników rynku poprzez oficjalne źródła statystyczne (GUS, NBP), natomiast interpretacja tych danych i przewidywania, co do przyszłego kształtowania się wskaźników o charakterze fundamentalnym są wypadkową analiz dostarczanych przez makroekonomistów - analityków rynku walutowego. Wśród czynników makroekonomicznych, kluczowe znaczenie dla rynku wskaźniki obserwowane w kraju i zagranicą (w przypadku polskim USA i strefa euro): oczekiwana dynamika PKB, poziom przyszłej inflacji; oczekiwany rozwój sytuacji w strukturze bilansu płatniczego (rozmiary deficytu na rachunku bieżącym, struktura finansowania deficytu, poziom rezerw dewizowych w stosunku do zadłużenia zagranicznego podmiotów krajowych i wielkości importu) oraz przewidywana różnica stóp procentowych (jest to premia za ryzyko uznana za atrakcyjną w zależności od poziomu oczekiwanej zmienności kursu walutowego). Kolejną determinantą są czynniki endogeniczne czyli czynniki wewnętrzne, o charakterze mikroekonomicznym (technicznym), wpływające na kurs walutowy w krótkim okresie i mające swoje źródło w psychologii uczestników rynku. Wahania krótkoterminowe zależą wyłącznie od aktywnych uczestników rynku walutowego (dealerów) i są wypadkową ich oczekiwań, na temat przyszłego kształtowania się kursu walutowego. Dominujące znaczenie ma tu nieformalny przepływ informacji i reakcje o charakterze czysto psychologicznym. Wyróżnić można następujące czynniki: wielkość dopuszczalnych pozycji zajmowanych przez uczestników 6 ( ) 7 ( ) 8

9 rynku i poziom maksymalnych strat dziennych generują mikrostrukturę rynku walutowego. Obowiązek ograniczania strat wpływa na generowanie transakcji typu stop-loss ( ograniczenie straty ), chęć realizacji zysku natomiast generuje transakcje typu profit-taking ( realizacja zysku ). Zaufanie do analizy technicznej zwielokrotnia sygnały wskazujące na odwrócenie bądź przyspieszenie trendu i rynek cechuje się wysoki udziałem samo spełniających się proroctw". Dla rynków o wysokiej różnicy rentowności pomiędzy aktywami zagranicznymi i krajowymi (np. Polska), istnieje pokusa utrzymywania długich pozycji w walucie wyżej oprocentowanej, która z drugiej strony posiadając gorszy rating (wiarygodność kredytową) jest narażona na kryzysy o charakterze wewnętrznym (makroekonomiczne i polityczne) i zewnętrznym (spadek popytu na ryzyko gospodarek wschodzących). Kryzys pojawiający się w sytuacji, kiedy większość uczestników rynku posiada pozycje prozłotówkowe, powoduje gwałtowne zamykanie pozycji, tym samym przyspieszając deprecjację kursu walutowego. Natomiast gra na zniżkę waluty krajowej, mimo że kosztowna z uwagi na finansowanie pozycji, przynosi znaczące zyski, jeżeli sprawdzi się prognoza, co do nagłego osłabienia waluty o niższej wiarygodności kredytowej. Jest wiele czynników, które bezpośrednio lub pośrednio oddziałują na notowania walut. Każdy winien być rozpatrywany indywidualnie, a także w kontekście z innymi. W niniejszej pracy zostanie omówionych kilka najistotniejszych. Na kurs walutowy wpływa szereg czynników ekonomicznych, politycznych i psychologicznych. Najważniejszymi czynnikami ekonomicznymi wywierającymi bezpośredni lub pośredni wpływ na poziom kursu waluty są: a) inflacja czyli wzrost w stosunku do inflacji partnerów handlowych osłabia kurs walutowy w danym kraju b) wzrost PKB - interpretowany jako pozytywny sygnał dotyczący kondycji gospodarki, co przekłada się na wzrost kursu waluty c) bezrobocie - interpretowany jako sygnał o pogarszającej się sytuacji w kraju, co powoduje, że kurs walutowy spada. Czynnik ten jest ważny szczególnie w odniesieniu do dolara amerykańskiego i realne stopy procentowe d) różnice stóp procentowych i stóp inflacji między danym krajem, a innymi krajami, poziom cen w kraju i za granicą - realne stopy procentowe wzrost stóp procentowych zwiększa zyskowność lokat w walucie krajowej, a przez to prowadzi do wzrostu kursu waluty. Istotne znaczenie ma również polityka gospodarcza. Sposób oddziaływania większości czynników jest stosunkowo oczywisty, gdyż opiera się na 9

10 podstawowych zależnościach ekonomicznych. Co niestety nie przekłada się tak prosto na łatwość inwestowanie na rynku walutowym 8 e) podaż walut obcych na krajowym rynku walutowym i popyt na nie f) stan bilansu handlowego i płatniczego g) przepływy kapitałów h) stopień reglamentacji waluty i) polityka walutowa i pieniężno-kredytowa (restrykcyjna lub ekspansywna) j) koniunktura i stan gospodarki w kraju, a także w krajach, z którymi utrzymuje on stosunki ekonomiczne i finansowe. Wpływ na poziom kursu waluty mają także czynniki polityczne tj. nasilenie konfliktów politycznych, zaostrzenia sytuacji międzynarodowej, występowanie konfliktów regionalnych lub w czasie kryzysów finansowych. Pojawiają się bowiem różne problemy m.in.: łatwo się domyślać, że np. wybuch konfliktu zbrojnego wpłynie negatywnie na kurs walutowy państw zaangażowanych w taki konflikt, ale jednocześnie trudno zdefiniować wskazać jaka powinna być siła oddziaływania tego czynnika, Z kolei w przypadku walut zawsze uwzględnia się czynniki występujące w obu państwach oraz w krajach emitujących ważniejsze waluty światowe. Praktycznie cały czas na kurs walutowy państwa działają wszystkie czynniki, wzajemnie się wzmacniając albo osłabiając siłę oddziaływania. Wpływ państwa na kurs walutowy jest ogromny, ale zazwyczaj nie wiadomo kiedy państwo będzie oddziaływać na kurs walutowy oraz w jakim kierunku będzie działać np. obserwując identyczne zmiany kursu euro do dolara w maju i sierpniu 2010 r., widać jak rząd Szwajcarii najpierw przeciwdziałał wzmocnieniu franka szwajcarskiego w stosunku do euro, później powstrzymał się od interwencji 9. Polityka gospodarcza (pieniężna i fiskalna) łagodna polityka gospodarcza (obniżenie podatków, zwiększenie zasiłków dla bezrobotnych czy emerytur) powoduje, że kurs walutowy spada, ponieważ inwestorzy spodziewają się większej ilości pieniądza na rynku. Każdy kraj, a dokładniej jego bank centralny prowadzi określoną politykę monetarną, która stanowi o koszcie pieniądza, którego miernikiem są stopy procentowe. Ich wysokość ma bezpośredni wpływ na rentowność dłużnych papierów skarbowych. W Polsce są to obligacje 8 ( ) 9 Ibidem ( ) 10

11 skarbowe i bony skarbowe. W przypadku podwyżki stóp procentowych następuje wzrost rentowności papierów wartościowych. Wówczas inwestorzy zagraniczni chętnie nabywają takie instrumenty, zamieniając swoją walutę na walutę kraju, w jakiej są denominowane te instrumenty. Na przykład inwestor amerykański kupujący polskie obligacje skarbowe sprzedaje w takiej sytuacji w polskim banku dolary kupując złote. To kreuje popyt na polską walutę i podaż na naszym rynku dolarów. W efekcie spowoduje to wzrost kursu złotego wobec dolara amerykańskiego. Stąd podwyżki stóp procentowych w danym kraju powodują umocnienie jego waluty. Taki scenariusz nie zawsze się sprawdza, szczególnie na rynkach rozwijających się, gdzie występuje wyższy od średniego poziom ryzyka inwestycyjnego także odpowiednio wyższy potencjał zarabiania. Rynki te są przedmiotem dużego zainteresowania kapitału spekulacyjnego o krótkim horyzoncie inwestycyjnym. Jak wyżej wspomniano, podwyżka stóp procentowych skutkuje wzrostem rentowności dłużnych papierów wartościowych, co oznacza spadek ich cen rynkowych. W takiej sytuacji spekulanci będą starać się jak najszybciej sprzedać posiadane papiery skarbowe. Otrzymane sumy sprzedają, doprowadzają do obniżenia notowań waluty kraju, w którym zaostrzono politykę monetarną 10. Polityka gospodarcza. To szerokie pojęcie, które zawiera wszelkie działania podejmowane przez rząd państwa, wywołujące skutki ekonomiczne. Największymi są decyzje w zakresie finansów publicznych i podatków. Działania w tych obszarach przekładają się na poziom deficytu budżetowego i zadłużenia sektora finansów publicznych, w tym Skarbu Państwa. Błędna polityka rządu w tym zakresie może przyczynić się do wzrostu ryzyka niewypłacalności państwa. Konsekwencją tego jest: spowolnienie lub załamanie gospodarcze. W konsekwencji spowoduje to zmniejszenie napływu kapitału zagranicznego. Dalej nastąpi spadek wartości waluty kraju wobec innych krajów, których rządy prowadzą rozsądną politykę gospodarczą 11. Wskaźniki makroekonomiczne. Informują w sposób syntetyczny o sytuacji gospodarczej kraju. W szczególności istotny jest wzrost PKB, produkcji przemysłowej, sprzedaży detalicznej. Istotne są też informacje o bilansie płatniczym oraz poziomie inflacji. Inwestorzy walutowi śledzą z uwagą wskaźniki oraz ich prognozy. Niektórzy podejmują 10 ( ) 11 Ibidem 11

12 decyzję niezwłocznie po ich publikacji, inni oczekują na rozwój sytuacji. Właściwie można zareagować, znając specyfikę danego rynku. Nie bez znaczenia jest również intuicja 12. Sytuacja polityczna na świecie. To jeden z najważniejszych czynników mających wpływ na sytuację ekonomiczną krajów, a także regionów świata. Napięcia polityczne pomiędzy poszczególnymi krajami lub zagrożenie konfliktem wojennym może w znaczący sposób wpłynąć na ryzyko inwestycyjne w danym regionie świata 13. Kraje uwikłane bezpośrednio lub pośrednio w konflikt, bez względu na to czy są agresorami czy przedmiotem agresji, narażone są na osłabienie lub nawet spadek wzrostu gospodarczego. Każda wojna kosztuje i ma te przełożenie na stan finansów państwa. W efekcie takich wydarzeń wartość waluty krajów zaangażowanych w konflikt będzie ulegać osłabieniu, w skrajnym przypadku nie będzie przedmiotem obrotu na rynku forex 14. Oczekiwania dotyczące polityki oczekiwania zwycięstwa partii populistycznej (łagodna polityka gospodarcza) w najbliższych wyborach prowadzi do spadku kursu waluty. Czynniki psychologiczne wpływające na kursy walut wymienialnych to głównie optymistyczne lub pesymistyczne przewidywania zmian koniunktury i rozwoju gospodarki w danym kraju przez międzynarodowe koła gospodarcze i finansowe. Optymistyczne przewidywania wpływają z reguły na umocnienie, a pesymistyczne na osłabienie kursu waluty. Na kurs waluty, poza wymienionymi wyżej czynnikami wpływają również czynniki spekulacyjne (mające jednak charakter ekonomiczny). Jest to przede wszystkim gra na zwyżkę lub zniżkę kursów walut na rynkach walutowych (krajowych i zagranicznych). Może to jeszcze bardziej osłabiać waluty słabe i umacniać waluty mocne. Spekulacja walutowa nasila się z reguły w okresach napięć na rynkach walutowych oraz napięć politycznych. oczekiwania - inwestorzy spodziewając się wzrostu kursu waluty będą się starali kupować ją. Zwiększenie popytu prowadzi do faktycznego wzrostu kursu. Jest to w istocie samospełniająca się przepowiednia, czyli wzrost następuje, ponieważ się go spodziewano. Powody prognozowania wzrostu mogą być związane z w/w czynnikami, ale mogą też być zupełnie irracjonalne Ibidem 13 Ibidem 14 Ibidem 15 Op.cit ( ) 12

13 Inne czynniki polityczne zamachy, rewolucje wzrost napięcia politycznego przekłada się na zwiększone ryzyko inwestowania w danym kraju, to z kolei powoduje, że kurs walutowy spada. Czynniki klimatyczne klęski żywiołowe jako zapowiedź trudności gospodarczych państwa w najbliższym czasie (odbudowa zniszczeń, wypłaty odszkodowań) prowadzą do spadku kursu waluty. Sytuacja w regionie lub krajach partnerów handlowych trudna sytuacja państw w regionie pogarsza również perspektywy gospodarcze państw sąsiednich, a zatem osłabia ich kurs walutowy. Problem potęgują wielcy inwestorzy instytucjonalni (banki, fundusze inwestycyjne), którzy w takiej sytuacji wycofują inwestycje także z pozostałych państw regionu. W taki właśnie sposób np. kłopoty gospodarcze Węgier wpływają na osłabienie kursu złotego, korony czeskiej itp. Wypowiedzi osobistości. To co mówią osoby wpływowe w danym państwie może mieć znaczący wpływ na decyzje inwestorów walutowych. W szczególności świat finansów wsłuchuje się w publiczne wypowiedzi szefów rządów, ministrów finansów oraz szefów banków centralnych. Ci ostatni są w szczególności pod baczną obserwacją inwestorów. Każde słowo prezesa FED czy Europejskiego Banku Centralnego jest analizowane przez sztaby finansistów. Również na naszym rynku niektóre niefortunne wypowiedzi polityków wpływały niekorzystnie na notowania naszej waluty. Takie sytuacje mogą mieć miejsce, kiedy sytuacja polityczna w kraju jest niepewna i do głosu dochodzą ugrupowania populistyczne 16. Operacje carry trade. Jest to od niedawna popularna forma zarabiania polegająca na wykorzystaniu różnicy stóp procentowych w różnych krajach. Jeżeli w kraju A stopy procentowe są na niższym poziomie, niż w kraju B, wówczas opłaca się pożyczyć pieniądze w kraju A i po przewalutowaniu ulokować je w kraju B, np. kupując obligacje skarbowe. Po osiągnięciu przychodów z takiej inwestycji pożyczka wraz z odsetkami jest zwracana do kraju A. W całej operacji dokonuje się dwukrotnej wymiany walut. W pierwszym przypadku powoduje to osłabienie waluty kraju B wobec waluty kraju A. Po zakończeniu inwestycji osłabieniu ulega waluta kraju A, a wzmocnieniu waluta kraju B. Duże operacje carry trade mogą znacząco wpływać na ruchy kursów walut Op.cit ( ) 17 Ibidem ( ) 13

14 Sytuacja polityczna i społeczna. Spokój społeczny, brak strajków demonstracji jest czynnikiem, który wzbudza zaufanie do inwestycji w danym kraju, także w jego walutę. Dojście do władzy nieodpowiedzialnych ugrupowań politycznych, czy niezadowolenie społeczne są czynnikami destabilizującymi sytuację gospodarczą oraz nie sprzyjają wzrostowi gospodarczemu. Miarą oceny sytuacji są również wyniki badań opinii społecznej. W takiej sytuacji waluta takiego kraju nie będzie przedmiotem zainteresowania. Zmniejszy się również atrakcyjność inwestycyjna w każdym obszarze gospodarki. Spowoduje to spadek wartości waluty takiego kraju 18. Inwestycje bezpośrednie i portfelowe. Inwestycje zagraniczne powodują, że do kraju napływa kapitał w formie waluty, np. dolary lub euro. Wymiana waluty obcej na walutę kraju inwestycji powoduje wzmocnienie jej wartości. Znaczące strumienie waluty zagranicznej są generowane przy dużych prywatyzacjach inwestycje portfelowe 19. Bilans płatniczy. Stanowi on obraz wszystkich przepływów pieniężnych wynikających z obrotów kraju z zagranicą, jakie miały miejsce w ciągu roku. Uwzględnia on obroty handlowe, przepływy kapitałowe. Jeżeli do kraju wpływa więcej pieniędzy niż wypływa bilans jest dodatni. Jeżeli suma strumieni pieniężnych wypływających z kraju jest większa niż wpływających mówimy o ujemnym bilansie płatniczym. Dodatni bilans płatniczy skutkuje umocnieniem waluty danego kraju, gdyż rośnie zaufanie inwestorów zagranicznych. Jeżeli kraj posiada bilans ujemny, wówczas jego waluta ulega osłabieniu 20. Rezerwy walutowe. Wysoki poziom rezerw walutowych w danym kraju zapewnia stabilizację wartości jego waluty. Istotna jest szczególnie relacja rezerw walutowych do rocznej wartości importu oraz zadłużenia Skarbu Państwa. Daje to większe możliwości spłaty zadłużenia zagranicznego, a więc zwiększa wiarygodność danego kraju w oczach inwestorów zagranicznych. Waluta takiego kraju jest stabilna i silna 21. Powyżej zostały wymienione czynniki wpływające na kurs walutowy. Jak zauważono, jest ich bardzo wiele i każdy z nich jest istotny. Jest wiele czynników, które bezpośrednio lub pośrednio oddziałują na notowania walut. Z powyżej przedstawionych determinantów można wnioskować, iż waluta jest barometrem sytuacji gospodarczej kraju. Rynek walutowy to 18 Ibidem ( ) 19 Ibidem ( ) 20 Ibidem ( ) 21 Ibidem ( ) 14

15 barometr kondycji każdej gospodarki. Na podstawie kierunków zmian kursu waluty można wnioskować, czy ekonomia w danym kraju idzie w dobrym, czy w złym kierunku. 15

16 2. Waluta Euro i zasady wprowadzania do krajów Unii Europejskiej Utworzenie strefy euro poprzedzone było prawie 50-letnim okresem pogłębiającej się współpracy gospodarczej i politycznej. W jej traktacie państwa UE przeszła wiele etapów integracji: od strefy wolnego handlu, przez unię celną i wspólny rynek do unii walutowej. Obok motywów ekonomicznych, które towarzyszyły kolejnym etapom integracji warto podkreślić aspekty polityczne tego przedsięwzięcia. Ich główną motywacją było zapewnienie pokoju na kontynencie europejskim wykorzystując do tego mechanizmy integracji gospodarczej. Doświadczenia państwa UE wskazują, iż zacieśniające się na przestrzeni lat więzy ekonomiczne, społeczne i polityczne umożliwiły wykształcenie postawy współodpowiedzialności poszczególnych państw za przyszłość Europy i jej mieszkańców 22. Integracja walutowa w ramach UE jest to proces postępujący w sposób ciągły, choć w zróżnicowanym tempie, stanowiący część procesu ogólnej integracji gospodarczej. Integracja walutowa (jako proces) prowadzić ma do pełnej wymienialności walut krajów członkowskich po nieodwracalnie stałych (sztywnych) kursach i/lub do zastąpienia tych walut walutą wspólną. W procesie tym ma być osiągnięta pełna liberalizacja przepływu kapitałów między tymi krajami, stopniowa koordynacja ich polityki pieniężnej i ogólnogospodarczej, aż do wprowadzenia wspólnej polityki pieniężnej, realizowanej przez instytucję ponadnarodową, emitującą wspólny pieniądz, zarządzającą połączonymi rezerwami dewizowymi krajów członkowskich i prowadzących wspólną politykę walutową wobec krajów trzecich 23. Integracja walutowa stanowi nie tylko proces ekonomiczny, ale w określonym stopniu także polityczny, z uwagi na to, że prowadzenie polityki ogólnogospodarczej i pieniężnej implikuje przekazywanie suwerennych uprawnień narodowych w sferze walutowej na szczebel ponadnarodowy, a także wiąże się z pewną redystrybucją zasobów między krajami członkowskimi w ramach zintegrowanego obszaru walutowego. Z faktu, że integracja walutowa ma także charakter polityczny wynika, że nie musi ona następować w sposób samoczynny, ale wymaga świadomego działania i podejmowania określonej polityki 24. Integracja walutowa w ramach UE, prowadząca do coraz większej stabilności kursów 22 Ibidem, s Por. L. Oręziak, Integracja walutowa w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Monografie i Opracowania, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1991, s L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichmann; Unia Europejska, Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa 2000, s

17 walut krajów członkowskich względem siebie, z uwzględnieniem celu dalekosiężnego w postaci całkowitego wyeliminowania wahań kursów między tymi walutami, jest podyktowana obiektywnymi potrzebami integracji gospodarczej. Z uwagi na wszechstronne więzi między różnymi sektorami gospodarki, a także między jej sferą materialną i pieniężną, proces integracji wymaga także postępu w zakresie integracji walutowej. Wynika to przede wszystkim z rosnącej współzależności ekonomicznej państw UE 25. O wzroście tej współzależności świadczy fakt, że handel krajów UE z innymi krajami członkowskimi stanowi coraz większy odsetek ich produktu krajowego brutto (PKB). W 1965 r. ok. 12% (natomiast w odniesieniu do 15 krajów UE kształtował się odpowiednio 8,5% i 13%), a udział tzw. handlu wewnątrzwspólnotowego (tj. handlu między krajami członkowskimi) w globalnej wymianie handlowej Unii z zagranicą wynosił w 1994 r. 63,2% w eksporcie i 62,3% w imporcie 26. Unia Europejska jest więc zainteresowana tym, by handel na jej obszarze był realizowany przy zastosowaniu jak najbardziej stabilnych kursów walutowych. Przywracanie ograniczeń w handlu wewnątrz Unii Europejskiej nie leży w interesie żadnego kraju UE, bowiem handel z innymi krajami członkowskimi ma żywotne znaczenie dla nich wszystkich 27. Kwestie związane z integracją walutową, w odróżnieniu od kwestii wiążących się z tworzeniem unii celnej, wspólnej polityki rolnej, wspólnej polityki handlowej, nie zostały wyraźnie uregulowane w traktacie rzymskim 28. Utworzone zostały instytucje, mające stanowić podstawę do rozwijania współpracy w kwestiach monetarnych, a mianowicie Komitet Walutowy (1958 r.) oraz Komitet Gubernatorów Banków Centralnych (1964 r.). Potrzeba podjęcia wspólnych działań w sferze walutowej zarysowała się w 1968 r., kiedy to w międzynarodowym systemie walutowym wystąpiły zjawiska kryzysowe, które doprowadziły m.in. do rewaluacji marki RFN i dewaluacji franka francuskiego. Nowe przedsięwzięcia uznano za konieczne nie tylko do utrzymania osiągniętego do tego czasu stopnia zaawansowania procesu integracyjnego, ale 25 Ibidem, s Por. Progress towards convegerence. Report prepared in accordance with artice 7 of the EMI Statute, European Monetary Institute, Frankfurt am Main, listopad 1995, s. 59 oraz A statistical portrait of the European Union, Statistical Office of the European Communities, Brussels, Luxemburg 1996, s Op.cit., s Zob. szerzej: One market, one money. An evaluation of the potential benefits and costs of forming an Economic and Monetary Union, European Economy, październik 1990, nr 44 17

18 także po to, by zapobiec regresowi tego procesu 29. Jednym z głównych skutków kryzysu był masowy odpływ kapitałów od dolara i lokowanie ich przede wszystkim w markach niemieckich. Także w tym przypadku potwierdziło się wielokrotnie już występujące zjawisko, że fundusze uciekające od lokat dolarowych nie kierują się w jednakowym stopniu do wszystkich walut systemu. W największym bowiem stopniu inwestorzy preferują markę RFN, kosztem innych, nawet silnych walut francuskich, jak n. frank francuski. Wynikający stąd wzrost popytu na walutę niemiecką powoduje relatywne pogorszenie się sytuacji pozostałych walut systemu i zmusza emitujące je banki centralne do podejmowania dodatkowych interwencji w celu utrzymania wahań bilateralnych kursów rynkowych w stosunku do marki w dozwolonym przedziale 30. Utworzenie strefy euro sprawiło, że wspólny, ponadnarodowy EBC przejął kompetencje krajowych banków centralnych w zakresie polityki pieniężnej. Mimo globalnego wzrostu stabilności oraz poprawy jakości polityki pieniężnej i fiskalnej zmiana podmiotu prowadzącego politykę pieniężną budziła również obawy. Europejski Bank Centralny w 1999 r. dopiero rozpoczynał swą działalność, odpierając jednocześnie zarzuty o nieprzejrzystość systemu 31. Reasumując, pełna ocena dotychczasowych doświadczeń strefy euro wymaga uwzględnienia funkcjonowania euro jako waluty międzynarodowej. Zasadność uwzględnienia takiego zestawienia zwiększa fakt, że teoria integracji walutowej nie poświęciła temu zagadnieniu wiele miejsca. Gospodarka, wchodząc do unii walutowej powinna kierować większość swojego eksportu (importu) do (z) krajów, które też mają wspólną walutę. W przeciwnym razie mimo unifikacji walutowej znaczna część eksportu i importu tego kraju nadal będzie narażona na wahania kursu wspólnej waluty na rynku międzynarodowym Europejski System Walutowy i jego funkcje Europejski System Walutowy utworzony został na mocy rezolucji uchwalonej w Brukseli przez Radę Europejską 5 grudnia 1978 r. i wprowadzony następnie w życie w wyniku porozumienia między bankami centralnymi krajów członkowskich. System zaczął 29 Op.cit., s Op.cit, s Raport na temat, s Ibidem, s

19 funkcjonować 13 marca 1979 r. Zastąpił on istniejący uprzednio system węża walutowego, przejmując zeń pewne elementy, a jednocześnie wprowadzając nowe 33. Najważniejsze zasady funkcjonowania ESW dotyczą: europejskiej jednostki walutowej ECU (European Currency Unit) i mechanizmu kursowo interwencyjnego. Zgodnie z założeniami ESW, jego centralnym elementem jest ECU. Stanowi on koszyk złożony z określonej ilości walut krajów członkowskich UE. W dniu wejścia systemu w życie ECU składała się z 9 walut, we wrześniu 1984 r. włączono do niej drachmę grecką, a we wrześniu 1989 r. pesetę hiszpańską i eskudo portugalskie 34. ECU stanowi element mechanizmu kursowo interwencyjnego ESW. Mechanizm ten ma zapewniać utrzymanie w określonych granicach wahań kursów między walutami krajów należących do systemu. Każda z tych walut ma ustalony kurs centralny wobec ECU. Kursy te są wyrażone w ilości waluty narodowej przypadającej na jednostkę ECU. W wyniku skrzyżowania tych kursów otrzymuje się dla każdej waluty uczestniczącej w systemie bilateralne kursy centralne wobec pozostałych walut systemu. W ten sposób powstaje sieć bilateralnych kursów centralnych 35. W wyniku funkcjonowania ESW zmienność kursów między walutami krajów członkowskich od 1979 r. uległa znacznemu zmniejszeniu w porównaniu z okresem poprzednim. Badania statystyczne wskazują, że kursy te były bardziej stabilne niż kursy walut spoza systemu, jak dolar amerykański czy jen japoński. Udział poszczególnych walut w systemie był, jak dotąd, stosunkowo skutecznym sposobem zmniejszania zmienności kursów między nimi, mimo że funkcjonowanie tego systemu nie obyło się bez napięć i problemów 36. Stąd też na jesieni 1992 r. w ESW zarysował się pewien kryzys, którego wyrazem było dwukrotne dostosowanie kursów w tym czasie. U podłoża kryzysu znajdowało się wiele czynników. Do najważniejszych należy zaliczyć skumulowanie się istniejących jeszcze różnic w wynikach ekonomicznych, głównie inflacji, które nie mogły znaleźć swego wyrazu w kształtowaniu się kursów walutowych, z uwagi na długotrwałe (prawie pięcioletnie) utrzymywanie ich na niezmienionym poziomie. W efekcie ESW powstały napięcia, które uniemożliwiły utrzymanie wahań kursów walut najsłabszych w dozwolonym przedziale. 33 L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichmann; Unia Europejska, Podręcznik akademicki, PWN, Warszawa 2000, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

20 Spowodowało to konieczność zmiany kursów centralnych, a w wypadku funta i lira doprowadziło do zaprzestania ich stabilizowania w ramach systemu 37. Poważny wpływ na kryzys walutowy miało też odrzucenie przez Danię w maju 1992 r. wyniku referendum traktatu z Maastricht. Do kryzysu tego przyczyniła się także niepewność co do rezultatów w referendum w sprawie ratyfikacji tego traktatu, które odbyło się 20 września 1992 r. we Francji. Czynniki te wywołały falę spekulacji przeciw walutom słabszych ekonomicznie krajów ESW 38. Jak wynika z powyżej przedstawionych informacji Europejski System Walutowy jest zdecydowanie jednym z najważniejszych organów zajmujących się walutami w Europie, jeśli nie jednym z najważniejszych w świecie, gdyż to on określa zmienności kursów, analizy i bada poszczególne sytuacje walut. 2.2 Warunki wprowadzenia Euro Warunkiem przyjęcia euro jest trwałe wypełnienie kryteriów konwergencji nominalnej i prawnej. W ramach tego ostatniego analizowana jest zgodność ustawodawstwa krajowego z prawem wspólnotowym, w materii dotyczącej niezależności banku centralnego i integracji z Eurosystemem. Ocena osiągniecia przez państwo członkowskie wysokiego stopnia konwergencji nominalnej następuje na podstawie wypełniania kryteriów dotyczących: stabilności cen, poziomu długoterminowej stopy procentowej, dyscypliny budżetowej oraz stabilności kursu walutowego. Trwałość spełnienia kryteriów nominalnych jest uwarunkowana wysokim stopniem konwergencji realnej. W szczególności zapewnić ją mogą: wysoki stopień podobieństwa struktur gospodarczych miedzy Polską a państwami strefy euro, duża intensywność powiązań handlowych, a także wysoka synchronizacja cykli koniunkturalnych. Wymienione strukturalne uwarunkowania nie tylko warunkują trwałość wypełnienia kryteriów konwergencji nominalnej, ale mogą także w dużym stopniu przełożyć się na bilans korzyści i kosztów członkostwa w strefie euro 39. Formalnym warunkiem przyjęcia wspólnej waluty europejskiej przez państwo członkowskie Unii Europejskiej jest osiągniecie trwałej konwergencji nominalnej i prawnej. W Raportach o konwergencji KE i EBC dokonują oceny stopnia konwergencji gospodarczej, 37 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

21 zgodności ustawodawstwa krajowego z wymogami Traktatu oraz sprawdzają, czy zostały spełnione wymogi ustawowe dotyczące krajowych banków centralnych, tak aby mogły one stać się członkami Eurosystemu. Zgodnie z art. 104 i 121 TWE, Protokołem w sprawie kryteriów konwergencji do art. 121 TWE oraz Protokołem w sprawie procedury nadmiernego deficytu, dokonywana przez KE i EBC ocena osiągnięcia przez kraj członkowski stopnia konwergencji gospodarczej następuje na podstawie wypełnienia kryteriów dotyczących stabilności cen, poziomu długoterminowej stopy procentowej, dyscypliny budżetowej oraz stabilności kursu walutowego (por. Ministerstwo Finansów, 2005a) 40. Kryterium stabilności cen wymaga osiągnięcia wysokiego stopnia stabilności cen; będzie to wynikało ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech Państwach Członkowskich, które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen. Fiskalne kryterium konwergencji wymaga stabilnej sytuacji finansów publicznych; będzie to wynikało z sytuacji budżetowej, która nie wykazuje nadmiernego deficytu budżetowego w rozumieniu art. 104 ust Jeżeli Komisja Europejska stwierdzi, że państwo członkowskie nie przestrzega dyscypliny fiskalnej, to zgodnie z art. 104(5) TWE przygotowuje, skierowaną do Rady Ecofin, opinię w sprawie występowania nadmiernego deficytu. Decyzja Rady powinna zostać podjęta najszybciej jak to możliwe i nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od terminu wysłania notyfikacji fiskalnej, wskazującej, że deficyt został zredukowany poniżej wartości referencyjnej 42. Kryterium kursu walutowego nakazuje poszanowanie zwykłych marginesów wahań kursów przewidzianym mechanizmem wymiany walut Europejskiego Systemu Walutowego (Exchange Rate Mechanism, ERM) przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do waluty innego Państwa Członkowskiego. Opisując zastosowania Traktatu EBC stwierdza, że ocena stabilności kursu walutowego w stosunku do euro koncentruje się na tym, czy kurs walutowy znajdował się blisko kursu centralnego w ERM II 43. Kryterium stóp procentowych wymaga trwałego charakteru konwergencji osiągniętej przez Państwo Członkowskie i jego udziału w mechanizmie wymiany walut Europejskiego Systemu Walutowego, co odzwierciedla się w poziomach długoterminowych stóp 40 Raport na temat, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

22 procentowych. W myśl postanowień Traktatu średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa odnotowana w ciągu jednego roku przed badaniem jest obliczana jako średnia arytmetyczna z ostatnich 12 miesięcy, dla których dostępne są dane statystyczne dotyczące wskaźnika HICP 44. Kryterium konwergencji prawnej obejmuje analizę zgodności ustawodawstwa krajowego z art. 108 i 109 TWE oraz Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Poszczególne kryteria są interpretowane i stosowane w sposób rygorystyczny w celu zagwarantowania, że do strefy euro wejdą wyłącznie takie państwa członkowskie, w których panują warunki gospodarcze sprzyjające utrzymaniu stabilności cen i spójności gospodarczej strefy 45. Rozważana polityka fiskalna jest potrzebna w każdej gospodarce, w której celem jest zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Dodatkowo, ze względu na to, że w strefie euro politykę pieniężną realizuje EBC na szczeblu centralnym, a polityka fiskalna jest zdecentralizowana, ryzyko wystąpienia sprzeczności między tymi rodzajami polityki staje się szczególnie duże. Przyczyną nałożenia restrykcji na politykę budżetową w poszczególnych krajach jest nie tylko fakt, że negatywne skutki nadmiernych deficytów budżetowych mogą zagrażać skuteczności polityki pieniężnej w krajach przebywających w systemie ERM II czy też EBC. Wysoki poziom zadłużenia prowadzi bowiem do wysokich kosztów obsługi długu i w ten sposób wpływa na zmniejszenie swobody działania rządu w zakresie polityki fiskalnej Charakterystyka Euro Techniczną specyfikację banknotów euro zawiera decyzja Europejskiego Banku Centralnego 99/33. Przewiduje ona wprowadzenie do obiegu biletów w siedmiu nominałach - od 5 do 500 euro, określa ich charakterystykę techniczną oraz zasady wymiany i wycofania z obiegu 47. W odniesieniu do monet, art. 105a(2) Traktatu z Maastricht (obecnie 106(2)) przewiduje, że będą one mogły być emitowane przez Państwa Członkowskie po uzyskaniu 44 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s dr A. Nowak-Far; Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, C.H. Beck, Warszawa 2001, s

23 stosownej zgody Europejskiego Banku Centralnego co do ilości każdorazowej emisji. Przepis ten dotyczy nie tylko monet zdawkowych przeznaczonych do obiegu, ale także monet wybijanych i wprowadzanych do obiegu w Państwach Członkowskich jedynie w celu sprzedaży kolekcjonerom 48. Każda z monet zawiera specyficzne kształty, rozmiary i skład chemiczny. Tabela 1. Cechy techniczne monet euro Nominał Średnica (mm) Grubość (mm) 2 euro 25,75 1,95 8,5 okrągły 1 euro 23,25 2,125 7,5 Okrągły Waga (g) Kształt Barwa Skład chemiczny Obrzeże Na zewnątrz biała, wewnątrz żółta Na zewnątrz żółta, wewnątrz biała 50 centów 24,25 1,69 7 Okrągły Żółta 20 centów 22,25 1,63 5,7 Tzw. hiszpański kwadrat Żółta 10 centów 19,75 1,51 4,1 Okrągły Żółta Miedzionikiel (Cu75Ni25) Trzy warstwy nikiel-mosiądz, nikiel, nikiel-mosiądz (CuZn20Ni5- /Ni12/CuZn20-20Ni5) Nikiel-mosiądz (CuZn20Ni5) Trzy warstwy: Cu75Ni25- /Ni7/Cu75Ni2,5 Stop nordic goldcu89al- 5Zn5Sn1 Stop nordic goldcu89al- 5Zn5Sn1 Stop nordic goldcu89al- 5Zn5Sn1 5 centów 21,25 1,36 3,9 Okrągły Czerwona Stal pokryta miedzią 2 centy 18,75 1,36 3,0 Okrągły Czerwona Stal pokryta miedzią 1 cent 16,25 1,36 2,3 Okrągły Czerwona Stal pokryta miedzią Źródło: opracowanie wg art. 1 rozporządzenia Rady No.975/98/WE 49 Moletowa ne z napisem Moletowa ne nieregular nie Grube moletowa nie Bok gładki Grube moletowa nie Bok gładki Bok gładki z rowkiem Bok gładki Rozporządzenie 975/98 zawiera w swej preambule stwierdzenie, które stało się podstawą przyjęcia na obszarze EMU rozwiązania, zgodnie z którym jedna strona monet euro będzie jednolita, natomiast drugiej Państwa Członkowskie będą mogły nadać narodowy charakter (punkt 10 preambuły) 50. Tabela 2. Banknoty obiegowe euro 48 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

24 5 EURO 5 EURO 10 EURO 10 EURO 20 EURO 50 EURO 100 EURO Wymiary 120 x 62 mm Kolor Szary Styl Klasyczny Data emisji 02 maja 2013 Wymiary 120 x 62 mm Kolor Szary Styl Klasyczny Data emisji Brak danych Wymiary 127 x 67 mm Kolor Czerwony Styl Romański Data emisji 23 września 2014 Wymiary Kolor Styl Wymiary Wymiary Kolor Styl Data emisji Wymiary Kolor Styl Data emisji Wymiary Kolor Styl Data emisji 127 x 67 mm Czerwony Romański 127 x 67 mm 133 x 72 mm niebieski gotyk Brak danych 140 x 77 mm Pomarańczowy renesans Brak danych 147 x 82 mm Zielony Barok i rokoko Brak danych 200 EURO 500 EURO Źródło: opracowanie własne 51 Monety obiegowe euro - strony wspólne Wymiary Kolor Styl Data emisji Wymiary Kolor Styl Data emisji 153 x 82 mm Brązowożółty Architektura XIXw. Brak danych 160 x 82 mm Fioletowy Nowoczesna architektura XXw Brak danych 51 Na podstawie ( ) 24

25 Strony wspólne ośmiu monet euro mają różne wzory: 2, 1 oraz 50, 20 i 10 centów ukazują schematyczną mapę Unii Europejskiej sprzed rozszerzenia z maja 2004 r., a jeśli monetę wyemitowano po 1 stycznia 2007 r. mapę całej Europy. Monety z Włoch (w tym także z San Marino i Watykanu) oraz z Austrii i Portugalii przedstawiają nowszy motyw dopiero od 2008 r. 5 centów, 2 centy i 1 cent ukazują Europę na mapie świata obok Afryki i Azji. Tabela 3. Monety obiegowe euro 2 Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 25,75 mm 2,20 mm 8,50 g okrągły pierścień srebrny; rdzeń złoty pierścień miedzionikiel; rdzeń trzywarstwowy mosiądz niklowy, nikiel, mosiądz niklowy napis na drobnym ząbkowaniu 1 Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 23,25 mm 2,33 mm 7,50 g okrągły pierścień złoty; rdzeń srebrny pierścień mosiądz niklowy; rdzeń trzywarstwowy miedzionikiel, nikiel, miedzionikiel na przemian gładki i ząbkowany 50 euro cent Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 24,25 mm 2,38 mm 7,80 g okrągły złoty Nordic Gold grubo ząbkowany 20 euro cent 25

26 Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 22,25 mm 2,14 mm 5,74 g okrągły z 7 żłobieniami złoty Nordic Gold gładki 10 euro cent Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 19,75 mm 1,93 mm 4,10 g okrągły złoty Nordic Gold grubo ząbkowany 5 euro cent Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 21,25 mm 1,67 mm 3,92 g okrągły miedziany stal miedziowana gładki 2 euro cent Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 18,75 mm 1,67 mm 3,92 g okrągły miedziany stal miedziowana gładki z rowkiem 1 euro cent Średnica Grubość Masa Kształt Kolor Stop Brzeg 16,25 mm 1,67 mm 2,30 g okrągły miedziany stal miedziowana gładki Źródło: opracowanie na podstawie NBP Porównanie kursu walutowego Euro do złotówki 52 ( ) 26

27 3.1 Średnioważone kursy waluty Euro do złotówki Średni ważony kurs. Ustawy o podatku dochodowym nie definiują, co oznacza kurs faktycznie zastosowany. Jednak w art. 24c ust. 4 i 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art. 15a ust. 4 i 5 updop ustawodawca odnosi się do tego kursu. Mianowicie, zgodnie z art. 24c ust. 4 updof oraz art. 15a ust. 4 updop, jeżeli przy obliczaniu różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Z kolei, wspomniany powyżej, art. 24c ust. 5 updof oraz także wspomniany wyżej, art. 15a ust. 5 updop mówi o tym, że jeśli faktycznie zastosowany kurs waluty jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5% wartość kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs, opierając się na kursach walut ogłaszanych przez NBP 53. Najbardziej widocznym w tym przypadku będzie przedstawienie wartości w tabeli, dzięki której czytelnik będzie mógł przeanalizować i rozpoznać czas w jakim dochodziło do podwyższenia wartości waluty, bądź jej zmniejszenia. Tabela 4. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Styczeń 4,0816 3,8245 3,8787 3,6080 4,2181 4,0720 3,8969 4,3775 4,1369 4,1776 Luty 3,9841 3,7937 3,8958 3,5825 4,6442 4,0155 3,9286 4,1840 4,1734 4,1786 Marzec 4,0209 3,8748 3,8869 3,5374 4,6237 3,8919 4,0174 4,1370 4,1581 4,1972 Kwiecień 4,1510 3,9194 3,8192 3,4444 4,4193 3,8704 3,9706 4,1756 4,1409 4,1841 Maj 4,1827 3,8941 3,7824 3,4069 4,4105 4,0521 3,9395 4,2884 4,1759 4,1790 Czerwiec 4,0603 4,0164 3,8079 3,3760 4,5081 4,1025 3,9695 4,3072 4,2865 4,1369 Lipiec 4,0973 3,9970 3,7685 3,2600 4,3053 4,0818 3,9907 4,1896 4,2756 4, ( ) 27

28 Sierpień 4,0450 3,9014 3,8100 3,2884 4,1311 3,9872 4,1232 4,0912 4,2295 4,1932 Wrzesień 3,9247 3,9702 3,7899 3,3712 4,1635 3,9558 4,3332 4,1314 4,2376 4,1901 Październik 3,9261 3,9026 3,7052 3,5855 4,2173 3,9562 4,3562 4,1091 4,1908 4,2050 Listopad 3,9721 3,8299 3,6556 3,7207 4,1734 3,9531 4,4239 4,1354 4,1882 4,2115 Grudzień 3,8559 3,8130 3,6042 4,0177 4,1427 3,9959 4,4766 4,0938 4,1757 4,2233 Źródło: opracowanie własne 54 Analizując dane otrzymane z Narodowego Banku Polskiego można zauważyć, iż początkowy kurs waluty EUR/PLN wynosił 4,0816. Wartości te utrzymywały się przez kilka pierwszych miesięcy na podobnym poziomie, jednak już z końcem 2005 roku można było zanotować, że kurs walutowy spada, i tak z końcem roku wyniósł 3,8559, czyli o 0,2257 mniej niż na samym początku. W styczniu 2006 roku kurs był niższy o 0,0314 w porównaniu do grudnia 2005 i aż o 0,2571 w porównaniu do stycznia W lutym i marcu dale spadał, w czerwcu zanotowano delikatny wzrost do wartości 4,0164. Przez kolejne 4 miesiące kurs utrzymywał się na poziomie ~3,9.W okresie od listopada 2006 do kwietnia 2007 można było zauważyć spadek na wartości oscylujące w granicach ~3,8. W 2007 roku w Stanach Zjednoczonych nasiliły się zawirowania na rynku nieruchomości. Gdy okazało się, ze wiele kredytów hipotecznych może być trudnych do odzyskania, gdyż otrzymały je osoby o zbyt niskiej zdolności kredytowej, pojawiły się napięcia w systemie bankowym. Ponieważ światowe rynki finansowe są silnie zintegrowane, napięcia te szybko przeniosły się do innych części świata, w tym do Europy. Pogorszenie koniunktury na świecie oraz zaburzenia w systemie finansowym wepchnęły strefę euro w recesję. Jednocześnie zadłużenie publiczne w krajach strefy euro osiągnęło poziom, który zaczął niepokoić uczestników rynków finansowych. Punktem krytycznym okazało się ujawnienie przez Grecję w październiku 2009 roku, że deficyt i dług tego państwa są znacznie wyższe, niż podawano w oficjalnych statystykach. Zmieniło to stosunek rynków finansowych nie tylko do Grecji, ale także do innych mocno zadłużonych krajów strefy euro 55. Od maja 2007 roku zauważono spadek wartości z ~3,8 na ~3,7 w ciągu roku, a z końcem danego roku aż do 3, ( ) 55 z dnia na podstawie Kryzys w strefie euro. Przyczyny, przebieg i perspektywy jego rozwiązania. Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013, str. 6 28

29 Wykres 1. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Analiza średnioważonego kursu Euro do złotego Na początku 2008 roku Europa (w tym strefa euro) miała za sobą dwa najbardziej udane lata w swojej historii. Produkcja rosła, a stopa bezrobocia spadła do rekordowo niskiego poziomu. Wyniki te udało się osiągnąć m.in. dzięki szybkiemu wzrostowi gospodarczemu w tzw. krajach peryferyjnych Hiszpanii, Grecji, Irlandii. W prognozach gospodarczych opublikowanych kilka miesięcy wcześniej można było przeczytać, że wzrost produkcji w strefie euro nieco zmniejszy się w 2008 i 2009 r., jednak nie na tyle, aby zahamowało to spadek bezrobocia. Dostrzegano wprawdzie pewien wzrost niepewności spowodowany zawirowaniami na amerykańskim rynku nieruchomości, ale wiara w gospodarkę europejską była niezachwiana. Jednak już wiosną 2008 r. pisano o chmurach zbierających się nad światową gospodarką, a jesienią tego roku media donosiły o uderzeniu kryzysu, który niczym tsunami wdzierał się do Europy i dewastował najsłabsze gospodarki ( ) 29

30 Na początku 2009 r. stopa bezrobocia była najwyższa od czasu powstania strefy euro i z każdym miesiącem rosła 57. Wykres 2. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach ,4000 4,2000 4,0000 3,8000 3,6000 3,4000 3,2000 Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Początek 2008 roku kształtował się na poziomie 3,6080. W kolejnych miesiącach wartości te zaczęły spadać, i tak w sierpniu wyniosły 3,2884. Recesja i kryzys finansowy wpłynęły na stan finansów publicznych w krajach strefy euro. Już w 2008 roku, po upadku Lehman Brothers, wiele banków miało duże problemy, że konieczne było ich wykupienie lub dofinansowanie ze środków publicznych. Szczególnie duże koszty pomocy bankom poniosła Irlandia. Wraz z pogorszaniem się sytuacji gospodarczej obniżały się dochody budżetowe (na skutek zmniejszenia wpływów z podatków) oraz rosły wydatki na zasiłki dla bezrobotnych, pomoc społeczną, itp. Spadek dochodów był szczególnie dotkliwy w krajach, gdzie doszło do załamania w sektorze budownictwa i sektorze nieruchomości, które wcześniej, w okresie dobrej koniunktury, były źródłem wysokich wpływów do budżetu. Wiele rzędów celowo zwiększyło wydatki, aby złagodzić skutki zmniejszenia konsumpcji i inwestycji gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Dodatkowo, silnie obniżono oceny wiarygodności rządów niektórych krajów strefy euro. Na skutek tego zwiększył się koszt długu zaciąganego przez 57 Ibidem, str. 7 30

31 nie na rynkach finansowych, tzn. wzrosło jego oprocentowanie. Z kolei od września do końca 2008 roku zanotowano wzrost, aż do 4,0177. Wykres 3. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach ,0000 4,5000 4,0000 3,5000 3,0000 2,5000 2,0000 1,5000 1,0000 0,5000 0,0000 Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Źródła, które przyczyniły się do kryzysu w strefie euro to przede wszystkim duże zróżnicowanie poziomu rozwoju oraz struktur gospodarczych krajów członkowskich strefy euro. To także mała zdolność części państw do radzenia sobie ze wstrząsami gospodarczymi, związana z brakiem odpowiednich regulacji i instytucji lub niską konkurencyjnością. Co więcej, źródłem takim jest też nieskuteczność mechanizmów wymuszających prowadzenie odpowiedzialnej polityki fiskalnej, w tym mechanizmów rynkowych oraz brak dostatecznego nadzoru nad sektorem finansowym. Warto dodać, iż brak mechanizmów zarządzania kryzysowego oraz wsparcia finansowego dla najbardziej zagrożonych krajów strefy euro także był takim źródłem Ibidem, s

32 Wykres 4. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach ,0000 4,5000 4,0000 3,5000 3,0000 2,5000 2,0000 1,5000 1,0000 0,5000 0,0000 Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Już pod koniec 2008 r. Europejski Bank Centralny zaczął obniżać stopy procentowe, aby nie dopuścić do załamania się popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego. Rządy skoncentrowały się na rozwiązaniu problemu gwałtownego spadku zaufania do banków w wielu krajach banki otrzymały gwarancje lub środki zwiększające ich płynność. W 2009 r. rządy państw europejskich powszechnie stosowały ekspansywną politykę fiskalną (zwiększały wydatki i obniżały podatki) w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego i poprawy sytuacji na rynku pracy. Działania te przyczyniły się jednak do znacznego wzrostu deficytów budżetowych oraz relacji długu publicznego do PKB. W wielu krajach nierównowaga finansów publicznych stała się poważnym zagrożeniem 59. Na początku roku 2009 średnioważona wartość kursu wynosiła 4,2181, zwiększając się już od lutego do 4,6442, a w kwietniu delikatnie opadła do 4,4193. Z kolei w czerwcu ponownie delikatnie się podniosła do wartości 4,5081, by w lipcu przekształcić się już na spadek, który w końcu roku wyniósł 4, Ibidem, s

33 Wykres 5. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach ,8000 4,6000 4,4000 4,2000 4,0000 3,8000 3,6000 3,4000 Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Istnieją mechanizmy, które przynajmniej częściowo mogą ochronić gospodarkę przed skutkami nieadekwatności polityki pieniężnej. Przede wszystkim wiążą się one z elastycznością gospodarki. Mam y z nią do czynienia m.in. wtedy, gdy siła robocza jest mobilna, koszty zwalniani i zatrudniania pracowników nie są wysoki, a przedsiębiorcy nie muszą pokrywać wielu barier administracyjnych. Skutki zbyt wysokich lub zbyt niskich stóp procentowych są wówczas dotkliwe. Gospodarka szybciej też powraca do stanu równowagi. Niestety gospodarki niektórych państw strefy euro (przede wszystkim państw peryferyjnych) charakteryzowały się małą elastycznością. W sytuacji, gdy nie można łagodzić wstrząsów za pośrednictwem polityki pieniężnej, jednym z rozwiązań mogłoby być wprowadzenie wspólnego budżetu strefy euro. Tak właśnie dzieje się na poziomie poszczególnych państw. Dochody zgromadzone we wspólnym budżecie są dzielone w taki sposób, aby zmniejszyć różnice w rozwoju poszczególnych regionów. Ze względu na fakt, że nie istnieje wspólny budżet strefy euro, duże znaczenie 33

34 mam sposób prowadzenia polityki fiskalnej przez państwa strefy euro. Kryzys pokazał, że ich działania w tym zakresie nie były wystarczająco odpowiedzialne 60. W kwietniu 2010 r. stało się jasne, ze bez pomocy z zewnątrz Grecja zbankrutuje. Inne kraje strefy euro oraz Międzynarodowy fundusz Walutowy udzieliły Grecji doraźnego wsparcia finansowego w wysokości 110 mld euro. Groźba bankructwa została jednak odsunięta tylko na chwilę, a rynki finansowe nie zostały uspokojone. Pogłębiający się kryzys wpłynął na działania na poziome całej strefy euro. W 2010 roku powołano podmioty, których celem było przywrócenie stabilności finansowej w strefie euro. Były to Europejski Instrument Stabilności finansowej (EFSF) oraz Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej (EFSM). Podmioty te miały pozyskiwać fundusze na rynkach finansowych (np. dzięki emisji obligacji) dla państw, które same nie mogły tego zrobić, ponieważ wymagano od nich zbyt wysokich odsetek 61. Na początku 2010 roku kurs wskazywał 4,0720, w marcu obniżył się do 3,8919, następnie w czerwcu i lipcu wahała się w granicach ~4 i ~4,1, a od sierpnia ponownie zmalał do wartości w grudniu 3,9959. Pierwsze obligacje EFSF i EFSM wyemitowały w styczniu 2011 r. wiosną z tej pomocy skorzystała Irlandia i Portugalia. Spowodowało to, że rynki finansowe chwilowo się uspokoiły, jednak z czasem ich obawy ponownie się nasiliły. Ze względu na brak możliwości zahamowania szybkiego narastania długu publicznego w Grecji podjęto decyzję o zredukowaniu części greckiego długu, zaciągniętego przez rząd tego kraju w sektorze prywatnym Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

35 Wykres 6. Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach ,6000 4,5000 4,4000 4,3000 4,2000 4,1000 4,0000 3,9000 3,8000 3,7000 3,6000 Średnioważone kursy waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Źródło: opracowanie własne Zagrożenie, że konieczne będzie ratowanie kolejnych państw strefy euro, zmusiło europejskich decydentów do dalszych działań. Do akcji wkroczył Europejski Bank Centralny, który od maja 2010 r. prowadził program skupu akcji rządowych. Pod koniec 2011 r. EBC uruchomił program długoterminowych operacji refinansujących (LTRO). Za jego pośrednictwem dostarczył europejskim bankom nisko oprocentowanych, długookresowych pożyczek o łącznej wartości około 1 bln euro. Jeszcze wcześniej podjęto wiele działań, których celem było zwiększenie stabilności strefy euro w dalszej perspektywie. Na przełomie 2010 i 2011 r. wzmocniona została kontrola nad sektorem finansowym w strefie euro i Unii Europejskiej dzięki powołaniu kilku instytucji, w tym Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego (ESRB) oraz Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA). Instytucje te miały i mają się przyczyniać do zapobiegania narastaniu nierównowagi oraz szybkiej identyfikacji pojawiających się ognisk ryzyka w europejskim systemie finansowym 63. Z początkiem 2011 roku średnioważony kurs waluty wynosił 3,8969, w marcu delikatnie się zwiększył do 4,0174. W kolejnych czterech miesiącach zanotowano delikatny 63 Ibidem, s

36 spadek. Jednak od sierpnia wartości wzrastały od 4,1232 do 4,4766 w grudniu, czyli podniosły się o 0,3534. Rok 2012 rozpoczął się obniżeniem średnioważonego kursu (w porównaniu do grudnia roku ubiegłego) i wskazywał na 4,3775, delikatnie zmalał w środku roku (sierpień), a w ostatecznym punkcie (grudzień) był mniejszy w porównaniu do stycznia o 0,2837 i wartość jego wynosiła 4,0938. W kolejnym roku wartość w styczniu (2013) wynosiła 4,1369, wzrastając w czerwcu i lipcu (podobnie jak w roku poprzednim w połowie roku) do 4,2865 i 4,2756 odpowiednio. Porównując koniec roku 2013 do jego początku można wskazać, iż wartość poniosła się o 0,0388 i wynosiła 4,1757. Styczeń 2014 wprowadził niewielkie zmiany, gdyż wartość delikatnie podwyższyła się o 0,0019 (dając tym samym wartość 4,1776). Zmiany zaszły w trzecim kwartale 2014 roku, a najwyższą wartość zanotowano w grudniu 2014 na wartość 4, Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące W punkcie 3.1 zostały przedstawione średnioważone kursy waluty Euro w złotych liczone na poszczególne miesiące w poszczególnych latach. W niniejszym punkcie autor pracy dyplomowej chce skoncentrować się na analizie zmian procentowych średnioważonych kursów waluty Euro w złotych również liczonych na poszczególne miesiące w latach Poniższe tabele (tabela 6 oraz tabela 7) bardzo szczegółowo wskazują procentowe wartości. Kolorem zielonym zaznaczono najwyższą zmianę procentową w ciągu danego miesiąca, natomiast kolorem czerwonym wskazano najniższą zmianę procentową w ciągu analizowanego miesiąca. Tabela 5. Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Zmiana Zmiana Zmiana Zmiana [%] 2006 [%] 2007 [%] 2008 [%] 2009 Zmiana [%] Styczeń 4, ,0000 3,8245-0,0081 3,8787 0,0172 3,6080 0,0011 4,2181 0,0499 Luty 3,9841-0,0239 3,7937-0,0081 3,8958 0,0044 3,5825-0,0071 4,6442 0,

37 Marzec 4,0209 0,0092 3,8748 0,0214 3,8869-0,0023 3,5374-0,0126 4,6237-0,0044 Kwiecień 4,1510 0,0324 3,9194 0,0115 3,8192-0,0174 3,4444-0,0263 4,4193-0,0442 Maj 4,1827 0,0076 3,8941-0,0065 3,7824-0,0096 3,4069-0,0109 4,4105-0,0020 Czerwiec 4,0603-0,0293 4,0164 0,0314 3,8079 0,0067 3,3760-0,0091 4,5081 0,0221 Lipiec 4,0973 0,0091 3,9970-0,0048 3,7685-0,0103 3,2600-0,0344 4,3053-0,0450 Sierpień 4,0450-0,0128 3,9014-0,0239 3,8100 0,0110 3,2884 0,0087 4,1311-0,0405 Wrzesień 3,9247-0,0297 3,9702 0,0176 3,7899-0,0053 3,3712 0,0252 4,1635 0,0078 Październik 3,9261 0,0004 3,9026-0,0170 3,7052-0,0223 3,5855 0,0636 4,2173 0,0129 Listopad 3,9721 0,0117 3,8299-0,0186 3,6556-0,0134 3,7207 0,0377 4,1734-0,0104 Grudzień 3,8559-0,0293 3,8130-0,0044 3,6042-0,0141 4,0177 0,0798 4,1427-0,0074 Źródło: opracowanie własne Na podstawie danych źródłowych, w Narodowym Banku Polskim przeanalizowano wartości zmian procentowych dla średnioważonego kursu walutowego Euro w złotówkach. W 2005 roku najwyższą zmianę procentową zanotowano w miesiącu kwietniu kolorem zielonym, która wynosiła 0,0324, a najniższą we wrześniu o wartości -0,0297. Różnicą było 0,0027%. Z kolei najwyższa wartość procentowa dla 2006 roku to 0,0214, a najniższa wskazywała na -0,0239, co oznaczono kolorem czerwonym. Rok 2007 wskazywał najwyższą wartość zmiany procentowej w już styczniu, która była zdecydowanie niższa niż w poprzednich miesiącach i wynosiła 0,0172,a najniższa to -0,0223, która także była jak dotąd najniższą. Analiza roku 2008 wskazuje, iż kolorem czerwonym, czyli najniższą zmianą procentową była wartość -0,0344 już w miesiącu lipcu, a dopiero pod koniec roku, bo w grudniu wartość procentowa uległa podwyższeniu, co było najwyższe w tym roku wyznaczyło wzrost do 0,0798. W ostatniej kolumnie tabeli nr 6 przeanalizowano rok 2009, w którym najwyższa zmiana procentowa wskazana została w lutym 0,1010, a najniższa w połowie roku, w lipcu -0,0450. W ciągu tych pięciu lat najwyższa zmiana pojawiła się w ostatnim roku w tabeli nr 6, czyli w 2009, natomiast najniższa w Zmiany te mają znaczące informacje dla inwestorów oraz dla analityków, gdyż dzięki nim można wstępnie oszacować kiedy i dlaczego powstałe zmiany pojawiły się w danych okresach. Istotnym faktem jest, iż analiza została wykonana bardzo szczegółowo w oparciu o najbardziej rzetelne i wiarygodne dane dostarczane bezpośrednio z Narodowego Banku Polskiego. 37

38 Tabela 6. Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach C.d. Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN liczone za poszczególne miesiące w latach Zmiana [%] 2011 Zmiana [%] 2012 Zmiana [%] 2013 Zmiana [%] 2014 Zmiana [%] Styczeń 4,0720-0,0171 3,8969-0,0248 4,3775-0,0221 4,1369 0,0105 4,1776 0,0005 Luty 4,0155-0,0139 3,9286 0,0081 4,1840-0,0442 4,1734 0,0088 4,1786 0,0002 Marzec 3,8919-0,0308 4,0174 0,0226 4,1370-0,0112 4,1581-0,0037 4,1972 0,0045 Kwiecień 3,8704-0,0055 3,9706-0,0116 4,1756 0,0093 4,1409-0,0041 4,1841-0,0031 Maj 4,0521 0,0469 3,9395-0,0078 4,2884 0,0270 4,1759 0,0085 4,1790-0,0012 Czerwiec 4,1025 0,0124 3,9695 0,0076 4,3072 0,0044 4,2865 0,0265 4,1369-0,0101 Lipiec 4,0818-0,0050 3,9907 0,0053 4,1896-0,0273 4,2756-0,0025 4,1447 0,0019 Sierpień 3,9872-0,0232 4,1232 0,0332 4,0912-0,0235 4,2295-0,0108 4,1932 0,0117 Wrzesień 3,9558-0,0079 4,3332 0,0509 4,1314 0,0098 4,2376 0,0019 4,1901-0,0007 Październik 3,9562 0,0001 4,3562 0,0053 4,1091-0,0054 4,1908-0,0110 4,2050 0,0036 Listopad 3,9531-0,0008 4,4239 0,0155 4,1354 0,0064 4,1882-0,0006 4,2115 0,0015 Grudzień 3,9959 0,0108 4,4766 0,0119 4,0938-0,0101 4,1757-0,0030 4,2233 0,0028 Źródło: opracowanie własne Zielony - najwyższa zmiana procentowa waluty euro do poprzedniego miesiąca i zarówno najwyższa w miesiącu danego roku Czerwony - najniższa zmiana procentowa waluty euro do poprzedniego miesiąca i zarówno najniższa w miesiącu danego roku W roku 2010 i kolejne 3 lata zapoczątkowane były ujemnymi zmianami procentowymi w poszczególnych miesiącach. Dla roku 2010 najniższa zmiana pojawiła się w marcu o wartości -0,0308. Dla kolejnego roku (2011) było to już w styczniu i równała się - 0,0248, a z kolei w 2012 roku był to miesiąc luty ze zmianą -0,0442. Najwyższa zmiana procentowa średnioważonego kursu walutowego dla Euro w złotówkach w 2010 roku wskazana została w maju na wartość 0,0469. W 2011 wartość najwyższa zanotowana dopiero we wrześniu (0,0509). Natomiast w roku 2012, podobnie jak w roku 2010 była w maju i jej zmiana równała się 0,0270. W analizowanej tabeli nr 7, w roku 2013 po raz pierwszy dodatnia zmiana procentowa pojawiła się w styczniu, natomiast najwyższa była w czerwcu i równała się 0,0265. W tym roku spadek pojawił się już w marcu, ale najniższa pojawiła się dopiero w październiku i wyniosła -0,0110, co uwidocznione zostało kolorem czerwonym. W ostatnim analizowanym roku (2014) początkowo zmiany były wzrastające, od marca zaczęły się zmieniać i spadać, a najniższą zanotowano w czerwcu -0,0101. Zaraz po tym miesiącu zmiany zaczęły wzrastać i najwyższą była zmiana procentowa już w sierpniu o wartości 38

39 0,0117, co widoczne jest w badanym roku, w kolorze zielonym. Na przełomie lat najwyższa zmiana procentowa średnioważonych kursów waluty Euro w złotówkach w poszczególnych miesiącach to zmiana z września 2011 roku czyli 0,0509, natomiast najniższa na przełomie tych lat to zmiana z października 2013równająca się -0,0110. Tabela 7. Najwyższa i najniższa zmiana procentowa średnioważonego kursu waluty EUR/PLN w latach Najwyższa zmiana procentowa Najniższa zmiana procentowa ,0324-0, ,0214-0, ,0172-0, ,0798-0, ,1010-0, ,0469-0, ,0509-0, ,0270-0, ,0265-0, ,0117-0,0101 Źródło: opracowanie własne Analiza średnioważonych kursów walut niesie ze sobą bardzo precyzyjne dane. Inwestorów z pewnością interesuje fakt kształtowania się walut, zwłaszcza, jeśli ów inwestorzy są przedsiębiorcami importującymi, bądź eksportującymi towary, co znacząco wpływa na sytuację finansową firm. Jednak analiza, którą zastosowano w tabeli 7 z pewnością bardziej będzie przydatna samym analitykom finansowym w celu porównania kształtowania się waluty euro do złotówki czy spojrzenia na wahania rynkowe poprzez sytuacje czynniki mające wpływ na kurs walut, które zostały wymienione na początku pracy (patrz punkt 1.3 Determinanty kursu walutowego). W tabeli nr 7. przedstawiono sprecyzowane zestawienie wartości najwyższych i najniższych zmian procentowych średnioważonych kursów waluty Euro w złotówkach w latach , które zostały wyszczególnione w tabeli numer 7. Na podstawie danych można zwrócić uwagę i porównać w jakich latach był wzrost wartości, a w jakich spadek. Z tabeli wynika, iż najwyżej zmieniła się wartość w 2009 roku, która wynosiła aż 0,1010. Nie ma bardzo bliskiej wartości, która dorównywałaby tej zmianie, jednak najbliżej położoną jest wartość, która równa się 0,0798 i jest zauważona w 2008, czyli rok przed tą najwyższą i 39

40 różnica jest tam równa 0,0212. Jako trzecią można podać zmianę w roku 2011, która nastąpiła po dwóch latach od najwyższej i wynosi 0,0509. Jest ona niższa od najwyższej o połowę, czyli 0,0501. Wykres 7. Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN w latach ,1200 Zmiany procentowe średnioważonych kursów waluty EUR/PLN w latach ,1000 0,0800 0,0600 0,0400 0,0200 0,0000-0, ,0400-0,0600 Najwyższa zmiana procentowa Najniższa zmiana procentowa Źródło: opracowanie własne Wykres 7 odpowiada adekwatnie tabeli numer 8 i przedstawia najwyższe i najniższe zmiany procentowe na przełomie poszczególnych które są podane przy każdym słupku diagramu. 40