Rysunek dziecka w diagnozie psychopedagogicznej

Transkrypt

1 Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. Świat profesjonalnej wiedzy Rysunek dziecka w diagnozie psychopedagogicznej Pomoc spo eczna

2 Nowe metody Rysunek terapii Metody Rysunek osób dziecka pracy niepe nosprawnych dziecka z w dzieckiem diagnozie w diagnozie i rodzinà program psychopedagogicznej TEACCH Copyright 2013 Wydawnictwo Verlag Dashöfer Sp. z o.o. Warszawa Copyright 2013 ISBN Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. ul. Bie anowska 7, Warszawa tel.: , faks: , b-rdp@dashofer.pl Opracowanie edytorskie i korekta: Magdalena Borysewicz, Teresa Pasznik Sk ad: Dariusz Ziach Wszelkie prawa zastrze one, prawo do tytu u i licencji jest w asnoêcià Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie ca oêci lub fragmentów niniejszej publikacji, równie na noênikach magnetycznych i elektronicznych bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze wzgl du na sta e zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoêci za zamieszczone informacje. 2

3 Rysunek Rysunek Metody dziecka dziecka pracy w diagnozie z w dzieckiem diagnozie i rodzinà psychopedagogicznej Spis treêci 1. Wprowadzenie Rozwój rysunku dziecka Rysunek jako projekcja wewn trznego Êwiata dziecka Analiza rysunku Rysunek w diagnozie psychospo ecznej dziecka analiza przypadku

4 Rysunek Metody Rysunek dziecka pracy dziecka z w dzieckiem diagnozie w diagnozie i rodzinà psychopedagogicznej Wykaz piktogramów przyk ad uwaga zapami taj 4

5 RYSUNEK DZIECKA W DIAGNOZIE PSYCHOPEDAGOGICZNEJ 1. Wprowadzenie CzynnoÊç graficzna jest zarazem dà eniem do wyra- enia nas samych w danym momencie ycia i przekazaniem przes ania dla naszego otoczenia. Jest ona z o- onym aktem, w którym mieszajà si wp ywy rozmaitych czynników. Jak ka dy inny akt psychiczny wynika ona z okresowego procesu integracji, efektu spi trzonego i stopniowego wypracowywania naszego doêwiadczenia wzgl dem nas samych i naszej wiedzy na temat przedmiotów i osób. (Cambier A., Aspekty genetyczne i kulturowe. W: Wallon Ph., Cambier A., Engelhart D., Rysunek dziecka, WSiP, Warszawa 1993, s.30) Ka da osoba pracujàca z dzieçmi doskonale wie, e rysowanie sprawdza si w ka dych warunkach. Rysowanie to sposób na nawiàzanie kontaktu, zabawa, pomocna forma komunikacji, mo liwoêç wyra enia tego, co trudno okreêliç s owami, sposób na nud, przejaw indywidualnoêci i twórczoêci, metoda poznania drugiego cz owieka, czy forma przekazywania wiedzy. Jest to podstawowe narz dzie pracy psychopedagogicznej, mo liwe do wykorzystania w kontakcie z dzieçmi ju od 9 miesiàca ich ycia. JeÊli pedagog czy pra- znaczenie rysowania 5

6 cownik socjalny nie wie co, lub jak zrobiç, powinien si gnàç po rysunek. Rysunek jest pewnym rodzajem j zyka, specjalnym komunikatem, który przekazuje to, czego dziecko nie jest w stanie okreêliç werbalnie, poniewa samo nie jest tego Êwiadome lub nie ma dostatecznie rozwini tego s ownictwa. Daje dost p do pola skojarzeƒ semantycznych i afektywnych, które rzadko sà dost pne w zwyk ym dialogu. Rysunek dziecka mo e dostarczyç informacji na temat: rozwoju ruchowego poniewa zale y od poziomu dojrza oêci neuromi Êniowej, a za znakiem na papierze zawsze kryje si gest i ruch cia a w czasie; rozwoju psychicznego poniewa bogactwo, stopieƒ i wykoƒczenie rysunku, zawartoêç elementów, ich pogrupowanie sà odbiciem kultury i wyrazem poziomu rozwoju dziecka, jego wiedzy o sobie i Êwiecie oraz stanów emocjonalnych, nastawienia wobec obiektów i cech osobowoêci. ZAPAMI TAJ! Jednak znak rysunkowy nabiera znaczenia jedynie w powiàzaniu z ca oêcià, do której nale y. Dlatego, aby trafnie odczytywaç znaczenie dzieci cego rysunku nale y: znaç prawid owoêci wyst pujàce w rysunkach u dzieci w ró nym wieku, uwzgl dniaç kontekst powstania rysunku, zapoznaç si z formalnymi i treêciowymi wskaênikami analizy rysunku. 6

7 2. Rozwój rysunku dziecka U dzieci i m odzie y wyst pujà okresy i fazy rozwoju rysunkowego Wyró nia si dwa g ówne okresy rozwoju rysunku: okres ideoplastyki, nazywany tak e okresem schematycznym od 3 do 11/12 roku ycia, okres fizjoplastyki, nazywany tak e okresem poschematycznym od 11/12 do 18 roku ycia. W ramach tych okresów dokonuje si bardziej szczegó owego podzia u na poszczególne fazy, które rozwijajà si kolejno wraz z wiekiem dziecka. Wiek: 9 miesiàc do 2 roku ycia Zazwyczaj dziecko zaczyna rysowaç pierwsze kreski pomi dzy 9 miesiàcem a 2 rokiem ycia, w zale noêci od okolicznoêci i warunków rozwoju. Kolejno pojawiajà si : kreski wyznaczone przez oê Êrodkowà cia a, bezkszta tne kreski pionowe, wynikajàce z ruchów zginania i prostowania przedramienia, kreski koliste, Êwiadczàce o koordynacji ruchów przedramienia i ramienia, kreski koliste i przerywane Êwiadczàce o wykszta ceniu rotacyjnych ruchów d oni i czynnoêci mi Êni zginajàcych kciuk (na poczàtku 3 roku ycia). pierwsze kreski Ju oko o 2 roku ycia dziecko potrafi ograniczyç rozmiar kreski do przestrzeni wyznaczonej przez kartk papieru. W tym czasie pojawia si tak e umiej tnoêç kontrolowania punktu wyjêcia, która umo liwia 7

8 rozwój rysunku poprzez doczepianie nowych kresek do narysowanych wczeêniej. Przyk ad: Rys. 1. Maciek, lat 1,6, kredka dziecko rysuje bezkszta tne kreski pionowe, kontroluje punkt wyjêcia kreski, ogranicza rozmach kreski do kartki papieru, przerywa rysowanie, zmienia kolory, doczepia nowe kreski do ju istniejàcych èród o: w asne Kontrolowanie punktu koƒcowego kreski pojawia si w wieku ok. 2,5 lat. Opanowanie kontroli punktu poczàtkowego i koƒcowego kreski pozwala dziecku na rysowanie figur zamkni tych. Jest to moment decydujàcy o mo liwoêci pojawienia si w rysunku funkcji symbolicznej. pojawienie si symbolicznej funkcji rysunku W tym czasie pojawia si uczucie przyjemnoêci zwiàzane z zabawà przedmiot kreska, polegajàcà na nadawaniu znaczenia wykonanym wczeêniej kreskom i zmienianiu znaczenia w zale noêci od chwilowej fantazji i potrzeby. Dziecko najpierw rysuje kilka kresek i dopiero po narysowaniu nazywa, to co narysowa o. 8

9 Od 2 roku ycia u niektórych dzieci pojawia si prawdziwy s ownik graficzny nazywany ideogramami lub preschematem. Dziecko poszukuje form, linii, po àczeƒ form z liniami, które pozwalajà na wypracowanie systemu ekspresji graficznej. Istnieje wiele rodzajów ideogramów: linie równoleg e, z grubsza pionowe lub poziome, linie falowane, zygzakowate, punktowane, w formie p omienia, przestrzennie zabazgrane lub zakreskowane, kszta ty koliste i owalne ró nych rozmiarów, znaki ró nicowane doborem kolorów. Wiek: oko o 3 lat Oko o 3 roku ycia do rysowania dziecko u ywa r ki prawej lub r ki lewej przestrzegajàc logiki przestrzennej i predyspozycji anatomicznych. ideogramy Wykszta cajà si umiej tnoêci: rysowania kszta tów kolistych o ró nych rozmiarach, rysowania kszta tów ca kowicie zamkni tych, àczenia wzorów, doczepiania do istniejàcych form wzorów o prostych liniach, których kierunek i rozmiary sà przemyêlane i kontrolowane, do àczania form o zró nicowanych rozmiarach, przyznawania formom graficznym znaczeƒ reprezentacyjnych, zwiàzanych z warunkami ycia i zwyczajami kulturowymi dziecka. 9

10 UWAGA! W tym wieku najcz Êciej pojawia si pierwszy szkic postaci ludzkiej. Przyk ad: Rys. 2. Paulinka, lat 2,5, kredka dziecko potrafi kontrolowaç punkt poczàtkowy i koƒcowy kreski, rysuje linie proste, poziome, zabazgrane, koliste, punktowane, nadaje funkcj symbolicznà rysunkowi okreêlajàc To jest dziewczynka, powstaje pierwszy szkic postaci ludzkiej na podstawie analizy poziomu rozwojowego rysunku mo na stwierdziç, e jest on wykonany na poziomie dziecka 3-letniego, czyli dziewczynka wyprzedza umiej tnoêci typowe dla swoich rówieêników èród o: w asne Wiek 4 do 5 lat ZdolnoÊci percepcyjno-ruchowe rozwijajà si, co skutkuje wprowadzeniem do rysunków form prostokàtnych, àczonych pod kàtem prostym. Jest to wiek przeêroczystoêci, przekszta ceƒ i dysproporcji. 10