Autoreferat. 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytuł rozprawy doktorskiej:

Transkrypt

1 Autoreferat 1. Imię i nazwisko: Tomasz Gotlib 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytuł rozprawy doktorskiej: 1997 ukończenie studiów na Akademii Medycznej w Warszawie, uzyskanie tytułu lekarza 2002 uzyskanie stałego prawa wykonywania zawodu lekarza 2003 uzyskanie stopnia doktora nauk medycznych (Akademia Medyczna w Warszawie), na podstawie rozprawy Wpływ fazy cyklu nosowego na przebieg donosowej próby prowokacyjnej z alergenem w ocenie rynometrią akustyczną. Promotor pracy: dr hab. Bolesław Samoliński 2005 uzyskanie specjalizacji z otolaryngologii 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: studia doktoranckie: od 1999 w Klinice Laryngologii Dziecięcej, od 2000 r. w Klinice Otolaryngologii Akademii Medycznej w Warszawie zatrudnienie na stanowisku młodszego asystenta w Klinice Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego od 2006 zatrudnienie na stanowisku adiunkta w Klinice Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. O stopniach naukowych i tytule naukowym 9 (Dz. U. Nr 65, poz 595 ze zm.): a) Tytuł osiągnięcia naukowego: Zatoka czołowa: anatomia radiologiczna oraz poszerzone dostępy endoskopowe. Cykl 5 publikacji poświęconych chirurgii endoskopowej i anatomii radiologicznej zatoki czołowej (łączny IF= 8,394) b) Publikacje wchodzące w skład cyklu: 1

2 1. Gotlib T, Held-Ziółkowska M, Niemczyk K. Extended Draf IIb procedures in the treatment of frontal sinus pathology. Clinical and Experimental Otorhinolaryngology, 2015; 8(1):34-38, IF = 0, Gotlib T, Held-Ziółkowska M, Niemczyk K. Frontal sinus and recess osteomas: endonasal endoscopic approach B-ENT, 2014; (10): , IF = 0, Gotlib T, Niemczyk K. Transnasal endoscopic piezoelectric-assisted removal of frontal sinus osteoma. Laryngoscope. 2013; 123(3): , IF = 2, Gotlib T, Kuźmińska M, Held-Ziółkowska M, Niemczyk K. Asymmetry of the anterior skull base at the level of frontal ostium, a radioanatomical study. Rhinology, 2014; 52(4): DOI: /Rhino14.071, IF = 2, Gotlib T, Kuźmińska M, Held-Ziółkowska M, Osuch-Wójcikiewicz E, Niemczyk K. Hidden unilateral aplasia of the frontal sinus: a radioanatomic study. International Forum of Allergy and Rhinology 2015, DOI: /alr.21452, pre-press. IF = 2,371 c) Omówienie celu naukowego/artystycznego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania. Chirurgia endoskopowa zatok przynosowych jest metodą wprowadzoną w latach 80-tych ubiegłego stulecia do leczenia przewlekłego zapalenia zatok przynosowych. We wczesnym etapie rozwoju tej metody chirurg patrzył w obiektyw endoskopu, miał do dyspozycji tomografię komputerową wykonaną w płaszczyznach czołowych w odstępach około 2 mm. oraz zestaw kleszczyków. Postęp techniczny jaki dokonał się na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci doprowadził do wprowadzenia do powszechnego użytku kamer i monitorów wysokiej rozdzielczości, narzędzi tnąco-odsysających, zakrzywionych frez z irygacją, spiralnej tomografii komputerowej i nawigacji komputerowej. Wprowadzono techniki znieczulenia ogólnego z kontrolowaną hipotensją. Opisane zmiany umożliwiły wykonywanie rozleglejszych, bardziej skomplikowanych i precyzyjnych zabiegów. Rozszerzył się zakres wskazań i możliwości zastosowania przeznosowej chirurgii endoskopowej. Chirurgia endoskopowa guzów łagodnych stała się uznaną metodą leczniczą. Coraz 2

3 więcej doniesień potwierdza, że w wybranych przypadkach metoda ta jest skuteczna w leczeniu nowotworów złośliwych. Rozwój technik rekonstrukcyjnych umożliwił zastosowanie chirurgii endoskopowej do usuwania zmian położonych wewnątrzczaszkowo. Podstawową zaletą dostępów endoskopowych jest ich mała traumatyczność, brak blizn na skórze twarzy i skrócenie czasu hospitalizacji. Chirurgia zatoki czołowej nierzadko stanowi wyzwanie nawet dla doświadczonego chirurga ze względu na długą i krętą drogę drenażu przebiegającą blisko rynienki węchowej, co stwarza ryzyko jatrogennego uszkodzenia podstawy czaszki i płynotoku nosowego. Dzięki wprowadzeniu i upowszechnieniu spiralnej tomografii komputerowej oraz programów umożliwiających rekonstrukcje wielopłaszczyznowe i przestrzenne możliwe jest obecnie staranne planowanie zabiegów i wykrycie odmienności anatomicznych, które zwiększają ryzyko powikłań śródoperacyjnych. Zwiększają się też możliwości badania anatomii zatok przynosowych na dużych grupach pacjentów i opisywania nieznanych dotąd odmienności anatomicznych. W pierwszej pracy opisałem zastosowanie poszerzonych dostępów endoskopowych do zatoki czołowej. Są one modyfikacjami klasycznego dostępu Draf IIb. Tematem drugiej pracy wchodzącej w skład cyklu są możliwości, ograniczenia oraz bezpieczeństwo stosowania poszerzonych dostępów endoskopowych do usuwania kostniaków zachyłka i zatoki czołowej. W kolejnej pracy przedstawiłem zastosowanie piezochirurgii jako nowej metody przydatnej w usuwaniu kostniaków zatoki czołowej w trudnych warunkach anatomicznych (wąskie ujście zatoki czołowej). W dwóch ostatnich pracach opisałem odmienności anatomiczne budowy zatok czołowych i podstawy czaszki, które mogą zmylić chirurga podczas operacji (co może prowadzić do komplikacji). Wyniki przedstawionych prac wpłyną na poprawę bezpieczeństwa i rozpowszechnienie wspomnianej metody leczenia. W pracy Extended Draf IIb procedures in the treatment of frontal sinus pathology opisałem zastosowanie poszerzonych dostępów Draf IIb w leczeniu różnych patologii zatoki czołowej, oraz zaproponowałem podział tych zabiegów na trzy typy. Klasyczny dostęp Draf IIb polega na szerokim otwarciu jednej zatoki czołowej poprzez usunięcie wszystkich struktur pomiędzy blaszką papierowatą i przegrodą nosa, oraz kości grobli nosa. Dostęp ten można 3

4 poszerzyć usuwając górną część przegrody nosa (Draf IIb.1), dolną część przegrody międzyzatokowej (Draf IIb.2) lub obie te struktury (Draf IIb.3), uzyskując lepszy wgląd i możliwość manewrowania narzędziami w obrębie zatoki (rycina 1). Zaletą poszerzonych dostępów Draf IIb jest zachowanie naturalnej drogi drenażu jednej z zatok czołowych, a więc mniejszy zakres resekcji struktur kostnych w porównaniu do dostępu Draf III (Dostęp Draf III jest najszerszym dostępem, w wyniku którego powstaje wspólny drenaż obu zatok czołowych). Podstawowym zastosowaniem poszerzonych dostępów Draf IIb w przedstawionej grupie pacjentów było usuwanie nowotworów zatoki czołowej oraz drenaż mukocele tej zatoki. Typ operacji wybierano zależnie od lokalizacji, rozległości zmian patologicznych i warunków anatomicznych pacjenta. Dostępy te zastosowano również u pacjentów, którzy wcześniej przebyli operacje z dostępu zewnętrznego (u trzech spośród 10 pacjentów). Nie wystąpiły żadne poważne powikłania pooperacyjne (uszkodzenie struktur oczodołu, płynotok nosowy, krwotok). W obserwacji pooperacyjnej u dwóch pacjentów stwierdzono zarośnięcie wytworzonego ujścia, co było przyczyną reoperacji. Jest to pierwsza praca opisująca grupę pacjentów operowanych za pomocą wszystkich rodzajów modyfikacji dostępu Draf IIb. A B C$ D Ryc. 1. Schemat obrazujący: A- dostęp Draf IIb, oraz poszerzone dostępy Draf IIb: B - Draf IIb1, C - Draf IIb2, D - Draf IIb3. Zakres resekcji oznaczono kolorem czerwonym. 4

5 W pracy Frontal sinus and recess osteomas: endonasal endoscopic approach opisałem grupę 29 pacjentów, u których zastosowano dostępy endoskopowe (Draf IIa, IIb, poszerzone dostępy Draf IIb oraz Draf III) w usuwaniu kostniaków zachyłka i zatoki czołowej. Kostniaki są guzami łagodnymi. W rejonie zatok przynosowych występują najczęściej w okolicy ujścia zatoki czołowej. Wskazaniem do usunięcie kostniaka zatok jest m.in. szybki wzrost, blokada ujścia zatoki i ból. Tradycyjnie kostniaki zatoki czołowej były usuwane z dostępów zewnętrznych. Dopiero w 2009 roku opisano usuwanie kostniaków zajmujących boczną część zatoki (umiejscowionych bocznie do płaszczyzny strzałkowej przebiegającej przez blaszkę papierowatą) lub wypełniających niemal całą zatokę. Wcześniej uważano dostęp endoskopowy za niemożliwy lub niebezpieczny w takich przypadkach. Autorzy omawianej pracy (z 2009 r.) stosowali dodatkowy dostęp zewnętrzny w postaci punkcji zatoki czołowej (mini-trephination). Praca Frontal sinus and recess osteomas: endonasal endoscopic approach w chwili przyjęcia do druku (2013) przedstawiała najliczniejszą w literaturze grupę pacjentów leczonych metodą endoskopową bez dodatkowych dostępów zewnętrznych. W pracy przedstawiono oryginalny podział kostniaków zachyłka i zatoki czołowej. W podziale tym uwzględniono następujące cechy kostniaków: 1. Poziom występowania (zachyłek czołowy, ujście zatoki lub wnętrze zatoki) 2. Rozległość (stopnień zajęcia bocznej i górnej części zatoki czołowej oraz ewentualne wypełnienie zachyłka nadoczodołowego i przechodzenie guza przez linię pośrodkową) 3. Przyleganie do sąsiadujących struktur (oczodół, przednia, tylna ściana zatoki, przegroda międzyzatokowa, dziób czołowy, rynienka węchowa). 4. Średnica przylegania przyczepu (0,5 cm lub więcej). Klasyfikacja ta pozwala na szczegółowe opisanie kostniaków, co ułatwi porównywanie różnych grup pacjentów poddawanych zabiegom pod kontrolą endoskopową. Całkowite usunięcie guza było możliwe u 26 spośród 29 pacjentów. 5

6 U 21 pacjentów operowanych z powodu bólu głowy jako głównej dolegliwości ból (mierzony w skali 0-10) znacząco się zmniejszył (średnio z 7,5 do 3,3). Nie wystąpiły żadne poważne powikłania pooperacyjne (uszkodzenie struktur oczodołu, płynotok nosowy, krwotok). W okresie pooperacyjnym stwierdzono niedrożność ujścia zatoki czołowej u trzech pacjentów (pacjenci ci pozostają pod ścisłą obserwacją; zostali zreoperowani lub są zakwalifikowani do reoperacji). Opisaną metodę można więc uznać za bezpieczną. Wyniki pracy potwierdzają, że większość kostniaków zatoki czołowej może być usuwana pod kontrolą endoskopową przez nos bez dostępu zewnętrznego. Ograniczeniami tej metody są jednak warunki anatomiczne, takie jak mały rozmiar przednio-tylny zachyłka czołowego i ujścia zatoki, oraz: obecność guza bocznie do płaszczyzny strzałkowej przechodzącej przez źrenicę, zajęcie bocznej części dna zatoki czołowej (bocznej części stropu oczodołu), czy obecność guza w znacznie upowietrznionym, wąskim zachyłku nadoczodołowym. Część wymienionych ograniczeń może być częściowo zniwelowana poprzez zastosowanie piezochirurgii (piezochirurgię zastosowano u trzech spośród 29 pacjentów). Dodatkowym ograniczeniem metody endoskopowej przy zastosowaniu dostępnych obecnie urządzeń frezujących jest stosunkowo długi czas trwania zabiegów (w porównaniu z dostępami zewnętrznymi). Kostniaki o średnicy równej lub mniejszej od 2 cm. (niezależnie od lokalizacji) usunięto w czasie krótszym niż 5 godzin. Wymieniony aspekt operacji endoskopowych kostniaków był praktycznie pomijany w dotychczasowych publikacjach. W pracy Transnasal endoscopic piezoelectric-assisted removal of frontal sinus osteoma przedstawiłem zastosowanie piezochirurgii do endoskopowego usuwania guza kostnego (kostniaka) zatoki czołowej z dostępu Draf III (pierwsza w piśmiennictwie praca na temat wewnątrznosowego zastosowania piezochirurgii do usuwania guza kostngo). Piezochirurgia jest metodą wykorzystującą efekt piezoelektryczny do cięcia i usuwania tkanek zmineralizowanych. Jej podstawową zaletą jest zaoszczędzanie tkanek miękkich, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia opony twardej i płynotoku nosowego podczas chirurgii podstawy czaszki. Dodatkowymi zaletami piezochirurgii okazały się: mała średnica końcówki tnącej, którą można łatwo manewrować w wąskich przestrzeniach ujścia i wnętrza zatoki czołowej, oraz 6

7 cięcie kości z wytworzeniem wąskich szczelin (w odróżnieniu od frez wytwarzających szerokie zagłębienia). Pomimo wolniejszego tempa usuwania kości w stosunku do tradycyjnych narzędzi frezujących piezochirurgia wydaje się cennym narzędziem uzupełniającym w chirurgii endoskopowej zatok w wybranych przypadkach wymagających precyzyjnego usuwania struktur kostnych oraz u pacjentów z wąskim ujściem zatoki czołowej. Wprowadzenie odpowiednio dostosowanych do anatomii zatoki czołowej końcówek może poprawić możliwości zastosowania tej metody. W pracy Asymmetry of the anterior skull base at the level of frontal ostium, a radioanatomical study porównałem krzywizny lewej i prawej podstawy przedniego dołu czaszki na wysokości ujścia zatoki czołowej za pomocą zakrzywionej rekonstrukcji wielopłaszczyznowej tomografii komputerowej (analiza wyników badań 247 pacjentów). Asymetria podstawy czaszki pomiędzy lewą i prawą stroną może sprzyjać występowaniu powikłań podczas chirurgii endoskopowej. Różnice położenia podstawy czaszki w okolicy ujścia zatoki czołowej wpływają też na szerokość ujścia, a co za tym idzie - możliwość bezpośredniej wizualizacji zatoki za pomocą endoskopu i możliwość manewrowania narzędziami chirurgicznymi. Wcześniejsze prace, w których badano asymetrię stropu sitowia koncentrowały się na obszarze ku tyłowi od tętnicy sitowej przedniej (ku tyłowi od ujścia zatoki czołowej). Wykazały one, że strop sitowia położony jest nieznacznie niżej po stronie prawej niż lewej (średnio), a różnice między stronami stwierdzano w 10 do 40% przypadków. Strop sitowia ku tyłowi od tętnicy sitowej ma położenie zbliżone do płaszczyzny osiowej i stopniowo wznosi się ku przodowi (czyli jest położony nieznacznie niżej w tylnej części, wyżej w przedniej), dlatego porównanie pomiędzy lewą i prawą stroną można przeprowadzić analizując przekroje czołowe. Strop sitowia ku przodowi do tętnicy sitowej przedniej i tylna ściana zatoki czołowej tworzą krzywiznę (ryc. 1). Porównanie krzywizn było możliwe dzięki zastosowaniu oprogramowania służącego do zakrzywionej rekonstrukcji wielopłaszczyznowej. Narzędzie to pozwala na zaznaczenie profilu podstawy czaszki po jednej stronie, naniesienie zaznaczonego profilu na odpowiadający mu profil po stronie przeciwnej i zmierzenie różnicy położenia między lewym i prawym profilem. Różnicę położenia prawego i lewego profilu podstawy czaszki większą niż 1 mm stwierdzono u 87% pacjentów, większą niż 2 mm u 40,5%, a większą niż 3 mm u 8% badanych. Zestawienie wyników wcześniejszych badań i 7

8 omawianej pracy wskazują, że strop sitowia tylnego jest względnie symetryczny, strop sitowia przedniego ku tyłowi od tętnicy sitowej przedniej staje się bardziej asymetryczny, a ku przodowi do tętnicy sitowej przedniej podstawa czaszki charakteryzuje się największą zmiennością położenia. Rycina 1. Nałożone profile podstawy czaszki prawy (zacieniony czerwono) i lewy (zacieniony niebiesko). Prawy profil zaznaczono czerwoną linią od puntu wyjścia tętnicy sitowej przedniej do wysokości stropu oczodołu. Badanych z prawym profilem podstawy czaszki położonym poniżej lewego było ponad dwukrotnie więcej niż tych z lewym profilem położonym poniżej prawego. Przyczyną tej dysproporcji może być lateralizacja mózgu (i związana z nią asymetria Yakovleva (Yakovlevian brain torque; asymetria mózgu polegająca na nieznacznym skręceniu osi mózgu i wystawaniem prawego płata czołowego ku przodowi przed lewy oraz lewego płata potylicznego przed prawy ku tyłowi). Uzyskane wyniki mogą tłumaczyć dlaczego powikłania chirurgii endoskopowej zatok przynosowych zdarzają się częściej po stronie prawej (inną rozważaną przyczyną jest tendencja do kierowania endoskopu w stronę rynienki węchowej po stronie prawej przez chirurga standardowo stojącego z prawej strony pacjenta). W pracy Hidden unilateral aplasia of the frontal sinus a radioanatomic study zbadałem częstość występowania i cechy morfologiczne tzw. ukrytej aplazji zatoki czołowej. Typowa aplazja zatoki czołowej polega na jej 8

9 niewykształceniu. W miejscu zatoki znajduje się wówczas tkanka kostna. Ukryta aplazja to brak jednej zatoki czołowej z jednoczesną nadmierną pneumatyzacją przeciwstronnej zatoki czołowej, która sięga aż do blaszki papierowatej po stronie nieistniejącej zatoki. Obecność przegród kostnych w obrębie takiej hiperpneumatycznej zatoki może stwarzać wrażenie obecności dwóch odrębnych zatok czołowych (ryc 2). Jedynie dokładna analiza zdjęć tomografii komputerowej (szczególnie przydatne są rekonstrukce wielopłaszczyznowe) pozwala na wykrycie tej odmienności. Chirurg nieświadomy takiej anomalii może podczas operacji szukać nieistniejącego ujścia aplastycznej zatoki i ulec dezorientacji, co może być przyczyną powikłań śródoperacyjnych (płynotok jatrogenny). Do czasu publikacji omawianej pracy istniała tylko jedno doniesienie na temat tej odmienności anatomicznej (opis dwóch przypadków). Przeprowadzona analiza 305 badań tomografii komputerowej wykazała ukrytą aplazję zatoki czołowej u 3,6% (11) badanych. Występowanie przegród kostnych imitujących wyglądem dwie zatoki stwierdzono natomiast tylko u czterech spośród 11 pacjentów z tą anomalią. Rycina 2. Tomografia komputerowa pacjenta z prawostronną ukrytą aplazją zatoki czołowej 9

10 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych a) Pozostałe prace dotyczące zastosowania poszerzonych dostępów endoskopowych w leczeniu chorób zatok przynosowych (IF= 1,849): 1. Gotlib T, Osuch-Wójcikiewicz E, Held-Ziółkowska M, Kuźmińska M, Niemczyk K. Endoscopic transnasal management of sinonasal malignancies our initial experience Videosurgery and other miniinvasive techniques (Wideochirurgia i Inne Techniki Małoinwazyjne) 2014; 9(2): IF = 1, Gotlib T, Krzeski A, Held-Ziółkowska M, Niemczyk K. Endoscopic transnasal management of inverted papilloma involving frontal sinuses Videosurgery and Other Miniinvasive Techniques / Wideochirurgia i Inne Techniki Małoinwazyjne 2012; 7(4): IF = 0, Gotlib T, Niemczyk K, Balcerzak J, Krzeski A, Held-Ziółkowska M. Operacje z dostępu Draf III w materiale Kliniki Otolaryngologii WUM. (Draf III procedures: the ENT Department, Medical University of Warsaw experience) Otolaryngologia Polska 2010; 64 (7): Gotlib T, Niemczyk K, Balcerzak J. Zmodyfikowana endoskopowa operacja Lothropa (Draf III) w leczeniu mukocele zatoki czołowej powstałego w następstwie urazów - Opis dwóch przypadków [The modified endoscopic Lothrop (Draf III) procedure in treatment of mucocele presenting as a complication of frontal region injury - Report of two cases Otolaryngologia Polska. 2009; 63(1): Niemczyk K, Gotlib T, Bartoszewicz R, Januszek G. Ziarniniak szczytu piramidy kości skroniowej leczony z endoskopowego dostępu przez zatokę klinową. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2014;3(3): Gotlib T. Wewnątrznosowa chirurgia kostniaków zatoki czołowej i zachyłka czołowego. Polski Przegląd Otolaryngol 2012; 2(1): Gotlib T, Krzeski A, Held-Ziółkowska M, Niemczyk K. Wewnątrznosowa chirurgia zatoki czołowej operacje z dostępu Draf III Terapia 2010; nr 6 z 2(242), Wymienione prace przedstawiają wyniki leczenia chorób zatok przynosowych za pomocą poszerzonych dostępów endoskopowych oraz prezentują aktualny stan wiedzy na temat ich stosowania. Prace Zmodyfikowana endoskopowa operacja Lothropa (Draf III) w leczeniu mukocele zatoki czołowej powstałego w następstwie urazów - Opis dwóch przypadków oraz Operacje z dostępu Draf 10

11 III w materiale Kliniki Otolaryngologii WUM są pierwszymi w piśmiennictwie polskim (zgodnie z moją wiedzą, oraz na podstawie wyszukiwania w bazie PubMed) doniesieniami na temat zastosowania operacji Draf III. Dostęp Draf III jest operacją wewnątrznosową, będącą alternatywą dla stosowanych tradycyjnie dostępów zewnętrznych do zatoki czołowej takich jak operacja osteoplastyczna czy operacja Lyncha. W pracy Endoscopic transnasal management of inverted papilloma involving frontal sinuses przedstawiłem dwa przypadki pacjentów z brodawczakiem odwróconym zajmującym obie zatoki czołowe. Obydwaj pacjenci byli operowani z dostępu Draf III. Punkt wyjścia brodawczaka odwróconego w zatoce czołowej (przyczep) jest spotykany stosunkowo rzadko, podobnie jak zajęcie obu zatok czołowych przez ten guz. Zastosowanie dostępu Draf III w leczeniu tej patologii wymaga dużego doświadczenia chirurgicznego, dlatego w piśmiennictwie istnieje niewiele doniesień na ten temat. W pracy Endoscopic transnasal management of sinonasal malignancies our initial experience przedstawiłem wstępne wyniki leczenia złośliwych guzów zatok za pomocą poszerzonych dostępów endoskopowych. Wyniki pracy potwierdzają wnioski wcześniejszych prac, które wskazują, że w wybranych przypadkach skuteczność chirurgii endoskopowej w leczeniu guzów złośliwych zatok przynosowych jest zbliżona w porównaniu do klasycznie stosowanych dostępów zewnętrznych. b) Tematem 6 opublikowanych prac jest diagnostyka alergicznego nieżytu nosa za pomocą donosowej próby prowokacyjnej z alergenem (DPPA). (IF=5,442) 1. Gotlib T, Samoliński B. Grzanka A. The effect of the nasal cycle on congestive response during bilateral nasal allergen provocation. Annals of Agricultural and Environmental Medicine. 2014; 21(2): Gotlib T, Samoliński B, Grzanka A, Balcerzak J. Dynamics of early phase congestion after nasal allergen provocation. Rhinology. 2008; 46 (1): IF = Gotlib T, Samoliński B, Grzanka A. Bilateral nasal allergen provocation monitored with acoustic rhinometry. Assessment of both nasal passages and the side reacting with greater congestion: Relation to the nasal cycle Clinical and Experimental Allergy. 2005, 35 (3): IF= 3, Gotlib T, Samoliński B, Grzanka A, Szczęsnowicz-Dąbrowska P. Wpływ fazy 11

12 cyklu nosowego na przebieg donosowej próby prowokacyjnej z alergenem Alergia Astma Immunologia, 2005;10 (2): Gotlib T, Samoliński B. Obiektywne metody badania drożności nosa w ocenie donosowych prób prowokacyjnych alergicznych oraz wpływ spontanicznych zmian drożności nosa na ocenȩ tych prób. Postepy Dermatologii i Alergologii. 2010; 27 (3): IF = Samoliński B, Rapiejko P, Krzych-Fałta E, Gotlib T, Emeryk A, Buczyłko K, Chełmińska M, Chełmiński K, Niedoszytko M, Świerczyńska-Kępa M, Kupczyk M, Sybilski A, Mazurek H, Gawlik R, Modrzyński M, Nizankowska-Mogilnicka E, Kuna P, Szczeklik A, Pałczyński C. Standards of nasal provocation tests [Standardy wykonywania donosowych prób prowokacyjnych] Postępy Dermatologii i Alergologii 2010; 27 (3): IF = W pracach wymienionych powyżej oznaczonych numerami 1-4, badano zależność pomiędzy spontanicznymi zmianami drożności nosa (cyklem nosowym) a przebiegiem reakcji obrzękowej błony śluzowej nosa podczas natychmiastowej reakcji alergicznej. Cykl nosowy jest fizjologicznym zjawiskiem polegającym na naprzemiennych zmianach drożności lewej i prawej jamy nosa (gdy jedna jama się zwęża, przeciwna stopniowo się poszerza). Donosowa próba prowokacyjna z alergenem (DPPA) jest metodą diagnozowania i monitorowania leczenia alergicznego nieżytu nosa, polegającą na podaniu do jam nosa alergenu i obserwacji objawów (kichanie, wyciek, obrzęk błony śluzowej). Rynometria akustyczna jest nieinwazyjną, szybką i dokładną metodą pomiaru przestrzeni wewnątrznosowych opartą na zjawisku odbicia fali akustycznej. W retrospektywnej pracy Wpływ fazy cyklu nosowego na przebieg donosowej próby prowokacyjnej z alergenem (The influence of the nasal cycle stage on the results of nasal allergen provocation) wykazałem, że podczas obustronnej donosowej próby prowokacyjnej z alergenem u większości pacjentów dochodzi do niesymetrycznej reakcji obrzękowej (pomimo podania alergenu do obu jam nosa jedna jama nosa odpowiada większym obrzękiem). Odpowiedź obrzękowa nie zależała od fazy cyklu nosowego, w której wykonano prowokację. Występowanie tej prawidłowości potwierdzono w kolejnej prospektywnej pracy (The effect of the nasal cycle on congestive response during bilateral nasal allergen provocation), przy zastosowaniu nowszej generacji rynometru akustycznego (o ciągłym sygnale akustycznym). 12

13 W pracy Dynamics of early phase congestion after nasal allergen provocation opisałem dynamikę obrzęku błony śluzowej nosa podczas obustronnej donosowej próby prowokacyjnej. Grupę pacjentów poddano dwukrotnej próbie prowokacyjnej. Drożność nosa mierzono co 5 minut do 30 minuty po podaniu alergenu. Maksymalny obrzęk po podaniu alergenu występował pomiędzy 10. a 30. minutą po podaniu alergenu. Podczas powtórnej prowokacji u zdecydowanej większości pacjentów czas wystąpienia maksymalnego obrzęku był inny niż podczas pierwszej prowokacji. Średni maksymalny zarejestrowany obrzęk był istotnie statystycznie większy od obrzęku zarejestrowanego w wyznaczonych odstępach, czyli 10, 15 i 20. minucie. Maksymalny zarejestrowany obrzęk miał też zbliżone nasilenie w kolejnych prowokacjach, w odróżnieniu do obrzęku zarejestrowanego w 10, 15 i 20. minucie po podaniu alergenu. Udowodniono więc, że pomiar maksymalnego obrzęku jest bardziej wiarygodny od pojedynczego pomiaru drożności nosa wykonanego w ściśle określonym czasie od podania alergenu. Zmienność występowania maksymalnego obrzęku wynika najprawdopodobniej z nakładania się obrzęku wywołanego reakcją alergiczną na modyfikacje spontanicznych zmian drożności nosa, które zachodzą za pośrednictwem odruchów nosowych. W pracy Bilateral nasal allergen provocation monitored with acoustic rhinometry. Assessment of both nasal passages and the side reacting with greater congestion: Relation to the nasal cycle badano możliwość zakłócenia przebiegu DPPA przez spontaniczne zmiany drożności nosa. Stwierdzono, że taka możliwość istnieje, i zwiększa się wraz z czasem obserwacji po prowokacji. W praktyce oznacza to, że schematy prowokacji zakładające podawanie kolejnych stężeń alergenu (zwykle w odstępach 10 do 15 minut) są obciążone większym ryzykiem wystąpienia fałszywie dodatniego, lub fałszywie ujemnego wyniku próby. Oszacowano zakres i dynamikę spontanicznych zmian drożności nosa jednostronnych i obustronnych, a następnie porównano z tymi, które zachodziły po prowokacji. Na tej podstawie wyznaczono prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku fałszywie dodatniego lub fałszywie ujemnego podczas prowokacji dla określonego progu obrzęku, w określonym czasie obserwacji. Porównano dwa rodzaje oceny prowokacji: ocenę strony odpowiadającej większym obrzękiem i ocenę obu jam nosa. Ocena obustronna okazała się mniej wrażliwa na zakłócenie spontanicznymi zmianami drożności nosa ( 13

14 bardziej czuła i swoista). Najbardziej czuła i swoista okazała się wprowadzona przeze mnie metoda łącząca ocenę strony odpowiadającej większym obrzękiem z oceną obustronną. Podsumowanie opisanych wyżej prac wraz z omówieniem piśmiennictwa zawarto w kolejnej publikacji Obiektywne metody badania drożności nosa w ocenie donosowych prób prowokacyjnych alergicznych oraz wpływ spontanicznych zmian drożności nosa na ocenȩ tych prób. Wyniki opisanych prac wyjaśniły szereg wątpliwości dotyczących metodologii DPPA i są przydatne w jej standaryzacji. c) Udział w badaniu na temat monitorowania skuteczności immunoterapii swoistej w leczeniu alergicznego nieżytu nosa: Plewako H, Holmberg K, Oancea, I, Gotlib T, Samoliński B, Rak S. A follow-up study of immunotherapy-treated birch-allergic patients: Effect on the expression of chemokines in the nasal mucosa Clinical and Experimental Allergy 2008; 38 (7): IF= 3,556 d) Udział w badaniu na temat wymiarów jam nosa w zależności od wieku i płci: Samoliński B, Grzanka A, Gotlib T. Changes in nasal cavity dimensions in children and adults by gender and age Laryngoscope 2007; 117 (8): IF=1,801 e) Pozostałe publikacje: 1. Karchier E. Morawski K, Gotlib T, Niemczyk K. Powikłania oczodołowe w przebiegu leczenia grzybiczego zapalenia zatok u pacjenta po przeszczepie serca. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2014;3(3): Morawski R, Gotlib T, Held-Ziółkowska M, Sokołowski J, Niemczyk K. Rynolit u pacjentów po operacjach rozszczepu podniebienia opis dwóch przypadków. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny 2014;3(3): Samoliński B, Gotlib T, Pietruszewska W, Pawliczak R, Jurkiewicz D, Kuna P, Stręk P, Mastalerz-Migas A, Chlabicz S. Postępowanie w ostrym zapaleniu zatok. Alergologia Polska 2014;1(3): Tuszyńska A, Mączewska J Gotlib T, Królicki L, Pacho R, Krzeski A. Correlation of mucosal involvement as evaluated by computed tomography and bone single-photon emission tomography findings SPECT in patients with chronic rhinosinusitis (Korelacja nasilenia zmian zapalnych błony śluzowej zatok przynosowych w ocenie tomografią komputerowaą i tkanki kostnej błędnika sitowego w ocenie tomografią emisyjnaą 14

15 pojedynczych fotonów SPECT u pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych) Otolaryngologia Polska 2010; 64 (2): Januszek G, Niemczyk K, Górnicka B, Gotlib T. Chondromyxoid fibroma of the nasal septum (Włókniak chrzęstno-śluzowaty przegrody nosa) Otolaryngologia Polska 2010;64 (2): Held-Ziółkowska M, Krzeski A, Gotlib T, Stanisławek-Sut O, Balcerzak J, Niemczyk K. Trudności w diagnostyce i leczeniu płynotoku nosowego Terapia 2010; nr 6 z 2(242): Gotlib T, Krzeski A, Balcerzak J, Niemczyk K. Iatrogenic CSF leak as a complication of osteoplastic flap surgery of the frontal sinus (Jatrogenne płynotoki w przebiegu operacji osteoplastycznych zatoki czołowej) Otolaryngologia Polska 2009; 63 (3): Samoliński B, Sybilski AJ, Raciborski F, Tomaszewska A, Samel-Kowalik P, Walkiewicz A, Lusawa A, Borowicz J, Gutowska-Ślesik J, Trzpil L, Marszałkowska, J Jakubik N, Krzych E, Komorowski J, Lipiec A, Gotlib T, Samolińska-Zawisza U, Halat Z. Prevalence of rhinitis in polish population according to the ECAP (epidemiology of allergic disorders in Poland) study [Czȩstość wystçpowania nieżytów nosa w polskiej populacji na podstawie badania epidemiologia Chorób alergicznych w Polsce (ECAP)] Otolaryngologia Polska 2009; 63 (4): Samoliński B, Sybilski AJ, Raciborski F, Tomaszewska A, Samel-Kowalik P, Walkiewicz A, Lusawa A, Borowicz J, Gutowska-Ślesik J, Trzpil L, Marszałkowska J, Jakubik N, Krzych E, Komorowski J, Lipiec A, Gotlib T, Samolińska-Zawisza U, Hałat Z. Prevalence of asthma in children, adolescents and young adults in Poland - Results of the ECAP study (Występowanie astmy oskrzelowej u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych w Polsce w świetle badania ECAP) Alergia Astma Immunologia, 2009;14 (1): Gotlib T. Furoinian Mometazonu skuteczność w leczeniu alergicznego nieżytu nosa przegląd literatury. Magazyn Otorynolaryngologiczny 2009; kwiecień (wydanie specjalne): Gotlib, T. Retropharyngeal hematoma secondary to neck trauma - Case report (Pourazowy krwiak przestrzeni zagardłowej - Opis przypadku) Otolaryngologia Polska 2008; 62 (6): Balcerzak J, Niemczyk K, Arcimowicz M, Gotlib, T. The role of functional nasal surgery in the treatment of obstructive sleep apnea syndrome [Znaczenie czynnościowej chirurgii nosa w leczeniu obturacyjnego bezdechu podczas snu (OBPS)] Otolaryngologia Polska 2007;61(1): Gotlib T, Balcerzak J, Samoliński B. Metody oceny drożnosci nosa w praktyce klinicznej Terapia 2007; 11(202): Balcerzak J, Arcimowicz M, Gotlib T. Czynnościowa chirurgia endoskopowa zatok przynosowych Terapia 2007; 11(202):

16 15. Gotlib T, Samoliński B, Obrzęk naczynioruchowy w praktyce otolaryngologicznej Magazyn Otorynolaryngologiczny 2006; 53 (3): Tarchalska B, Gotlib T, Samoliński B. Rhinitis medicamentosa in cytological assessment of the nasal mucosa (Polekowy nieżyt nosa w cytologicznej ocenie błony śluzowej nosa) Polski Merkuriusz Lekarski, 2005; 19 (111): Gotlib T, Alergiczny nieżyt nosa. Essentia Medica 2004; 4 (10): Gotlib T, Farmakoterapia nieżytów nosa. Lek w Polsce 2003; 13 (154): Samoliński B, Gotlib T. Specific nasal challenge tests in the diagnosis of allergy (Swoiste donosowe testy prowokacyjne w rozpoznawaniu alergii) Polski Merkuriusz Lekarski 2003;14 (84): Gotlib T, Samoliński B, Szczęsnowicz-Dąbrowska P. Acoustic rhinometry - Examination technique and discussion of the recommendations of the Committee for Standardisation of Acoustic Rhinometry, European Rhinologic Association (Rynometria akustyczna - Technika badania i omówienie zaleceń Komitetu Standaryzacji Rynometrii Akustycznej Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego) Polski Merkuriusz Lekarski 2003;14 (79): Arcimowicz M, Samoliński B, Gotlib T, Nyckowska J. Nimesulid (Aulin)-selektywny inhibitor COX-2, zastosowanie w otolaryngologii. [Nimesulide (Aulin)-the selective COX- 2 inhibitor in the treatment of ENT diseases] Otolaryngologia Polska 2002;56(4): Gotlib T, Samoliński B, Arcimowicz M. Spontaneous changes of nasal patency, the nasal cycle, classification, frequency, and clinical significance Spontaniczne zmiany drozności nosa, cykl nosowy - klasyfikacje, czestość wystepowania, znaczenie kliniczne.] Otolaryngologia Polska 2002; 56 (4): Samoliński B, Gotlib T. Szczęsnowicz-Dąbrowska P. Krajewski M, Rzepkowska M, Przyczyny i skutki kataru. Świat Med. i Farm. 2002;(1): Gotlib T, Samoliński B, Fizjologia oddychania przez nos i jej implikacje kliniczne. Alergia 2002; 1/ Samoliński B, Grzanka A, Arcimowicz M, Gotlib T: Wpływ wieku i płci na parametry długości jam nosowych w badaniach rynometrią akustyczną. Problemy Lekarskie 2001;1 (40): Samoliński B, Arcimowicz M, Gotlib T, Rzepkowska M: Alergiczny nieżyt nosa. Terapia 2000; 1 (87):

17 17