b) -wesele w domu Tetmajerów Włodzimierza i Anny z Mikołajczyków

Transkrypt

1 temat: Wesele Stanisława Wyspiańskiego. 1. Geneza Wesela : a) -Ślub poety Lucjana Rydla z Ludwigą Mikołajczykówną b) -wesele w domu Tetmajerów Włodzimierza i Anny z Mikołajczyków c) - ślub 20 listopada 1900r. w kościele Mariackim (to kościół parafialny dla Bronowic) 2. Pierwowzory postaci realnych JASIEK Jasiek Mikołajczyk KUBA Kuba Mikołajczyk (brat) (brat) GOSPODARZ + Włodzimierz Tetmajer GOSPODYNI Anna z Mikołajczyków Tetmajerowa Isia (córka) HANECZKA PAN MŁODY PANI MŁODA Anna Rydlówna Lucjan Rydel Jadwiga Mikołajczykówna (siostra) (siostra) RADCZYNI Antonina Domańska MARYSIA (siostra) Maria Mikołajczykówna (ciotka Rydla) WIDMO ZOSIA Zofia MARYSIA Pareńskie- córki lekarza medycyny (prof.) WOJTEK Wojtek Susuł Ludwig de Laveux Maria OJCIEC Jacek Mikołajczyk DZIENNIKARZ Rudolf Starzewski NOS Tadeusz Noskowski (lub kombinacja Noskowskiego z St. Czajkowskim- też malarz) CZEPIEC Błażej Czepiec KASPER Kacper Czepiec- brat Błażeja KLIMINA Klimina- baba wiejska ŻYD Hirsz Singer RACHEL Pepa Singer 1

2 3. Nie tylko osoby występujące w dramacie miały swoje pierwowzory w rzeczywistości, ale także niektóre sytuacje, fragmenty dialogów, a przede wszystkim określona na wstępie w didaskaliach scenografia, odwzorowująca w zasadzie wnętrze domu Tetmajerów: Na bocznej ścianie: okienko przysłonione białą, muślinową firanką -nad oknem wieniec dożynkowy -za oknem sad, krzew otulony w słomę Na środku: stół okrągły, biały obrus, brązowe świeczniki żydowskie, zastawa w nieładzie -proste, drewniane stołki kuchenne, białe Biurko (mnóstwo papierów), nad Wernyhora, Racławice Matejki Przy ścianie w głębi sofa, ponad: złożone w krzyż szable, flinty, pary podróżne, torba skórzana Inny kąt: piec bielony; obok stolik empire na nim zegar; nad zegarem portret damy w stroju lat 1840 U boku drzwi weselnych: skrzynia wyprawna Pod oknem: fotel z wysokim oparciem Nad drzwiami weselnymi: obrazy Matki Boskiej Ostrobramskiej, Matki Boskiej Częstochowskiej Strop drewniany w długie belki, wypisane na nich Słowo Boże i rok wybudowania Na ścianie głębnej: drzwi do alkierzyka, górą święci na obrazkach 4. W niecałe 3 miesiące po weselu dramat jest gotowy - Józef Kotarbiński, dyrektor teatru przy placu Św. Ducha w Krakowie, od razu zdecydował się wystawić- intensywne próby trwały miesiąc Premiera 16 marca 1901r 5. Neoromantyczny charakter II aktu. a) Postać realna i ukazująca się postać z zaświatów: Isia- Chochoł Marysia- Widmo Dziennikarz- Stańczyk Poeta- Rycerz- Zawisza Czarny Pan Młody- Hetman Ksawery Branicki Dziad Upiór Jakub Szela Gospodarz Wernyhora- inna sytuacja- odmienny status Kuba, Staszek Wszyscy- Chochoł b) Tuż przed północą za namową Poety Panna Młoda zaprasza na wesele Chochoła. Do zaproszenia przyłącza się Pan Młody. c) Akt II rozpoczyna się o północy. d) Chochoł: Przyjdzie tu gości wiele (...) co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach. = Chochoł zapowiada gości z zaświatów. Widma będą przychodziły do konkretnych osób i staną się uosobieniem ich myśli, pragnień, niepokojów. 2

3 e) Neoromantyczny charakter aktu polega na wprowadzeniu elementów typowych dla romantyzmu: północ, postacie fantastyczne, dialog Chochoła z dzieckiem. 3. Portretu chłopów jako grupy społecznej w dramacie. a) AUTOCHARAKTERYSTYKA CHŁOPÓW postać Czepiec Klimina cechy, postawy krzepa, siła fizyczna, witalność chłopska godność, przekonanie o własnej wartości wzrost świadomości społecznej, duma z udziału chłopów w ważnych wydarzeniach politycznych zainteresowanie polityką, życiem publicznym, wiedza o świecie patriotyzm, gotowość do walki bezpośredniość, życzliwość Jasiek materializm, pazerność, chciwość b) CHŁOPI O INTELIGENTACH b postać Czepiec Klimina Jasiek cechy, postawy marazm, bierność brak szczerości, lekceważenie chłopów, odmienność grup obcość, dystans lekceważenie ludzi ze wsi Podsumowanie: w dramacie zostały uwidocznione zmiany w mentalności, świadomości społecznej i narodowej chłopów u schyłku XIX wieku, ale i obecne jest ostrzeżenie przed ich idealizacją, demaskacja mitów ukształtowanych przez literaturę romantyczną (m.in. Słowackiego, Norwida, Lenartowicza). 4. Obraz polskiej inteligencji w dramacie Wyspiańskiego. 1. Inteligenci o sobie: a) rola poezji: Poeta poezja to sztuka dla sztuki, gra słów, narzędzie flirtu poezja to środek kreacji herosów, męczenników, panteonu polskich świętych poezja uniemożliwia realne spojrzenie na świat, prowokuje do teatralizacji zachowań poezja prowadzi do poetyzowania, ewokuje nastroje dekadenckie Pan Młody poezja to wyraz osobistych uczuć, opis wrażeń zmysłowych poezja przydaje jej twórcy aury wyjątkowości, daje specjalne prawa w społeczeństwie 3

4 b) rola malarstwa (malarstwo wobec rzeczywistości): Poeta malarstwo dramatyzuje i hiperbolizuje rzeczywistość malarstwo oddaje mistyczną stronę świata malarstwo prowadzi do postrzegania elementów świata w kategorii tematu obrazu (na przykład kosy jako atrybut) Pan Młody malarstwo idealizuje wieś (tak jak na obrazach Jana Stanisławskiego) c) postawa cyganerii artystycznej Nos dekadent, pozer demonstracyjnie nadużywający alkoholu jako formy ucieczki od rzeczywistości, zwolennik wina i pięknych kobiet Wniosek: poświęcenie się sztuce skutkuje oderwaniem się od rzeczywistości, artyści patrzą na świat jak na przedmiot twórczości, zatracają poczucie realności. 2. Inteligenci o wsi. Pan Młody, Poeta, Dziennikarz i Gospodarz idealizują i mitologizują wieś: liczne zalety chłopów, piękno kobiet podkreślone przez barwny, odświętny strój, szczerość, spontaniczność uczuć, witalność, zdrowie, urodę wsi i sielankową wizję życia. 3. Pan Młody jako chłopoman. ( Charakterystyka to synteza cech ludomańskich). egzaltowany, ujawniający spontaniczne, naturalne uczucia; zachwycony strojem żony jak z lalki z Sukiennic i folklorem (lud krasny, kolorowy); pobudzony swojską urodą żony (światłem gorą lica); ma stereotypowy obraz wsi (modrzewiowy dwór, brzózki, sad, pszczoły, zboże, słońce); ma uproszczone wyobrażenie o życiu chłopów (chodzenie boso, bez bielizny źródłem zdrowia, witalności); nie zna obyczajów; traktuje wieś jako temat twórczości (kiedyś wszystko to opiszę). 4. Gospodarz jako pomost między wsią a miastem. trzeźwość myślenia wiarę w lud i dobrą wolę inteligentów dążących do zgody społecznej, a jednocześnie jego dystans wobec mitycznych i heroicznych potrzeb duchowych Polaków, świadomość zagrożeń wynikających z cech stanowych chłopów. powołania Gospodarza na realizatora misji narodowej i przejawy jego nieodpowiedzialności. 4

5 5. Wesele jako dramat symboliczny. a) Dramat symboliczny Utwór sceniczny, którego główną cechą jest odejście od dosłowności. Świat przedstawiony dramatu nie odzwierciedla konkretnych faktów społecznych. Jego podstawowym budulcem jest symbol i niedopowiedzenie, zaś nadrzędnym celem wyrażenie podstawowych sytuacji humanistycznych w perspektywie metafizycznej. b) Postacie historyczne jako Osoby Dramatu ( postacie z zaświatów ): Stańczyk (ok ok. 1560) był nadwornym błaznem Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta II Augusta. Pochodził z podkrakowskich Proszowic. Rycerz Zawisza Czarny z Garbowa, herbu Sulima (ok ), sławny polski rycerz, niepokonany w licznych turniejach Hetman Franciszek Ksawery Branicki współtwórca konfederacji targowickiej Upiór - Jakub Szela ( /1866) gospodarz we wsi Smarżowa, gmina Brzostek, przywódca galicyjskiej rabacji chłopskiej z 1846 roku, skierowanej przeciwko szlachcie Wernyhora - legendarny lirnik ukraiński z XVIII w., wróżbita, który rzekomo przepowiedział odzyskanie przez Polskę niepodległości c) Osoby, przedmioty, sytuacje symboliczne: Chochoł - 1. uśpienie, marazm, 2. uśpiona idea, którą można obudzić, gdy nadejdzie właściwy czas. Widmo symbol utraconej miłości romantycznej Stańczyk symbol mądrej, nie pozbawionej dystansu do bieżącej polityki troski o dobro państwa Rycerz przypomina o zaprzepaszczonej tradycji heroicznej Hetman symbol zdrady narodowej Upiór symbol krwawej zemsty chłopów na szlachcie Wernyhora symbol suwerenności, niepodległości państwa Dzwon Zygmunta - symbol potęgi i wielkości historycznej narodu polskiego; dzwon jest sercem narodu i dopóki on dzwoni, naród żyje. Kaduceusz - symbol nie tylko przywództwa politycznego, ale przede wszystkim usypiania i dezorientowania narodu, zniechęcania go do walki narodowo-wyzwoleńczej, zachęcania do lojalności Chata bronowicka - symbol Polski, w której krzyżują się wszystkie problemy. Osoby w niej przebywające to bardzo szeroki przekrój polskiego społeczeństwa. Chocholi taniec - symbolizuje stan, w jakim znajdowała się Polska, a więc uśpienie, marazm, zniewolenie i beznadzieję Podkowa - - symbolizuje wielkie szczęście jej znalazcy, a także pazerność 5