Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego Część I

Transkrypt

1 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego 1 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego Część I Praca pod redakcją Radomira JASKUŁY i Grzegorza TOŃCZYKA Spała 2009

2 2 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego Redakcja: dr Radomir Jaskuła Uniwersytet Łódzki dr Grzegorz Tończyk Uniwersytet Łódzki Recenzent: dr Paweł BUCZYŃSKI Uniwersytet im. M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie Copyright: Mazowiecko Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Wydawca: Mazowiecko Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Pl. Konstytucji 3 Maja 3, Pionki, tel./fax , ISBN: Nakład: 500 egz.

3 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego 3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Radomir JASKUŁA, Grzegorz TOŃCZYK 2. Charakterystyka Spalskiego Parku Krajobrazowego Grzegorz SOCHA 3. Ważki (Odonata) Grzegorz TOŃCZYK 4. Widelnice (Plecoptera) Grzegorz TOŃCZYK 5. Pluskwiaki wodne (Hemiptera: Heteroptera) Grzegorz TOŃCZYK 6. Skorki (Dermaptera) i karaczany (Blattodea) Michał GRABOWSKI 7. Chrząszcze (Coleoptera) Radomir JASKUŁA, Marek PRZEWOŹNY, Andrzej MELKE 8. Żądłówki (Hymenoptera: Aculeata) Katarzyna SZCZEPKO, Bogdan WIŚNIOWSKI 9. Chruściki (Trichoptera) Katarzyna MAJECKA, Janusz MAJECKI 10. Motyle dzienne (Lepidoptera: Hesperioidea et Papilionoidea) Barbara MARCINIAK, Piotr PAWLIKIEWICZ, Marek MICHALSKI, Zbigniew MOCARSKI, Jerzy NADOLSKI 11. Ochotkowate (Diptera: Chironomidae) Mateusz PŁÓCIENNIK, Jacek SICIŃSKI 12. Łowikowate (Diptera: Asilidae) Grzegorz SOCHA 13. Indeks nazw (rzędy, rodziny, rodzaje)

4 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego 99 OCHOTKOWATE (DIPTERA: CHIRONOMIDAE) Mateusz PŁÓCIENNIK, Jacek SICIŃSKI Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, Uniwersytet Łódzki, ul. Banacha 12/16, Łódź, mplociennik10@hotmail.com, sicinski@biol.uni.lodz.pl Znakomita większość informacji o występowaniu Chironomidae na terenie Spalskiego Parku Krajobrazowego (SPK) dotyczy dwu głównych rzek obszaru: Pilicy i Gaci (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985). Podstawą oznaczeń ochotek z Pilicy były samce wyhodowane z larw łowionych w rzece między Teofilowem, a Inowłodzem. W 2006 roku łowiono na światło owady dorosłe w pobliżu rezerwatu Spała nad Pilicą. Ochotkowate Gaci były badane głównie jako część makrozoobentosu tej rzeki (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985, NIJBOER I IN. 2006). Podstawą identyfikacji gatunków były w tym przypadku stadia przedimaginalne. Owady dorosłe były natomiast łowione nad Gacią w Spale na światło w roku Niezbadane pod względem zasiedlającej je fauny Chironomidae pozostają zbiorniki wód stojących SPK: starorzecza, stawy, młaki, rowy melioracyjne itp. oraz gatunki ziemno-wodne i glebowe. Do prezentowanej tu listy gatunków ochotek włączono także informacje o ich występowaniu w rezerwacie Niebieskie Źródła w Tomaszowie Mazowieckim (KLUKOWSKA 2000). Choć położony nieco z dala od SPK stanowi wart uwagi obiekt przyrodniczy z interesującymi wywierzyskami krasowymi, zasilającymi układ kanałów i zbiorników wodnych, w których wykazano niemal 50 gatunków tych długoczułkich muchówek. Informacje o Chironomidae wyżej położonych odcinków Pilicy, w tym z obszarów dwu innych parków, Sulejowskiego i Przedborskiego Parków Krajobrazowych, znaleźć można w pracach SICIŃSKIEGO (1976, 1990). Przedstawiona tu lista obejmuje 73 gatunków co stanowi ok. 17% wszystkich stwierdzonych w Polsce gatunków Chironomidae (SICIŃSKI 2007). Do rzadko spotykanych gatunków, znalezionych na terenie Spalskiego PK i jego otuliny należą: Virgatanytarsus arduennensis, Saetheria reissi i Cricotopus pulchripes. W przypadku gatunków oznaczonych znakiem zapytania identyfikacja była wątpliwa.

5 100 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego Wykaz gatunków i stanowisk: Podrodzina: Tanypodinae Plemię: Macropelopiini 1) Apsectrotanypus trifascipennis (ZETTERSTEDT, 1838) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 2) Psectrotanypus varius (FABRICIUS, 1787) Pilica między Teofilowem a Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) Plemię: Pentaneurini 3) Ablabesmyia longistyla (FITTKAU, 1962) Spała (Pilica); Spała (Zalew na Gaci) 4) Ablabesmyia monilis (LINNAEUS, 1758) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 5) Conchapelopia melanops (MEIGEN, 1818) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem a Inowłodzem 6) Rheopelopia ornata (MEIGEN, 1838) Spała (Pilica) 7) Trissopelopia longimana (STÆGER, 1839) Pilica między Teofilowem a Inowłodzem 8) Xenopelopia falcigera (KIEFFER, 1911) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) Plemię: Procladiini 9) Procladius choreus (MEIGEN, 1804) Spała (Pilica) 10) Procladius signatus (ZETTERSTEDT, 1850) Spała (Zalew na Gaci) 11) Procladius rufovittatus (VAN DER WULP, 1874) Spała (Pilica) Plemię: Tanypodini 12) Tanypus punctipennis (MEIGEN, 1818) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem Podrodzina: Diamesinae 13) Potthastia gaedii (MEIGEN, 1838) Spała (Pilica); Spała (Zalew na Gaci) 14) Potthastia longimana (KIEFFER, 1922) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem Podrodzina: Prodiamesinae 15) Monodiamesa bathyphila (KIEFFER, 1918) - rzeka Gać (NIJBOER I IN.

6 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego ) 16) Odontomesa fulva (KIEFFER, 1919) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 17) Prodiamesa olivacea (MEIGEN, 1818) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) Podrodzina: Orthocladiinae 18) Brillia bifida (KIEFFER, 1909) [jako Brillia modesta] rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 19) Brillia longifurca (KIEFFER, 1921) rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985; NIJBOER I IN. 2006); Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem 20) Bryophaenocladius cf. akiensis (SASA, SHIMOMURA ET MATSUO, 1991) Spała (Zalew na Gaci) (PÓCIENNIK 2009) 21) Chaetocladius piger (GOETGHEBUER, 1913) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 22) Cricotopus bicinctus (MEIGEN, 1818) Pilica między Teofilowem a Inowłodzem 23) Cricotopus pulchripes (VERRALL, 1912) Spała (Zalew na Gaci) 24) Cricotopus sylvestris (FABRICIUS, 1794) rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem (SICIŃSKI 1981, 1990) 25) Cricotopus tibialis (MEIGEN, 1804) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 26) Cricotopus triannulatus (MACQUART, 1826) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 27) Cricotopus trifascia (?) EDWARDS, 1929 rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985) 28) Diplocladius cultriger (KIEFFER, 1908) rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985) 29) Epoicocladius ephemerae (KIEFFER, 1924) [jako Epoicocladius flavens] - rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 30) Eukiefferiella claripennis (?) (LUNDBECK, 1898) rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985) 31) Heterotrissocladius marcidus (WALKER, 1856) - rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 32) Metriocnemus hygropetricus (KIEFFER, 1912) - Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 33) Nanocladius bicolor (ZETTERSTEDT, 1838) [jako Microcricotopus bicolor] Pilica między Teofilowem i Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 34) Nanocladius rectinervis (KIEFFER, 1911) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006)

7 102 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego 35) Orthocladius rubicundus (?) (MEIGEN, 1818) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 36) Parakiefferiella bathophila (KIEFFER, 1912) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 37) Rheocricotopus chalybeatus (EDWARDS, 1929) rzeka Gać (KONOPACKA I SICIŃSKI 1985); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 38) Rheocricotopus fuscipes (KIEFFER, 1909) [jako R. dispar] Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 39) Tvetenia verralli (EDWARDS, 1929) Spała (Pilica) Podrodzina: Chironominae Plemię: Chironomii 40) Chironomus carbonarius (MEIGEN, 1804) Spała (Zalew na Gaci) 41) Chironomus cingulatus (MEIGEN, 1830) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem 42) Chironomus luridus (STRENZKE, 1959) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 43) Chironomus obtusidens (GOETGHEBUER, 1921) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 44) Chironomus plumosus (LINNAEUS, 1758) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 45) Chironomus tentans (FABRICIUS, 1805) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 46) Cladopelma edwardsi (KRUSEMAN, 1933) Spała (Zalew na Gaci) (PŁÓ- CIENNIK 2009) 47) Cryptochironomus defectus (KIEFFER, 1913) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 48) Dicrotendipes nervosus (STÆGER, 1839) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem 49) Microtendipes britteni (EDWARDS, 1929) Spała (Zalew na Gaci) (PŁÓ- CIENNIK 2009) 50) Microtendipes pedellus (DE GEER, 1776) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 51) Parachironomus biannulatus (STÆGER, 1839) Spała (Pilica) 52) Parachironomus arcuatus (GOETGHEBUER, 1919) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 53) Paracladius conversus (WALKER, 1856) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 54) Paracladopelma camptolabis (KIEFFER, 1913) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 55) Paratendipes albimanus (MEIGEN, 1818) Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem

8 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego ) Polypedilum bicrenatum KIEFFER, 1921 Spała (Pilica) 57) Polypedilum convictum (WALKER, 1856) rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 58) Polypedilum cultellatum (GOETGHEBUER, 1931) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 59) Polypedilum nubeculosum (MEIGEN, 1804) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem, a Inowłodzem ; rzeka Gać (NIJBOER I IN. 2006) 60) Polypedilum scalaenum (SCHRANK, 1803) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 61) Saetheria reissi (JACKSON, 1977) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 62) Stenochironomus gibbus (FABRICIUS, 1794) Spała (Pilica) 63) Stictochironomus maculipennis (MEIGEN, 1818) Spała (Pilica) 64) Stictochironomus pictulus (MEIGEN, 1830) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem Plemię: Tanytarsini 65) Cladotanytarsus mancus (WALKER, 1856) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 66) Micropsectra atrofasciata (KIEFFER, 1911) [jako M. bidentata) Pilica między Teofilowem, i Inowłodzem 67) Rheotanytarsus photophilus (GOETGHEBUER, 1921) Spała (Pilica); Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 68) Tanytarsus ejuncidus (WALKER, 1856) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 69) Tanytarsus heusdensis (GOETGHEBUER, 1923) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 70) Tanytarsus mendax (KIEFFER, 1925) Spała (Pilica) 71) Tanytarsus occultus (BRUNDIN, 1949) Spała (Pilica) 72) Tanytarsus pallidicornis (WALKER, 1856) Pilica między Teofilowem i Inowłodzem 73) Virgatanytarsus arduennensis (GOETGHEBUER, 1922) Spała (Pilica) Literatura KLUKOWSKA M Chironomidae (Diptera, Insecta) of the Niebieskie Źródła Nature Reserve near Tomaszów Mazowiecki (Central Poland). Acta Universitatis Lodziensis, Folia limnologica, 7: KONOPACKA A., SICIŃSKI J Macrofauna inhabiting the colonies of the sponge Spongilla lacustris (L.) in the River Gać. Verh. Internat. Verein. Limnol., 22:

9 104 Owady (Insecta) Spalskiego Parku Krajobrazowego NIJBOER R., VERDONSCHOT P., PIECHOCKI A., TOŃCZYK G., M. KLUKOWSKA Characterisation of pristine Polish river system and their use as reference conditions for Dutch river system. Wageningen. Alterra-rapport, 1367: 221 pp. PŁÓCIENNIK M Three species of Chironomidae (Diptera) new for the Polish fauna. Lauterbornia 67: SICIŃSKI J Zasiedlenie wybranych typów siedlisk rzeki Pilicy przez larwy ochotkowatych (Chironomidae, Dietera). Acta Universitatis Lodziensis, Nauki matematyczno-przyrodnicze, II, 9: SICIŃSKI J Biocenologiczne badania ochotkowatych (Chironomidae, Diptera) rzeki Pilicy. Praca Doktorska, Universytet Łódzki, Łódź.120 pp. SICIŃSKI J Chironomid taxocens of the muddy bottom of the River Pilica (central Poland). Acta Hydrobiologica, 32: SICIŃSKI J Ochotkowate Chironomidae. [W]: BOGDANOWICZ W., CHUDZICKA E., PILIPIUK I,. SKIBIŃSKA E. (red.) Fauna Polski charakterystyka i wykaz gatunków. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa: i