Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie
|
|
- Daria Czarnecka
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie Mateusz Płóciennik Uniwersytet Łódzki, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii, ul. Banacha 12/16, Łódź, mplociennik10@hotmail.com Zarys treści: Artykuł zawiera wyniki analizy szczątków Chironomidae w osadach torfowiska Żabieniec z profilu Z-2,od głębokości 1608 cm do powierzchni terenu. W sposób skrótowy opisano przebieg sukcesji ochotkowatych oraz następowanie po sobie kolejnych 10 faz w historii zgrupowań. Stratygrafię zbiorowisk połączono z rekonstrukcją zmian zachodzących w zbiorniku. Głównym celem analizy była rekonstrukcja średnich paleotemperatur powietrza latem przeprowadzona w oparciu o trzy różne zbiory testowe. Interpretacja wyników opiera się na danych literaturowych na temat ekologii Chironomidae i historii paleoklimatu Europy ze schyłku vistulianu i z holocenu. Wstęp Muchówki z rodziny Chironomidae są grupą odgrywającą szczególnie istotną rolę w ekosystemach słodkowodnych. Liczne cechy czynią je wartościowym obiektem badań ekologicznych. Rodzina ta jest rozprzestrzeniona na całym świecie. Ochotkowate zasiedliły szereg habitatów wodnych,co wiąże się z dużym zróżnicowaniem gatunkowym. Ich stadia przedimaginalne dają się też dosyć łatwo identyfikować do poziomu rodzajów bądź morfotypów obejmujących grupy blisko spokrewnionych gatunków (Armitage i in. 1995, Brooks i in. 2007). Od blisko dwóch dekad Chironomidae są wykorzystywane coraz szerzej do rekonstrukcji paleoklimatu. Pierwszy raz analiza ich szczątków została zastosowana w paleoekologii w latach 20. XX wieku (Brooks 2006). Współcześnie analiza szczątków Chironomidae jest jedną z podstawowych analiz paleozoologicznych. W badaniach nad paleohistorią torfowiska Żabieniec przeprowadzono analizę stratygrafii subfosylnych zgrupowań Chironomidae od późnego plenivistulianu do czasów współczesnych. Celem tych badań była rekonstrukcja zmian siedliskowych w zbiorniku i zmian klimatycznych na terenie Wzniesień Łódzkich. Podjęto również próbę określenia potencjalnego wpływu człowieka na torfowisko w średniowieczu i okresie nowożytnym. Poniższa praca przedstawia skrót wyników analizy subfosylnych zgrupowań Chironomidae. Szczegółowe wyniki badań i szersza dyskusja ich dotycząca zostaną opublikowane w innym miejscu. Materiały i metody Wykorzystany materiał składa się z 121 prób z 1608 cm rdzenia Z-2 i wykopu. Próby pobierano w różnych odstępach. Osady od późnego vistulianu do okresu atlantyckiego ( cm) były w większości pobierane co 20 cm. Z fragmentu rdzenia obejmującego przejście vistulian/holocen ( cm) i od 600 cm do 60 cm co 10 cm. Osady z wykopu (60 1 cm) opróbowano co 5 cm. Metodykę laboratoryjną stosowano zgodnie z Brooksem i in. (2007). Starano się wybierać,jeżeli to możliwe,180 puszek głowowych. Dla próbek z poziomów 1 56 cm,gdzie koncentracja szczątków była bardzo niska,wykorzystano flotację (Rolland, Larocque 2007). Łącznie wybrano i oznaczono puszek głowowych,zidentyfikowano 108 morfotypów na poziomie co najmniej rodzaju. Posługiwano się głównie kluczami Wiederholm (1983),Klink i Moller Pillot (2003),Brooks i in. (2007). Materiał zdeponowano w
2 142 Mateusz Płóciennik zbiorach Katedry Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii (Uniwersytet Łódzki). Dane o ekologicznych preferencjach występujących w Żabieńcu gatunków zaczerpnięto głównie z prac Brooksa i innych (2007),Klinka i Mollera Pillota (2003),Wiederholma (1983),Vallenduuka i Mollera Pillota (2007) oraz Mollera Pillota (2009). Metody statystyczne Strefy zostały wyznaczone metodą optimal sum-ofsquares partitioning (Birks,Gordon 1985,Birks 1986, Bennett 1996) oraz broken-stick (MacArthur 1957). W celu określenia głównych trendów występujących w sukcesji zgrupowań wykonano nietendencyjną analizę zgodności (DCA). Rekonstrukcja średniej temperatury lipca została dokonana w oparciu o trzy zbiory testowe: norweski ZT (Brooks,Birks 2001; dane nie opubl.),szwajcarski ZT (Heiri,Lotter 2005,Bigler i in. 2006,von Gunten i in. 2008) i rosyjski ZT (Self 2009). Heiri i Lotter (2001),Larocque (2001),Quinlan i Smol (2001) wykazali,że co najmniej 50 puszek głowowych/próbę potrzeba do przeprowadzenia wiarygodnej rekonstrukcji paleotemperatury,z tego powodu część danych z prób połączono. Strefowanie określono przy użyciu oprogramowania ZONE i BSTICK. DCA wykonano przy wykorzystaniu CANOCO 4.5,diagramy (ryc. 1, 2) za pomocą C2. Stratygrafia zgrupowań i jej interpretacja W stratygrafii zgrupowań ochotkowatych wyznaczono 10 stref różniących się istotnie pod względem składu gatunkowego i struktury (ryc. 1). Strefa Ch1 ( cm): Głównym dominantem w strefie jest Cladotanytarsus mancus typ 2. Temperatura lata w tym okresie kształtowała się w przedziale 9,5 13 C. Na poziomie 1440 cm nastąpiło ochłodzenie rzędu 1,5 3 C. Na zdecydowanie chłodny klimat wskazuje występowanie zimnolubnych morfogatunków,takich jak Stictochironomus typ rosenschoeldi czy Paratanytarsus typ austriacus. Skład gatunkowy zgrupowań wskazuje też na oligotroficzne warunki w zbiorniku. Są tam już obecne gatunki ochotkowatych występujące często na makrofitach,takich jak Metriocnemus typ eurynotus czy Corynoneura typ arctica. Strefa Ch2 ( cm). Dominuje Sergentia typ coracina. Liczne są szczątki Corynocera typ oliveri i Paratanytarsus typ penicillatus. Średnia temperatura lata pozostaje niska około 10,5 13,5 C. Zgrupowania są dość ubogie pod względem liczby występujących gatunków. Również zagęszczenie szczątków w osadach jest niskie. Skład zgrupowań nie wskazuje na żadne zmiany w warunkach siedliskowych zbiornika. Strefa Ch3 ( cm). Na głębokości 1240 cm gwałtownie zmieniają się zgrupowania Chironomidae. Wzrasta ilość szczątków. Liczba stwierdzonych morfogatunków rośnie z 8 15 do 29. Pojawia się szereg morfogatunków świadczących o wyższej trofii zbiornika i znaczącym ociepleniu klimatu,takich jak Microtendipes typ pedellus, Dicrotendipes, Polypedilum typ nubeculosum, Ablabesmyia. Jednocześnie liczne są szczątki morfotypów związanych z niską temperaturą,takich jak Chironomus typ anthracinus, Stictochironomus typ rosenschoeldi. Rekonstrukcje temperatury lata wskazują na wyraźne ocieplenie o blisko 3 4 C do warunków termicznych występujących w holocenie (14,5 16 C). Na głębokości cm następuje krótkotrwałe ochłodzenie. Wyraźnie wzrasta w tej strefie dominacja gatunków fitofilnych,w tym pojawiają się minujące (Cricotopus typ trifasciatus, Endochironomus, Dicrotendipes, Ablabesmyia). Strefa Ch4 ( cm). Zachodzą daleko idące zmiany w zgrupowaniach. Postępuje sukcesja gatunków związanych z wyższą trofią. Zanikają Chironomus typ anthracinus i Stictochironomus typ rosenschoeldi. Dominuje Microtendipes typ pedellus i Corynocera typ ambigua. Ten drugi gatunek jest przede wszystkim zimnolubny (Brooks i in. 2007),choć znane jest jego występowanie z ciepłych,eutroficznych jezior duńskich (Brodersen,Lindegaard 1999) i Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (Halkiewicz 2008). Nie zaznacza się ochłodzenie związane z młodszym dryasem. Rekonstrukcje oparte na zbiorach testowych szwajcarskich i rosyjskich wskazują,że nie nastąpiła wyraźna zmiana średniej temperatury lata w tym okresie. Jedynie norweski zbiór testowy daje niewielkie ochłodzenie. Także przejście młodszy dryas/holocen nie wiąże się z widocznym ociepleniem. Strefa Ch5 dzieli się na dwie podstrefy. Podstrefa Ch5a ( cm) jest to podstrefa,w której formują się już zgrupowania przejściowe wczesnego holocenu,choć przypominają jeszcze wciąż zbiorowiska młodszego dryasu. Na początku strefy zanika Microtendipes typ pedellus. Okresowo (około 850 cm) pojawia się jeszcze Corynocera typ ambigua i Pseudochironomus typ prasinatus morfogatunki typowe dla późnego vistulianu. Jako główni dominanci występują już jednak Ablabesmyia, Dicrotendipes, Tanytarsus pallidicornis typ 2 i Procladius. Wskazuje to na skokowy wzrost trofii. Gatunki z rodzaju Ablabesmyia często występują na roślinach wodnych. Dominacja szczątków z tego rodzaju może świadczyć o rozwoju roślinności zbiornika. Liczba stwierdzonych gatunków i frekwencja szczątków Chironomidae wahają się w szerokich granicach. Daje się zauważyć wyraźny spadek różnorodności zgrupowań i zagęszczenia szczątków na głębokości cm. Należy przypuszczać,że było to związane z niekorzystnymi zmianami w środowisku, takimi jak ochłodzenie klimatu. Niestety ilość szczątków w tych próbach jest zbyt mała,by mogła służyć
3 143 Ryc. 1. Stratygrafia szczątków Chironomidae Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie
4 144 Mateusz Płóciennik do wiarygodnej rekonstrukcji temperatury. Oziębienie klimatu (1 2 C) jest za to widoczne na około 820 cm długości rdzenia. Podstrefa Ch5b ( cm). Jezioro było silnie zarośnięte,o czym świadczy wzrost frekwencji szczątków Glyptotendipes typ pallens i Lauterborniella typ agrayloides. Jest to okres ciepły,o stabilnych warunkach klimatycznych. Średnia temperatura lata kształtowała się na poziomie C. Zgrupowania są już bardziej podobne do zbiorowisk środkowego holocenu. Strefa Ch6 ( cm). Następuje gwałtowne zubożenie zgrupowań i spadek zagęszczenia szczątków w osadach. Liczba morfotypów spada z 20 w Ch5b do 5 w próbie na 600 cm długości rdzenia. Średnie zagęszczenie szczątków z 47/cm 3 w Ch5b do 9/cm 3 w Ch6. Zanika Glyptotendipes typ pallens,ale eudominantem jest inny gatunek fitofilny Lauterborniella typ agrayloides. Należy więc przypuszczać,że gwałtowne zmiany w zbiorniku lub/i jego otoczeniu relatywnie słabiej dotknęły jego zbiorowiska roślinne. Rekonstrukcje temperatur w oparciu o rosyjski i szwajcarski zbiór testowy zgodnie wskazują na spadek temperatury. Rekonstrukcja na podstawie szwajcarskiego zbioru testowego wskazuje na spadek temperatury lipca z 15 C do 13,5 C. Rosyjski zbiór testowy daje spadek temperatury aż do poziomu 9,5 10 C. W sprzeczności z tym pozostają wyniki rekonstrukcji w oparciu o norweski zbiór testowy utrzymanie się temperatury na poziomie 16 16,5 C. W zbiorniku nastąpiła zmiana warunków siedliskowych. W strefie Ryc. 2. Rekonstrukcja temperatury lata w oparciu o zgrupowania szczątków Chironomidae w osadach torfowiska Żabieniec na podstawie trzech zbiorów testowych (ZT) oraz wynik nietendencyjnej analizy zgodności ilustrujący przebieg sukcesji zbiorowisk. Aproksymację danych przeprowadzono przy zastosowaniu locally weighted regression (LOESS) smoother
5 Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie 145 Ch6 po raz pierwszy pojawiają się wkładki torfów, wskazuje to na zmianę warunków siedliskowych w zbiorniku. Częściowe lub całkowite pokrycie jeziora płem najprawdopodobniej wywołało zubożenie zgrupowań ochotkowatych,co znalazło odbicie jako pozorne obniżenie się temperatury w dwóch spośród trzech rekonstrukcji. Strefa Ch7 ( cm) charakteryzuje się powrotem zgrupowań do wysokiej różnorodności i frekwencji szczątków stanu sprzed Ch6. Dominują Ablabesmyia, Lauterborniella typ agrayloides i Psectrocladius typ sordidellus. Zaznacza się udział Cricotopus cylindraceus. Strefa nie jest jednorodna i zachodzi w niej wyraźna sukcesja gatunków. W osadach wcześniejszych pojawiają się morfotypy występujące w późnym vistulianie Microtendipes typ pedellus, Pseudochironomus typ prasinatus, Cladotanytarsus typ mancus. Powrót tych morfogatunków może świadczyć o okresowym ochłodzeniu co potwierdza rekonstrukcja w oparciu o norweski zbiór testowy. Szwajcarski zbiór testowy dla środkowego holocenu daje temperatury na poziomie C. Od głębokości cm zaczyna się stopniowa zmiana w charakterze zgrupowań związana z przejściem paleojeziora w torfowisko. Pojawia się odporna na zakwaszenie,płytkowodna Monopelopia typ tenuicalcar. Wzrasta dominacja Corynoneura cf. celeripes. Pod koniec strefy dominantem staje się Paratendipes typ nudisquama gatunek typowy dla torfianek i niewielkich zatorfionych zbiorników wodnych. W tej strefie udział gatunków fitofilnych jest nadal wysoki. Strefa Ch8 ( cm) to okres silnej dominacji Paratendipes typ nudisquama (do 60%). Stopniowo zanikają wszystkie płytkowodne gatunki Chironomidae. Liczba morfotypów spada z 22 na początku strefy do 4 na końcu,także liczba szczątków spada z 72/cm 3 do 2/cm 3. Był to wynik postępującego lądowienia Żabieńca,zanikania płytkiego zbiornika wodnego,a być może również wzrastającej acydyfikacji siedlisk. Zanikają gatunki fitofilne. Strefa Ch9 (90 60 cm). Jest to strefa bardzo uboga w szczątki ochotek. Występuje tylko 6 morfogatunków,z których Pseudorthocladius typ curtistylus, Limnophyes i Corynoneura cf. celeripes pojawiają się regularnie. Dominują Pseudorthocladius typ curtistylus i Limnophyes. Są to ochotkowate związane z wilgotną glebą, często żyjące na mchach. Przyczyną takiego zubożenia fauny Chironomidae mógł być nie tylko niski poziom wody na torfowisku, ale również niskie ph. Strefę Ch10 (60 0 cm) można podzielić na trzy podstrefy. Podstrefa Ch10a (60 40 cm) w niewielkim stopniu różni się od Ch9. Jest to fragment rdzenia,gdzie zagęszczenie szczątków w osadach jest najniższe w całym rdzeniu. Na poziomie cm wynosi 0,2 0,4/cm 3. Dominują 3 morfogatunki związane z torfowiskami: Pseudorthocladius typ curtistylus, Limnophyes i Pseudosmittia. Pod koniec strefy liczba morfotypów wzrasta jednak do 18. Podstrefa Ch10b (40 20 cm). Stan zgrupowań ulega odwróceniu. Wzrasta różnorodność gatunkowa i frekwencja szczątków. Pojawia się 26 gatunków,w większości obecnych wcześniej w strefach Ch7 i Ch8 (np. Polypedilum, Chironomus typ plumosus, Psectrocladius typ sordidellus). Wskazuje to na zmianę warunków na torfowisku. Doszło do eutrofizacji i neutralizacji kwaśnego ph. Przez długą część roku bądź stale występował płytki zbiornik wodny. Nie stwierdza się gatunków fitofilnych. Rekonstrukcja temperatury w oparciu o norweski zbiór testowy odnotowuje ochłodzenie rzędu 2 C związane z małą epoką lodową. Podstrefa Ch10c (20 0 cm),w tym czasie zanika zdecydowana większość gatunków,spada zagęszczenie szczątków. Zgrupowania przypominają te z końca Ch10a. Poza gatunkami glebowymi pozostają liczniejsze tylko Chironomus typ plumosus i Polypedilum typ nubifer. Ustały czynniki utrzymujące bogate zgrupowania Ch10b wywołane działalnością człowieka. Torfowisko powróciło do stanu pierwotnego. Przebieg sukcesji Kolonizacja Żabieńca przez ochotkowate nastąpiła w późnym vistulianie. Jedynie 14 na 108 stwierdzonych morfotypów pojawia się po raz pierwszy w holocenie, stanowiąc akcesoryczny składnik zgrupowań. Jedenastu morfogatunków nie stwierdzono do tej pory na terenie Polski. Szczątki trzech z nich: Einfeldia typ natchitocheae, Oliveridia typ tricornis i Psectrotanypus typ sibiricus znajdowano tylko w późnoglacjalnych osadach Żabieńca. Gatunki te mogą nie występować obecnie na obszarze kraju. W okresie późnego glacjału dochodzi do wyraźnych zmian w składzie i strukturze zgrupowań ze strefy na strefę. Wskazuje to na dynamiczne zmiany w środowisku w tym czasie. Zbiorowiska holocenu są o wiele bardziej jednorodne,sukcesja zachodzi stopniowo,a strefy,zwłaszcza środkowego holocenu,są do siebie podobne. Gwałtowna zmiana zachodzi jedynie w okresie subatlantyckim. Wyniki nietendencyjnej analizy zgodności (ryc. 2) wyodrębniają dwie główne składowe środowiska decydujące o charakterze zgrupowań. Podstawową,zaznaczającą się zwłaszcza w holocenie,jest spadek poziomu wody i postępująca wraz z nim acydyfikacja. Uwydatnia się to na poziomie 1 osi DCA. Przebieg krzywej zmienności jest zbieżny z amplitudą zmian siedliskowych towarzyszących przejściu paleojeziora w torfowisko. Drugą jest temperatura lata i jakiś inny czynnik (być może trofia?) wpływające na zgrupowania przede wszystkim w późnym glacjale. Wyraźnie widać,że kierunek zmian w zgrupowaniach,który odzwierciedla 2 oś DCA,jest zbieżny z wynikami rekon-
6 146 Mateusz Płóciennik strukcji temperatur lata opartymi na szwajcarskim i rosyjskim zbiorze testowym. Różnorodność gatunkowa zgrupowań jest najwyższa w późnym glacjale,w strefach Ch3 i Ch4. Był to okres optymalny dla rozwoju ochotkowatych w historii Żabieńca. Najniższa zaś była w okresie subatlantyckim w strefach Ch9,Ch10a i Ch10c. Nie jest to zaskakujące wobec zaniku siedlisk typowych dla Chironomidae i zastąpienia ich przez środowisko lądowe. Historia formowania się fauny ochotkowatych Żabieńca w późnym glacjale wpisuje się w trendy występujące w całej Europie. Szczególne podobieństwo można tu odnaleźć pomiędzy Żabieńcem a jeziorem Hijkermeer na Nizinie Holenderskiej (Heiri i in. 2007). Decyduje o tym podobna szerokość geograficzna i nizinne położenie,a także niewielkie rozmiary obu jezior. W bøllingu w obu jeziorach licznie występowały Chironomus typ anthracinus i Polypedilum oraz Stictochironomus typ rosenschoeldi. W allerødzie i młodszym dryasie do dominantów należały Corynocera typ ambigua i Microtendipes (Heiri i in. 2007). Brodersen i Lindegaard (1999) przedstawiają szereg przykładów na rozprzestrzenienie Corynocera typ ambigua w tym czasie w Europie. Wpływ czynników środowiskowych dyskusja Pomimo że zmiany klimatu są często podstawowym czynnikiem decydującym o składzie zgrupowań Chironomidae (Larocque i in. 2001),DCA (ryc. 2) sugeruje większy wpływ innych czynników w przypadku Żabieńca. Przebieg zmienności wobec 1 osi odpowiada zmianom poziomu wody i spadkowi ph w zbiorniku. Badania Mousavi (2002) potwierdzają,że poziom wody,ph i wielkość jeziora mogą być głównymi czynnikami wpływającymi na faunę ochotkowatych. Sukcesja Chironomidae w Żabieńcu przebiega zgodnie ze schematem skonstruowanym przez Walkera i in. (1985) na podstawie jezior i torfowisk Nowego Brunszwiku. Ablabesmyia i Psectrocladius typ sordidellus odgrywają istotną rolę w fazie rozwoju Żabieńca,gdy przechodził on w torfowisko. Występują również na podobnych siedliskach w Nowym Brunszwiku (Walker i in. 1985). Walker i in. (1985) określają rodzaj Zalutschia jako indykator niskiego poziomu wody i silnego zakwaszenia,występujący głównie w astatycznych zbiornikach na torfowiskach. W Żabieńcu szczątki z tego rodzaju znajdowano głównie w strefie Ch6. Może to oznaczać,że w tym czasie jezioro zmieniło swój status na dystroficzny. Nie bez znaczenia dla ekosystemu Żabieńca był wzrost trofii na początku holocenu,wywarł on również wpływ na faunę Chironomidae,implikując dominację morfotypów związanych z warunkami eu/mezotroficznymi. Sukcesja ta jest zgodna ze schematem zaproponowanym przez Brodersena i Quinlana (2006). Później nie obserwuje się już jednak pogłębiania tego procesu,co mogłoby przejawiać się np. wzrostem dominacji Chironomus typ plumosus czy Procladius. Poza XIV XVIII wiekiem nie było okresów silnej presji ze strony człowieka na torfowisko. Dzięki temu uniknęło ono znaczącej eutrofizacji. Bez wątpienia istotną rolę dla larw odgrywały zmiany na poziomie mikrohabitatów. Skład,różnorodność,struktura,zagęszczenie i biomasa naroślinnych zbiorowisk Chironomidae w sposób istotny zależą od obecności makrofitów. Nasuwa się wobec tego pytanie,na ile możliwa jest rekonstrukcja roślinności wodnej na podstawie szczątków ochotek? Powiązania ochotkowatych z makrofitami rzadko mają charakter ścisły. Większość gatunków fitofilnych fakultatywnie pojawia się również na innych obiektach zanurzonych w wodzie lub nawet na dnie (Brodersen i in. 2001). Takie ścisłe relacje z makrofitami mają gatunki minujące. Nawet te jednak zazwyczaj nie odżywiają się tkanką roślinną,a min używają jedynie jako schronienia i pułapki na mikroorganizmy. Szerokie jest też spektrum gatunków roślin,na których występują (Beiger 2004). Niemniej jednak Brodersen i in. (2001) zauważyli współwystępowanie niektórych gatunków fitofilnych z konkretnymi gatunkami roślin wodnych. W Żabieńcu nie daje się stwierdzić takiej korelacji. Ablabesmyia i Lauterborniella typ agrayloides występują zarówno w okresie,gdy w zbiorniku dominowały rdestnice i rogatek,jak i wtedy,gdy torfowisko pokrywały mchy i turzyce (por. Kloss,Żurek,w tym tomie). Wydaje się jednak,że szczątki gatunków fitofilnych są w środkowym holocenie na tyle liczne,że świadczą o intensywnej wegetacji roślinnej w zbiorniku. Poza czynnikami lokalnymi na faunę ochotkowatych wpływały też zmiany klimatu. Temperatura wody,a także powietrza,zwłaszcza latem,ma bezpośredni wpływ na rozwój larw,poczwarek,liczbę generacji, życie owadów dorosłych (Walker,Mathewes 1989, Porinchu,MacDonald 2003,Brooks i in. 2007). Również pośrednio wpływając na siedlisko życia (m.in. trofię),decyduje o kształcie zgrupowań. Dlatego w Żabieńcu przeprowadzono rekonstrukcję paleotemperatur lipca w oparciu o Chironomidae (ryc. 2). Wykorzystane zbiory testowe charakteryzują się przede wszystkim różnym kontynentalizmem,ale też obejmują nieco różny zakres temperatur i spektrum gatunków. Norweski ZT zawiera zakres temperatury do 16 C,pozostałe dwa do powyżej 18 C,co ma duże znaczenie przy rekonstrukcji warunków termicznych w holocenie. Szwajcarski zbiór testowy z kolei nie obejmuje zasięgów niektórych zimnolubnych gatunków licznie występujących w Żabieńcu w późnym glacjale. Rezultaty przeprowadzonych na Żabieńcu rekonstrukcji dla późnego vistulianu zgadzają się z wynikami podobnych rekonstrukcji z Europy (tab. 1) i wpi-
7 Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie 147 sują się w trendy na obszarze północnoatlantyckim w tym czasie. Ich porównanie pozwala na wyznaczenie przypuszczalnych granic faz klimatycznych. Poziom 1240 cm ( BP) wyraźnie odgranicza chłodny plenivistulian/nastarszy dryas od nagłego ocieplenia następującego później,zazwyczaj utożsamianego z bøllingiem (Anderson i in. 2007). Poziom temperatury w bøllingu i allerødzie był porównywalny w środkowo-zachodniej (Magny i in. 2006,Heiri i in. 2007) i środkowo-wschodniej (prezentowane wyniki ryc. 2,tab. 1; Lorenc 2008) Europie. Rekonstrukcja paleoklimatu górnego plenivistulainu w oparciu o subfosylne zgrupowania ptaków zdaje się dawać nieco zawyżoną temperaturę lata. Jej podstawą jest jednak niewielki materiał. Dla interstadiału bølling/allerød i młodszego dryasu dane z Żabieńca potwierdzają wyniki Lorenca (2008),oparte przecież na danych mających tak odmienne pochodzenie. W porównaniu z północno-zachodnią Europą i obszarem atlantyckim (Brooks 2006,Anderson i in. 2007) młodszy dryas we wszystkich trzech rekonstrukcjach wypada na Żabieńcu jako co najwyżej łagodne ochłodzenie trwające od BP do BP ( cm). Szwajcarski zbiór testowy daje w tym okresie wręcz wzrost temperatury lipca (ryc. 2, tab. 1). Na brak wyraźnego ochłodzenia wskazuje również analiza subfosylnych zespołów ptaków (Lorenc 2008). Na podstawie tych wyników należałoby przypuszczać,że ochłodzenie w mniejszym stopniu dotknęło wschodnią część kontynentu lub miało miejsce głównie zimą. Wiele danych wskazuje jednak na znaczący spadek średnich temperatur powietrza w tym okresie (Mojski 2005). Ponieważ wahania temperatury w holocenie nie były tak wyraźne,a inne czynniki lokalne miały silniejszy wpływ na ekosystem Żabieńca,wyniki rekonstrukcji dla tego okresu należy interpretować z większą ostrożnością. We wczesnem holocenie dają się wyróżnić dwie fazy klimatyczne,nakładające się na podstrefy Ch5a ( cm; BP) i Ch5b ( cm; BP). Znacznie różnią się one od siebie. Pierwsza charakteryzuje się bardziej niestabilnymi warunkami. Wszystkie trzy rekonstrukcje wskazują na to,że miało w niej miejsce pewne ochłodzenie na głębokości rdzenia 820 cm ( BP) (ryc. 2). Ochłodzenie preborealne,czyli tzw. najmłodszy dryas,przypadający właśnie na ten okres, jest szeroko udokumentowane z innych stanowisk (Bos i in. 2007,Hoek,Bos 2007). Potem następuje ciepła stabilna faza można utożsamiać ją z optimum klimatycznym holocenu,nie jest to jednak okres wyróżniający się wyższą temperaturą od czasów późniejszych. Jest to zresztą zgodne z danymi pyłkowymi (Davis i in. 2003),które wskazują,że wahania temperatury lata w środkowo-wschodniej Europie były tylko nieznaczne. Z drugiej strony symulacja Renssen i in. (2009) wskazuje na wyraźne optimum pomiędzy BP dla tej części kontynentu. Te badania Tabela 1. Porównanie wyników wybranych rekonstrukcji paleotemperatur lata z terenu Europy Zachodniej Stanowisko/ region Żabieniec Środkowa Polska Jezioro Lautrey, Jura Źródło Opisywane badania Coope i in. (1998) Magny i in. (2006) Wyżyna Lorenc Krakowsko- (2008) Częstochowska Jezioro Okunin, NW Ukraina Jezioro Hijkermeer, Nizina Holenderska Whitrig Bog, Szkocja Jezioro Maloja Pass, Alpy Dobrowolski i in. (2001) Heiri i in. (2007) Dane Górny plenivistulian nastarszy dryas Chironomidae 8 12 C norweski ZT 10 13,5 C rosyjski ZT 9,5 12,5 C szwajcarski ZT Bølling Starszy dryas C 13 13,5 C C 15,5 C 14,5 16,5 C 15,5 C Allerød 13 14,5 C 15 16,5 C 14,5 17 C Młodszy dryas 12 14,5 C C C Preboreał C 14,5 16 C C Coleoptera 9 11 C >19 C 12 >19 C <9 C C Chironomidae C 15,5 C C 13,5 14 C 14 18,5 C Aves 14,4 C C C C 13,5 16 C Ostracoda C 15,5 16,5 C 14,5 15,5 C 15,5 16,5 C <14,5 15,5 C 14,5 16 C Chironomidae C 14,5 C 16 16,5 C 13,5 14 C 15,5 16 C ochłodzenie o 1,5 C Brooks, Chironomidae 6 C 10,5 12 C 8 C C 7,5 9 C >11,5 C Birks (2001) Ilyashuk i in. (2009) Chironomidae 10 11,7 C 8,8 9,8 C 13,5 14,5 C
8 148 Mateusz Płóciennik potwierdzają wyniki rekonstrukcji w oparciu o norweski zbiór testowy. Spadek temperatury lata około BP ( cm),na który wskazują zbiory testowe szwajcarski i rosyjski,przypada na okres daleko idących zmian siedliskowych w zbiorniku. Zapewne to one silnie wpłynęły na zbiorowiska Chironomidae. Może to znajdować odbicie w zaskakującym wyniku rekonstrukcji paleotemperatur. Pomimo że wyniki rekonstrukcji temperatury dla holocenu mogą budzić pewne wątpliwości,to jednak dla większej części tego okresu zwłaszcza rekonstrukcja w oparciu o szwajcarski zbiór testowe daje wyniki porównywalne z danymi pyłkowymi tej części Europy (Kabailienë 2006). Stają się one mało wiarygodne dopiero dla stref Ch8,Ch9 i Ch10 (230 1 cm ( BP),kiedy znacząco spadła frekwencja szczątków i zaczęły dominować gatunki glebowe. Mimo to norweski zbiór testowy daje ocieplenie w okresie wczesnego średniowiecza,ochłodzenie w XV XVIII wieku i ponowne ocieplenie klimatu od XVIII wieku. Ochłodzenie małej epoki lodowej i zmiana klimatu w wiekach późniejszych są dobrze udokumentowane na obszarze Polski (Przybylak 2006). Podsumowanie Zgrupowania ochotkowatych przeszły w Żabieńcu daleko idącą sukcesję. Duża ilość morfotypów występujących w osadach i ich zróżnicowanie pod względem preferencji siedliskowych wynikają z głębokiej transformacji jeziora w ciągu ostatnich lat. Skomplikowana historia Żabieńca początkowo ubogiego jeziora w strefie peryglacjalnej,następnie mezoi eutroficznego,wreszcie dystroficznego zbiornika ulegającego zatorfieniu i zlądowieniu znalazła odbicie w zbiorowiskach Chironomidae. Są one również dowodem szybkiej kolonizacji regionu przez drobne owady wodne w trakcie późnego glacjału. Na faunę muchówek swój wpływ wywarły też procesy globalne zmiany klimatu. Przeprowadzone rekonstrukcje dają wyniki zbieżne z dotychczasową wiedzą na ten temat w Europie. Zaskakujący jest jednak brak istotnego ochłodzenia w młodszym dryasie i znaczący spadek temperatury lata około BP. Trudno rozstrzygnąć,czy zaważyły na tym jakieś lokalne procesy,np. zmiany trofii lub acydyfikacja. Być może wpłynęły one na wyniki rekonstrukcji, wciąż nieliczne są bowiem dane porównawcze dla środkowej Polski mogące pomóc w wyjaśnieniu tego problemu. Pragnę podziękować autorom wykorzystanych zbiorów testowych: dr. Stephenowi Brooksowi i prof. H. Johnowi B. Birksowi (norweski zbiór testowy), prof. Andrew Lotterowi i dr. Olivierowi Heiri (szwajcarski zbiór testowy) i dr Angeli Self (rosyjski zbiór testowy) za ich udostępnienie i możliwość przeprowadzenia na ich podstawie rekonstrukcji paleotemperatur. Literatura Anderson D.E.,Goudie A.,Parker A.,2007. Global environments through the Quaternary: exploring environmental change. Oxford University. Armitage P.D.,Cranston P.S.,Pinder L.C.V.,1995. The Chironomidae. Biology and ecology of non-biting midges. Chapman & Hall. Beiger M.,2004. Owady minujące Polski. Klucz do oznaczania na podstawie min. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań. Bennett K.D.,1996. Determination of the number of zones in a biostratigraphical sequence. New Phytologist, 132: Bigler C.,Heiri O.,Krskova R.,Lotter A.F.,Sturm M., Distribution of diatoms,chironomids and cladocerans in surface sediments of thirty mountain lakes in south-eastern Switzerland. Aquatic Science, 68: Birks H.J.B.,1986. Numerical zonation,comparison and correlation of Quaternary pollen-stratigraphical data. [W]: B.E.B. Berglund (red.),handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology. Wiley-Interscience, Chichester, s Birks H.J.B.,Gordon A.D.,1985. Numerical methods in quaternary pollen analysis. Academic Press. Bos J.,Van Geel B.,Van Der Plicht J.,Bohncke S., Preboreal climate oscillations in Europe: Wiggle-match dating and synthesis of Dutch high-resolution muliti-proxy records. Quaternary Science Reviews, 26: Brodersen K.P.,Lindegaard C.,1999. Mass occurrence and sporadic distribution of Corynocera ambigua Zetterstedt (Diptera,Chironomidae) in Danish lakes. Neo- and palaeolimnological records. Journal of Paleolimnology, 22: Brodersen K.P.,Odgaard B.V.,Vestergaard O.,Anderson N.J.,2001. Chironomid stratigraphy in the shallow and eutrophic Lake Søbygaard,Denmark: chironomid macrophyte co-occurrence. Freshwater Biology, 46: Brodersen K.P.,Quinlan R.,2006. Midges as palaeoindicators of lake productivity,eutrophication and hypolimnetic oxygen. Quaternary Science Reviews, 25: Brooks S.J.,2006. Fossil midges (Diptera: Chironomidae) as palaeoclimatic indicators for the Eur-
9 Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie 149 asian region. Quaternary Science Reviews,25: Brooks S.J.,Birks H.J.B.,2001. Chironomid-inferred air temperatures from Lateglacial and Holocene sites in north-west Europe: Progress and problems. Quaternary Science Reviews,20: Brooks S.J.,Langdon P.G.,Heiri O.,2007. The identification and use of Palaearctic Chironomidae larvae in palaeoecology. QRA Technical Guide,10. Quaternary Research Association, London. Coope G.,Lemdahl G.,Lowe J.,Walkling A.,1998. Temperature gradients in northern Europe during the last glacial-holocene transition ( Ckyr BP) interpreted from coleopteran assemblages. Journal of Quaternary Science, 13: Davis B.A.S.,Brewer S.,Stevenson A.C.,Guiot J., The temperature of Europe during the Holocene reconstructed from pollen data. Quaternary Science Reviews, 22: Dobrowolski R.,Bałaga K.,Bogucki A.,Fedorowicz S.,Melke J.,Pazdur A.,Zubovic S.,2001. Chronostratigraphy of the Okunin and Czerepacha lake-mire geosystems (Volhynia Polesiye,NW Ukraine) during the late glacial and Holocene. Geochronometria, 20: Halkiewicz A.,2008. Corynocera ambigua (Insecta, Diptera) subfossils occurrence in recent sediments of four shallow Polesie lakes. Annales Universitatis Maria Curie-Skłodowska, Sectio C, 63: Heiri O.,Lotter A.F.,2001. Effect of low count sums on quantitative environmental reconstructions: an example using subfossil chironomids. Journal of Paleolimnology, 26: Heiri O.,Lotter A.F.,2005. Holocene and Lateglacial summer temperature in the Swiss Alps based on fossil assemblages of aquatic organisms: a review. Boreas, 34: Heiri O.,Cremer H.,Engels S.,Hoek W.Z.,Peeters W., Lotter A.F.,2007. Lateglacial summer temperatures in the Nothwest European lowlands: a chironomid record from Hijkermeer,the Netherlands. Quaternary Science Reviews, 26: Hoek W.,Bos J.,2007. Early Holocene climate oscillations causes and consequences. Quaternary Science Reviews, 26: Ilyashuk B.,Gobet E.,Heiri O.,Lotter A.,van Leeuwen J.,van der Knaap W.,Ilyashuk E.,Oberli F., Ammann B.,2009. Lateglacial environmental and climatic changes at the Maloja Pass,Central Swiss Alps,as recorded by chironomids and pollen. Quaternary Science Reviews 26: Kabailienë M.,2006. Main stages of natural environmental changes in Lithuania during the Late Glacial and Holocene. Geologija, 55: Klink A.G.,Moller Pillot H.K.M.,2003. Chironomidae larvae. Key to higher taxa and species of the lowlands of Northwestern Europe. ETI,Amsterdam. CD-ROM. Larocque I.,2001. How many chironomid head capsules are enough? A statistical approach to determine sample size for palaeoclimatic reconstructions. Palaeogeography,Palaeoclimatology, Palaeoecology, 172: Larocque I.,Hall R.I.,Grahn E.,2001. Chironomids as indicators of climate change: a 100-lake training set from a subarctic region of northern Sweden (Lapland). Journal of Paleolimnology,26: Lorenc M.,2008. O możliwościach rekonstrukcji paleotemperatur vistulianu na podstawie kopalnych zespołów ptaków. [Reconstruction of Vistulian paleotemperatures on the basis of fossil bird assemblages]. Geologos, 14: Mac Arthur R.H.,1957. On the relative abundance of bird species. The Proceeding of National Academy of Sciences USA, 43: Magny M.,Aalbersberg G.,Bégeot C.,Benoit-Ruffaldi P.,Boussuet G.,Disnar J.-R.,Heiri O.,Laggoun-Defarge F.,Mazier F.,Millet L.,Peyron O.,Vannière B., Walter-Simonnet A.-V.,2006. Environmental and climatic changes in the Jura mountains (eastern France) during the Lateglacial-Holocene transition: a multi-proxy record from Lake Lautrey. Quaternary Science Reviews, 25: Mojski J.,2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państwowy Instytut Geologiczny. Moller Pillot H.K.M.,2009. Chironomidae larvae. Biology and ecology of the Chironomini. KNNV Publishing. Mousavi S.,2002. Boreal chironomid communities and their relations to environmental factors: the impact of lake depth,size and acidity. Boreal Environment Research, 7: Porinchu D.F.,Macdonald G.M.,2003. The use and application of freshwater midges (Chironomidae: Insecta: Diptera) in geographical research. Progress in Geography, 27: Przybylak R.,2006. Zmiany klimatu Polski w ostatnich stuleciach. [W:] M. Gutry-Korycka,A. Kędziora,L. Starkel,L. Ryszkowski (red.),długookresowe przemiany krajobrazu Polski w wyniku zmian klimatu i użytkowania ziemi. Komitet Narodowy IGBP do spraw Międzynarodowego Programu Zmiany geosfery i biosfery (IGBP Global Change). PAN, Poznań, s Quinlan R.,Smol J.P.,2001. Setting minimum head capsule abundance and taxa deletion criteria in chironomid-based inference models. Journal of Paleolimnology, 26: Renssen H.,Seppä H.,Heiri O.,Roche D.M.,Goosse H.,Fichefet T.,2009. The spatial and temporal complexity of the Holocene thermal maximum.
10 150 Mateusz Płóciennik Nature Geoscience, doi: /NGEO, 513: 1 4. Rolland N.,Larocque I.,2007. The Efficiency of kerosene flotation for extraction of chironomid head capsules from lake sediments samples. Journal of Paleolimnology, 37: Self A.E. et al.,2011. The distribution and abundance of chironomids in high-latitude eurasian lakes with respect to temperature and continentality: development and application of new chironomid-based climate inference models in northern Russia. Quaternary science reviews 30: doi /j.quascirev Vallenduuk H.J.,Moller Pillot H.K.M.,2007. Chironomidae Larvae of the Netherlands and Adjacent Lowlands. General ecology and Tanypodinae. KNNV Publishing. von Gunten L.,Heiri O.,Bigler C.,van Leeuwen J., Casty C.,Lotter A.F.,Sturm M.,2008. Seasonal temperatures for the past ~400 years reconstructed from diatom and chironomid assemblages in a high-altitude lake (Lej da la Tscheppa,Switzerland). Journal of Paleolimnology, 39: Walker I.R.,Fernando C.H.,Paterson C.G.,1985. Association of Chironomidae (Diptera) of shallow, acid,humic lakes and bog pools in Atlantic Canada, and a comparison with an earlier paleoecological investigation. Hydrobiologia, 120: Walker I.R.,Mathewes R.W.,1989. Chironomidae (Diptera) remains in surficial lake sediments from Canadian Cordillera: analysis of the fauna across an altitudinal gradient. Journal of Paleolimnology, 2: Wiederholm T.,1983. Chironomidae of the Holarctic region. Keys and diagnoses. P. 1. Larvae. Entomologica Scandinavica, Supplement 19.
Historia zapisana w osadach jeziornych
Historia zapisana w osadach jeziornych Krystyna Szeroczyńska Instytut Nauk Geologicznych PAN ("Science for students ) Warszawa, 5 grudnia 2014 Osady jeziorne archiwum przeszłości Sturm, Lotter 1995 Osady
Tom Numer 4 (269) Strony
Tom 54 2005 Numer 4 (269) Strony 401 406 Mateusz Płóciennik Zakład Biologii Polarnej i Oceanobiologii Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Uniwersytet Łódzki Banacha 12/16, 90-237 Łódź e-mail:mplociennik10@wp.pl
Pierwszy dzień wiosny i pory roku
Pierwszy dzień wiosny i pory roku W ostatnim czasie przygotowałem kilka skryptów GrADS, których zadaniem było obliczenie średnich wieloletnich wartości danego parametru. Głównie chodziło tu o średnie wieloletnie
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
EKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai
EKOLOGIA 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai 1/20 Sukcesja ekologiczna Proces prowadzący do powstania stabilnego ekosystemu, pozostającego w równowadze ze środowiskiem, osiąganym przez maksymalne możliwe
ZESZYTY NAUKOWE NR 12 (84) AKADEMII MORSKIEJ Szczecin 2007
ISSN 1733-8670 ZESZYTY NAUKOWE NR 12 (84) AKADEMII MORSKIEJ Szczecin 2007 WYDZIAŁ INŻYNIERYJNO-EKONOMICZNY TRANSPORTU Anna Białas Motyl Przewozy ładunków transportem śródlądowym i praca przewozowa w krajach
Wykorzystanie larw ochotkowatych (Diptera: Chironomidae) w monitoringu potoków górskich
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 34: 52-59 Akceptacja: 16.12.2018
Corynocera ambigua (Insecta, Diptera) subfossils occurrence in recent sediments of four shallow Polesie lakes
.2478/v67-8-16-z annales universitatis mariae curie-skłodowska lublin polonia VOL. LXIII, 2 SECTIO C 8 ANNA HALKIEWICZ Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin, Dobrzańskiego 37,
Warszawa, r. dr hab. Michał Gąsiorowski ING PAN ul. Twarda 51/ Warszawa
dr hab. Michał Gąsiorowski ING PAN ul. Twarda 51/55 00-818 Warszawa Warszawa, 12.01.2018 r. Ocena osiągnięcia habilitacyjnego oraz całokształtu dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego dr Moniki
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Danuta Limanówka ZMIENNOŚĆ WARUNKÓW TERMICZNYCH WYBRANYCH MIAST POLSKI CHANGES OF THE THERMAL CONDmONS IN THE SELECTED POLISH CITIES Opracowanie
Śledź (Clupea harengus) jest ważnym gatunkiem z punktu widzenia funkcjonowania ekosystemu (Varpe et al., 2005, Pikitch et al., 2014), a także odgrywa
Śledź (Clupea harengus) jest ważnym gatunkiem z punktu widzenia funkcjonowania ekosystemu (Varpe et al., 2005, Pikitch et al., 2014), a także odgrywa istotną rolę ekonomiczną, stanowiąc znaczną część połowów
Długoterminowe procesy zarastania oraz stan jakości wód jezior Słowińskiego Parku Narodowego na podstawie badań teledetekcyjnych
Długoterminowe procesy zarastania oraz stan jakości wód jezior Słowińskiego Parku Narodowego na podstawie badań teledetekcyjnych Maciej Gąbka Andrzej Rybak, Dominik Kopeć, Mariusz Ptak, Jan Niedzielko,
KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH
KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH WOLSKI Leszek 1 JELEC Paweł 2 1,2 Zakład Instalacji Budowlanych i Fizyki Budowli, Politechnika Warszawska ABSTRACT This script
BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Poznań, dnia 8 grudnia 2017
Prof. UAM dr hab. Mirosław Makohonienko Zakład Geologii i Paleogeografii Czwartorzędu UAM ul. Bogumiła Krygowskiego 10, 61-680 Poznań tel. 061-829 6215, e-mail: makoho@amu.edu.pl Poznań, dnia 8 grudnia
Cechy klimatu Polski. Cechy klimatu Polski. Wstęp
Cechy klimatu Polski Cechy klimatu Polski Wstęp Klimat to przeciętne, powtarzające się corocznie stany atmosfery występujące na danym obszarze, określone na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPIDCA PHYSICA 3, 1998 Grzegorz Szalach, Grzegorz Żarnowiecki KONSEKWENCJE ZMIANY LOKALIZACJI STACJI METEOROLOGICZNEJ W KIELCACH THE CONSEQUENCES OF THE TRANSFER
Projekt testowania metod oceny stanu ekologicznego rzek Polski w oparciu o badania ichtiofauny. Piotr Dębowski,, IRŚ Jan Bocian, ICOZ, UŁ
Projekt testowania metod oceny stanu ekologicznego rzek Polski w oparciu o badania ichtiofauny. Piotr Dębowski,, IRŚ Jan Bocian, ICOZ, UŁ W zakresie elementów biologicznych dla klasyfikacji stanu ekologicznego
Zapis zmian hydrologicznych i klimatycznych w obszarach krasowych polski południowej na podstawie badań izotopowych
Zapis zmian hydrologicznych i klimatycznych w obszarach krasowych polski południowej na podstawie badań izotopowych Piotr Bałdys Fizyka techniczna sem. IX Plan seminarium Wstęp Skład izotopowy węgla w
KWANTYFIKACJA EFEKTÓW CZYNNEJ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI SIEDLISK TRAWIASTYCH WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY NA PODSTAWIE AKTYWNOŚCI ENZYMÓW GLEBOWYCH
KWANTYFIKACJA EFEKTÓW CZYNNEJ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI SIEDLISK TRAWIASTYCH WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY NA PODSTAWIE AKTYWNOŚCI ENZYMÓW GLEBOWYCH ELŻBIETA JOLANTA BIELIŃSKA ZAKŁAD BIOLOGII GLEBY INSTYTUT
Rekonstrukcja klimatu holocenu poprzez badania δ 13 C i δ 18 O w próbkach tuf wapiennych pochodzących z Polski i Indii
Rekonstrukcja klimatu holocenu poprzez badania δ 13 C i δ 18 O w próbkach tuf wapiennych pochodzących z Polski i Indii Urbanek Grzegorz Fizyka techniczna, Sem. IX Zarys Pomiary δ 18 O i δ 13 C w próbkach
Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus
Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus K. Zając, T. Zając Instytut Ochrony Przyrody PAN, 31-120 Kraków, Mickiewicza 33 kontakt: kzajac[...]iop.krakow.pl,
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wymienić charakterystyczne Afryki.
Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów
Interakcje Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania środowiskowe
Co ciekawe, w latach średnia temperatura maksymalna w niektórych dniach III dekady kwietnia wzrosła o około 5 C.
Ponieważ niektórym się zdaje, że temperatury przekraczające 15 C to norma dla marca, oto rozkład przestrzenny średniej temperatury maksymalnej w dniu 25 kwietnia w latach 1951-1980. Co ciekawe, w latach
Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie
Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ( kształcenie zawodowe)
Archeologia Jeziora Powidzkiego. redakcja naukowa Andrzej Pydyn
Archeologia Jeziora Powidzkiego redakcja naukowa Andrzej Pydyn Toruń 2010 Spis treści Lista autorów... 9 Wstęp... 11 Andrzej Pydyn Archeologiczne penetracje podwodne strefy przybrzeżnej Jeziora Powidzkiego...
PRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH POLSKI, BIAŁORUSI I UKRAINY PO ROKU 2000
Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej Maria Soja, Andrzej Zborowski (red.) Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków 2011, s. 41 53 PRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH
KOMUNIKATzBADAŃ. Czy młodzi Polacy są prawicowi? NR 102/2017 ISSN
KOMUNKATzBADAŃ NR 102/2017 SSN 2353-5822 Czy młodzi Polacy są prawicowi? Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Zachowania odbiorców. Grupa taryfowa G
Zachowania odbiorców. Grupa taryfowa G Autor: Jarosław Tomczykowski Biuro PTPiREE ( Energia elektryczna luty 2013) Jednym z założeń wprowadzania smart meteringu jest optymalizacja zużycia energii elektrycznej,
Logistyka - nauka. Polski sektor TSL w latach Diagnoza stanu
Adiunkt/dr Joanna Brózda Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut Zarządzania Transportem, Zakład Organizacji i Zarządzania Polski sektor TSL w latach 2007-2012.
SPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Typy strefy równikowej:
Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą
Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny
Dr Krzysztof Szwarc Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny Gdańsk 2011 Po transformacji gospodarczej nastąpiły w Polsce diametralne zmiany
STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA
STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA W mijającej dekadzie w Polsce najwięcej osób studiowało na kierunkach humanistycznospołecznych 1.
Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Rozwody w Polsce w ujęciu regionalnym
Demografia i Gerontologia Społeczna Biuletyn Informacyjny 2013, Nr 4 Piotr Szukalski Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki pies@uni.lodz.pl Rozwody w Polsce w ujęciu regionalnym Fakt, iż ostatnie lata
Bioróżnorodność makrozoobentosu w fiordach arktycznych
Bioróżnorodność makrozoobentosu w fiordach arktycznych rozprawa habilitacyjna Maria Włodarska-Kowalczuk Zakład Ekologii Morza Pracownia Ekosystemów Morskich Bioróżnorodność makrozoobentosu w fiordach arktycznych
ZMIENNOŚĆ POŁOŻENIA TROPOPAUZY W WYSOKICH SZEROKOŚCIACH GEOGRAFICZNYCH
Problemy Klimatologii Polarnej 13 2003 37 41 ZMIENNOŚĆ POŁOŻENIA TROPOPAUZY W WYSOKICH SZEROKOŚCIACH GEOGRAFICZNYCH Michał K. Kowalewski Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodne w Warszawie, Ośrodek Meteorologii
prof. dr hab. Zbigniew W. Kundzewicz
KONFERENCJA Wyzwania polityki klimatycznej połączona z posiedzeniem sejmowej Komisji OŚZNiL Warszawa, 21 października 2008 Scenariusze zmian klimatu i ich prawdopodobieństwa w świetle najnowszych badań
DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995)
Słupskie Prace Geograficzne 2 2005 Dariusz Baranowski Instytut Geografii Pomorska Akademia Pedagogiczna Słupsk DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ
Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność
Ekologia Ekosystemy produktywność Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/24 Produkcja pierwotna Produkcja ekosystemu brutto (GPP, ang. Gross Primary Production) całkowita ilość energii związana
Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim
Jacek Batóg Barbara Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim Znaczenie poziomu i dynamiki wydajności pracy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego
Zastosowanie analizy genów markerowych do badań zakwitów toksycznych cyjanobakterii w jeziorach
AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Aleksandra Bukowska Zakład Ekologii Mikroorganizmów i Biotechnologii Środowiskowej, Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski Zastosowanie analizy genów
Szanse edukacyjne i zawodowe kobiet w okresie PRLu i transformacji systemowej
Szanse edukacyjne i zawodowe kobiet w okresie PRLu i transformacji systemowej Alicja Zawistowska Instytut Socjologii UwB Szczecin 20/09/2014 Alicja Zawistowska ( Instytut Socjologii UwB) Szanse edukacyjne
Chruściki zbiorników antropogenicznych stan poznania i problemy badawcze. Aneta Pepławska
Chruściki zbiorników antropogenicznych stan poznania i problemy badawcze Aneta Pepławska Co to są chruściki? Rząd owadów o przeobrażeniu zupełnym W cyklu życiowym występuję jajo, kilka stadiów larwalnych,
Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)
Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,
Preliminary studies on zoobenthos communities of rivers and streams of south-west Roztocze (eastern Poland)
10.2478/v10067-008-0026-x annales universitatis mariae curie-skłodowska lublin polonia VOL. LXIII, 2 SECTIO C 2008 MONIKA TARKOWSKA-KUKURYK Department of Hydrobiology, University of Life Sciences in Lublin
Generacja źródeł wiatrowych cz.2
Generacja źródeł wiatrowych cz.2 Autor: Adam Klepacki, ENERGOPROJEKT -KATOWICE S.A. Średnioroczne prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych obciążeń źródeł wiatrowych w Niemczech dla siedmiu lat kształtują
Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów.
Elżbieta Adamowicz Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Zmiany koniunktury w Polsce. Budownictwo na tle innych sektorów. W badaniach koniunktury przedmiotem analizy są zmiany
Zagrożenia i ochrona bagien, powtórzenie wiadomości
Temat lekcji: Zagrożenia i ochrona bagien, powtórzenie wiadomości Poziom: Czas trwania: Przedmiot: 5-6 klasa szkoły podst. 45 min. (1 godz. lekcyjna) przyroda 1. Cele lekcji: Podsumowanie i powtórzenie
KP1 Zmiany liczby ludności świata i Polski
Zadanie 1. W tabeli przedstawiono przyrost naturalny na 1000 ludności na świecie i w regionach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, w przedziałach lat od 2010 r. wraz z prognozą do 2050 r. Wyszczególnienie
ANALIZA STOPNIA ZADŁUŻENIA PRZEDSIĘBIORSTW SKLASYFIKOWANYCH W KLASIE EKD
Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 13, Nr 1/2009 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Humanistyczno Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach G ospodarowanie zasobami organiza
Warszawa, listopad 2013 BS/155/2013 WIEŚ POLSKA DWADZIEŚCIA LAT PRZEMIAN
Warszawa, listopad 20 BS/155/20 WIEŚ POLSKA DWADZIEŚCIA LAT PRZEMIAN Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 20 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa
Lasy Puszczy Białowieskiej w perspektywie zmian długoterminowych Małgorzata Latałowa Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki Katedra Ekologii Roślin Uniwersytet Gdański Cel referatu: odniesienie się do
WYTYCZNE PRZY KUPNIE NOWEGO SAMOCHODU
Wytyczne wykonano w ramach projektu Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi dzięki wsparciu udzielonemu przez
CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W REJONIE DOŚWIADCZEŃ ŁĄKOWYCH W FALENTACH
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2006: t. 6 z. specj. (17) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 15 22 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2006 CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH
ANALIZA ZDOLNOŚCI PROCESU O ZALEŻNYCH CHARAKTERYSTYKACH
Małgorzata Szerszunowicz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach ANALIZA ZDOLNOŚCI PROCESU O ZALEŻNYCH CHARAKTERYSTYKACH Wprowadzenie Statystyczna kontrola jakości ma na celu doskonalenie procesu produkcyjnego
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dz.U.2011.258.1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych
Zagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016
Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne
Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2018 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1029,80 zł)
Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 9,8 zł) DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 19 1 Zgodnie z art.
Rozdział 4. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw. Województwo dolnośląskie
Melania Nieć, Joanna Orłowska, Maja Wasilewska Rozdział 4. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw Województwo dolnośląskie Struktura podmiotowa przedsiębiorstw aktywnych W 2013 r. o ponad
3. Warunki hydrometeorologiczne
3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO STATYSTYCZNA ANALIZA ZMIAN LICZBY HOTELI W POLSCE W LATACH 1995-2004
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 429 EKONOMICZNE PROBLEMY TURYSTYKI NR 7 2006 RAFAŁ CZYŻYCKI, MARCIN HUNDERT, RAFAŁ KLÓSKA STATYSTYCZNA ANALIZA ZMIAN LICZBY HOTELI W POLSCE W LATACH 1995-2004
Chronologia holoceńskiej transgresji Bałtyku w rejonie Mierzei Łebskiej
Chronologia holoceńskiej transgresji Bałtyku w rejonie Mierzei Łebskiej Późny plejstocen i holocen polskiego brzegu i polskiej strefy ekonomicznej Bałtyku w świetle statystycznych analiz dat radiowęglowych
Badania szczątków roślin i zwierząt niższych. Okrzemki (analiza diatomologiczna) Wiciowce Sinice Otwornice Promienice Wioślarki
Badania szczątków roślin i zwierząt niższych Okrzemki (analiza diatomologiczna) Wiciowce Sinice Otwornice Promienice Wioślarki Jezioro oligotroficzne Jezioro eutroficzne Okrzemki Skład gatunkowy wskazuje
FORECASTING THE DISTRIBUTION OF AMOUNT OF UNEMPLOYED BY THE REGIONS
FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 007, Oeconomica 54 (47), 73 80 Mateusz GOC PROGNOZOWANIE ROZKŁADÓW LICZBY BEZROBOTNYCH WEDŁUG MIAST I POWIATÓW FORECASTING THE DISTRIBUTION
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Projekt KIK/25 - Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim Bernadetta Wołczuk
Fosfor na granicy czyli:
Fosfor na granicy czyli: rola ekotonów w homogennym jeziorze Iwona Kostrzewska-Szlakowska Szlakowska, Marek Rzepecki ekoton G.L. Clarke (1965): strefy przejściowe, w których istnieją silne oddziaływania
Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych
Umiejętności Polaków wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC - The Programme for the International Assessment of Adult Competencies) Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych
Ostateczna postać długotrwałych zmian w określonych warunkach klimatyczno-geologicznych to:
WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2014/2015 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Ekologia II.
Przedsiębiorcy o podatkach
Przedsiębiorcy o podatkach Raport z badania ilościowego przeprowadzonego na zlecenie Związku Przedsiębiorców i Pracodawców Warszawa, 17.05.2017 Spis treści 2 OPIS BADANIA 3 PODSUMOWANIE 6 WYNIKI ANEKS
MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Zakłócenia w modelu DAD/DAS: Wzrost produkcji potencjalnej; Zakłócenie podażowe
Katedra Zoologii Bezkręgowców i Limnologii
Katedra Zoologii Bezkręgowców i Limnologii kierownik dr hab. Andrzej Zawal prof. US adiunkt dr Agnieszka Szlauer-Łukaszewska adiunkt dr Piotr Dąbkowski 5 doktorantów Zarys historii Katedry Zoologii Bezkręgowców
CEM. Polacy o zmianach klimatu. Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej. Prezentacja głównych wyników badań. Październik 2013
CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Polacy o zmianach klimatu Prezentacja głównych wyników badań Październik 2013 POSTRZEGANIE WAGI PROBLEMU ZMIAN KLIMATU Bardzo poważnym Jak poważnym problemem
MAKROEKONOMIA 2. Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 4-5. Dynamiczny model DAD/DAS, część 3 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Zakłócenia w modelu DAD/DAS: Wzrost produkcji potencjalnej; Zakłócenie podażowe
Sukcesja chrząszczy nekrofilnych
SGGW Koło Naukowe Leśników Sekcja Entomologiczna Mateusz Jacek Dworakowski, Piotr Dug Sukcesja chrząszczy nekrofilnych Czyli drugie życie kurczaka Wstęp Chrząszcze nekrofilne- najliczniej reprezentują:
Wiosna, wiosna. Autor: Dominik Kasperski
Wiosna, wiosna Autor: Dominik Kasperski Abstract Presentation briefly describes the terminology used in the analysis. Next, data about March and April are presented in context of definitions of the spring.
WIELOKRYTERIALNE PORZĄDKOWANIE METODĄ PROMETHEE ODPORNE NA ZMIANY WAG KRYTERIÓW
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu WIELOKRYTERIALNE PORZĄDKOWANIE METODĄ PROMETHEE ODPORNE NA ZMIANY WAG KRYTERIÓW Wprowadzenie Wrażliwość wyników analizy wielokryterialnej na zmiany wag kryteriów, przy
Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie
AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie Marcin Sulwiński Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii,
Karta zgłoszenia tematu pracy dyplomowej
Dzienne magisterskie Dzienne inżynierskie dr hab. inż. Andrzej Bluszcz, prof. Pol. Śl. opiekun pracy: dr inż. Jarosław Sikorski Określenie szybkości sedymentacji osadów metodą ołowiu 210 Pb z wykorzystaniem
Obieg materii w skali zlewni rzecznej
WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań
Chruściki Borów Tucholskich - wyniki wstępnych badań Elżbieta Brulińska elzbietabrulinska@wp.p Zaborski PK PN Bory Tucholskie Obszary chronione Parki narodowe zgodnie z obowiązującą Ustawą o ochronie przyrody,
ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE PARKU CIĄGNIKOWEGO
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2008 Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wstęp ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE
Archeologia Środowiska
Archeologia Środowiska Stowarzyszenie Archeologii Środowiskowej www.geoinfo.amu.edu.pl/sas Association of Environmental Archaeology www.envarch.net Archeologia środowiska Ekosystem - fragment przyrody
styczeń 2017 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna
styczeń 2017 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW dr hab. Piotr Białowolski
Dr Piotr Kołaczek:
Dr Piotr Kołaczek: e-mail: pkolacz@amu.edu.pl 1. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności na podstawie analizy palinologicznej wybranych stanowisk w Polsce południowej i północno-wschodniej. Jeden
SPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
SPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Analiza przyczyn wzrostu liczby zgonów w Polsce w 2017 roku
Analiza przyczyn wzrostu liczby zgonów w Polsce w 2017 roku Departament Analiz i Strategii NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA 1 PODSUMOWANIE 1. Celem raportu jest próba określenia przyczyn wzrostu liczby zgonów
Globalne ocieplenie okiem fizyka
Globalne ocieplenie okiem fizyka Szymon Malinowski Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz naukaoklimacie.pl 29 września 2016 Zmiany średniej temperatury powierzchni Ziemi (GISTEMP) Zmiany rozkładu
, , ZRÓŻNICOWANIE OCEN WARUNKÓW ŻYCIA I SYTUACJI GOSPODARCZEJ KRAJU W POSZCZEGÓLNYCH WOJEWÓDZTWACH
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
BIOLOGICZNE MONITOROWANIE WÓD W ŚWIETLE DYREKTYWY WODNEJ UE. JACEK SICIŃSKI Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Uniwersytet Łódzki
BIOLOGICZNE MONITOROWANIE WÓD W ŚWIETLE DYREKTYWY WODNEJ UE JACEK SICIŃSKI Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Uniwersytet Łódzki DYREKTYWA 2000/60/WE WATER FRAME DIRECTIVE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Lithoglyphus naticoides (GASTROPODA: PROSOBRANCHIA), namułek pospolity; gatunek pontyjski, typowy dla dużych i średniej wielkości rzek nizinnych.
Hydrobiologia ćwiczenia 22.03.2011 Zwierzątka z podpisami: Lithoglyphus naticoides (GASTROPODA: PROSOBRANCHIA), namułek pospolity; gatunek pontyjski, typowy dla dużych i średniej wielkości rzek nizinnych.
Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia
Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia Irena Otop IMGW-PIB Warszawa, 24.02.2016 r. Seminarium PK GWP PLAN PREZENTACJI 1. Wprowadzenia: definicja suszy i fazy rozwoju suszy 2. Czynniki cyrkulacyjne
U b ó s t w o e n e r g e t y c z n e w P o l s c e
U b ó s t w o e n e r g e t y c z n e w P o l s c e 2 0 1 2-2 0 1 6 Z m i a n y w c z a s i e i c h a r a k t e r y s t y k a z j a w i s k a BRIEF REPORT WERSJA POPRAWIONA LUTY 2018 K a t a r z y n a
CELE I REZULTAT ZADANIA
XXXVI Seminarium Techniczne Ocena warunków klimatycznych Polski w aspekcie doboru rodzaju funkcjonalnego PG asfaltu do warstw nawierzchni drogowych Dr inż. Marek Pszczoła Katedra Inżynierii Drogowej Politechnika