UWAGI Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych

Transkrypt

1 Warszawa 21 stycznia 2013 roku UWAGI Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] zrzesza ponad 130 przedsiębiorstw nowych technologii. Nasi członkowie mają znaczący profesjonalny wkład w rozwój przetwarzania informacji wykorzystywanej przez nowoczesne społeczeństwo korzystające z gospodarki wiedzą. Doskonale rozumiemy zmiany technologiczne, ekonomiczne, socjologiczne oraz prawne zachodzące w obszarze dostępu do zasobów cyfrowych. W naszym też interesie jest możliwość racjonalnego i ekonomicznie uzasadnionego wykorzystywania istniejących zasobów cyfrowych do tworzenia produktów i usług. Stąd też jest dla nas ważna każda dyskusja o gospodarowaniu dobrem, będącym zasobami cyfrowymi. Po zapoznaniu się z projektem założeń oraz po konsultacjach z Członkami Izby, generalnie jesteśmy przeciwni przygotowaniu i uchwaleniu ustawy o otwartych zasobach publicznych w kształcie zaproponowanym w założeniach. Podstawową przyczyną, która każe odrzucić ten projekt, jest założenie objęcia przez ustawę zasobów znacząco od siebie różnych, co do sposobu i czasu wytworzenia, przechowywania, użytkowania czy eksploatacji. Uzasadnienie: 1. Dysponowanie majątkiem skarbu Państwa. PIIT uważa, że Państwo, jako dobro wspólne wszystkich obywateli, zarządzając majątkiem Skarbu Państwa 1, nie powinno w sposób automatyczny przenosić do zasobów publicznych elementów tego majątku, a w szczególności tych wymienionych w projekcie ustawy o otwartych zasobach publicznych (dalej zwanej uoozp). Taki automatyzm powoduje, że Rzeczpospolita pozbawia się suwerennego władztwa nad posiadanym majątkiem i możliwością jego wykorzystania lub pomnożenia z korzyścią dla obywateli. Sytuacja automatycznego przenoszenia zachodzić może w dowolnych przypadkach opisanych w projekcie ustawy takich jak analizy, raporty, opracowania, zestawienia danych, mapy, filmy, treści audiowizualne oraz inne utwory i przedmioty praw pokrewnych w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz rozumieniu ustawy o ochronie baz danych. W projekcie stwierdzono (str. 5), że Za cel nowych rozwiązań przyjęto wprowadzenie jednolitych standardów nabywania praw do zasobów publicznych oraz ich udostępniania. Uważamy, że ustawa powinna dotyczyć wyłącznie drugiej części tej propozycji. 1 Konstytucja RP, art. 1 i art. 218 Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 1

2 2. Ograniczenie zakresu działania projektowanej ustawy. Naszym zdaniem uoozp powinna zawierać jedynie przepisy, które określają zasady dostępu do otwartych zasobów publicznych JEŚLI zostanie podjęta decyzja o otwarciu danego zasobu w sferze publicznej, a decyzja taka powinna wynikać z innych (oddzielnych) przepisów. Nie widzimy potrzeby prawnego regulowania zasad udostępniania zasobów, gdyż już obecnie w wielu przypadkach (opisywanych również w założeniach) takie udostępnianie jest realizowane bezpośrednio przez daną jednostkę w odniesieniu do zasobów przez nią posiadanych. Uważamy, że zakres różnych utworów, które sa wymienione w projekcie ustawy jest tak szeroki od opracowań naukowych, poprzez filmy czy produkcje audiowizualne, w tym transmisje sygnału telewizyjnego, a skończywszy na grach, oprogramowaniu czy bazach danych, że podporządkowanie ich tym samym zasadom przenoszenia do zasobów publicznych jest błędne. Dlatego uważamy, że dla różnych rodzajów utworów (zasobów) należy stosować oddzielne przepisy regulujące podejmowanie decyzji o ich przeniesieniu do zasobów publicznych. PIIT chce zwrócić uwagę, że projekt nie precyzuje czy chodzi tylko o dostęp do zasobów publicznych będących w postaci elektronicznej (pojawia się niejasne prawnie pojęcie treści końcowe ). Nasuwa się, więc pytanie - dlaczego zasób publiczny i dostęp do niego miałby się ograniczać tylko do postaci elektronicznej? Przykładowo czy rzeźba opłacona ze środków publicznych powinna być dostępna do publicznego podziwiania (nawet jeśli znajduje się w gabinecie premiera) i czy można zgodnie z trybem udostępniania tworzyć i rozpowszechniać jej kopię w całości lub we fragmentach (str. 11)? Czy oprogramowanie zapisane w układzie elektronicznym urządzenia zbudowanego na zamówienie publiczne staje się zasobem publicznym i może podlegać re-engineeringowi? Warto odpowiedzieć na te pytania. 3. Skomplikowanie prawne projektu ustawy. Obecnie mamy już setki ustaw ustalających, często zbyt detalicznie, zasady i warunki postępowania obywateli, administracji oraz podmiotów gospodarczych, które wielokrotnie znacząco ograniczają, a często wręcz blokują ważne i użyteczne dla społeczeństwa i Państwa działania, grożąc równocześnie postępowaniem sądowym. Powoduje to ograniczanie, unikanie a często wręcz paraliż w działaniach administracji, służb oraz w działalności gospodarczej czy też aktywności obywateli. Dodatkowo coraz większym kosztem każdej działalności jest opóźnianie możliwości podjęcia decyzji spowodowane koniecznością przeprowadzenie kosztownych analiz prawnych oraz uzyskania wielu innych długo oczekiwanych decyzji urzędowych. Proponowana ustawa w projektowanej formie będzie prawnie skomplikowana i będzie wymagać wielu analiz prawnych interpretujących różnorodne sytuacje. Już same założenia pokazują ile może być odstępstw od podstawowej zasady otwarcia zasobów publicznych. Powszechna (jak się wydaje) ogólna zgoda na otwarcie dostępu do zasobów publicznych jest w szczegółach różnie rozumiana w różnych środowiskach. Naszym zdaniem uzyskanie w tej sytuacji konsensusu będzie bardzo trudnym i czasochłonnym procesem. W rezultacie spowoduje wpisanie do projektu ustawy wielu zastrzeżeń i odstępstw od podstawowej zasady, znacząco komplikując jest powszechne zastosowanie. Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 2

3 4. Zgodność projektu ustawy z prawem europejskim. Projektowana ustawa nie jest wymagana przez prawo europejskie. Test regulacyjny wskazuje na wspieranie przez Komisję Europejską działań takich jak w projekcie, co zostało wyrażone w Komunikacie (2011) Komunikat ów jednak nie mówi o zasobach (resources) w tak szerokim zakresie jak proponuje projekt ustawy, a jedynie o informacji lub danych (information, data). Zdefiniowane są one we wprowadzeniu w następujący sposób: Jednym z tych zasobów są dane publiczne wszystkie informacje, które organy publiczne w Unii Europejskiej wytwarzają, gromadzą lub za które płacą. Przykładami tych danych są informacje geograficzne, statystyki, dane pogodowe, dane pochodzące z projektów badawczych finansowanych ze środków publicznych oraz zdigitalizowane książki w bibliotekach. Różnica pomiędzy danymi jak w Komunikacie a zasobami jak analizy, raporty, opracowania, zestawienia danych, mapy, filmy, treści audiowizualne oraz inne utwory i przedmioty praw pokrewnych w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz rozumieniu ustawy o ochronie baz danych opisanymi w projekcie ustawy jest fundamentalna. Z jednej strony są to dane często surowe, nieobrobione wymagające dodatkowej pracy by były przystosowane do dalszego wykorzystania a z drugiej wysoko przetworzone produkty kultury, sztuki, nauki czy informatyki o konkretnej wartości, także: wartości rynkowej! Pozbawienie instytucji publicznej możliwości obrotu wytworzonymi produktami może stanowić znamiona działania na szkodę finansów publicznych. Wymieniony Komunikat nie może też być brany pod uwagę, jako zalecenie działania dla rządów państw członkowskich, gdyż zgodnie z zapisem w Podsumowaniu Komisja Europejska zaleca następujące działanie państwom członkowskim: Państwa członkowskie mogą przyczynić się do urzeczywistnienia modelu otwartych danych poprzez szybkie przyjęcie, transpozycję i wdrożenie zmienionej dyrektywy w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Krok ten pozwoli stworzyć odpowiednie warunki sprzyjające podejmowaniu działalności gospodarczej opartej na otwartych danych i przyczyni się do intensyfikacji transgranicznych zastosowań tych danych. A zatem to wdrożenie dyrektywy i skuteczne wdrożenie ustawy o dostępie do informacji publicznej powinno być faktycznym działaniem rządów, aby dać korzyści całemu społeczeństwu. Zalecenie, na jakie powołuje się projektodawca dotyczy innego działania, a nie otwierania zasobów w rozumieniu projektu uoozp. Przy okazji, PIIT podkreśla, że działanie polskiego rządu zgodne z zaleceniami wskazanymi w Komunikacie (2011) 882 i mające na celu udostępnienie informacji publicznej za bardzo wskazane i oczekiwane! 2 Polska wersja językowa jest dostępna na stronach MAiC Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 3

4 5. Otwartość zasobów publicznych w edukacji 3. PIIT zauważa w szczególności, że wprowadzenie do proponowanego projektu uoozp w edukacji i zasobach edukacyjnych (Obszar edukacji, str. 18 i następna projektu założeń) wprowadza de facto monopol państwa na jedynie słuszne zasoby. W tym przypadku będzie to monopol realizowany poprzez wykorzystanie nieporównywalnie większych zasobów finansowych niż mogą być dostępne w jakiejkolwiek innej organizacji, firmie czy instytucji. Darmowe zasoby sfinansowane przez państwo i siłą rzeczy promowane przez tych samych urzędników, którzy to finansowanie zatwierdzili, będą podatne na naciski natury politycznej i przygotowywanie treści odpowiadającej bieżącemu zapotrzebowaniu politycznemu. Żaden podręcznik przygotowany przez profesjonalne wydawnictwo komercyjne nie będzie w stanie konkurować w takich warunkach. Po wprowadzeniu projektowanej ustawy o otwartych zasobach w miejsce rzeczywistej otwartości z udziałem wielu interesariuszy, z których Państwo jest jednym z nich otrzymamy sytuację monopolistyczną, gdzie na kształt podręczników do historii, biologii czy literatury mogą politycznie i niezwykle silnie oddziaływać grupy, takie jak partie polityczne o radykalnych poglądach lub ideologicznym postrzeganiu niektórych wydarzeń, kościoły i związki wyznaniowe, związki zawodowe, zorganizowane grupy nacisku itd. Uważamy, że w szczególności w Obszarze edukacji - wprowadzanie rzeczywistego i automatycznego monopolu państwowego poprzez ustawę o zasobach publiczncyh stanowi realną groźbę monopolu światopoglądowego realizowanego za publiczne pieniądze. 6. Zgodność projektowanej ustawy z innymi ustawami. Projekt nie wspomina o relacjach i zgodności z innymi dyrektywami europejskimi oraz odpowiednim prawem polskim, w tym: a. z prawem własności intelektualnej obejmującej ustawy: o prawie autorskim i prawach pokrewnych, prawo własności przemysłowej, o ochronie baz danych, oraz o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Wszystkie te ustawy muszą być obecnie poddane znaczącym nowelizacjom uwzględniającym zmiany zachodzące w użytkowaniu sieci informacyjnej oraz wykorzystywania znajdujących się tamże zasobów, a bez takich zmian próba otwierania zasobów napotka setki problemów prawnych i rozliczeń finansowych na styku z tymi prawami. b. z ustawą o ochronie danych osobowych oraz przestrzegania e-prywatności, gdyż często udostępnianie zasoby publiczne będą zawierać dane osobowe wielu osób. W założeniach nie ma ani słowa o tym problemie, a mamy już taki przypadek przy wykorzystaniu danych z KRS. c. z ustawą o informatyzacji podmiotów publicznych, co naszym zdaniem byłoby niezbędne. 3 Błędne dane w Teście Regulacyjnym. Tabela zawiera nieprawdziwe dane. Według oficjalnych danych z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej stan na 30 września 2011 roku to uczniów w szkołach w całej Polsce. Przy obecnym niżu demograficznym nie można zakładać liczby uczniów przekraczającej 6 milionów, tak jak uczyniono to w tabeli. Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 4

5 d. z prawem zamówień publicznych, które w znacznym stopniu dotyczy tworzenia takich towarów i usług, które mogą być potem zasobami publicznymi. e. z ustawą o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (w szczególności art. 32) oraz finansowaniu nauki. Zwracamy szczególną uwagę, że nie wiadomo, w jaki sposób będą regulowane prawa do utworów (zasobów), które powstaną w wyniku współpracy międzynarodowej (zwłaszcza naukowej). Wiadomo też, że na poziomie europejskim trwają prace nad zmianami w prawie autorskim oraz ochronie danych osobowych. Konieczne jest dostosowania założeń projektu do tych wszystkich ustaw krajowych oraz europejskich. 7. Rachunek kosztów i korzyści wynikające z wdrożenia ustawy. W projekcie wyjątkowo pobieżnie podjęto przedstawienie rachunku kosztów i korzyści. Zarówno, bowiem w Projekcie założeń, jak i przedstawionym do konsultacji Teście regulacyjnym brakuje elementarnej analizy ekonomicznej oraz przedstawienia realnych kosztów, które są zastąpione ogólnikami można relatywnie niewielkim kosztem udostępnić zasoby tworzone za publiczne pieniądze znacznie szerszemu spektrum odbiorców lub sprzecznościami - porównaj: Na obecnym etapie nie można dokładnie określić łącznego poziomu kosztów jak i przychodów budżetowych z zamieszczonym w akapicie w głównych kategoriach korzyści na pierwszym miejscu (sic!) znajdujemy: Wdrożenie rozwiązań ustawowych przełoży się na zwiększenie wpływów podatkowych od nowych produktów i usług powstałych z wykorzystania zasobów publicznych. Wskazując na koszty związane z wdrożeniem uoozp, posługując się przykładem Programu Operacyjnego Cyfrowa Polska w ramach, którego ma być realizowana ROSA Repozytorium Otwartego Społeczeństwa 4, zadajmy sobie pytanie o koszty jego utrzymania, jeżeli zostanie otwartym zasobem w sensie proponowanej uoozp. Dalsza dyskusja nad całością ustawy pomijając fundamentalne zmiany, o których mówimy powyżej nie może odbyć się bez poznania realnego i potwierdzonego sprawdzalnymi danymi rachunku ekonomicznego. Szczegóły poniżej: a. Koszty tworzenia i utrzymania zasobów publicznych. Nie jest niemożliwe jak prezentuje to założenia - określenie łącznego poziomu tak kosztów, jak i przychodów budżetowych, gdyż zbyt mało jest danych o zasobach publicznych. Instytucje kultury i oświaty oraz urzędy centralne i samorządowe dysponują danymi o nakładach na zbudowanie i utrzymywania projektów dot. zasobów 4 Za tygodnikiem Polityka z 16 stycznia 2013, cytat z wywiadu z Min.Michałem Bonim Doświadczenie Cyfrowej Szkoły, coraz liczniejsze inicjatywy instytucji publicznych i organizacji społecznych, rozmowy z resortami edukacji, nauki i kultury, klimat międzynarodowy, lekcja odebrana podczas protestów przeciwko ACTA, zbliżająca się nowa unijna perspektywa budżetowa pozwalają wykonać kolejny krok i zbliżyć się do rozwiązań legislacyjnych porządkujących kwestię otwartego dostępu do zasobów publicznych w Polsce. Tym bardziej, że rząd zdecydował o realizacji wielomiliardowego Programu Operacyjnego Cyfrowa Polska. Jednym z jego filarów będzie ROSA Repozytorium Otwartego Społeczeństwa. W wielomiliardowym programie rozwoju znaczącym wydatkiem będzie tworzenie informatycznego repozytorium. Można się spodziewać, że koszt będzie wynosił co najmniej setki milionów złotych!!! Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 5

6 publicznych (np. portal Scholaris przy MEN, Polska Biblioteka Internetowa czy Narodowe Archiwum Cyfrowe), a także o przychodach takich instytucji z tytułu komercyjnego udostępniania takich zasobów (opłaty, licencje, bilety itp.). Należy przyjąć, że niebagatelnym składnikiem kosztowym będzie zabezpieczanie publicznych repozytoriów z zasobami, które bardzo często stanowią cel ataku w Internecie (jak np. Anonymous). Takie dane zarówno, jako koszty tworzenia, jak i koszty rezygnacji z przychodów - powinny znaleźć się także po stronie kosztów implementacji ustawy. b. Koszty z tytułu nabycia pełni praw majątkowych. W założeniach jest wprawdzie informacja, że przyjęcie ustawy będzie generować dodatkowe koszty w porównaniu z dniem dzisiejszym, ale brak jest informacji o wielkości tych kosztów. Bez rzetelnej oceny a zdaniem PIIT koszty tylko w dziale informatyzacja mogą być ogromne (nabycie pełni praw majątkowych do całego oprogramowania stworzonego za pieniądze publiczne...) nie jest właściwe. c. Koszty wynikające z nabycia pełni praw majątkowych prowadzące do wykorzystania niższej jakości towarów i usług finansowanych z pieniędzy publicznych lub z dłuższego czasu oczekiwania na taki produkt. Zwróciliśmy uwagę na przykład kluczowy dla konieczności powstania ustawy. Na stronie 18 przedstawiony jest przykład projektu Cyfrowa Szkoła i zamówienia e- podręczników (tu zwanych: rozbudową zasobów edukacyjnych ) za 45 milionów złotych 5. Podręczniki będą gotowe finalnie dopiero we wrześniu 2015 roku! Znany jest przy tym problem braku zainteresowania tym konkursem profesjonalnych wydawców podręczników, m.in., dlatego, że w założeniach konkursu było przekazanie pełni praw majątkowych do stworzonych podręczników. Zamiast zatem otrzymać e-podręczniki razem ze sprzętem (a ten został dostarczony do końca 2012 roku) szkoły będą miały w pełni dostęp do zasobów edukacyjnych dopiero trzy lata później! Trzy roczniki młodych ludzi, którzy nie będą mieli możliwości skorzystać z dobrodziejstwa e-szkoły to wynik przede wszystkim złego oszacowania kosztów nabycia praw majątkowych. Analogicznie, z powodu konieczności nabycia pełni praw majątkowych jednostki publiczne mogą nie mieć możliwości skorzystania z najlepszej jakościowo i TAŃSZEJ oferty danego towaru czy usługi dostępnej na rynku. Jest, bowiem zupełnie możliwe, że w przypadku towaru lub usługi o powszechnym zastosowaniu, gdzie sektor publiczny jest jednym z wielu klientów, wykonawcom nie będzie się opłacało przekazanie swojej własności intelektualnej do domeny publicznej ze względu na obecność i konkurowanie na innych rynkach. Sektor publiczny będzie zmuszony, zatem do wyboru gorszej (ale dostępnej) i droższej (bo z prawami majątkowymi) oferty. Można się także spodziewać, że sektor publiczny stanie się ostatnim klientem dla produktów, które właśnie przegrały swoją rynkową obecność, a firmy je oferujące będą chciały dokonać ostatniej transakcji z sektorem publicznym z odpłatnym przekazaniem mu praw majątkowych, gdyż nie będzie im już zależało na dalszym rozwoju przegrywającego produktu. d. Zakres działania ustawy, co do poszczególnych typów zasobów. Pierwszy przypadek to sytuacja, w której zasób wymieniony w założeniach uoozp może 5 Projekt ten uruchomiono (konkurs) w roku 2012, zaś zgodnie z wypowiedzią p. minister Szumilas z 10 stycznia 2013 podczas debaty zorganizowanej przez Gazetę Wyborczą Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 6

7 mieć charakter narzędziowy. Typowym przykładem może być oprogramowanie ogólnego użytku czy narzędzia baz danych. Czy każde oprogramowanie (system operacyjny, system bazy danych, system zarządzania siecią czy oprogramowanie antywirusowe, jakie zostanie zakupione za pieniądze publiczne będzie podlegało uoozp? Byłoby to świadome naruszenie neutralności technologicznej i pozbawienie się wyboru narzędzi najlepiej pasujących do zadań. Drugim przypadkiem jest zakup przez jednostkę administracji typowego produktu konsumenckiego. Czy zakup przez gminę abonamentu na dostęp do telewizji cyfrowej automatycznie skutkuje zgodnie uoozp - przekazaniem praw majątkowych do transmitowanego sygnału? Czy to oznacza, że każdy mający dostęp do tego zasobu bez żadnych dalszych kosztów może dokonać retransmisji publicznej programów zawartych w abonamencie? Wymieniliśmy dwa spośród wielu przykładów. Stąd powtarzamy naszą początkową tezę, że uoozp powinny określać wyłącznie zasady dostępu JEŚLI określony zasób stał się publiczny w wyniku decyzji podjętej na podstawie innych przepisów. 8. Wpływ ustawy na gospodarkę tworzenie nowych firm i miejsc pracy. W Teście Regulacyjnym, jako główny ekonomiczny powód wdrożenia ustawy wskazano uruchomienie innowacyjności i idący za tym wzrost przychodów podatków. Przykładem ma być Hiszpania, w której powstało 150 przedsiębiorstw działających w oparciu o dane udostępniane przez sektor publiczny, zatrudniających ok osób (warto zaznaczyć, że tutaj chodzi o dane, a nie o zasoby publiczne... patrz dyskusja dot. Komunikatu Komisji Europejskiej). 6 Dla porównania w Polsce tylko jednego dnia (np. 13 stycznia 2012 roku) zarejestrowanych zostało 1230 podmiotów gospodarczych, a wznowiło działalność PIIT uważa, że rezultat w postaci impaktu cyfrowego w gospodarce poprzez powstawanie nowych przedsiębiorstw związanych z otwarciem zasobów jest wątpliwy. Jest bowiem korzystając z przytoczonego w Teście Regulacyjnym przykładu - niezauważalny w skali całej gospodarki, a liczba zarówno firm jak i pracowników znikoma. 9. Wpływ tytułu dostępu do bezpłatnych zasobów na zwiększenie dochodów państwa. Czytając projekt trudno jest określić, jakiego rodzaju nowe produkty i usługi miałyby zagwarantować zwiększenie wpływów podatkowych państwa, jeżeli takie usługi będą oferowane nieodpłatnie. Warto zauważyć, że w obecnym modelu udostępnianie zasobów publicznych (w rozumieniu projektu ustawy!) do komercyjnego wykorzystania gwarantuje 6 Dodajmy, że bez podania źródła o danych z Hiszpanii jest bardzo trudno je zweryfikować, a wynikałoby, że przeciętne przedsiębiorstwo zajmujące się przetwarzaniem danych publicznych zatrudniało ponad 25 osób!!! Nie ma także powiedziane w jakim czasie powstały te przedsiębiorstwa 7 Dane te dzięki udostępnieniu informacji publicznej przez Min. Gospodarki są na bieżąco do sprawdzania na portalu Centralnej Ewidencji i Informacji Gospodarczej. Dostępne są również dane dla dłuższych okresów. Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 7

8 przychody do budżetu państwa z tytułu sprzedaży praw autorskich, licencji lub praw pokrewnych z jednej strony, zaś z drugiej strony zapewnia przychody z tytułu podatków od towarów i usług oferowanych przez nabywców tych praw i licencji. Tymczasem sam projektodawca założeń wskazuje w tabeli na str. 3 Testu regulacyjnego, że ponad 15 tysięcy przedsiębiorstw jest zagrożonych potencjalnym zmniejszeniem przychodów, a tym samym ograniczeniu mogą ulec przychody skarbu państwa od tych podmiotów. Dla przedsiębiorstw główne korzyści ujęte w tabeli, to możliwość rozwijania i tworzenia nowych modeli biznesowych oraz potencjalne zwiększenie przychodów. W założeniach nie podano, jakie modele biznesowe mogą się pojawić w uzupełnieniu wielu nowych modeli, które pojawiły się od dwóch dekad dynamicznego rozwoju gospodarki sieciowej. Natomiast zwiększenie przychodów w żadnej mierze nie jest gwarantowane, tylko określane, jako potencjalne. PIIT oczekuje przedstawienia rzetelnej analizy wpływu z dostępu do bezpłatnych zasobów na przychody Skarbu Państwa z tytułu dodatkowych podatków lub innych form przychodów. 10. Wpływ na istniejące przedsiębiorstwa i miejsca pracy. Istnieje zagrożenie, że bezkrytyczne i bezwarunkowe udostępnianie zasobów publicznych może przyczynić się do obniżenia wpływów do skarbu państwa oraz jednostek udostępniających te zasoby. Obniżenie się przychodów tych przedsiębiorstw a zwróćmy uwagę, że są to w większości przedsiębiorstwa gospodarki opartej na wiedzy, a więc bogato wykorzystujące kapitał ludzki przełoży się automatycznie na rynek pracy i zwolnienia. Według zapisów Testu Regulacyjnego koszty otwarcia zasobów publicznych ponoszą jedynie wydawcy. Tymczasem nie wspomniano o zagrożeniu dla finansów publicznych z tytułu redukcji zatrudnienia, także w sektorach powiązanych (m.in. autorzy, dystrybutorzy, księgarze, bibliotekarze), co przyczyni się do spadku przychodów z tytułu podatków (VAT, PIT, CIT) oraz zwiększenie kosztów z tytułu zwiększenia skali bezrobocia. 11. Budowanie przewagi konkurencyjnej wynikającej z wykorzystania zasobów publicznych. Istnieje obawa, że w nowym modelu gospodarczym instytucje komercyjne korzystające z zasobów publicznych i je przetwarzające, będą udostępniały te zasoby nieodpłatnie, budując równolegle inne usługi i produkty stanowiące podstawowe źródło przychodów takiej instytucji i wykorzystując swoją przewagę konkurencyjną w oparciu o publicznie finansowane treści. Dobrym tego przykładem jest działalność koncernów, dla których digitalizacja i nieodpłatne udostępnianie zasobów publicznych (i niepublicznych też!) jest jedynie dźwignią do oferowania komercyjnych usług własnych, bez korzyści dla instytucji publicznych udostępniających owe zasoby. Fakt digitalizacji zasobów powoduje konwergencję dotychczasowych mediów takich jak telewizja z mediami nowej generacji, takimi jak Internet. Obecność telewizorów z dostępem do Internetu zmienia sposób korzystania z tych mediów i niebawem zamiast klasycznych kanałów telewizyjnych podstawowym źródłem informacji i rozrywki będzie internetowy telewizor i zasoby tam dostępne. W typowej gospodarce internetowej Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 8

9 zwycięzcą zostanie jeden tylko dostawca takich treści, z nie oczywistymi dochodami państwa z tytułu podatków... Mamy też silnie przekonanie, że wiele podmiotów publicznych będzie wykorzystywać możliwości embarga informacji, albo wręcz będzie oznaczać zasoby klauzulą informacji niejawnej, aby nie było potrzeby ich udostępniania. Wtedy takie zasoby zostaną ujawnione dopiero po kilkudziesięciu latach. 12. Propozycja PIIT. Odpłatne zasoby publiczne w zastosowaniu w obszarze edukacji. PIIT proponuje, aby wszelkie publiczne zasoby elektroniczne (czyli wszystkie dostępne treści, raporty, analizy mapy, informacja geograficzna, utwory podlegające prawu autorskiemu i prawom pokrewnym oraz ustawie o ochronie baz danych, których właścicielem pełni praw majątkowych są jednostki publiczne), które są udostępniane za opłatą były udostępniane bezpłatnie, w tym także do ponownego użycia. Prawo nie może czynić w tym przypadku różnic pomiędzy wykorzystaniem tych zasobów dla celów komercyjnych lub niekomercyjnych, zastrzegając jedynie, że zastosowane one zostaną wyłącznie w obszarze edukacji. Przykładem takiego dobrze określonego wykorzystania są podręczniki do szkół, które są zatwierdzane przez resort edukacji. Uważamy, że dzięki takiej regulacji rząd dokona stymulacji rynku edukacyjnego pozwalając obniżyć koszty wytwarzania, co przełoży się na niższą cenę produktu końcowego pokrywaną przez rodziców lub jednostki prowadzące. Zasada ta pozwoli na działanie twórcom społecznym, którzy nie są w stanie zapłacić za dostęp do zasobu i nie mogą stworzyć np. darmowego podręcznika wykorzystującego zasoby publiczne. Uwagi PIIT o projekcie założeń do Projektu ustawy o otwartych zasobach publicznych Strona 9