Projekt okładki opracowano w Departamencie Komunikacji Społecznej

Transkrypt

1

2 Projekt okładki opracowano w Departamencie Komunikacji Społecznej

3 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI AGENCJI RESTRUKTURYZACJI i MODERNIZACJI ROLNICTWA ZA 2013 ROK Zatwierdził Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Andrzej Gross Opracowano w Departamencie Programowania i Sprawozdawczości Warszawa 2014

4

5 SPIS TREŚCI WSTĘP..5 ROLA ARiMR W DZIAŁANIACH NA RZECZ ROZWOJU ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH... 7 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI AGENCJI RESTRUKTURYZACJI i MODERNIZACJI ROLNICTWA ZA 2013 ROK I. DZIAŁALNOŚĆ ARiMR W 2013 ROKU II. ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE ARiMR W 2013 ROKU III. REALIZACJA INSTRUMENTÓW POMOCY WSPÓŁFINANSOWANYCH Z FUNDUSZY UE Systemy wsparcia bezpośredniego Pomoc finansowa w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw oraz wspólnej organizacji rynku rybnego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ) Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich IV. REALIZACJA INSTRUMENTÓW POMOCY KRAJOWEJ Preferencyjne kredytowanie rolnictwa i przetwórstwa produktów rolnych Poręczenia i gwarancje spłaty kredytów bankowych Pomoc de minimis dotycząca skutków przezimowania w okresie zimowym 2011/ Pomoc finansowa dla producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej powstały szkody spowodowane wystąpieniem powodzi, huraganu, gradu lub deszczu nawalnego w 2013 r Ekwiwalenty za zalesienia gruntów rolnych w ramach pomocy krajowej Pomoc na przygotowanie wniosku o rejestrację nazw i oznaczeń geograficznych Dofinansowanie utylizacji padłych zwierząt gospodarskich V. SYSTEM IDENTYFIKACJI I REJESTRACJI ZWIERZĄT (IRZ) VI. SYSTEM IDENTYFIKACJI DZIAŁEK ROLNYCH (LPIS) VII. SYSTEM KONTROLI Audyty i kontrole działalności ARiMR Kontrole beneficjentów w ramach instrumentów realizowanych przez ARiMR VIII. WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ IX. GOSPODARKA FINANSOWA Realizacja planu finansowego Agencji w 2013 r Windykacja należności X. ZAŁĄCZNIKI Załącznik 1. Podmioty wpisane do ewidencji producentów Załącznik 2. Zaangażowanie kapitałowe ARiMR w spółkach akcyjnych tworzących rynki hurtowe Załącznik 3. Realizacja pomocy współfinansowanej z funduszy UE Załącznik 4. Realizacja instrumentów pomocy krajowej Załącznik 5. Zrealizowane płatności w ramach programów współfinansowanych z UE w 2013 r Załącznik 6. Realizacja planu finansowego ARiMR za 2013 r XI. SPIS WYKRESÓW I TABEL S t r o n a

6 4 S t r o n a

7 WSTĘP Szanowni Państwo, W imieniu Kierownictwa ARiMR mam przyjemność przekazać Państwu Sprawozdanie z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za 2013 rok. Za nami kolejny rok wytężonej pracy w zakresie dystrybuowania wsparcia unijnego i krajowego dla polskiej wsi. Agencja weszła w okres intensywnych rozliczeń finansowanych projektów oraz przedsięwzięć charakterystycznych dla tego etapu realizacji 7-letniej perspektywy finansowej. Tym samym, w 2013 roku, osiągnęliśmy najwyższy w dotychczasowej historii poziom zrealizowanych płatności na ogólną kwotę blisko 29 mld zł. Za pośrednictwem ARiMR wypłacono aż 14,9 mld zł na realizację płatności bezpośrednich i 10,7 mld zł na PROW Liczymy na kontynuację tego trendu w 2014 roku, w którym przypada jubileusz 10-lecia wstąpienia Polski do Unii Europejskiej oraz realizacji przez ARiMR zadań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Aktywność naszych beneficjentów jest dobrym prognostykiem na przyszłość, w której dla obszarów wiejskich udostępnione zostaną nowe programy wsparcia finansowane ze środków unijnych oraz budżetu państwa. Ich realizacja w latach przyczyni się do utrzymania i wzmocnienia osiągniętych już efektów. Prezentowany dokument pokazuje ogromną skalę i niezwykłą różnorodność kierunków finansowania polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich przy pomocy ARiMR. Przedstawiono w nim najważniejsze informacje dotyczące działalności Agencji w 2013 roku, a w szczególności realizację zadań ARiMR jako agencji płatniczej dla instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, realizację działań PROW , PO Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich oraz obsługiwanych instrumentów pomocy krajowej. Zawiera on również informacje na temat prowadzonego przez Agencję systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt, który stanowi ważny element nadzoru nad bezpieczeństwem żywności i zdrowia publicznego w kraju w zakresie weterynarii. Serdecznie zapraszam Państwa do lektury Sprawozdania z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za 2013 rok. Mam nadzieję, że spotka się ono z Państwa zainteresowaniem oraz dostarczy Państwu wielu interesujących oraz inspirujących informacji, zarówno o samej instytucji, jak również o wdrażanych przez ARiMR programach. Andrzej Gross Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 5 S t r o n a

8 6 S t r o n a

9 ROLA ARiMR W DZIAŁANIACH NA RZECZ ROZWOJU ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH Spośród państw Unii Europejskiej Polska jest krajem, w którym wieś odgrywa szczególną rolę. Podstawowym założeniem wsparcia kierowanego na polską wieś jest realizacja koncepcji wielofunkcyjności rolnictwa i obszarów wiejskich. Zakłada ona wzmocnienie ekonomiczne gospodarstw rolnych i wzrost konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, z jednoczesnym zapewnieniem instrumentów na rzecz różnicowania działalności gospodarczej w kierunku stworzenia alternatywnych źródeł dochodów dla mieszkańców wsi. Środki skierowane na polską wieś za pośrednictwem ARiMR, szczególnie od czasu wejścia Polski do UE zaczynają przynosić wymierne efekty. ARiMR dystrybuuje środki na rozwój obszarów wiejskich współfinansowane z funduszy unijnych: Program SAPARD , SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich , PROW i PROW Do końca 2013 r. wypłacono beneficjentom tych programów 74,0 mld zł 1 (Rysunek 1). Zakres wsparcia dystrybuowanego przez ARiMR na rzecz rozwoju rolnictwa, przetwórstwa i obszarów wiejskich jest bardzo szeroki. W ogromnym uproszczeniu, instrumenty obsługiwane przez ARiMR można podzielić na dziewięć grup, według głównego celu realizowanych interwencji (Rysunek 1). Rysunek 1. Kierunki działań dystrybucji środków na rzecz rozwoju rolnictwa, przetwórstwa oraz obszarów wiejskich gospodarowanie na niekorzystnych rolniczo obszarach (PROW , PROW ) 12,9 mld zł rozwój gospodarstw rolnych (SAPARD, SPO, PROW , PROW ) 19,7 mld zł zmiana pokoleniowa na polskiej wsi (PROW , PROW ) 10,5 mld zł poprawa infrastruktury w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SAPARD, SPO, PROW ) 11,0 mld zł kierunki działań dystrybucji środków na rzecz rozwoju rolnictwa, przetwórstwa oraz obszarów wiejskich ochrona środowiska naturalnego (SPO, PROW , PROW ) 9,5 mld zł przetwórstwo żywności (SAPARD, SPO, PROW ) 5,2 mld zł pozarolnicza działalność na obszarach wiejskich (SAPARD, SPO, PROW ) 3,1 mld zł działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i promocyjne (SAPARD, SPO, PROW ) 0,5 mld zł aktywność społeczności lokalnych (SPO, PROW ) 0,7 mld zł 1 Łącznie z pomocą techniczną. 7 S t r o n a

10 Efekty dystrybucji środków tych programów wzmocnione zostały ponadto przez pomoc krajową (19,6 mld zł wypłacone w okresie ) i działania I filara Wspólnej Polityki Rolnej (systemy wsparcia bezpośredniego, wspólna organizacja rynków owoców i warzyw), w ramach których wypłacono do końca 2013 r. kwotę 98,9 mld zł. Przekazano również ok. 4,1 mld zł na programy wspierające sektor rybny. Wspieranie rozwoju gospodarstw rolnych Efektem najbardziej widocznych pozytywnych zmian dokonujących się na polskiej wsi są gospodarstwa rolne, którym unijne wsparcie dało szansę na rozwój. Skierowane do nich środki finansowe na rozwój miały na celu: modernizację, dostosowanie do standardów UE profilu, skali i jakości produkcji do potrzeb rynku, poprawę konkurencyjności, efektywności gospodarowania, bezpieczeństwa żywności, warunków utrzymania zwierząt oraz bezpieczeństwa pracy. ARiMR bezpośrednio wspierała gospodarstwa rolne w kolejnych programach poprzez działania skierowane na: dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE, modernizację gospodarstw rolnych, wsparcie młodych rolników, gospodarstw dotkniętych klęskami, uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności, wspieranie gospodarstw położonych na niekorzystnych rolniczo obszarach, wspieranie gospodarstw niskotowarowych i grup producentów rolnych. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła beneficjentom tych działań ok. 19,7 mld zł, z tego najwięcej, bo ponad połowę na modernizację (54%), wsparcie gospodarstw niskotowarowych (18%) i gospodarstw dostosowujących się do standardów UE oraz wsparcie młodych rolników (po 12%). Rysunek 2. Wsparcie ARiMR na rozwój i inwestycje w gospodarstwach rolnych poprzez wsparcie młodych rolników (SPO i PROW ) 2,3 mld zł dostosowujących się do standardów UE (PROW ) 2,4 mld zł modernizujących się (SAPARD, SPO, PROW ) 10,6 mld zł niskotowarowych (PROW i PROW ) 3,5 mld zł wspieranie rozwoju gospodarstw rolnych ok.19,7 mld zł dotkniętych klęskami (PROW ) 0,3 mld zł poprzez wsparcie grup producentów rolnych (PROW i PROW ) 0,5 mld zł poprzez wsparcie rolników uczestniczących w systemach jakości żywności (PROW ) 27,8 mln zł Szczególne znaczenie dla polepszenia kondycji gospodarstw rolnych ma wsparcie na ich modernizację. Dzięki tym środkom rolnicy mogli zakupić maszyny i różnego rodzaju sprzęt, wyposażenie, wybudować, bądź zmodernizować budynki służące produkcji rolnej, poprawić jakość gruntów, czy też przeprowadzić inne ważne inwestycje w swoich gospodarstwach. 8 S t r o n a

11 Gospodarstwa modernizujące się otrzymały z ARiMR z programów współfinansowanych z funduszy UE (SAPARD, SPO Restrukturyzacja, PROW ) aż 10,6 mld zł. Wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych wypłacane było od 2005 r. i przysługiwało rolnikom przez kolejnych pięć lat. ARiMR wypłaciła 3,5 mld zł dla 152,9 tys. rolników. Niemal wszyscy beneficjenci działania deklarowali, że wsparcie posłuży restrukturyzacji gospodarstwa w zakresie działalności rolniczej. Udzielone wsparcie młodym rolnikom ułatwiło przejmowanie lub zakładanie przez osoby poniżej 40 roku życia, o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, gospodarstw rolnych oraz wsparcie modernizacji tych gospodarstw. Jednorazowa premia (której początkowa wysokość wynosiła 50 tys. zł, a od 2010 r. 75 tys. zł) miała na celu ułatwienie podejmowania inwestycji pozwalających na zmodernizowanie przejmowanych gospodarstw przez nowych właścicieli, a w konsekwencji przyczyniła się do pozytywnych przekształceń całego sektora rolnego. ARiMR wypłaciła dla blisko 37,3 tys. młodych rolników kwotę 2,3 mld zł, w tym 1,6 mld zł (69,3%) dla 23,2 tys. młodych rolników w ramach PROW Młodzi rolnicy, którzy skorzystali z premii dla młodego rolnika, w ramach realizowanych biznesplanów inwestują w zakup różnego rodzaju sprzętu, maszyn i narzędzi rolniczych, urządzeń oraz środków transportu, ciągników, maszyn do produkcji roślinnej oraz w zakup zwierząt gospodarskich lub sprzętu komputerowego. Z badań przeprowadzonych przez ARiMR w 2013 r. wynika, że młodzi rolnicy są aktywni również w powiększaniu swoich gospodarstw. Ponad połowa (58,6%) badanych młodych rolników powiększyła powierzchnię swoich gospodarstw od momentu ubiegania się o premię 2. Możliwość uzyskania tego wsparcia była kompatybilna z działaniem Renty strukturalne, co w konsekwencji przyczyniło się do zmiany pokoleniowej na polskiej wsi. W obu programach około 25% gospodarstw zostało przejętych przez młodych rolników w efekcie przekazania ich przez osoby ubiegające się o rentę strukturalną. Ogromne znaczenie miało także wsparcie udzielone w wysokości 2,4 mld zł dla gospodarstw dostosowujących się do spełnienia norm i standardów UE w ramach PROW Z powodu wystąpienia na obszarze Polski w 2010 r. intensywnych opadów atmosferycznych, będących przyczyną powodzi oraz osuwisk ziemi, powodujących znaczne straty w uprawach polowych oraz w majątku służącym do produkcji rolnej, w drugiej połowie 2010 r. uruchomiono w ramach PROW dodatkowe działanie będące wsparciem dla gospodarstw dotkniętych klęskami. W 2011 r. katalog zdarzeń losowych uprawniający do tego wsparcia został powiększony o inne klęski żywiołowe, takie jak: przymrozki wiosenne, ujemne skutki przezimowania, suszę, deszcz nawalny, huragan, grad, lawinę i uderzenie pioruna. Działanie ma charakter inwestycyjny, jednak z uwagi na przyjęte cele, inwestycje mają charakter odtworzeniowy (odtworzenie produkcji, plantacji, parku maszynowego, przywrócenie funkcjonalności budynkom infrastruktury technicznej). Polscy producenci rolni w ograniczonym stopniu podejmują wspólne działania na rynku, dlatego niezwykle istotne znaczenie ma wypłacane przez ARiMR wsparcie na tworzenie i funkcjonowanie grup producentów rolnych. Dzięki PROW utworzono 103 grupy, a ponad tysiąc w PROW Wsparcie udzielone zostało głównie producentom trzody chlewnej i mięsa wieprzowego, a także producentom ziarna zbóż i nasion roślin oleistych. Istotną grupę beneficjentów PROW stanowili producenci drobiu i jego przetworów. 2 Wyniki badania Młody Rolnik Efekty zrealizowanych projektów - perspektywy rozwoju gospodarstw ARiMR S t r o n a

12 Wspieranie gospodarstw położonych na niekorzystnych rolniczo obszarach Wsparcie gospodarstw położonych na niekorzystnych rolniczo obszarach przeznaczone jest dla rolników, którzy gospodarują na niesprzyjających prowadzeniu działalności rolniczej terenach. Według danych Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w 2004 r. aż 66,5% użytków rolnych w Polsce zaliczanych było do obszarów, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne (ukształtowanie terenu, np. góry), czy niska jakość gleb). Prowadzenie tam działalności rolniczej nie zapewnia spodziewanych dochodów i często wymaga od rolników zaangażowania dodatkowych środków finansowych. Instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw położonych na takich terenach są od 2004 r. dopłaty kompensujące istniejące utrudnienia (ONW). Rolnicy każdej wiosny ubiegając się o płatności bezpośrednie składają wnioski o przyznanie takiej pomocy. Na koniec 2013 r. ARiMR wypłaciła 12,9 mld zł, w tym 9,2 mld zł (71%) z PROW Otrzymując wsparcie z ONW rolnicy zobowiązują się jednocześnie do: przestrzegania zasad zwykłej praktyki rolniczej na terenie całego gospodarstwa, prowadzenia działalności rolniczej na wszystkich działkach położonych na obszarze ONW przez co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności, przestrzegania zakazów stosowania różnych szkodliwych substancji w żywieniu zwierząt. Do końca 2013 r. w ramach wydanych decyzji w sprawie przyznania płatności ONW dla wniosków złożonych w PROW w kampaniach wsparciem objęto 889,5 tys. 3 rolników. Średnia kwota wsparcia na gospodarstwo dla wszystkich typów powierzchni zakwalifikowanych do tych obszarów wyniosła 10,4 tys. zł, natomiast na hektar powierzchni użytków rolnych - 189,0 zł. Wsparciem objętych zostało 8,4 mln ha użytków rolnych. Wspieranie środowiska naturalnego Ochrona środowiska na obszarach wiejskich jest istotnym obszarem wsparcia finansowego UE. Zagadnienie stanu środowiska jest ściśle związane z jakością życia, a coraz częściej również z atrakcyjnością inwestycyjną obszarów wiejskich. Działania dotyczące ochrony środowiska podejmowane na obszarach wiejskich koncentrują się przede wszystkim na budowie, rozbudowie lub modernizacji systemów odbioru ścieków komunalnych, a więc na zagadnieniu ochrony wód i poprawy warunków sanitarnych środowiska. Coraz większą rolę zaczynają odgrywać również działania dotyczące ochrony różnorodności biologicznej oraz projekty dotyczące gospodarki odpadami. ARiMR dystrybuuje środki finansowe przeznaczone na przedsięwzięcia przyjazne dla środowiska i poprawy dobrostanu zwierząt realizując: program rolnośrodowiskowy zapewniający: zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich, promocję przyjaznych środowisku systemów produkcji rolnej, odpowiednie użytkowanie gleb i ochronę wód, ochronę zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych, 3 Ogólna liczba niepowtarzających się beneficjentów (uwzględniono producentów rolnych, którzy przynajmniej raz w ramach kampanii uzyskali decyzję w sprawie przyznania płatności ONW). 10 S t r o n a

13 wzmocnienie ekologicznej stabilności ekosystemów na obszarach wiejskich; zalesianie gruntów rolnych oraz innych niż rolne; wsparcie na lasy zniszczone przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła beneficjentom PROW i PROW na takie właśnie przedsięwzięcia ponad 9,5 mld zł. Wsparciem rolnośrodowiskowym objęto powierzchnię 4 : - 1,2 mln ha w ramach działania 4 PROW , w tym 1,1 mln ha w ramach decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW , - 2,5 mln ha w ramach działania 214 PROW Ochroną objęto także lokalne rasy zwierząt (średniorocznie): - 24,5 tys. sztuk w ramach działania 4 PROW (23,5 tys. sztuk w ramach decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową w PROW , które przeszły w ciężar budżetu PROW , - 56,9 tys. sztuk w ramach działania 214 PROW Rysunek 3. Wsparcie ARiMR na ochronę środowiska i krajobrazu w Polsce program rolnośrodowiskowy (PROW i PROW ) 8,0 mld zł wspieranie środowiska naturalnego 9,5 mld zł zalesianie gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne (PROW i PROW ) 1,2 mld zł wsparcie dla lasów zniszczonych przez katastrofy (SPO i PROW ) 0,3 mld zł Dzięki udzielonemu przez ARiMR wsparciu na zalesianie gruntów rolnych oraz innych niż rolne możliwe było zarówno powiększenie obszarów leśnych, utrzymanie i wzmocnienie ich ekologicznej stabilności, jak również zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla oraz ograniczenie zmian klimatu. Wsparcie udzielane jest w formie premii pielęgnacyjnej za utrzymanie nowej uprawy leśnej oraz premii zalesieniowej, stanowiącej ekwiwalent za 4 Dotyczy powierzchni fizycznej. 5 Wyniki wdrażania PROW , MRiRW, Departament Programowania i Analiz, Warszawa, czerwiec 2009, s S t r o n a

14 wyłączenie gruntu z upraw rolnych. Łącznie w programach PROW i PROW zalesiono 72,5 tys. ha. Wspieranie zmian pokoleniowych na wsi ARiMR dystrybuuje środki również dla tych producentów rolnych, którzy zdecydowali się na zaprzestanie prowadzenia działalności, by przekazać swoje gospodarstwa rolne następcom lub innym producentom rolnym na powiększenie prowadzonego już przez nich gospodarstwa przy pomocy rent strukturalnych. Przyśpieszanie procesu wymiany pokoleniowej wśród osób prowadzących gospodarstwa rolne poprzez przejmowanie ich przez osoby młodsze, dobrze przygotowane do zawodu rolnika, ma na celu poprawę struktury agrarnej kraju oraz poprawę rentowności i konkurencyjności gospodarstw rolnych. Płatność z tytułu renty strukturalnej, której wysokość jest ustalana jako odpowiedni procent kwoty najniższej emerytury krajowej, ma formę płatności miesięcznej. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła dla 73,4 tys. beneficjentów rent strukturalnych PROW i ok. 10,5 mld zł. Renty otrzymują rolnicy, którzy po ukończeniu 55 lat zdecydowali się na przekazanie gospodarstw następcom. Średnie miesięczne kwoty renty strukturalnej (przyznane świadczenia) kształtują się następująco: ok. 2,1 tys. zł w ramach PROW , ok. 1,4 tys. zł w ramach PROW (nabory wniosków z 2007 i 2008 r.), 1,2 tys. zł w ramach PROW (nabór z 2010 r.). Do końca 2013 r., w ramach PROW , spośród przekazanych gospodarstw ponad połowa (54,5%) została przekazana na rzecz następcy, a pozostałe na powiększenie innego gospodarstwa. Beneficjenci PROW przekazali łącznie 239,1 tys. ha następcom. W chwili składania wniosków o przyznanie renty strukturalnej średni wiek rolników przejmujących gospodarstwa wynosił około 31 lat. Wspieranie pozarolniczej działalności na obszarach wiejskich Aktualnym potrzebom wsi w zakresie dywersyfikacji źródeł zarobkowania na obszarach wiejskich, odpowiadają działania promujące przedsiębiorczość i tworzenie miejsc pracy na wsi. Pozwala to na poprawę jakości życia na obszarach wiejskich nie tylko poprzez wzrost dochodów, ale także pośrednio poprzez wzrost dostępności do nowotworzonych bądź rozwijanych usług. Wsparcie, udzielane na takie działania, realizowane jest od dawna przy pomocy ARiMR. Przed akcesją Agencja udzielała wsparcia z budżetu krajowego w formie pożyczek na tworzenie i utrzymanie miejsc pracy, a po akcesji udziela wsparcia w ramach środków współfinansowanych z funduszy Unii Europejskiej przeznaczonych na różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła beneficjentom tych działań 3,1 mld zł, z czego 1,8 mld zł na różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, a 1,3 mld zł na tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. 12 S t r o n a

15 Rysunek 4. Wsparcie na pozarolniczą działalność na obszarach wiejskich różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (SAPARD, SPO, PROW ) 1,8 mld zł tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw (PROW ) 1,3 mld zł wspieranie pozarolniczej działalności na obszarach wiejskich 3,1 mld zł Zrealizowane operacje w ramach tych działań dotyczą udzielenia pomocy rolnikom i podmiotom działających w sektorach: usług dla ludności, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, sprzedaży detalicznej i hurtowej, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, rzemiosła lub rękodzielnictwa, usług komunalnych, rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, wytwarzania produktów energetycznych z biomasy, usług transportowych, magazynowania lub przechowywania towarów. Wspieranie przetwórstwa żywności Wsparcie przetwórstwa produktów rolnych jest szczególnie istotne, bowiem sektor ten zaliczany jest do bardzo ważnych gałęzi polskiej gospodarki, zarówno z uwagi na zatrudnienie jak i wartość produkcji. Szczególnie ważne jest wsparcie skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw, które w Unii Europejskiej w największym zakresie przyczyniają się do powiększania produktu krajowego brutto oraz zapewniają ponad połowę miejsc pracy. Wspieranie przetwórstwa służy poprawie konkurencyjności gospodarki żywnościowej, a pomoc finansowa skierowana do grupy producentów rolnych wpływa na poprawę ich sytuacji i sprzyja uzyskaniu stabilizacji zbytu produktów rolnych. Wsparcie finansowe w tym zakresie realizowane było w ARiMR w ramach Programu SAPARD i SPO Restrukturyzacja, a obecnie kontynuowane jest w PROW W Programie SAPARD wsparcie finansowe udzielane było przedsiębiorcom na przedsięwzięcia ściśle związane z: dostosowaniem do wymogów sanitarnych i weterynaryjnych UE, zwiększeniem wartości dodanej, poprawą jakości, wprowadzeniem nowych technologii i innowacji, także ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko. Wsparcie finansowe polskich firm (w zakresie przetwórstwa mleka, uboju zwierząt rzeźnych, rozbioru mięsa lub jego przetwórstwa, ryb i innych organizmów wodnych oraz przetwórstwa owoców i warzyw) służyło wzmocnieniu przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na rynku unijnym. W ramach SPO Restrukturyzacja wspierane były także projekty inwestycyjne związane z modernizacją i dostosowaniem do warunków funkcjonowania na Jednolitym Rynku Unii Europejskiej zakładów działających w zakresie przetwórstwa i marketingu artykułów 13 S t r o n a

16 rolnych. Wsparcia udzielano na poprawę warunków sanitarno-higienicznych i weterynaryjnych produkcji, rynkowe ukierunkowanie produkcji i wykorzystanie istniejących nisz rynkowych, tworzenie nowych i racjonalizację istniejących kanałów zbytu, poprawę jakości produktów, wzrost wartości dodanej produkcji, zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko, ulepszenie struktury logistycznej, poprawę dobrostanu zwierząt oraz na wprowadzanie nowych i modernizację istniejących technologii produkcji. Za pośrednictwem PROW przyznawane jest wsparcie na dofinansowanie projektów dotyczących przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, z wyłączeniem produktów rybnych, związanych z modernizacją lub budową zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi. ARiMR zrealizowała płatności na przetwórstwo na kwotę 5,2 mld zł, w tym 2,0 mld zł dla beneficjentów PROW Zgodnie z podpisanymi umowami w ramach PROW , wsparcie zostanie przekazane do 1,1 tys. przedsiębiorstw, w tym zajmujących się: przetwórstwem artykułów spożywczych (67% przedsiębiorstw), sprzedażą hurtową (23%) oraz przetwórstwem artykułów niespożywczych (10%). Wspieranie poprawy infrastruktury w rolnictwie i na obszarach wiejskich Poprawa infrastruktury ma szczególne znaczenie w rozwoju wsi i rolnictwa, i jest ważnym czynnikiem stymulującym aktywizację społeczno - gospodarczą otoczenia. Dla obszarów wiejskich wiąże się ona nie tylko z rozwojem sektora rolnego, ale również z zainteresowaniem mieszkańców podejmowaniem działalności pozarolniczej. Elementy infrastruktury, takie jak: drogi, łączność, sieć elektroenergetyczna, zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków i dostępność usług poprawiają standard życia mieszkańców i przyczyniają się do zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej. Rozwój infrastruktury jest bardzo kosztowny, dlatego też niezbędne jest przeznaczenie na ten cel odpowiednich środków finansowych, zarówno krajowych jak i unijnych. ARiMR dystrybuuje środki z programów współfinansowanych z funduszy unijnych na: scalanie i melioracje, dostęp do usług i infrastruktury, odnowę i rozwój wsi. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła beneficjentom tych obszarów 11,0 mld zł. Były to przede wszystkim gminy, ale także instytucje kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe mające status organizacji pożytku publicznego, osoby prawne lub jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, związki wyznaniowe o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. 14 S t r o n a

17 Rysunek 5. Wsparcie na poprawę infrastruktury w rolnictwie i na obszarach wiejskich dostęp do usług i infrastruktury (SAPARD, PROW ) 6,5 mld zł scalanie i melioracje (SPO, PROW ) 1,3 mld zł odnowa i rozwój wsi (SPO, PROW ) 3,2 mld zł wspieranie poprawy infrastruktury w rolnictwie i na obszarach wiejskich 11,0 mld zł Aktywizacja społeczności lokalnych Działania aktywizujące społeczności lokalne sprzyjają tworzeniu warunków dla rozwoju obszarów wiejskich poprzez współpracę partnerów lokalnych. Takie podejście wpływa na lepsze zdefiniowanie lokalnych problemów i określenie sposobów ich rozwiązywania. ARiMR uczestniczy w tym procesie wypłacając środki z programów współfinansowanych z funduszy unijnych na: realizację programu LEADER, funkcjonowanie lokalnej grupy działania (LGD), wdrażanie lokalnych strategii rozwoju oraz wdrażanie projektów współpracy. Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła na działania SPO Restrukturyzacja i PROW aktywizujące społeczności lokalne 742,2 mln zł. Rysunek 6. Wsparcie na działania aktywizujące społeczności lokalne wdrażanie lokalnych strategii rozwoju w zakresie małych projektów (PROW ) 304,5 mln zł funkcjonowanie lokalnej grupy działania (PROW ) 326,5 mln zł pilotażowy program LEADER+(SPO) 97,9 mln zł wdrażanie projektów współpracy (PROW ) 13,3 mln zł aktywizacja społeczności lokalnych 742,2 mln zł 15 S t r o n a

18 W ramach pilotażowego programu LEADER+ (SPO Restrukturyzacja ) wspierano głównie tworzenie lokalnych grup działania (LGD) i animacje społeczności lokalnych. Środki przekazywane na funkcjonowanie lokalnej grupy działania w PROW przeznaczone są przede wszystkim na organizację wydarzeń o charakterze promocyjnym, szkolenia lokalnych liderów, czy też szkolenia kadr i realizację badań nad obszarem objętym LSR. Dzięki środkom przekazanym na wdrażanie lokalnych strategii rozwoju w zakresie małych projektów (PROW ) zorganizowano wiele imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych, wspierano rozwój infrastruktury turystycznej oraz baz informacji turystycznej, a także kultywowano miejscową tradycję, obrzędy i zwyczaje, promowano lokalną twórczość kulturalną. Środki finansowe dystrybuowane przez ARiMR, przeznaczone na aktywizację społeczności lokalnych (PROW ), przyczyniły się do wdrożenia projektów współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej w zakresie: turystyki, kultury i dziedzictwa kulturowego, natury i środowiska naturalnego, edukacji, czy też nowych technologii i know how. Działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i promocyjne Transfer wiedzy na obszary wiejskie jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej w zakresie rozwoju rolnictwa. Wszelkie inicjatywy w tym zakresie wpływają bowiem istotnie na wzmocnienie efektów wdrażania pozostałych działań. ARiMR realizuje płatności na wsparcie w zakresie szkoleniowo-doradczym oraz w zakresie informacyjno-promocyjnym na: szkolenia zawodowe, usługi doradcze, działania informacyjne i promocyjne (szczególnie dla grup producentów uczestniczących w systemach jakości żywności). Do końca 2013 r. ARiMR wypłaciła beneficjentom na działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i promocyjne 470,9 mln zł. Rysunek 7. Wsparcie na działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i promocyjne działania informacyjne i promocyjne (dla grup producentów uczestniczących w systemach jakości żywności) (PROW ) 6,0 mln zł szkolenia zawodowe (SAPARD, SPO, PROW ) 184,1 mln zł usługi doradcze (SPO, PROW ) 280,8 mln zł działania szkoleniowe, doradcze, informacyjne i promocyjne 470,9 mln zł Szkolenia dotyczyły minimalnych wymagań wzajemnej zgodności dla gospodarstw rolnych tzw. cross-compliance, zastosowania mikrokomputerów i programów komputerowych w usprawnieniu zarządzania gospodarstwem rolnym i leśnym, upowszechniania standardów 16 S t r o n a

19 jakościowych w produkcji rolniczej i leśnej, ekonomiki i zarządzania gospodarstwem rolnym lub produkcją leśną, nowoczesnych technologii w rolnictwie i leśnictwie i zasad proekologicznych metod produkcji rolniczej, a w szczególności integrowanej produkcji rolniczej i rolnictwa ekologicznego, poprawy jakości i higieny produkcji. Refundacja kosztów związanych ze skorzystaniem przez producentów rolnych z usług doradczych była związana przede wszystkim z zakresem kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania wymogów wzajemnej zgodności oraz oceny gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, opracowania planu dostosowania gospodarstwa rolnego do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zdrowia publicznego ludzi, zdrowia zwierząt oraz zdrowotności roślin, a także identyfikacji i rejestracji zwierząt, ochrony środowiska w gospodarstwach położonych poza obszarami NATURA 2000, dobrostanu zwierząt, opracowania planu działalności rolnośrodowiskowej, dobrej kultury rolnej zgodnej z wymogami ochrony środowiska, przygotowania biznesplanu na potrzeby uzyskania kredytu na rozwój działalności gospodarstwa rolnego, przygotowania biznesplanu dla działań Modernizacja gospodarstw rolnych i Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, prowadzenia dokumentacji w gospodarstwach rolnych położonych na obszarach szczególnie narażonych. Działania informacyjne i promocyjne poprzez refundację do 70% kosztów kwalifikowanych, skierowane są do grup producentów skupiających podmioty aktywnie uczestniczące w systemach jakości żywności na projekty promocyjne i informacyjne realizowane na rynku wewnętrznym, w celu zwiększenia popytu na produkty rolne i środki spożywcze objęte mechanizmami jakości żywności, pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów objętych mechanizmami jakości żywności. 17 S t r o n a

20 18 S t r o n a

21 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI AGENCJI RESTRUKTURYZACJI i MODERNIZACJI ROLNICTWA ZA 2013 ROK 19 S t r o n a

22 20 S t r o n a

23 I. DZIAŁALNOŚĆ ARiMR W 2013 ROKU 1. Najważniejsze informacje o ARiMR Historia Agencji sięga lat dziewięćdziesiątych, kiedy to proces transformacji ustrojowej państwa wymógł również zmiany w sferze rolnictwa i wsi. ARiMR (obok Agencji Rynku Rolnego i Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa) została powołana w styczniu 1994 r. jako agencja rządowa, państwowa osoba prawna wspierająca przekształcenia strukturalne w rolnictwie i na wsi (ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 2). Agencja w tym kształcie przejęła środki finansowe po Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa. Obecnie Agencja działa w oparciu o ustawę z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2008 r. Nr 98, poz. 634 z późn. zm.). Nadzór nad ARiMR sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast w zakresie gospodarki finansowej i gospodarowania środkami pochodzącymi z funduszy UE Minister Finansów. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest jedną z kluczowych instytucji realizujących programy wsparcia na rzecz rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz rozwoju obszarów wiejskich. Dystrybuowane przez ARiMR środki finansowe przyczyniają się do zmian zachodzących na polskiej wsi oraz wpisują się w krótko oraz długookresowe perspektywy rozwoju obszarów wiejskich, a tym samym przyczyniają się do: rozwoju ekonomicznego podnoszącego atrakcyjność obszarów wiejskich dla ich mieszkańców i przedsiębiorców; wzmocnienia zrównoważonego rozwoju sektora rolnego gwarantującego zachowanie trwałości środowiska i walorów krajobrazu; podniesienia konkurencyjności sektora przetwórstwa rolnego dzięki poprawie jakości produktów rolnych i dostosowaniu podaży do wymagań rynkowych. Dzięki dystrybuowanym przez ARiMR środkom realizowany jest model wielofunkcyjnego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa. Przekazane środki na różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodów, kształtowanie produkcji rolnej w zgodzie z wymogami środowiska przy zachowaniu walorów krajobrazowych wspierają zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa zakłada: wzrost jakości kapitału ludzkiego, społecznego, zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich; poprawę warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawę ich dostępności przestrzennej; bezpieczeństwo żywnościowe; wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego; 21 S t r o n a

24 ochronę środowiska i adaptację do zmian klimatu na obszarach wiejskich. ARiMR, przede wszystkim jako agencja płatnicza, a jednocześnie instytucja wdrażająca kluczowe działania polityki państwa względem obszarów wiejskich, zajmuje bardzo ważną pozycję na mapie instytucjonalnej podmiotów wspierających rozwój wsi i rolnictwa. Kluczowym obszarem, za który odpowiada Agencja jest efektywne wykorzystanie środków finansowych w ramach instrumentów współfinansowanych z funduszy unijnych i krajowych. Instrumenty te, realizowane przez ARiMR, mają szeroki zakres i odpowiadają potrzebom rolnictwa, przetwórstwa żywności oraz mieszkańców wsi. W pierwszym okresie funkcjonowania ARiMR (lata ) zakres jej działalności obejmował przede wszystkim obsługę pomocy krajowej w postaci dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych oraz obrotowych. Wraz z rozpoczęciem realizacji programu przedakcesyjnego SAPARD katalog działań wdrażanych przez ARiMR został rozbudowany o programy unijne. Po wejściu Polski do struktur UE zakres działalności Agencji uległ istotnemu rozszerzeniu, jak również wzrosła różnorodność instrumentów wsparcia. Zadania realizowane przez Agencję zostały poszerzone o obsługę instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej i funduszy strukturalnych. Obecnie ARiMR jest podmiotem wdrażającym i agencją płatniczą dla instrumentów pomocy finansowanych z funduszy unijnych, pełniąc funkcje: agencji płatniczej realizującej płatności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i Rybackiej (systemy wsparcia bezpośredniego, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ), Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO Ryby )); podmiotu realizującego zadania instytucji zarządzającej w zakresie wdrażania większości działań objętych PROW ; instytucji pośredniczącej, wykonującej zadania instytucji zarządzającej dla PO Ryby ; instytucji wdrażającej instrumenty pomocy krajowej (w szczególności kredyty preferencyjne inwestycyjne i klęskowe); instytucji prowadzącej rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych (System IRZ); instytucji prowadzącej i aktualizującej system identyfikacji działek rolnych (LPIS) i danych przestrzennych (GIS). W latach rozdystrybuowano na programy pomocowe za pośrednictwem ARiMR środki finansowe w wysokości 196,5 mld zł, z czego 94% w okresie członkostwa Polski w UE (wykres 1), a najwięcej, bo aż blisko 29 mld zł w 2013 r. (wykres 2). 22 S t r o n a

25 Wykres 1. Struktura udzielonego wsparcia przez ARiMR od 1994 r., w mld zł, wg stanu na r. Systemy wsparcia bezpośredniego 93,06 PROW ,00 Pomoc krajowa 19,61 PROW ,88 SPO Restrukturyzacja ,56 Wspólna organizacja rynków owoców i warzyw 5,83 Program SAPARD 4,51 PO RYBY ,05 SPO Rybołówstwo ,00 Wspólna polityka rybacka 0,002 płatności w latach płatności w latach Wykres 2. Roczne transfery środków w ARiMR, w mld zł, wg stanu na r. 28,86 25,68 25,97 16,68 14,18 18,29 18,63 20,52 11,32 3, S t r o n a

26 Ważnym zadaniem Agencji w obszarze Wspólnej Polityki Rolnej I filara jest zwiększanie efektywności obsługi beneficjentów i sprawna realizacja wypłat w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, nazywanych płatnościami bezpośrednimi. Płatności bezpośrednie są głównym instrumentem wsparcia dochodów producentów rolnych. W 2013 r. Agencja rozpoczęła dziesiątą kampanię płatności bezpośrednich. Od 2004 r. do końca 2013 r. wypłacono producentom rolnym 93,1 mld zł. Wieloletnie doświadczenie oraz duży wysiłek organizacyjny pozwoliły na uzyskanie wymiernych efektów w postaci bardzo sprawnego systemu realizacji wypłat środków. Producenci rolni w rozumieniu przepisów o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych, mogli ubiegać się o dopłaty z tytułu płatności uzupełniającej do grupy upraw podstawowych, płatności zwierzęcej, płatności do powierzchni uprawy chmielu, płatności niezwiązanej do skrobi, płatności niezwiązanej do tytoniu, przejściowej płatności z tytułu owoców miękkich, oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw, oddzielnej płatności z tytułu cukru, specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, specjalnej płatności do surowca tytoniowego, płatności do krów i owiec. W ramach II filara WPR ARiMR wdrażała działania oraz realizowała płatności wynikające z realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Realizowane działania w ramach tego programu zmierzają do: poprawy struktury w gospodarstwach rolnych służących przetwórstwu i sprzedaży produktów rolnych, konwersji i reorientacji potencjału produkcji rolniczej, wprowadzania nowych technologii i poprawie jakości produktów, zachęcania do prowadzenia produkcji innej niż produkcja żywności, zrównoważonego rozwoju lasów, zróżnicowania działalności w celu wprowadzenia uzupełniających się bądź alternatywnych form działalności, utrzymania i wzmocnienia struktur społecznych na terenach wiejskich, rozwoju działalności gospodarczej, utrzymania i tworzenia miejsc pracy w celu zapewnienia lepszego wykorzystania istniejącego potencjału, poprawy warunków pracy i życia, utrzymania i promocji niskonakładowych systemów gospodarowania rolniczego, zachowania i promocji wysokich wartości przyrody oraz zrównoważonego rolnictwa respektującego wymagania środowiska. Oprócz środków z Unii Europejskiej, program ten realizowany jest ze środków krajowych, takich jak: środki budżetu państwa i samorządów oraz środki własne beneficjentów pomocy. Działania PROW cieszyły się dużym zainteresowaniem beneficjentów, a doświadczenia z realizacji programów z poprzedniego okresu programowania oraz okresu przedakcesyjnego umożliwiły wielu beneficjentom sprawne aplikowanie o pomoc. Do końca 2013 r. wypłacono kwotę 52 mld zł. Pomoc finansowa dla polskiego sektora rybołówstwa i akwakultury w ramach Wspólnej Polityki Rybołówstwa udzielana jest z Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich Program skierowany jest do wszystkich sektorów przemysłu rybnego (rybołówstwo morskie i śródlądowe, przedsiębiorstwa akwakultury, organizacje producentów oraz sektor przetwórstwa i wprowadzania do obrotu), a także na obszary zależne od rybołówstwa. Do końca 2013 r. wypłacono kwotę ponad 3,0 mld zł. Ważną formą wsparcia gospodarki żywnościowej realizowaną przez ARiMR pozostaje w dalszym ciągu pomoc krajowa, polegająca na podejmowaniu przedsięwzięć finansowanych z budżetu państwa. W 2013 r. Agencja kontynuowała stosowanie dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i klęskowych. 24 S t r o n a

27 W ramach programów współfinansowanych z funduszy unijnych (łącznie z Programem SAPARD) największe wsparcie otrzymały województwa: mazowieckie 25,0 mld zł, wielkopolskie 21,4 mld zł i lubelskie 16,4 mld zł (Mapa 1). Mapa 1. Pomoc udzielona przez ARiMR w ramach programów współfinansowanych z funduszy unijnych w latach w mld zł, według województw, wg stanu na r. Pomorskie 9,6 Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie 9,6 Kujawsko-Pomorskie 10,9 Podlaskie 12,6 13,2 Razem wypłacona pomoc w mld zł 16,4 do 25 (3) 11,9 do 16,4 (3) 9,6 do 11,9 (3) 6,7 do 9,6 (3) 4,5 do 6,7 (4) Lubuskie 4,5 Wielkopolskie 21,4 Łódzkie 11,9 Mazowieckie 25,0 Lubelskie 16,4 Pomoc wypłacona przez ARiMR w mld zł Bez podziału na województwa - 2,8 mld zł 12 Dolnośląskie 9,4 Opolskie 5,1 Świętokrzyskie 6,8 Śląskie 4,5 Małopolskie Podkarpackie 6,6 Program SAPARD PROW SPO Systemy wsparcia bezpośredniego PROW PO Ryby Wspólna polityka rybacka Wspólna organizacja rynków owoców i warzyw 6,7 25 S t r o n a

28 2. Beneficjenci Beneficjentami pomocy ARiMR są: rolnicy; mieszkańcy wsi; mikroprzedsiębiorstwa; przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego; samorządy lokalne; lokalne grupy działania; grupy producentów rolnych; Nadleśnictwa Lasów Państwowych; podmioty z sektora rybackiego. W bazie ewidencji producentów ARiMR, która skupia beneficjentów wsparcia dystrybuowanego przez Agencję, zarejestrowało się do końca 2013 r. blisko 2,2 mln podmiotów. Zdecydowana większość to osoby fizyczne stanowiące 98,3% wszystkich podmiotów występujących w bazie. Pozostałe grupy beneficjentów to: osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz spółki cywilne. W 2013 r. do ewidencji wpisano 53,1 tys. nowych podmiotów (Załącznik 1, tabela 1). Wykres 3. Podmioty wpisane do ewidencji producentów rolnych ARiMR, wg stanu na r. osoby fizyczne 98,32% osoby prawne 1,42% jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej 0,18% spółki cywilne 0,08% 26 S t r o n a

29 3. Podstawowe dane liczbowe Rok 2013 w ARiMR 28,9 mld zł kwota transferów w ramach realizowanych instrumentów wsparcia 14,9 mld zł kwota rocznych płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego 10,7 mld zł kwota rocznych płatności w ramach PROW ,8 mld zł kwota rocznych płatności w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw 0,8 mld zł kwota rocznych płatności w ramach PO Ryby ,7 mld zł kwota rocznych płatności w ramach pomocy krajowej blisko 1,4 mln liczba beneficjentów płatności bezpośrednich obsługiwanych przez ARiMR w 2013 r. 27 S t r o n a

30 II. ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE ARiMR W 2013 ROKU 1. Kierownictwo ARiMR Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kieruje Prezes powołany przez Prezesa Rady Ministrów RP na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów. W dniu 31 grudnia 2013 r. Kierownictwo ARiMR stanowili: Andrzej Gross Zbigniew Banaszkiewicz Jarosław Wojtowicz Cezary Szeliga Krzysztof Zalewski Jarosław Sierszchulski Prezes ARiMR (od r.); Zastępca Prezesa (od r.), Zastępca Prezesa Agencji/p.o. Prezesa ARiMR (od r. do r.); Zastępca Prezesa (od r.); Zastępca Prezesa (od r.); Zastępca Prezesa (od r.); Zastępca Prezesa (od r.). Funkcję Głównego Księgowego sprawowała w tym czasie (od r.) Pani Barbara Okupniak Stefańska - Dyrektor Departamentu Księgowości. W skład Kierownictwa ARiMR w 2013 r. wchodzili także: Bogusław Nadolnik Mariusz Kostka Zastępca Prezesa (od r. do r.); Zastępca Prezesa (od r. do r.). 28 S t r o n a

31 2. Struktura organizacyjna Struktura ARiMR jest trzypoziomowa i składa się z: Centrali, 16 Oddziałów Regionalnych (w każdym województwie) oraz 314 Biur Powiatowych działających w każdym powiecie (za wyjątkiem miast na prawach powiatu)(mapa 2). Mapa 2. Biura Powiatowe, wg województw Zach odniopom orskie Pom orskie 16 Warm ińsko-mazurskie 19 Pod laskie 18 Kujawsko-Pom orskie Mazowieckie Lubuskie 12 Wielkopolskie 31 Łód zkie Lubelskie Dolnośląskie 26 Opolskie Świętokrzyskie Śląskie 17 Małopolskie 19 Pod karpackie 21 Kolumna C 29 S t r o n a

32 3. Zatrudnienie Według stanu na 31 grudnia 2013 r. w Agencji zatrudnionych było osób. W Biurach Powiatowych zatrudnionych było osób (56,0%), w Oddziałach Regionalnych osoby (34,1%) i w Centrali Agencji osób (9,9%). W 2013 r. zatrudnienie w Centrali spadło o 2,8%, w Biurach Powiatowych spadło o 0,9%, natomiast w Oddziałach Regionalnych wzrosło o 1,2%. Tabela 1. Zatrudnienie w jednostkach terenowych ARiMR wg województw, stan na r. 6 L.p. Województwo Zatrudnienie w jednostkach terenowych zatrudnienie w OR w tym zatrudnienie w BP 1 Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie RAZEM Bez umów o zastępstwo. 30 S t r o n a

33 Szczegółową charakterystykę zatrudnienia, wg stanu na r. przedstawiają poniższe wykresy. Wykres 4. Zatrudnienie w ARiMR, wg struktury organizacyjnej Wykres 5. Zatrudnienie w ARiMR, wg płci Centrala 10% Oddziały Regionalne 34% kobiety 61% Biura Powiatowe 56% mężczyźni 39% Wykres 6. Zatrudnienie w ARiMR, wg długości stażu pracy Wykres 7. Zatrudnienie w ARiMR, wg wykształcenia ponad 10 lat 24% do 2 lat 1% 2-5 lat 6% średnie 2% zasadnicze/ podstawowe 2% wyższe 96% 5-10 lat 69% 31 S t r o n a

34 4. Działalność informacyjna W 2013 r. akcenty w działalności informacyjnej zostały rozłożone nieco inaczej niż w latach ubiegłych. Z uwagi na to, iż Agencja wkroczyła w końcowy okres wdrażania programów z okresu (PROW i PO Ryby), oprócz informowania o dostępnych jeszcze formach pomocy, szczególny nacisk położono na informowanie o efektach, jakie przyniosło wsparcie z tych programów, udzielane przez ARiMR. W 2013 r. informowano również o dostępnej pomocy w ramach pomocy krajowej i płatności bezpośrednich. ARiMR po raz pierwszy w swoich działaniach informacyjnych przeprowadziła kampanię internetową na portalu Onet.pl. Kampania miała na celu zachęcenie rolników do składania wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich za 2013 r. przez Internet. Ważne miejsce w przekazywanych informacjach zajęła również Wspólna Polityka Rolna na lata oraz jej założenia. W dotarciu z informacjami do jak największej liczby osób, nie tylko beneficjentów ARiMR potencjalnie zainteresowanych taką pomocą, ale także do osób niezwiązanych z rolnictwem, wykorzystane zostały wszystkie dostępne kanały informacyjne. W 2013 r. kontynuowana była współpraca z mediami: prasą, telewizją i radiem. Oddziały regionalne ARiMR aktywnie organizowały audycje radiowe z udziałem swoich ekspertów w lokalnych rozgłośniach. Kontynuowano zainicjowaną w 2010 r., kampanię społeczną pod hasłem Bezpieczeństwo dzieci na wiejskich drogach, w ramach której rozdano w szkołach z terenów wiejskich kamizelki odblaskowe. Pomysł przeprowadzenia takiej akcji zrodził się po analizie statystyki, z której wynika, że na polskich drogach ginie najwięcej dzieci w całej Europie, a większość z nich to mieszkańcy terenów wiejskich. Drogi przechodzące przez wsie oraz małe miasteczka pozbawione są poboczy, ścieżek rowerowych i chodników, stąd pomysł na zwiększenie widoczności najmłodszych uczestników ruchu drogowego. Do akcji rozdawania kamizelek ARiMR zaprosiła także przedstawicieli lokalnych władz samorządowych i policji. Kolejną akcją o charakterze społecznym było ufundowanie strażakom i ratownikom toreb medycznych przydatnych w akcjach ratunkowych. Torby i kamizelki odblaskowe, opatrzone zostały logotypami UE, ARiMR i PROW Działalność informacyjno-promocyjna prowadzona przez ARiMR w 2013 r. miała szeroki zasięg, o czym świadczą między innymi poniższe dane: 165 mln odsłon informacji o działalności ARiMR w mass mediach (telewizja, radio, strona internetowa); tylko 4% badanych wskazało na konieczność poprawy działań informacyjnopromocyjnych ARiMR 7. 7 Z raportu Polska wieś i rolnictwo 2013 przeprowadzonego przez firmę Biostat na zlecenie MRiRW, ARiMR, ARR, ANR i KRUS. 32 S t r o n a

35 Radio i telewizja W ramach kampanii informacyjnej prowadzonej w telewizji od września do grudnia 2013 r. wyemitowano, przygotowany we współpracy z TVP Regionalna, cykl 16 odcinków programu Agroszansa, w których pokazywano efekty wdrażania PROW , PO Ryby oraz informowano o dostępnej jeszcze pomocy. Program obejrzało ok. 2 mln widzów. W kampanię telewizyjną włączyły się również oddziały regionalne ARiMR, które przygotowały wraz z terenowymi oddziałami TVP, programy prezentujące informacje o bieżącej działalności ARiMR i przykłady dobrego wykorzystania wsparcia otrzymanego z Agencji. W 2013 r. kontynuowano współpracę z Redakcją Rolną Programu 1 TVP, w ramach której m.in. eksperci z ARiMR brali udział w nadawanym od poniedziałku do piątku programie Agrobiznes, a także emitowanym w niedzielę programie Tydzień. Przedstawiciele ARiMR gościli również w audycjach nadawanych przez: TV Biznes, TVN CNBC, TVP INFO, TVR, Telewizja Trwam, TVP Program 2, TVP Warszawa oraz w stacjach regionalnych, m.in.: TVP Białystok, TVP Opole, TVP Rzeszów, TVP Wrocław, TVP Katowice, TVP Szczecin, TVP Bydgoszcz, TVP Lublin, TVP Łódź, TVP Gdańsk. Łącznie przedstawiciele Agencji wzięli udział w audycjach telewizyjnych. W 2013 r., w ramach współpracy z Programem 1 Polskiego Radia, zrealizowano cykl audycji o działaniach prowadzonych przez ARiMR, które emitowane były w paśmie rolniczym, popołudniowym oraz w audycji Sygnały dnia. O działaniach realizowanych przez ARiMR informowały również inne rozgłośnie, zarówno ogólnopolskie, regionalne, jak i lokalne. Były to m.in.: Program 3 Polskiego Radia, IAR, Radio Zet, RMF FM, Tok FM, Radio Maryja, Radio dla Ciebie, Radio Lublin, Radio Podlasie, Radio Opole, Katolickie Radio VIA, Polskie Radio Białystok S.A., Radio Gdańsk, Radio Plus, Radio Katowice, Radio Kielce, Radio Szczecin, Radio Zachód, Radio Rzeszów, Radio OKO, Radio Bon Ton. Przedstawiciele Agencji wzięli udział łącznie w około nadawanych audycjach radiowych. Ponadto informacje o działaniach ARiMR, a zwłaszcza o PROW , prezentowane były w cyklu 12 reportaży Prosto z kraju, emitowanych na antenie Programu 1 Polskiego Radia oraz w popularnym słuchowisku W Jezioranach. Dostarczane redakcjom informacje o zadaniach realizowanych przez ARiMR pojawiały się również w dziennikach radiowych i telewizyjnych, zarówno publicznych, jak i komercyjnych. Prasa Informacje o działaniach Agencji, a szczególnie o PROW , systematycznie przekazywane były do ponad 250 redakcji o zasięgu centralnym, regionalnym, lokalnym i branżowym. W 2013 r. ukazały się artykuły i informacje poświęcone ARiMR, m.in. w: Gazecie Wyborczej, Rzeczpospolitej, Dzienniku - Gazeta Prawna, Naszym Dzienniku, Fakcie, Super Expressie, Pulsie Biznesu, Polska The Times, Gazecie Polskiej Codziennej, a także w czasopismach: Newsweek, Polityka, Wprost, Przegląd, NIE oraz w prasie regionalnej i branżowej, takiej jak: Kurier Lubelski, Gazeta Pomorska, Dziennik Łódzki, Głos Wielkopolski, Gazeta Współczesna, Gazeta Lubuska, Gazeta Krakowska, Gazeta Olsztyńska, Nowiny Rzeszowskie, Tygodnik Siedlecki, Życie Żyrardowa, Top agrar, Zielony Sztandar, Tygodnik 33 S t r o n a

36 Rolniczy, Agro Serwis, Gospodarz, Poradnik Rolniczy. Ponadto o działaniach realizowanych przez ARiMR informowała Polska Agencja Prasowa oraz liczne portale internetowe m.in.: Pierwszy Portal Rolny, Farmer.pl, Agronews.pl, Onet.pl, wp.pl, a także Portalspożywczy.pl. ARiMR przygotowała 15 artykułów o charakterze informacyjno-promocyjnym na temat PROW oraz pomocy oferowanej w ramach PO Ryby Zostały one opublikowane w 24 czasopismach branżowych, regionalnych i ogólnopolskich oraz wydawnictwach towarzyszących targom i imprezom o charakterze rolniczym. W 2013 r. odbyło się ponad 88 konferencji prasowych współorganizowanych przez MRiRW oraz ARiMR, których tematyka dotyczyła realizowanych działań w ramach PROW Dla przedstawicieli mediów przygotowano 270 komunikatów prasowych oraz udzielono odpowiedzi na ponad 530 pytań, które w 2013 r. wpłynęły od dziennikarzy. Publikacje W 2013 r. przygotowano do druku i wydano: 8 broszur poświęconych działalności ARiMR o łącznym nakładzie egzemplarzy; 4 ulotki o łącznym nakładzie sztuk; 2 foldery o ARiMR - o łącznym nakładzie sztuk, w tym: sztuk folderów w języku polskim i 200 sztuk w języku angielskim; 4 książki - o łącznym nakładzie egzemplarzy. Ukazało się również 8 numerów Biuletynu Informacyjnego - miesięcznika wydawanego wspólnie z MRiRW (nakład jednego numeru - 8 tys. egzemplarzy). Biuletyn rozesłano bezpłatnie do szerokiego kręgu odbiorców, m.in.: urzędów gmin, ośrodków doradztwa rolniczego, szkół i organizacji rolniczych, urzędów marszałkowskich i wojewódzkich, starostw, członków obu izb parlamentu, Kancelarii Prezydenta i Prezesa Rady Ministrów. Wspólnie z MRiRW wydano 4 numery anglojęzycznego kwartalnika Polish Food (nakład 1 numeru - 10 tys. egz.). Kwartalnik Polish Food rozesłano bezpłatnie do polskich placówek dyplomatycznych na całym świecie oraz dystrybuowano podczas międzynarodowych imprez. Działania edukacyjno-wystawiennicze ARiMR od wielu lat samodzielnie oraz wspólnie z MRiRW i innymi agencjami rolnymi organizuje stoiska informacyjno-promocyjne podczas najważniejszych imprez targowo-wystawienniczych, dotyczących problematyki rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz obszarów wiejskich. Od wielu lat ARiMR uczestniczy w licznych konferencjach, seminariach, konkursach oraz inicjatywach o charakterze rolniczym, organizowanych przez instytucje i firmy zewnętrzne, uczelnie, ODR-y, instytuty naukowe, itp. W 2013 r. ARiMR aktywnie uczestniczyła w takich spotkaniach rozpowszechniając materiały informacyjne w postaci broszur, ulotek i wydawnictw. 34 S t r o n a

37 Strona internetowa Ważnym kanałem przekazywania informacji w 2013 r. była strona internetowa ARiMR. Internauci odwiedzili ją ok. 5 mln razy. Zamieszczane tam oraz aktualizowane na bieżąco informacje, dostarczały zainteresowanym osobom wiedzę o formach oferowanego wsparcia. W komunikatach Prezesa ARiMR szczegółowo informowano o terminach uruchomienia nowych naborów wniosków. W okresie naborów wniosków publikowano dane o stopniu wykorzystania limitu środków przewidzianych na poszczególne działania w danym roku. Strona internetowa ARiMR jest także źródłem informacji o stanie obsługi wniosków. Oprócz informacji o warunkach, jakie powinien spełnić potencjalny beneficjent, aby uzyskać wsparcie finansowe, dostępne są formularze wniosków, instrukcje i inne załączniki niezbędne przy ubieganiu się o przyznanie pomocy. Na portalu internetowym ARiMR prezentowane były także informacje dotyczące efektów jakie przyniosło wsparcie finansowe oraz przykłady rolników, przedsiębiorców i innych beneficjentów, którzy skutecznie i poprawnie potrafili skorzystać z takiej pomocy. Na stronie internetowej ARiMR dostępna jest przez cały czas większość wyemitowanych audycji radiowych i telewizyjnych. W 2013 r. za pośrednictwem portalu internetowego ARiMR przeprowadzono dwie kampanie informacyjne. Pierwsza miała charakter społeczny - informowała o skutkach i konsekwencjach wiosennego wypalania traw. Poza artykułami, w Agencji przygotowano specjalny plakat przestrzegający przed takim procederem. Druga kampania informacyjna zachęcała rolników do składania wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich przez Internet. W tym celu także przygotowano specjalny plakat. Obie grafiki dodatkowo wykorzystano w innych publikacjach, np. w biuletynach informacyjnych, artykułach promocyjnych. W 2013 r. ARiMR zaplanowała wzmocnienie kampanii informującej o możliwości składania wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich za 2013 r. przez Internet. W tym celu nawiązała współpracę z portalem Onet.pl. Za jego pośrednictwem w dniu 18 marca oraz od 20 do 31 marca przeprowadzona została kampania informacyjna, którą obejrzało ok. 1,6 mln internautów. Infolinia Istotnym elementem kontaktów ARiMR z obecnymi i potencjalnymi beneficjentami jest bezpłatna infolinia Agencji, za pośrednictwem, której można otrzymywać informacje przez siedem dni w tygodniu w godzinach od 7.00 do W 2013 r. pracownicy obsługujący bezpłatną infolinię przeprowadzili blisko 60 tys. rozmów telefonicznych, co daje średnią ok. 5 tys. połączeń miesięcznie. 35 S t r o n a

38 5. Zaangażowanie ARiMR w spółkach prawa handlowego Agencja uczestniczyła w realizacji przedsięwzięć związanych z budową rynków hurtowych i giełd towarowych, na mocy przepisów: ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 264 z późn. zm.). Obecnie zmieniona ustawą z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2008 r., Nr 98, poz. 634 z późn. zm.); uchylonego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. z 1996 r. Nr 16, poz. 82 z późn. zm.). W okresie od 1995 r. do 2005 r. ARiMR udzieliła pomocy finansowej w formie pożyczek i objęcia akcji w łącznej kwocie 139,6 mln zł. Obecnie Agencja nie udziela w żadnej formie pomocy finansowej rynkom hurtowym. Zmiana przepisów o funkcjonowaniu ARiMR ograniczyła możliwość dalszego angażowania się Agencji w proces udzielania pomocy finansowej dla rolniczych rynków rolnych do roli akcjonariusza. ARiMR jest akcjonariuszem w 12 funkcjonujących spółkach prawa handlowego, zlokalizowanych w: Broniszach, Gdańsku, Lublinie, Wrocławiu, Białymstoku, Elblągu, Legnicy, Radomiu, Rzeszowie, Wałbrzychu, Tarnowie i w Zielonej Górze oraz posiada akcje w spółce będącej w likwidacji (w Ksawerowie). W art. 40 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2008 r. Nr 98, poz. 634) usankcjonowano, że akcje w spółkach akcyjnych i udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, objęte przez Agencję na podstawie dotychczasowych przepisów, w ramach zaakceptowanego przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi programu budowy rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych, Agencja zbywa w pierwszej kolejności producentom rolnym, grupom producentów rolnych oraz związkom producentów rolnych. Ponadto zapisano, że Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia szczegółowy sposób zbycia akcji w spółkach akcyjnych lub udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością rolniczych rynków hurtowych lub giełd rolnych, mając na względzie realizację celów programu budowy rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych oraz zapewnienie wpływu producentów rolnych, grup producentów rolnych oraz związków producentów rolnych na funkcjonowanie tych rynków i giełd. Jako akcjonariusz, ARiMR wykonuje przysługujące jej prawa i obowiązki wynikające z przepisów obowiązujących w spółce kapitałowej. Agencja ma prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Uprawnia to do składania wyjaśnień i oświadczeń oraz udziału w dyskusji, piastowania funkcji podczas walnego zgromadzenia, do składania wniosków o charakterze porządkowym. Z mocy ustawy Agencji przysługuje prawo głosu, czyli uprawnienie do zgłaszania wniosków o charakterze merytorycznym i porządkowym oraz do udziału we wszystkich głosowaniach podczas zgromadzenia, jak również do składania sprzeciwów. Według stanu na r. ARiMR uczestniczy w 12 funkcjonujących spółkach (4 rynkach ponadregionalnych i 8 regionalnych), w których udział w kapitale zakładowym wynosi 125,8 mln zł. Suma kapitałów własnych tych podmiotów wynosi 491,4 mln zł, a kapitału zakładowego 423,6 mln zł. Łączna wartość aktywów na koniec 2013 r. wyniosła 543,0 mln zł, w tym aktywów trwałych 496,8 mln zł. Spółki za rok obrotowy 2013 osiągnęły łączne przychody w wysokości 143,1 mln zł, w tym rynki ponadregionalne 111,2 mln zł, a regionalne 31,9 mln zł. Osiągnięty zysk netto za wyżej wymieniony okres dla wskazanych podmiotów wyniósł 36 S t r o n a

39 28,2 mln zł, w tym przez rynki ponadregionalne 25,9 mln zł, a regionalne 2,3 mln zł. ARiMR uzyskała w 2013 r. środki pieniężne w wysokości 1,6 mln zł z tytułu dywidend z sześciu spółek: Rolno-Spożywczego Rynku Hurtowego S.A. Giełda Elbląska w Elblągu, Warszawskiego Rolno- Spożywczego Rynku Hurtowego S.A. w Broniszach, Rolno-Spożywczego Rynku Hurtowego S.A. w Radomiu, Zielonogórskiego Rynku Rolno-Towarowego S.A. w Zielonej Górze, Lubelskiego Rynku Hurtowego S.A. w Elizówce i Podkarpackiego Centrum Hurtowego AGROHURT w Rzeszowie. Szczegółowe informacje przedstawiono w Załączniku 2, tabela Wykorzystanie pomocy technicznej przez ARiMR w 2013 r. ARiMR jako agencja płatnicza i instytucja wdrażająca należy do beneficjentów pomocy finansowej udzielanej w ramach pomocy technicznej: Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO Ryby ); Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich ARiMR w 2013 r. odpowiadała za koordynację i rozliczenie wykorzystania dotacji celowej w ramach PO Ryby przeznaczonej na pokrycie kosztów wykonywania zadań związanych z obsługą osi priorytetowych 1, 2 i 3 PO Ryby. Podstawę prawną do przekazania dotacji stanowiła umowa nr RYB/2/2013 na realizację zadania pn. Wykonywanie zadań Instytucji Zarządzającej w zakresie wdrażania osi priorytetowej 1, 2 i 3 Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich zawarta w dniu 12 lipca 2013 r. pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zmieniona aneksem nr 1 zawartym w dniu 29 sierpnia 2013 r. oraz aneksem nr 2 zawartym w dniu 23 grudnia 2013 r. W 2013 r. Agencja otrzymała 5,9 mln zł w formie dotacji celowej na sfinansowanie kosztów wynagrodzeń, szkoleń, wynajmu i eksploatacji powierzchni biurowej, mediów, zakupu materiałów biurowych i informatycznych oraz działań informacyjno - promocyjnych. ARiMR rozliczyła dotację i wykazała, iż łączny koszt zrealizowanych zadań wyniósł 5,8 mln zł. Ponadto ARiMR jako beneficjent pomocy technicznej w ramach PO Ryby, złożyła w 2013 r. do FAPA 8 wniosków o dofinansowanie na realizację poniższych operacji: najem, utrzymanie pomieszczeń biurowych dla pracowników ARiMR realizujących zadania związane z obsługą PO Ryby w okresie od października do grudnia 2012 r.; weryfikacja kosztorysów inwestorskich i powykonawczych składanych przy wnioskach o dofinansowanie projektów i płatność w ramach Środka 2.5 PO Ryby ; zakup komputerów, sprzętu łączności i informatycznego dla pracowników Centrali ARiMR realizujących zadania związane z obsługą PO Ryby w 2012 r.; wyjazd studyjny dla pracowników ARiMR w 2012 r.; 37 S t r o n a

40 działania informacyjno - promocyjne ARiMR w 2012 r.; najem, utrzymanie pomieszczeń biurowych dla pracowników Pomorskiego, Warmińsko - Mazurskiego, Zachodniopomorskiego OR ARiMR realizujących zadania związane z obsługą PO Ryby w 2012 r.; najem, utrzymanie pomieszczeń biurowych dla pracowników Centrali ARiMR realizujących zadania związane z obsługą PO Ryby w okresie od stycznia do września 2013 r.; wynagrodzenia pracowników ARiMR zaangażowanych w realizację zadań związanych z obsługą PO Ryby w okresie styczeń-sierpień 2013 r. W związku z pozytywnym rozpatrzeniem przez FAPA wniosków o dofinansowanie, podpisano 8 umów oraz złożono 9 wniosków o płatność. przyznanych środków dla ARiMR wyniosła 4,9 mln zł. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ARiMR odpowiadała również za rozliczenie wykorzystania dotacji celowej z pomocy technicznej PROW Środki z dotacji przeznaczone były na realizację części zadań wynikających z art. 6 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFR na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w celu wsparcia procesu wdrażania PROW na lata oraz w celu wsparcia realizacji zadań agencji płatniczej. Środki finansowe z powyższego programu przekazane zostały przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawę prawną do przekazania dotacji stanowiła umowa nr PT/1/2013 zawarta w dniu 22 lipca 2012 r. pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Agencją Restrukturyzacji Modernizacji Rolnictwa, zmieniona aneksem z dnia 20 grudnia 2013 r. W oparciu o powyższą umowę Agencja otrzymała w 2013 r. kwotę 21,4 mln zł, w formie dotacji celowej na sfinansowanie kosztów wynagrodzeń oraz działań informacyjnopromocyjnych. ARiMR rozliczyła dotację i wykazała, iż łączny koszt zrealizowanych zadań wyniósł 21,4 mln zł. Ponadto ARiMR jako beneficjent pomocy technicznej w ramach PROW złożyła 6 wniosków o dofinansowanie na realizację poniższych operacji: najem, utrzymanie pomieszczeń biurowych dla pracowników ARiMR realizujących zadania związane z obsługą PROW w 2012 r.; podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników ARiMR w 2012 r.; działania informacyjno-promocyjne ARiMR z zakresu PROW w 2012 r.; wynagrodzenia pracowników ARiMR zaangażowanych w wykonywanie zadań z zakresu PROW za 2012 r.; zakup sprzętu komputerowego dla pracowników Centrali, Oddziałów Regionalnych i Biur Powiatowych ARiMR zaangażowanych we wdrażanie PROW w 2012 r.; organizację wyjazdów studyjnych dla pracowników ARiMR w 2012 r. 38 S t r o n a

41 W związku z pozytywnym rozpatrzeniem wniosków o dofinansowanie podpisano 6 umów o dofinansowanie oraz złożono 6 wniosków o płatność w terminach wynikających z podpisanych umów. przyznanych środków dla ARiMR wyniosła 17,9 mln zł 8. III. REALIZACJA INSTRUMENTÓW POMOCY WSPÓŁFINANSOWANYCH Z FUNDUSZY UE 1. Systemy wsparcia bezpośredniego Najbardziej powszechnym instrumentem wsparcia obszarów wiejskich są dopłaty w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, nazywane często płatnościami bezpośrednimi. Po wejściu Polski do UE około 1,4 mln polskich rolników zostało w ramach Wspólnej Polityki Rolnej objętych tym systemem wsparcia dochodów rolniczych. Polska od 2004 r. korzysta z możliwości stosowania uproszczonego systemu płatności bezpośrednich SAPS (ang. Single Area Payment Scheme), który może być stosowany wyłącznie w nowych państwach członkowskich (jedynie Słowenia i Malta zdecydowały o wyborze systemu opartego na uprawnieniach). Płatności w ramach tego systemu wypłacane są na hektar użytków rolnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej na dzień 30 czerwca 2003 r. Stawkę jednolitej płatności obszarowej oblicza się poprzez podzielenie rocznej krajowej koperty finansowej, określonej dla każdego państwa na podstawie historycznych wielkości produkcji, takich jak: plony referencyjne zbóż, powierzchnia upraw polowych (zboża, rośliny oleiste, rośliny wysokobiałkowe, len i konopie włókniste), liczba zwierząt, przez powierzchnię referencyjną, stanowiącą powierzchnię użytków rolnych danego państwa (w Polsce 14 mln ha). W systemie SAPS istnieje możliwość stosowania również płatności oddzielonych od produkcji, a także wsparcia specjalnego. Z uwagi na stopniowe dochodzenie do pełnego poziomu płatności, w nowych państwach członkowskich płatności bezpośrednie mogą być uzupełniane z budżetu krajowego. Otrzymanie płatności bezpośrednich zostało uzależnione od spełnienia przez rolników szeregu wymagań noszących nazwę zasady wzajemnej zgodności (ang. cross-compliance). Oznacza ona powiązanie wysokości uzyskiwanych płatności bezpośrednich ze spełnianiem przez beneficjentów określonych wymogów. W Polsce od 1 stycznia 2009 r. obowiązują wymogi Obszaru A obejmujące: identyfikację i rejestrację zwierząt; zagadnienia ochrony środowiska naturalnego, a od 2011 r. obowiązują wymogi Obszaru B obejmujące: zdrowie publiczne; zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób; zdrowotność roślin. Od dnia 1 stycznia 2013 r. obowiązują wymogi z obszaru C Dobrostan zwierząt. 8 W przypadku jednego wniosku o płatność kwota w wysokości 99,1 tys. zł została przyznana Agencji w lutym 2014 r. 39 S t r o n a

42 Od 2012 r. producenci rolni mogą ubiegać się o nowe rodzaje wsparcia bezpośredniego, tj.: płatność do tytoniu; oddzielną płatność do owoców miękkich, która zastąpiła przejściową płatność z tytułu owoców miękkich (która mogła być stosowana do końca 2011 r.); płatność uzupełniającą do skrobi 9. Dzięki tej zmianie o wszystkie rodzaje płatności realizowane w ramach systemu wsparcia bezpośredniego producent rolny może ubiegać się na jednym wniosku. Kampania 2013 W 2013 r. koperta finansowa wszystkich płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego wynosiła łącznie 14,9 mld zł dla Kampanii Wysokość stawki płatności w złotówkach kształtuje się w oparciu o kurs wymiany walut ustalony przez Europejski Bank Centralny na ostatni roboczy dzień września 2013 r. 10 Zgodnie z prawodawstwem unijnym i krajowym, ARiMR jak co roku, rozprowadziła wśród rolników wydrukowane, spersonalizowane formularze wniosku o płatności w oparciu o powierzchnie określone w roku poprzednim oraz dokumentację graficzną dotyczącą deklarowanej powierzchni. W 2013 r. do rolników zostały wysłane dokumenty papierowe zawierające: spersonalizowany list przewodni; spersonalizowany formularz wniosku o przyznanie płatności na 2013 r.; spersonalizowany formularz oświadczenia o powierzchni działek ewidencyjnych, będących dodatkowymi stronami do wniosku o przyznanie płatności na 2013 r.; dodatkowy formularz oświadczenia o powierzchni działek ewidencyjnych, będących dodatkowymi stronami do wniosku o przyznanie płatności na 2013 r., pod warunkiem przekroczenia ilości pól przeznaczonych na umieszczenie danych przedmiotowych; spersonalizowany formularz oświadczenia o sposobie wykorzystywania działek rolnych, będących dodatkowymi stronami do wniosku o przyznanie płatności na rok 2013; dodatkowy formularz oświadczenia o sposobie wykorzystywania działek rolnych, będących dodatkowymi stronami do wniosku o przyznanie płatności na 2013 r., pod warunkiem przekroczenia ilości pól przeznaczonych na umieszczenie danych przedmiotowych; spersonalizowany materiał graficzny mapy działek ewidencyjnych; spersonalizowaną Informację dotyczącą działek deklarowanych do płatności dotyczącą powierzchni uprawnionej do dopłat dla poszczególnych działek ewidencyjnych; instrukcję wypełniania wniosku o przyznanie płatności oraz materiału graficznego. Ostatecznie przekazano dane dla rolników. Materiały te stanowią istotne ułatwienie wypełnienia deklaracji obszarowych przez rolników oraz ograniczają ilość popełnianych błędów 9 Do 2012 r. realizowana była w ARR. 10 Dla Kampanii 2013 kurs z 30 września 2013 r. wynosił 4,2288 PLN/EUR. 40 S t r o n a

43 skutkujących w przyszłości wydłużeniem czasu finansowych. realizacji wypłat należnych środków W 2013 r. rolnicy mogli składać wnioski w terminie od 15 marca do 15 maja 2013 r. Rolnikom, którzy złożyli wnioski po 15 maja zmniejszono przyznaną kwotę płatności o 1% za każdy dzień roboczy opóźnienia. Ostateczny termin składania wniosków upływał 10 czerwca 2013 r. W ramach tego naboru rolnicy mogli ubiegać się o następujące rodzaje płatności unijnych: jednolita płatność obszarowa (JPO) 830,30 zł/ha; płatności oddzielne, w tym: płatność do pomidorów 167,44 zł/tonę, płatność do owoców miękkich 1 579,54 zł/ha, płatność cukrowa 54,10 zł/tonę; wsparcie specjalne, w tym: płatność do krów 602,60 zł/szt., płatność do owiec 126,86 zł/szt., specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych 719,43 zł/ha, płatność do surowca tytoniowego wysokiej jakości (płatność do tytoniu). Poza wymienionymi wyżej płatnościami finansowanymi z budżetu unijnego, w ramach systemów wsparcia bezpośredniego wypłacono tzw. przejściowe wsparcie krajowe, którego stosowanie w odniesieniu do roku 2013 umożliwiły zmienione przepisy rozporządzenia 73/2009. W dniu 4 marca 2013 r. Prezydent RP podpisał ustawę o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, będącą formalnym wyrazem podjętej przez Polskę decyzji o skorzystaniu z możliwości stosowania przejściowego wsparcia krajowego. Wprowadzone zmiany pozwoliły na przyznanie przejściowego wsparcia krajowego za 2013 r. w Polsce w następujących sektorach: przejściowe wsparcie krajowe: sektor I (który obejmuje ważniejsze rośliny uprawne) 139,39 zł/ha, sektor upraw paszowych na trwałych użytkach zielonych (sektor, w którym stosowano tzw. płatność zwierzęcą) 238,93 zł/ha, sektor chmielu 1 263,50 zł/ha, sektor skrobi ziemniaczanej 449,44 zł/tonę, sektor tytoniu: o o płatność niezwiązana do tytoniu (odmiany typu Virginia) 5,75 zł/kg, płatność niezwiązana do tytoniu (pozostałe grupy odmian) 4,02 zł/kg. Realizacja przejściowego wsparcia krajowego w 2013 r. zapewnia ciągłość stosowania wsparcia krajowego w sektorach objętych dotychczas płatnościami uzupełniającymi. 41 S t r o n a

44 Do końca 2013 r. w Biurach Powiatowych w ramach Kampanii 2013 obsługiwanych było 1,36 mln wniosków o przyznanie pomocy w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (wykres 8). Do r. wydano decyzje przyznające wsparcie dla 71% obsługiwanych wniosków z Kampanii Wykres 8. wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich (w mln) złożonych w ramach Kampanii ,40 1,48 1,47 1,45 1,42 1,39 1,37 1,36 1,36 1, Łączne powierzchnie i ilości objęte wnioskami o przyznanie płatności w Kampanii 2013 wynosiły dla: jednolitej płatności obszarowej ,9 tys. ha; płatności uzupełniającej do grupy upraw podstawowych 9 731,8 tys. ha; płatności zwierzęcej 1 926,2 tys. ha; płatności do powierzchni uprawy chmielu ( historycznego ) 2,1 tys. ha; płatności niezwiązanej do skrobi 100,9 tys. ton; płatności niezwiązanej do tytoniu ,3 tys. kg; oddzielnej płatności z tytułu owoców miękkich 29,3 tys. ha; oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw 168,2 tys. ton; oddzielnej płatności z tytułu cukru ,6 tys. ton buraka cukrowego; specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych 212,9 tys. ha; specjalnej płatności do surowca tytoniowego ,6 tys. kg; płatności do krów 275,2 tys. szt.; płatności do owiec 77,5 tys. szt. Najwięcej wniosków złożono w województwach: mazowieckim (206,3 tys. wniosków, co stanowi 15% złożonych wniosków w skali kraju) i lubelskim (176,5 tys. wniosków, co stanowi 13% złożonych wniosków w skali kraju) (Mapa 3). 42 S t r o n a

45 Mapa 3. obsługiwanych wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich (w tys.) w ramach Kampanii 2013, w podziale na województwa wniosków obsługiwanych w tys. # 210 # 105 # 21 Za chodniopomorskie # 28,5 Wielkopolskie # # # # 56,4 Opolskie # 27,6 # # Warmińsko-Mazurskie # # # Lubuskie 121,0 # 19,9 206,3 Łódzkie Dolnoślą skie Pomorskie 38,4 Kuja wsko-pomorskie 65,2 Ślą skie 47,3 122,3 43,1 Mazowieckie Świętokrzyskie # 84,9 Małopolskie 121,1 Podla skie # 80,9 # Lubelskie Podka rpa ckie # 116,6 176,5 Realizacja płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Do 31 grudnia 2013 r. w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Agencja przeprowadziła 10 kampanii naboru wniosków oraz wypłaciła ogółem kwotę 93,1 mld zł, z czego prawie 14,9 mld zł (16%) w 2013 r. Wykres 9. Realizacja płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w latach , w podziale na kampanie, w mld zł, wg stanu na r. 12,2 12,6 14,1 13,7 6,3 6,7 8,2 8,3 8,6 2, S t r o n a

46 Wykres 10. Płatności udzielone przez ARiMR w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w ramach Kampanii , w mln zł, wg stanu na r. UPO płatność zwierzęca 4 437,5 Płatność cukrowa 4 071,0 Oddzielna płatność z tytułu owoców miękkich 354,0 Płatność do roślin strączkowych i motylkowatych 242,9 UPO Inne rośliny/ Uzupełniająca płatność podstawowa** ,6 JPO ,9 Płatność do krów 409,0 Płatność do tytoniu 118,7 Płatność do skrobi 48,8 Oddzielna płatność z tytułu owoców i warzyw 137,1 UP dla producentów surowca tytoniowego 195,3 Płatność do owiec 21,5 UPO chmiel 22,8 UPO płatność energetyczna* 30,2 *dopłaty z tytułu prowadzenia plantacji wierzby lub róży bezkolcowej wykorzystywanych na cele energetyczne w roku 2005 i 2006 finansowane były z budżetu krajowego, ** od Kampanii 2011 Uzupełniająca płatność podstawowa. 44 S t r o n a

47 Realizacja płatności w 2013 r. w ramach Kampanii 2013 W okresie od 1 do 31 grudnia 2013 r. wypłacono w ramach Kampanii 2013 systemów wsparcia bezpośredniego 2 358,80 mln zł. Tabela 2. Płatności zrealizowane w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w 2013 r. w ramach Kampanii 2013, wg stanu na r., w mln zł Systemy wsparcia bezpośredniego Kampania 2013 Jednolita płatność obszarowa 1 891,82 Uzupełniająca płatność podstawowa/uzupełniająca płatność obszarowa - inne rośliny 255,81 Uzupełniająca płatność obszarowa - chmiel historyczny 0,46 Uzupełniająca płatność obszarowa - płatność zwierzęca 73,24 Płatność niezwiązana do tytoniu 14,70 Płatność niezwiązana do skrobi 10,43 Oddzielna płatność z tytułu owoców miękkich 0,77 Płatność do pomidorów (oddzielna płatność z tytułu owoców i warzyw) 3,06 Płatność cukrowa 78,92 Wsparcie specjalne - płatność do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych 18,15 Wsparcie specjalne - płatność do krów 10,84 Wsparcie specjalne - płatność do owiec 0,60 RAZEM 2 358,80 Realizacja płatności w 2013 r. w ramach Kampanii 2012 W 2013 r. poza realizacją płatności w ramach Kampanii 2013, Agencja dokonała również płatności na kwotę ,16 mln zł dla wniosków złożonych w 2012 r. (Kampania 2012). Tabela 3. Płatności zrealizowane w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w 2013 r. w ramach Kampanii 2012, wg stanu na r., w mln zł Systemy wsparcia bezpośredniego Kampania 2012 Jednolita płatność obszarowa 9 247,41 Uzupełniająca płatność podstawowa/uzupełniająca płatność obszarowa - inne rośliny 1 463,40 Uzupełniająca płatność obszarowa - chmiel historyczny 2,26 Uzupełniająca płatność obszarowa - płatności zwierzęce 429,06 45 S t r o n a

48 Płatność niezwiązana do tytoniu 180,56 Płatność niezwiązana do skrobi 38,31 Oddzielna płatność z tytułu owoców miękkich 78,22 Płatność do pomidorów (oddzielna płatność z tytułu owoców i warzyw) 26,24 Płatność cukrowa 611,59 Wsparcie specjalne - płatność do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych 136,39 Wsparcie specjalne - płatność do krów 165,21 Wsparcie specjalne - płatność do owiec 8,77 Wsparcie specjalne - surowiec tytoniowy 118,74 RAZEM ,16 Realizacja płatności w 2013 r. w ramach Kampanii W ramach Kampanii w 2013 r. ARiMR wypłaciła prawie 7,5 mln zł. Realizacja postępowań administracyjnych dotyczących Kampanii w 2013 r. związana była z: trwającymi postępowaniami odwoławczymi; wznowieniem postępowań w sprawach zakończonych decyzją ostateczną; stwierdzeniem nieważności dotychczasowych decyzji; ustaniem przyczyn uzasadniających zawieszenie postępowań. Szczegółowe informacje dotyczące zrealizowanych płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w Kampaniach przedstawiono w Załączniku 3, tabele S t r o n a

49 2. Pomoc finansowa w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw oraz wspólnej organizacji rynku rybnego 2.1 Pomoc finansowa w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw Wdrożenie mechanizmów pomocy finansowej UE w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw miało istotny wpływ na wzrost liczby grup i organizacji producentów, a tym samym przyczyniło się do stabilizacji sektora i większego zorganizowania rynku owoców i warzyw w naszym kraju. Ogółem w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw wypłacono dla grup i organizacji producentów owoców i warzyw pomoc finansową w wysokości 5 830,8 mln zł, z tego 1 794,7 mln zł (31%) w 2013 r. Na przestrzeni lat odnotowano wzrost liczby wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw. W 2004 r. status wstępnego uznania posiadały 24 grupy producentów, a do dnia 31 grudnia 2013 r. status wstępnie uznanej grupy producentów uzyskało 216 podmiotów zrzeszających producentów owoców i warzyw. Po maksymalnie 5-letnim okresie realizacji planu dochodzenia do uznania wstępnie uznane grupy producentów uzyskują status uznanej organizacji producentów owoców i warzyw. Do dnia 31 grudnia 2013 r. status uznanej organizacji producentów uzyskało 106 takich podmiotów zrzeszających producentów owoców i warzyw. Pomoc finansowa z budżetu UE przyznawana jest wstępnie uznanym grupom producentów owoców i warzyw oraz uznanym organizacjom producentów owoców i warzyw, które uzyskały status wstępnego uznania lub uznania, nadany w drodze decyzji przez marszałka województwa, właściwego ze względu na siedzibę grupy lub organizacji producentów. Wstępnie uznane grupy producentów uzyskują status uznanej organizacji producentów owoców i warzyw po maksymalnie 5-letnim okresie realizacji planu dochodzenia do uznania. W ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw ARiMR realizuje płatności z tytułu: pomocy finansowej dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw na pokrycie kosztów związanych z utworzeniem grupy producentów i prowadzeniem działalności administracyjnej oraz na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania; pomocy finansowej dla uznanych organizacji producentów owoców i warzyw na dofinansowanie funduszu operacyjnego. Pomoc finansowa dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw Od dnia akcesji Polski w UE do końca 2013 r.: złożonych zostało wniosków o przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów związanych z utworzeniem grupy producentów i prowadzeniem działalności administracyjnej oraz na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, wydano decyzji w sprawie przyznania pomocy finansowej, Agencja zrealizowała wypłatę pomocy na kwotę 5 717,7 mln zł. 47 S t r o n a

50 W 2013 r.: złożono 426 wniosków o przyznanie pomocy finansowej dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw. Grupy producentów składały wnioski o przyznanie pomocy finansowej po zakończeniu rocznego lub półrocznego okresu realizacji planu dochodzenia do uznania, wydano 405 decyzji w sprawie przyznania pomocy finansowej dla wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw, Agencja zrealizowała wypłatę pomocy na kwotę 1 791,2 mln zł. Pomoc finansowa dla organizacji producentów owoców i warzyw na dofinansowanie funduszu operacyjnego Od dnia akcesji Polski w UE do końca 2013 r.: W 2013 r.: złożono 93 wnioski o przyznanie pomocy finansowej na dofinansowanie funduszu operacyjnego, wydano 77 decyzji w sprawie przyznania pomocy finansowej, Agencja zrealizowała wypłatę pomocy na kwotę 13,3 mln zł. złożono 17 wniosków o przyznanie pomocy finansowej na dofinansowanie funduszu operacyjnego, wydano 16 decyzji przyznających pomoc finansową na dofinansowanie funduszu operacyjnego dla organizacji producentów, Agencja zrealizowała płatności na kwotę 3,5 mln zł. Pomoc dla organizacji producentów dostarczających pomidory do przetwórstwa w latach gospodarczych W ramach pomocy dla organizacji producentów dostarczających pomidory do przetwórstwa w latach gospodarczych ARiMR zrealizowała płatności na kwotę 99,8 mln zł. Szczegółowe dane na temat pomocy finansowej w ramach wspólnej organizacji rynków owoców i warzyw przedstawiono w Załączniku 3, tabela Pomoc finansowa w ramach wspólnej organizacji rynku rybnego W ramach Wspólnej Organizacji Rynku Produktów Rybnych w latach wydano 29 decyzji i zrealizowano płatności na łączną kwotę 1,67 mln zł. Wszystkie decyzje, jak i zrealizowane płatności dotyczyły pomocy w ramach instrumentu Pomoc finansowa dla organizacji producentów z tytułu przygotowania programu operacyjnego. W 2013 r. trzy organizacje producentów rybnych złożyły wniosek o przyznanie pomocy finansowej z tytułu przygotowania programu operacyjnego. Wydano 3 decyzje przyznające płatność w wysokości 197,49 tys. zł. 48 S t r o n a

51 3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata jest instrumentem realizacji polityki Unii Europejskiej i jest największym programem pomocowym inwestującym w obszary wiejskie, finansowanym w ramach II filara wspólnej polityki rolnej. Wśród krajów UE Polska dysponuje największą alokacją z EFRROW 11 (13,4 mld euro) na realizację działań objętych PROW Środki te uzupełnione są o wkład z budżetu krajowego, który wynosi 4 mld euro. W ramach wydatków EFRROW finansowane są także zobowiązania z lat w wysokości 3 mld euro, podjęte w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich Podstawą prawną funkcjonowania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ) w Polsce jest ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2013 r., poz. 173). Szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy regulują odpowiednie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. PROW jest dokumentem określającym zakres i formę wsparcia obszarów wiejskich w Polsce w okresie programowania w latach Część przewidzianych w Programie działań jest kontynuacją instrumentów wdrażanych w latach w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich PROW obejmuje ogółem 23 działania. Instytucją zarządzającą PROW jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 12. Część swoich zadań w zakresie obsługi Programu Instytucja Zarządzająca delegowała do innych podmiotów, tj.: Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie 15 działań; Samorządów Województw w zakresie 6 działań; Agencji Rynku Rolnego (ARR) w zakresie 1 działania; Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) w zakresie 1 działania. Działania PROW realizowane są w ramach 4 strategicznych osi priorytetowych: Oś 1. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; Oś 2. Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; Oś 3. Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej; Oś 4. LEADER; Pomoc techniczna, z której środków mogą korzystać instytucje zaangażowane we wdrażanie Programu. 11 EFRROW - Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. 12 Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków EFRROW (Dz. U. z 2007 r., Nr 64, poz. 427). 49 S t r o n a

52 ARiMR jako akredytowana agencja płatnicza realizuje także płatności dla wszystkich działań PROW Płatności realizowane będą do 2015 r. W 2013 r. w ramach PROW uruchomione zostały nabory wniosków o przyznanie pomocy dla działań zamieszczonych w tabeli 4. Tabela 4. Nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach PROW dla działań wdrażanych przez ARiMR przeprowadzone w 2013 r. Działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Modernizacja gospodarstw rolnych Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Grupy producentów rolnych Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania Program rolnośrodowiskowy Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Pomoc techniczna Data naboru wniosków r r. piąty nabór r r. piąty nabór r r. szósty nabór r r. szósty nabór r. nabór ciągły r. nabór ciągły r r. siódmy nabór r r. szósty nabór r r. siódmy nabór r r. czwarty nabór r r. czwarty nabór r. nabór ciągły Ponadto w 2013 r. obsługiwane były wnioski z działań PROW złożone w naborach prowadzonych przez ARiMR w latach Według stanu na dzień 31 grudnia 2013 r. wpłynęło od początku uruchomienia Programu, ogółem 6,3 mln wniosków o przyznanie pomocy, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego wniosków, w tym w 2013 r wnioski, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich wnioski, w tym w 2013 r wniosków, 13 Informacje dotyczące realizacji Programu w okresie sprawozdawczym zostały wyliczone jako różnica danych w ujęciu kumulatywnym na dzień 31 grudnia 2013 r. i na dzień 31 grudnia 2012 r. Dane te uwzględniają rozwiązania umów/uchylenia decyzji, korekty danych w systemach informatycznych oraz danych pozyskiwanych manualnie. 50 S t r o n a

53 Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej wniosków, w tym w 2013 r wnioski, Osi 4 LEADER wniosków, w tym w 2013 r wniosków, Pomocy technicznej wniosków, w tym w 2013 r wnioski. Podmioty zaangażowane we wdrażanie działań sukcesywnie rozpatrywały wnioski o przyznanie pomocy finansowej, a w przypadku pozytywnie zweryfikowanych wniosków zostały podpisane umowy lub wydane decyzje umożliwiające realizację wsparcia finansowego. Do końca 2013 r. zatwierdzono do realizacji ok. 6,0 mln decyzji oraz umów z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego , w tym w 2013 r umowy, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich , w tym w 2013 r umowy, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej , w tym w 2013 r umów, Osi 4 LEADER , w tym w 2013 r umów, Pomocy technicznej , w tym w 2013 r umów. Do końca grudnia 2013 r. ARiMR zrealizowała płatności w kwocie blisko 52,0 mld zł, z czego w ramach: Osi 1 Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego ,1 mln zł, w tym w 2013 r ,8 mln zł, Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich ,4 mln zł, w tym w 2013 r ,1 mln zł, Osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej ,0 mln zł, w tym w 2013 r ,1 mln zł, Osi 4 LEADER ,8 mln zł, w tym w 2013 r ,9 mln zł, Pomocy technicznej - 599,5 mln zł, w tym 2013 r ,8 mln zł. Płatności z tytułu zobowiązań z lat (12,2 mld zł 14, w tym w 2013 r. - 1,3 mld zł) dotyczyły: Rent strukturalnych ,0 mln zł, w tym w 2013 r ,3 mln zł, Wspierania przedsięwzięć rolnośrodowiskowych ,2 mln zł, w tym w 2013 r ,8 tys. zł, Wspierania gospodarstw niskotowarowych ,2 mln zł, w tym w ,4 tys. zł, Zalesiania - 346,7 mln zł, w tym w 2013 r. - 52,3 mln zł, Grup producentów rolnych - 50,2 mln zł, w tym w 2013 r. - 95,7 tys. zł. 14 W kwocie środków ogółem zawarte są środki JST oraz inne środki publiczne. 51 S t r o n a

54 Wykres 11. Struktura płatności zrealizowanych w ramach PROW (w mld zł i w %), narastająco do r. PROW ,8 77% zobowiązania PROW ,2 23% Od początku realizacji Programu najwięcej środków z PROW otrzymały województwa: mazowieckie (7 433,1 mln zł), wielkopolskie (6 075,9 mln zł) i lubelskie (4 966,8 mln zł), a najmniej: opolskie (1 166,3 mln zł), lubuskie (1 479,7 mln zł) oraz śląskie (1 485,9 mln zł) (wykres 12). Wykres 12. Regionalne zróżnicowanie zrealizowanych płatności w ramach PROW , narastająco do r., w mln zł Dolnośląskie 2 511,1 Kujawsko-Pomorskie 3 391,3 Lubelskie 4 966,8 Lubuskie 1 479,7 Łódzkie 3 638,4 Małopolskie 2 341,7 Mazowieckie 7 433,1 Opolskie 1 166,3 Podkarpackie 2 385,6 Podlaskie 4 088,1 Pomorskie 2 367,5 Śląskie 1 485,9 Świętokrzyskie 2 322,4 Warmińsko-Mazurskie 3 102,7 Wielkopolskie 6 075,9 Zachodniopomorskie 2 561,6 bez podziału na województwa* 678,7 *płatności w ramach pomocy technicznej, szkoleń, działań promocyjnych. Biorąc pod uwagę wartości bezwzględne, spośród wszystkich krajów UE, Polska wykorzystała do r. najwięcej środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (płatności pośrednie i zaliczki), tj. 9,8 mld euro (wykres 13). 52 S t r o n a

55 Wykres 13. Realizacja EFRROW (obejmuje płatności pośrednie i zaliczki) w Polsce na tle innych krajów UE, w mln euro, wg stanu na r. Polska 9 857,6 Niemcy 7 405,2 Francja Włochy Hiszpania Rumunia 6 107, , , ,5 Wielka Brytania Austria Portugalia Węgry Czechy Irlandia Grecja Finlandia Słowacja Szwecja Bułgaria Litwa Łotwa Słowenia Estonia Holandia Belgia Dania Cypr Luksemburg Malta 3 644, , , , , , , , , , , ,9 942,9 752,1 625,4 441,9 441,1 397,7 115,2 88,9 51,9 *Obejmuje płatności pośrednie i zaliczki. Źródło: Na podstawie European Commission Directorate-General For Agriculture And Rural Development Directorate G. Horizontal aspects of rural development G.2. Financial coordination of rural development. 53 S t r o n a

56 3.1 Realizacja działań PROW wdrażanych przez ARiMR Działanie Ułatwianie startu młodym rolnikom Celem działania jest stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym poprzez ułatwienie przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Pomoc udzielana w formie jednorazowej premii przeznaczona jest wyłącznie dla osób, które po raz pierwszy rozpoczynają samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków: od 3 marca do 31 grudnia 2008 r.; od 25 marca do 31 grudnia 2009 r.; od 17 sierpnia do 31 grudnia 2010 r. - nabór ten został przeprowadzony w oparciu o znowelizowane w dniu 13 lipca 2010 r. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej. Wprowadzono zmiany, w tym m.in. zwiększenie wysokości pomocy z 50 tys. zł do 75 tys. zł; od 26 kwietnia do 24 czerwca 2011 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach wszystkich naborów: wpłynęło wniosków o przyznanie pomocy na kwotę 2 001,6 mln zł, (w tym w naborze przeprowadzonym w 2008 r wniosków, w 2009 r wniosków, w 2010 r wniosków, a w 2011 r wniosków), wydano decyzji na kwotę 1 595,1 mln zł, wypłacono beneficjentom kwotę 1 594,9 mln zł, w tym w 2013 r. dla 78 beneficjentów 5,8 mln zł. Dominującą grupą beneficjentów były osoby: z wykształceniem średnim rolniczym (40,0% beneficjentów działania), w wieku od 18 do 25 lat (67,5% beneficjentów działania), mężczyźni (83,2% beneficjentów działania). 15 wydanych decyzji czynnych na koniec 2013 r., w porównaniu do końca 2012 r. zmniejszyła się o 79, najczęściej z powodu niezłożenia wniosku o płatność w terminie 180 dni od wydania decyzji o przyznaniu pomocy. 54 S t r o n a

57 Wykres 14. Struktura gospodarstw młodych rolników, wg podziału wielkości ekonomicznej (ESU) od 8 do mniej niż 12 12,9% od 12 do mniej niż 16 7,9% od 16 do mniej niż 40 11,4% powyżej 40 0,9% od 6 do mniej niż 8 10,4% od 4 do mniej niż 6 21,7% do 4 ESU 34,8% Działanie Renty strukturalne Działanie ma na celu poprawę struktury agrarnej kraju oraz przyśpieszenie procesu wymiany pokoleniowej wśród osób prowadzących gospodarstwa rolne, a także poprawę rentowności i konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich przejmowanie przez osoby młodsze, dobrze przygotowane do zawodu rolnika. Pomoc jest udzielana producentom rolnym, którzy zdecydują się na zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej i przekazanie gospodarstw rolnych innym producentom rolnym lub następcom. Płatność z tytułu renty strukturalnej, której wysokość jest ustalana jako odpowiedni procent kwoty najniższej emerytury krajowej, ma formę płatności miesięcznej. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono trzy nabory wniosków o przyznanie renty strukturalnej: od 25 czerwca do 20 sierpnia 2007 r.; od 30 czerwca do 8 lipca 2008 r.; od 1 września do 10 września 2010 r. - nabór ten został przeprowadzony w oparciu o znowelizowane w dniu 16 lipca 2010 r. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej. Wprowadzono zmiany, w tym m.in. powiązano następcę przejmującego gospodarstwo rolne od wnioskodawcy z beneficjentem działania Ułatwianie startu młodym rolnikom. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach trzech naborów (2007, 2008 i 2010): złożono wnioski o przyznanie renty (w tym w naborze z 2007 r wnioski, w naborze z 2008 r wniosków, a w naborze z 2010 r wniosków), wydano decyzji o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w 2007 r., 2008 r. i 2010 r. (odpowiednio 6 697, i decyzje), w tym w 2013 r. 2 decyzje o przyznaniu renty strukturalnej dla wniosków złożonych w 2010 r., 55 S t r o n a

58 wypłacono dla beneficjentów kwotę 8 381,1 mln zł, w tym w ramach naborów 2007, 2008 i 2010 wypłacono dla beneficjentów 1 349,1 mln zł, a w ramach zobowiązań za okres wypłacono dla beneficjentów ponad 7 032,0 mln zł. W 2013 r. wypłacono beneficjentom w ramach rent strukturalnych 1 566,3 mln zł, z czego 1 262,3 mln zł dla beneficjentów z tytułu zobowiązań za okres , a 304,0 mln zł dla beneficjentów z tytułu zobowiązań Renty dostają regularnie rolnicy, którzy po ukończeniu 55 lat zdecydowali się na przekazanie gospodarstw następcom. Rolnicy przekazali łącznie gospodarstwa o powierzchni 239,1 tys. ha. W chwili składania wniosków o przyznanie renty strukturalnej, średni wiek rolników przejmujących gospodarstwa wynosił ponad 31 lat. Działanie Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów Celem działania jest umożliwienie rolnikom i posiadaczom lasów otrzymanie wsparcia poprzez korzystanie z doradztwa w celu: dostosowania gospodarstwa rolnego do zasady wzajemnej zgodności (cross compliance), tj. w zakresie gospodarki gruntami, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, dobrostanu i zdrowia zwierząt, zdrowotności roślin; zwiększenia konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolnych i leśnych; wspierania restrukturyzacji, rozwoju i innowacji w gospodarstwach rolnych i leśnych; ochrony środowiska naturalnego; poprawy bezpieczeństwa pracy. Beneficjentami działania są rolnicy i posiadacze lasów, którzy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej posiadają gospodarstwa rolne (i w roku poprzedzającym rozpoczęcie wykonywania usługi uzyskali płatności bezpośrednie) lub las. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono pięć naborów wniosków: od 15 kwietnia do 31 grudnia 2009 r.; od 16 sierpnia do 31 grudnia 2010 r.; od 3 stycznia do 31 grudnia 2011 r.; od 2 stycznia do 31 grudnia 2012 r.; od 2 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 56 S t r o n a

59 Od początku uruchomienia Programu, w ramach pięciu naborów, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono wniosków na kwotę 243,7 mln zł 16 (w pierwszym naborze złożono wnioski na kwotę 23,0 mln zł, w drugim złożono wniosków na kwotę 38,2 mln zł, w trzecim złożono wniosków na kwotę 42,1 mln zł, w czwartym złożono wnioski na kwotę 103,2 mln zł, a w piątym złożono wnioski na kwotę 37,1 mln zł), wydano decyzji na kwotę 180,6 mln zł, w tym decyzji w 2013 r., wypłacono dla beneficjentów kwotę prawie 119,0 mln zł, w tym w 2013 r. dla beneficjentów kwotę 43,0 mln zł. Wykres 15. Struktura usług doradczych (w %) w Działaniu Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, wg stanu na r. kompleksowa ocena gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania wymogów wzajemnej zgodności ocena gospodarstwa rolnego w zakresie spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy opracowanie planu dostosowania gospodarstwa rolnego do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt oraz zdrowotność roślin, a także identyfikacja i rejestracja zwierząt ochrona środowiska w gospodarstwach położonych poza obszarami NATURA 2000 dobrostan zwierząt 7,1% 6,4% 11,6% 10,4% 25,8% 25,8% opracowanie planu działalności rolnośrodowiskowej 4,4% dobra kultura rolna zgodna z wymogami ochrony środowiska 3,9% przygotowanie biznesplanu na potrzeby uzyskania kredytu na rozwój działalności gospodarstwa rolnego przygotowanie biznesplanu dla działań Modernizacja gospodarstw rolnych i Różnicowanie w kierunku działalności ochrona środowiska w gospodarstwach położonych na obszarach NATURA 2000 prowadzenie dokumentacji w gospodarstwach rolnych położonych na OSN, w drugim, trzecim albo czwartym roku zmiany lub uaktualnienia planu działalności rolnośrodowiskowych opracowanie planu nawożenia ocena poprawności zabiegów ochrony roślin (atestacja opryskiwaczy) prowadzenie dokumentacji w gospodarstwach rolnych położonych na OSN opracowanie programu ochrony środowiska usługi doradcze dla posiadaczy lasów 1,1% 0,8% 0,7% 0,7% 0,5% 0,3% 0,2% 0,1% 0,1% 0,004% 16 Wnioskowana kwota pomocy stanowi 80% maksymalnych stawek planowanych usług doradczych, tj. kwoty która podlega refundacji. 17 wydanych decyzji czynnych w okresie sprawozdawczym jest różnicą pomiędzy liczbą faktycznie wydanych decyzji w tym okresie, a zmniejszeniem ich liczby wynikającym z niezłożenia wniosku o płatność w terminie 12 miesięcy od wydania decyzji o przyznaniu pomocy. 57 S t r o n a

60 Działanie Modernizacja gospodarstw rolnych Działanie ma na celu wsparcie modernizacji gospodarstw w celu zwiększenia ich efektywności poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, w tym wprowadzenie nowych technologii produkcji, poprawę jakości produkcji, różnicowanie działalności rolniczej, a także zharmonizowanie warunków produkcji rolnej z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego, higieny produkcji oraz warunków utrzymania zwierząt. Pomoc udzielana jest na inwestycje dotyczące modernizacji lub rozwoju pierwotnej produkcji roślinnej lub zwierzęcej, z wyłączeniem produkcji leśnej i rybnej. Pomoc ma formę refundacji części kosztów realizacji inwestycji. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna, osoba prawna, spółka osobowa, prowadząca działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono pięć naborów: od 9 listopada do 13 grudnia 2007 r.; od 21 do 28 kwietnia 2009 r.; od 3 do 28 stycznia 2011 r.; od 2 do 29 października 2012 r. (dla woj. podkarpackiego); od 27 marca do 23 kwietnia 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach pięciu naborów (2007, 2009, 2011, 2012 i 2013): złożono wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,2 mln zł (w tym w naborze przeprowadzonym w 2007 r wnioski na kwotę 2 278,4 mln zł, w naborze 2009 r wnioski na kwotę 3 703,8 mln zł, w naborze w 2011 r wniosków na kwotę 5 042,0 mln zł, w naborze 2012 r wniosków na kwotę ponad 151,0 mln zł, a w naborze przeprowadzonym w 2013 r wniosków na kwotę 2 790,9 mln zł), zawarto umów na kwotę 8 494,9 mln zł, wypłacono dla beneficjentów kwotę 7 452,3 mln zł. W 2013 r.: zawarto umów na kwotę 461,1 mln zł, wypłacono dla beneficjentów kwotę 1 234,3 mln zł. 58 S t r o n a

61 Wykres 16. Struktura zrealizowanych inwestycji, narastająco, wg stanu na r. zakup wyposażenia i zakup sprzętu ruchomego 91% budowa, remont połączony z modernizacją budynków służących produkcji rolnej 4% poprawa jakości gruntów 1% inne inwestycje w gospodarstwach 4% Działanie Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Pomoc może być przyznana na dofinansowanie projektów dotyczących przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, z wyłączeniem produktów rybnych. Pomoc udzielana jest na realizację projektów związanych z modernizacją lub budową zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi. Beneficjentem może być podmiot prowadzący działalność w zakresie przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, spełniający kryteria w zakresie liczby zatrudnionych i obrotu. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono sześć naborów: od 23 kwietnia do 9 maja 2008 r.; od 15 do 21 kwietnia 2009 r.; od 17 listopada do 16 grudnia 2009 r.; od 12 sierpnia do 10 września 2010 r.; od 20 października do 14 listopada 2011 r.; od 29 kwietnia do 24 maja 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach sześciu naborów: złożono wniosków o przyznanie pomocy na kwotę ,7 mln zł (w tym w naborach: 2008 r wniosków, 2009 r wniosków (łącznie), 2010 r wniosków, 2011 r wnioski, a 2013 r. 674 wnioski), zawarto umów na kwotę 2 991,8 mln zł, w tym w 2013 r. 14 umów na kwotę 133,6 mln zł, wypłacono dla 948 różnych beneficjentów kwotę 2 007,7 mln zł, w tym w 2013 r. kwotę 387,2 mln zł dla 263 beneficjentów. 59 S t r o n a

62 Wykres 17. Struktura przedsiębiorstw korzystających ze wsparcia z punktu widzenia profilu prowadzonej działalności, na podstawie podpisanych umów przetwórstwo artykułów niespożywczych 10% sprzedaż hurtowa 23% przetwórstwo artykułów spożywczych 67% Wykres 18. Struktura przedsiębiorstw korzystających ze wsparcia z punktu widzenia wielkości przedsiębiorstwa, na podstawie podpisanych umów średnie przedsiębiorstwa 34% mikroprzedsiębiorstwa 22% średnio duże przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników lub posiadające obrót nieprzekraczający 200 milionów euro) 10% małe przedsiębiorstwa 34% Działanie Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Z powodu wystąpienia w 2010 r. na obszarze Polski intensywnych opadów atmosferycznych (w tym gradobicia), będących przyczyną powodzi oraz osuwisk ziemi, powodujących znaczne straty w uprawach polowych oraz w majątku służącym do produkcji rolnej, w II połowie 2010 r. ( r.) uruchomiono w ramach PROW działanie mające na celu przywrócenie zniszczonego potencjału produkcji rolnej. Do końca 2013 r. przeprowadzono sześć naborów: od 30 września do 12 listopada 2010 r.; od 30 listopada do 30 grudnia 2010 r.; od 2 lutego do 15 marca 2011 r.; od 18 lipca do 29 sierpnia 2011 r.; 60 S t r o n a

63 od 15 października do 26 listopada 2012 r.; od 30 października do 12 grudnia 2013 r. W ramach pierwszych trzech naborów o pomoc mogli ubiegać się wyłącznie rolnicy poszkodowani przez powódź lub obsunięcie się ziemi, natomiast w ostatnich trzech naborach również poszkodowani przez suszę, grad, deszcze nawalne, ujemne skutki przezimowania, wiosenne przymrozki, huragany, pioruny i lawiny. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach sześciu naborów: złożono wniosków o przyznanie pomocy na kwotę blisko 933,4 mln zł (w tym w ramach naborów: 2010 r wnioski, 2011 r wniosków, 2012 r wnioski, a w naborze 2013 r wniosków), zawarto umów na kwotę 462,8 mln zł, w tym umów na kwotę 244,6 mln zł w 2013 r., wypłacono dla beneficjentów kwotę 330,1 mln zł, w tym 148,2 mln zł dla beneficjentów w 2013 r. Wykres 19. Struktura pomocy dla rolników, których gospodarstwa zostały zniszczone w wyniku klęsk żywiołowych (z punktu widzenia rodzaju tych klęsk), na podstawie podpisanych umów, narastająco wg stanu na r. grad 24,4% ujemne skutki przezimowania 19,8% nawalny deszcz 8,2% przymrozki wiosenne 1,7% huragan 0,8% susza 0,3% powódź 44,7% pioruny lub obsunięcia się ziemi 0,1% Działanie Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Działanie ma na celu: poprawę jakości produkcji i produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi; zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości; wsparcie rolników wytwarzających żywność wysokiej jakości. Producenci rolni uczestniczący w systemach jakości żywności otrzymują wsparcie na podstawie rzeczywiście poniesionych kosztów. 61 S t r o n a

64 Działanie uruchomione zostało r. (nabór ciągły). Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono wniosków o przyznanie pomocy, w tym wniosków w 2013 r., wydano decyzji o przyznaniu pomocy na kwotę 57,6 mln zł, w tym decyzji w 2013 r., wypłacono dla beneficjentów kwotę 27,8 mln zł, w tym w 2013 r. dla beneficjentów kwotę 12,3 mln zł. Wykres 20. Struktura wytwarzanych produktów przez rolników uczestniczących w systemach jakości żywności, narastająco wg stanu na r. Owoce, warzywa i zboża świeże lub przetworzone 72,8% inne produkty żywnościowe 10,9% pozostałe produkty pochodzenia zwierzęcego (jaja, produkty mleczne z wyłączeniem masła) 9,8% mięso świeże (i podroby) 6,5% Działanie Grupy producentów rolnych Celem działania jest dostosowanie produkcji prowadzonej w gospodarstwach członków grup producentów rolnych do wymogów rynkowych, wspólne wprowadzanie towarów do obrotu, w tym przygotowanie do sprzedaży, centralizacja sprzedaży oraz dostarczenie do odbiorców hurtowych. Zryczałtowana pomoc jest udzielana grupom producentów rolnych w pierwszych 5 latach ich funkcjonowania. Działanie uruchomione zostało r. Nabór prowadzony jest w trybie ciągłym do wyczerpania środków przeznaczonych w Programie na to działanie. Od początku uruchomienia Programu do 31 grudnia 2013 r.: złożono wniosków, w tym 352 wnioski w 2013 r., wydano decyzji przyznających płatność na kwotę 707,5 mln zł, w tym 317 decyzji w 2013 r., 62 S t r o n a

65 wypłacono kwotę 484,8 mln zł, w tym: 50,2 mln zł dla 94 grup producentów z tytułu zobowiązań z lat , 434,6 mln zł dla 960 grup z tytułu nowych zobowiązań W 2013 r. zrealizowano płatności na kwotę 141,3 mln zł, w tym: 141,2 mln zł dla 801 grup producentów z tytułu zobowiązań , 95,7 tys. zł dla 1 grupy z tytułu zobowiązań Wykres 21. Struktura przyznanego wsparcia w Działaniu Grupy producentów rolnych, dla zobowiązań , w podziale na sektory, narastająco wg stanu na r. ziarna zbóż i nasion roślin oleistych 27,8% drobiu żywego, mięsa i jadalnych podrobów drobiowych 20,4% świń żywych i mięsa wieprzowego 18,3% ziarna zbóż 8,9% nasion oleistych 8,2% mleka krowiego, owczego lub koziego 6,0% ziemniaczany 2,8% bydła żywego, mięsa wołowego 2,6% buraków cukrowych 1,6% jaj ptasich 0,8% produktów rolnictwa ekologicznego 0,5% owiec i kóz żywych, mięsa baraniego i koziego 0,4% pozostałe sektory 1,7% Działanie 211, Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych, położonych na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania kompensują istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza strefami ONW. 63 S t r o n a

66 Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono siedem naborów wniosków: od 15 marca do 11 czerwca 2007 r. - (Kampania 2007); od 15 marca do 9 czerwca 2008 r. - (Kampania 2008); od 15 marca do 9 czerwca 2009 r. - (Kampania 2009); od 15 marca do 11 czerwca 2010 r. - (Kampania 2010); od 15 marca do 10 czerwca 2011 r. - (Kampania 2011); od 15 marca do 11 czerwca 2012 r. - (Kampania 2012); od 15 marca do 10 czerwca 2013 r. - (Kampania 2013). Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach siedmiu naborów: złożono wniosków o przyznanie pomocy (w tym w 2007 r wnioski, w 2008 r wniosków, w 2009 r wnioski, w 2010 r wnioski, w 2011 r wnioski, w 2012 r wniosków, a w 2013 r wnioski), wydano decyzji przyznających płatność na kwotę 9 225,0 mln zł, ARiMR wypłaciła dla ponad 889,5 tys. beneficjentów kwotę 9,2 mld zł. W 2013 r. wydano decyzji w sprawie przyznania płatności ONW oraz wypłacono dla beneficjentów kwotę ponad 1 455,0 mln zł. Wykres 22. zrealizowanych płatności (w mln zł) i liczba beneficjentów (w tys.) w Działaniu 211, ONW, narastająco, wg stanu na r. kwota wsparcia w mln zł liczba beneficjentów w tys ,0 169,9 180, , ,0 500,0 0,0 92,0 79,6 65,1 36,9 25,8 20,9 337,8 469,3 616,7 291,6 696,9 349, ,6 8,6 81,1 92,8 84,4 53,6 46,1 38,5 29,5 24,8 23,6 300, ,5 457,3 158,2 261,0 663, ,6 423,8 120,0 60,0 0,0 64 S t r o n a

67 Działanie Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Celem działania jest poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich. Działanie obejmuje 9 pakietów rolnośrodowiskowych: Realizowane obecnie projekty to: Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone; Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne; Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone; Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000; Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000; Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie; Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie; Pakiet 8. Ochrona gleb i wód; Pakiet 9. Strefy buforowe. W ramach każdego pakietu znajdują się warianty rolnośrodowiskowe, które zawierają zestawy zadań, wykraczających poza obowiązujące podstawowe wymagania i które nie pokrywają się z innymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej. Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę utraconego dochodu, dodatkowych poniesionych kosztów oraz ponoszonych kosztów transakcyjnych. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono sześć naborów wniosków w ramach programu rolnośrodowiskowego (2008, 2009, 2010, 2011, 2012 i 2013): od 15 marca do 9 czerwca 2008 r. - (Kampania 2008); od 15 marca do 9 czerwca 2009 r. - (Kampania 2009); od 15 marca do 11 czerwca 2010 r. - (Kampania 2010); od 15 marca do 10 czerwca 2011 r. - (Kampania 2011); od 15 marca do 11 czerwca 2012 r. - (Kampania 2012); od 15 marca do 10 czerwca 2013 r. - (Kampania 2013). Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach sześciu naborów, podczas których składane były wnioski o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej (tzw. wnioski nowe) i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych (tzw. wnioski kontynuacyjne): złożono wnioski o przyznanie płatności na kwotę 5 606,7 mln zł w ramach PROW , w tym: 65 S t r o n a

68 wniosków nowych na kwotę 1 904,8 mln zł 18, w tym w Kampanii 2013 r wniosków nowych na kwotę 369,7 mln zł, wniosków kontynuacyjnych na kwotę 3 701,9 mln zł, w tym w Kampanii 2013 r wniosków kontynuacyjnych na kwotę 1 275,3 mln zł, wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na kwotę 4 718,9 mln zł, ARiMR wypłaciła dla beneficjentów kwotę 4 589,5 mln zł. Jednocześnie do r. złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę 2 658,9 mln zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW (EFRROW). Dla tych wniosków wydano decyzji przyznających płatność rolnośrodowiskową na ogólną kwotę 2 632,8 mln zł. W ramach zobowiązań wypłacono dla beneficjentów 2 635,2 mln zł. Z dniem 29 lutego 2012 r. ARiMR zakończyła realizację działania Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt w ramach PROW (2011 r. był ostatnim, w którym rolnicy mogli składać wnioski kontynuacyjne w ramach tego działania). W 2013 r. kalendarzowym: wydano decyzji na kwotę 1 746,3 mln zł dla wniosków złożonych w ramach PROW , wypłacono 2 056,6 mln zł, w tym 2 055,9 mln zł dla beneficjentów, którzy ubiegali się o płatność w ramach PROW oraz 703,8 tys. zł dla beneficjentów w ramach zobowiązań z PROW Wykres 23. Struktura wsparcia rolnośrodowiskowego udzielonego przez ARiMR (w mln zł), w podziale na poszczególne pakiety w Działaniu Program rolnośrodowiskowy, w ramach zobowiązań i , narastająco wg stanu na r. Pakiet 1 984,5 Pakiet ,8 Pakiet 3 976,8 Pakiet 4 326,1 Pakiet 5 495,0 Pakiet 6 Pakiet 7 56,8 143,6 Pakiet ,6 Pakiet 9 2,5 zobowiązania PROW wypłacone z PROW zobowiązania PROW wniosków nowych i kontynuacyjnych o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej wynika ze złożonych deklaracji pakietów rolnośrodowiskowych w ramach poszczególnych kampanii. 66 S t r o n a

69 Działanie 221, Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Działanie ma na celu: powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie; utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych; zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla oraz ograniczeniu zmian klimatu. Pomoc udzielana jest w formie wsparcia na zalesianie, premii pielęgnacyjnej za utrzymanie nowej uprawy leśnej oraz premii zalesieniowej, stanowiącej ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych. Działanie skierowane jest do rolników - właścicieli gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne. Działanie uruchomione zostało r. i wdrażane jest w dwóch schematach: Schemat I - Zalesianie gruntów rolnych; Schemat II - Zalesianie gruntów innych niż rolne. Do końca 2013 r. przeprowadzono siedem naborów wniosków: od 1 sierpnia do 1 października 2007 r. nabór wniosków przeprowadzono tylko w ramach Schematu I; od 1 sierpnia do 30 września 2008 r.; od 1 czerwca do 31 lipca 2009 r.; od 1 czerwca do 31 sierpnia 2010 r.; od 1 czerwca do 1 sierpnia 2011 r.; od 1 czerwca do 31 lipca 2012 r.; od 1 czerwca do 31 lipca 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach siedmiu naborów składane były wnioski o przyznanie pomocy na zalesianie (tzw. wnioski nowe), a od drugiego naboru wnioski o wypłatę pomocy na zalesianie (tzw. wnioski kontynuacyjne). Łącznie: złożono wniosków na kwotę 583,5 mln zł, w tym: wnioski nowe (PROW ) na kwotę 379,6 mln zł, w tym wniosków nowych na kwotę 26,4 mln zł w Kampanii 2013, wniosków kontynuacyjnych (PROW ) na kwotę 203,9 mln zł, wydano decyzji (dla wniosków nowych) przyznających pomoc na zalesianie na kwotę 271,4 mln zł. Jednocześnie do końca 2013 r. złożono wniosków kontynuacyjnych w ramach PROW na kwotę 363,8 mln zł, które przeszły w ciężar budżetu PROW , w tym w 2013 r wniosków kontynuacyjnych. 67 S t r o n a

70 Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ARiMR wypłaciła kwotę 794,97 mln zł, w tym: 448,24 mln zł dla beneficjentów PROW , 346,73 mln zł dla beneficjentów PROW W 2013 r. kalendarzowym: wydano decyzji przyznających pomoc na zalesianie na kwotę 39,8 mln zł, wypłacono kwotę 152,2 mln zł, w tym: w ramach PROW dla beneficjentów 99,9 mln zł, w ramach zobowiązań z tytułu PROW dla beneficjentów 52,3 mln zł. Wykres 24. Zalesione powierzchnie ze względu na faktyczne położenie lasu, w tys. ha 16,9 7,1 3,8 3,6 5,0 3,9 3,4 5,4 4,3 4,5 3,3 3,5 6,0 0,5 0,9 0,5 Działanie Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Celem działania jest odnowienie i pielęgnacja zniszczonych drzewostanów oraz wprowadzanie mechanizmów zapobiegających katastrofom naturalnym, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń przeciwpożarowych. Beneficjentem działania są Nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Pomoc polega na refinansowaniu poniesionych kosztów. Działanie uruchomione zostało r. 68 S t r o n a

71 Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków : od 16 do 17 grudnia 2009 r.; od 5 października do 13 grudnia 2010 r.; od 23 stycznia do 17 lutego 2012 r.; od 23 maja do 13 czerwca 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach czterech naborów: przyjęto 549 wniosków o przyznanie pomocy na kwotę 1 035,8 mln zł (w tym: w 2009 r , w 2010 r , w 2012 r , a w 2013 r wniosków), podpisano 362 umowy na kwotę 494,9 mln zł, w tym 68 umów na kwotę 22,5 mln zł w 2013 r., wypłacono 265,5 mln zł dla 157 beneficjentów, którzy ubiegali się o pomoc, w tym 103,2 mln zł dla 87 beneficjentów w 2013 r. Wykres 25. Struktura inwestycji na podstawie umów, wg powierzchni objętej wsparciem działania zapobiegawcze, związane z przeciwdziałaniem zagrożeniu pożarowemu w lasach 88% odtworzenia lasów w tym lasów zniszczonych w wyniku katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych 11% odtworzenia lasów zniszczonych w wyniku pożarów 1% Działanie Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Działanie ma na celu różnicowanie działalności rolniczej w kierunku podejmowania lub rozwijania przez rolników, domowników i małżonków rolników, działalności nierolniczej lub związanej z rolnictwem, co wpłynie na tworzenie pozarolniczych źródeł dochodów, promocję zatrudnienia poza rolnictwem na obszarach wiejskich. Pomoc w formie zwrotu kosztów w ramach działania udzielana jest z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności w zakresie m.in. usług dla gospodarstw i ludności, sprzedaży, usług turystycznych, transportowych. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna ubezpieczona na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik. Działanie uruchomione zostało r. 69 S t r o n a

72 Do końca 2013 r. przeprowadzono pięć naborów wniosków: od 5 czerwca do 7 listopada 2008 r.; od 15 kwietnia do 31 grudnia 2009 r.; od 24 sierpnia do 31 grudnia 2010 r.; od 27 września do 14 października 2011 r.; od 17 października do 4 listopada 2011 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach pięciu naborów: złożono wniosków o przyznanie pomocy na kwotę 2 622,9 mln zł (w tym w naborach: 2008 r. złożono wniosków na kwotę 331,3 mln zł, 2009 r wniosków na kwotę 306,7 mln zł, w naborze 2010 r wniosków na kwotę 784,6 mln zł, a w obu naborach przeprowadzonych w 2011 r wniosków na kwotę 1 200,3 mln zł), zawarto umów na kwotę 1 356,9 mln zł, ARiMR wypłaciła dla beneficjentów kwotę 1 108,3 mln zł. W 2013 r.: zawarto umów na kwotę 114,7 mln zł, wypłacono dla beneficjentów kwotę 291,7 mln zł. Wykres 26. Struktura inwestycji związanych z różnicowaniem w kierunku działalności nierolniczej, narastająco wg stanu na r. usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 68,7% usługi dla ludności usługi turystyczne oraz usługi związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem realizacja robót i usług budowlanych lub instalacyjnych sprzedaż hurtowa sprzedaż detaliczna rzemiosło i rękodzielnictwo wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy wskaźnika, usługi komunalne przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych usługi transportowe magazynowanie i przechowywanie towarów rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne 10,6% 7,0% 6,7% 1,8% 1,6% 1,2% 0,8% 0,7% 0,4% 0,3% 0,1% 0,1% 70 S t r o n a

73 Działanie Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Celem działania jest wzrost konkurencyjności gospodarczej obszarów wiejskich, rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy, a w konsekwencji - wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków: od 5 do 18 maja 2009 r.; od 28 czerwca do 9 lipca 2010 r.; od 26 września do 7 października 2011 r.; od 15 do 26 kwietnia 2013 r. Pomoc udzielana jest na inwestycje związane z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw w formie zwrotu części kosztów. Beneficjentem działania może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi (podejmuje) działalność jako mikroprzedsiębiorstwo zatrudniające poniżej 10 osób i mające obrót nieprzekraczający w złotych równowartości 2 mln euro. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r., w ramach czterech naborów: złożono wnioski o przyznanie pomocy na kwotę 8 928,0 mln zł (w tym: w naborze 2009 r wnioski, w naborze 2010 r wniosków, w naborze 2011 r wniosków, a naborze 2013 r wniosków), zawarto umów na kwotę 2 296,3 mln zł, ARiMR wypłaciła dla beneficjentów kwotę 1 271,4 mln zł. W 2013 r.: zawarto umów na kwotę 421,5 mln zł, wypłacono dla beneficjentów kwotę 511,2 mln zł. 71 S t r o n a

74 Wykres 27. Struktura inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw, wg sektorów, narastająco wg stanu na r. usługi dla ludności 28,3% roboty i usługi budowlane lub instalacyjne 24,1% usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa 17,8% sprzedaż detaliczna 6,9% sprzedaż hurtowa 6,8% usługi turystyczne oraz usługi związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem 5,7% rzemiosło i rękodzielnictwo 5,5% usługi komunalne 1,1% rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne 1,1% przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy 1,0% 0,8% usługi transportowe 0,6% magazynowanie i przechowywanie towarów 0,3% Działanie Wspieranie gospodarstw niskotowarowych ARiMR kontynuowała realizację wsparcia dla gospodarstw niskotowarowych z tytułu zobowiązań PROW Pomoc finansowa skierowana była do gospodarstw rolnych o stosunkowo niewielkim potencjale ekonomicznym. Uzyskane pieniądze rolnik mógł wykorzystać na przedsięwzięcia dotyczące produkcji rolniczej lub pozarolniczej działalności gospodarczej. Pomoc finansowa przeznaczona na jedno gospodarstwo stanowi równowartość euro (przeliczana według określonego kursu) i wypłacana była co roku przez kolejnych pięć lat. Od początku uruchomienia działania rolników zrealizowało inwestycje założone w planie rozwoju swoich gospodarstw i ze środków PROW ARiMR wypłaciła im 2 130,2 mln zł. W 2013 r. ARiMR wypłaciła ze środków PROW dla 14 rolników kwotę 127,4 tys. zł. 72 S t r o n a

75 Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Wykres 28. pomocy (w mln zł) i liczba beneficjentów (w tys.) na wspieranie gospodarstw niskotowarowych, narastająco wg stanu na r. 450,0 27,0 30,0 24,5 300,0 19,2 19,7 20,0 14,1 150,0 5,9 9,8 7,4 9,4 10,0 0,0 2,9 39,1 80,4 382,0 1,1 14,0 262,0 202,5 325,7 1,5 18,6 3,6 2,6 2,4 143,7 103,3 50,2 38,7 279,9 35,3 131,4 1,7 23,4 0,0 Zrealizowane płatności (w mln zł) różnych beneficjentów (w tys.) Pomoc techniczna Pomoc udzielana jest na realizację operacji związanych ze wzmocnieniem systemu zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli stopnia realizacji PROW. Ponadto ma na celu wdrożenie sprawnego i efektywnego funkcjonowania systemu informacji o PROW i jego promocji, a także utworzenie i zapewnienie funkcjonowania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. W ramach pomocy możliwe jest finansowanie działań informacyjno-promocyjnych, dotyczących następnego okresu programowania oraz ocen ex-post, audytów i przygotowania końcowych sprawozdań, dotyczących poprzedniego okresu programowania. Działanie uruchomione zostało r. Nabór wniosków ma charakter ciągły. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: wpłynęło wniosków na kwotę 762,5 mln zł, z tego 683 wnioski na kwotę 155,3 mln zł w 2013 r., podpisano umów na kwotę 663,0 mln zł, z tego 655 umów na kwotę 145,7 mln zł w 2013 r., zrealizowano płatności dla 22 różnych beneficjentów na kwotę 599,5 mln zł, z tego 190,8 mln zł w 2013 r. 73 S t r o n a

76 3.2 Realizacja działań, w ramach których ARiMR deleguje część zadań Agencja płatnicza deleguje część swoich zadań do następujących podmiotów zewnętrznych: Samorządów Województw (SW); Agencji Rynku Rolnego (ARR); Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA). W zakresie wybranych działań PROW agencja płatnicza deleguje do tych podmiotów: przyjmowanie wniosków o płatność; przeprowadzanie kontroli administracyjnych wniosków o płatność; wybór wniosków do kontroli na miejscu w przypadku dwóch podmiotów wdrażających, tj. ARR i FAPA; przeprowadzanie czynności kontrolnych; autoryzację (zatwierdzanie) płatności oraz weryfikowanie zgodności wypłaconych kwot z zasadami wspólnotowymi. Działanie Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie (FAPA) Działanie ma na celu doskonalenie zawodowe osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie prowadzące do restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, zwiększenia konkurencyjności i dochodowości działalności rolniczej lub leśnej oraz do spełniania odpowiednich norm krajowych i UE. Podmiotem, któremu ARiMR, jako Agencja płatnicza, powierzyła realizację części swoich zadań w ramach tego działania jest Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA). Działanie uruchomione zostało r. Do r. ARiMR zrealizowała płatności dla 36 różnych beneficjentów na kwotę 73,1 mln zł, w tym w 2013 r. - 22,3 mln zł dla 19 różnych beneficjentów. Działanie Działania informacyjne i promocyjne (ARR) Działanie to wdrażane jest przez Agencję Rynku Rolnego. Główne cele działania to: zwiększenie popytu na produkty rolne i środki spożywcze objęte mechanizmami jakości żywności; pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów objętych mechanizmami jakości żywności; pogłębienie wiedzy konsumentów o mechanizmach jakości żywności; wsparcie grup producentów skupiających podmioty aktywnie uczestniczące w systemach jakości żywności. Działanie uruchomione zostało r. Do końca 2013 r. ARiMR zrealizowała płatności dla 8 różnych beneficjentów na kwotę 6,0 mln zł, w tym w 2013 r. dla 5 różnych beneficjentów na kwotę 3,4 mln zł. 74 S t r o n a

77 Działanie Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa (SW) Schemat I Scalanie gruntów Cele działania: poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych poprzez wykonanie prac scaleniowych; wytyczenie i urządzenie funkcjonalnej sieci dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań gospodarczych; wydzielenie, bez procedury wywłaszczeniowej, niezbędnych gruntów na cele infrastruktury technicznej i społecznej w ramach postępowania scaleniowego. Beneficjentem działania w ramach działania 125 Schemat I jest starosta. Schemat II Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Cele działania: poprawa jakości gleb poprzez regulację stosunków wodnych; zwiększenie retencji wodnej; poprawa ochrony użytków rolnych przed powodziami. Nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach działania prowadzone są w terminach ogłaszanych przez poszczególne samorządy województw. Pierwsze nabory wniosków uruchomiono w maju 2009 r. Beneficjentami działania w ramach działania 125 Schemat II są Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych (jeden beneficjent w każdym województwie). Do końca 2013 r. zrealizowano płatności ze środków EFRROW dla 69 beneficjentów na kwotę 612,1 mln zł. zrealizowanych płatności ogółem wyniosła 816,0 mln zł. W 2013 r. zrealizowano płatności ze środków EFRROW dla 55 różnych beneficjentów na kwotę 248,1 mln zł. zrealizowanych płatności ogółem wyniosła 330,6 mln zł. Działanie Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej (SW) W ramach działania udziela się wsparcia na realizację projektów w zakresie: gospodarki wodnościekowej, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych oraz wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych. Beneficjentem działania może być gmina lub jednostka samorządu terytorialnego wykonująca ww. zadania. Ogłoszenia o terminie i miejscu składania wniosków o przyznanie pomocy dla działania dokonuje właściwy organ Samorządu Województwa. Pierwsze nabory wniosków uruchomiono w kwietniu 2009 r. 75 S t r o n a

78 Do końca 2013 r. zrealizowano płatności dla beneficjentów na kwotę 4 488,5 mln zł 19, z tego 1 010,7 mln zł 20 dla 758 beneficjentów w 2013 r. Działanie 313, 322, Odnowa i rozwój wsi (SW) Celem działania jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Wsparcie udzielane jest m.in. na: budowę i remont obiektów pełniących funkcje publiczne, społecznokulturalne, rekreacyjne i sportowe, budowę, remont lub przebudowę infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych oraz kultywowanie tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów. Z pomocy skorzystać może gmina, instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego, kościół lub inny związek wyznaniowy oraz organizacja pozarządowa mająca status organizacji pożytku publicznego. Działanie uruchomione zostało w lutym 2009 r. Do końca 2013 r. w ramach działania zrealizowano płatności dla beneficjentów w wysokości 2 046,9 mln zł 21, w tym 406,6 mln zł 22 dla 870 różnych beneficjentów w 2013 r. Działanie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju (SW) Działanie ma na celu umożliwienie mieszkańcom obszaru objętego lokalną strategią rozwoju (LSR) realizacji projektów w ramach tej strategii. Realizacja strategii powinna przyczynić się do poprawy jakości życia na obszarach wiejskich, m.in. poprzez wzrost aktywności lokalnych społeczności oraz stymulowanie powstawania nowych miejsc pracy. W ramach działania 413 PROW Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, możliwa jest realizacja projektów za pośrednictwem lokalnej grupy działania, odpowiadających warunkom przyznawania pomocy w ramach działań osi 3 Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej: Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw; Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej; Odnowa i rozwój wsi. W ramach działania 413 możliwe jest również ubieganie się o wsparcie projektów kwalifikujących się do udzielania pomocy w ramach tzw. małych projektów. W przypadku wdrażanych poprzez podejście Leader projektów kwalifikujących się do udzielenia pomocy w ramach działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw wdrażane są one przez samorządy województw, a wnioski obsługiwane są w ARiMR. 19 zawiera 2 982,8 mln zł środków z EFRROW wypłaconych przez ARiMR oraz środki JST i inne środki publiczne. 20 zawiera 662,9 mln zł środków z EFRROW wypłaconych przez ARiMR oraz środki JST i inne środki publiczne. 21 zawiera 1 350,3 mln zł środków z EFRROW wypłaconych przez ARiMR oraz środki JST i inne środki publiczne. 22 zawiera 263,8 mln zł środków z EFRROW wypłaconych przez ARiMR oraz środki JST i inne środki publiczne. 76 S t r o n a

79 Do końca 2013 r. w ramach całego działania 413 zrealizowano płatności dla różnych beneficjentów na kwotę 1 221,0 mln zł 23 (837,5 mln zł ze środków EFRROW), w tym 489,2 mln zł 24 (349,9 mln zł ze środków EFRROW) dla różnych beneficjentów w 2013 r. w ramach: Różnicowania w kierunku działalności nierolniczej do końca 2013 r. 54,6 mln zł ze środków EFRROW dla 897 beneficjentów, w tym 30,9 mln zł ze środków EFRROW w 2013 r.; Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw do końca 2013 r. 35,7 mln zł ze środków EFRROW dla 473 beneficjentów, w tym 20,0 mln zł ze środków EFRROW w 2013 r.; Odnowy i rozwoju wsi do końca 2013 r. 559,4 mln zł ze środków EFRROW dla beneficjentów, w tym 207,3 mln zł ze środków EFRROW w 2013 r.; tzw. małych projektów do końca 2013 r. 187,8 mln zł ze środków EFRROW dla beneficjentów, w tym 91,7 mln zł ze środków EFRROW w 2013 r. Działanie Wdrażanie projektów współpracy (SW) W ramach działania pomoc przyznawana jest lokalnym grupom działania (LGD) na realizację projektów współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej zawartych w lokalnych strategiach rozwoju (LSR) i nieuwzględnionych w LSR, ale zgodnych z celami LSR, opracowanej i realizowanej przez LGD. Działanie wdrażane jest przez Samorządy Województw. Do końca 2013 r. zrealizowano płatności dla 220 beneficjentów na kwotę 13,3 mln zł, z tego 8,7 mln zł dla 173 różnych beneficjentów w 2013 r. Działanie Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja (SW) Działanie wdrażane jest przez Samorządy Województw i służy zapewnieniu sprawnej i efektywnej pracy lokalnych grup działania (LGD) wybranych w ramach realizacji osi 4 PROW oraz doskonaleniu zawodowemu osób uczestniczących w realizacji lokalnych strategii rozwoju (LSR). Pomoc przyznawana w ramach działania może dotyczyć m.in.: badań nad obszarem objętym LSR, szkolenia kadr biorących udział we wdrażaniu LSR, wydarzeń o charakterze promocyjnym związanych z obszarem działania LGD i LSR, szkolenia lokalnych liderów, kosztów bieżących LGD (koszty administracyjne związane z działalnością LGD). Do końca 2013 r. ARiMR zrealizowała płatności dla 337 beneficjentów na kwotę 326,5 mln zł, z tego 85,1 mln zł (w tym 68,1 mln zł EFRROW) dla 334 różnych beneficjentów w 2013 r. Szczegółowe dane na temat realizacji poszczególnych działań w ramach PROW zawarte są w Załączniku 3, tabele zawiera środki JST i inne środki publiczne. 24 zawiera środki JST i inne środki publiczne. 77 S t r o n a

80 4. Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich Program finansowany jest z Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR) i stanowi jeden z komponentów Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej. Na realizację Programu przeznaczono 978,8 mln euro, w tym 734,1 mln euro ze środków unijnych i 244,7 mln z budżetu krajowego. W ramach Programu wspierane są przedsięwzięcia na rzecz uzyskania trwałej równowagi między zasobami morskimi a zdolnością połowową polskiej floty rybackiej, a także na rzecz stworzenia nowoczesnego i konkurencyjnego sektora rybackiego w Polsce. Służy temu wsparcie m.in. adaptacji i modernizacji statków, hodowli i rybołówstwa śródlądowego, podniesienia standardów portów i zakładów przetwórstwa rybnego, a także aktywizacja lokalnych społeczności. ARiMR odpowiedzialna jest za wdrażanie trzech pierwszych osi priorytetowych, spośród pięciu: Oś Priorytetowa 1. Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej: Środek 1.1 Pomoc publiczna z tytułu trwałego zaprzestania działalności połowowej; Środek 1.2 Pomoc publiczna z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności połowowej; Środek 1.3 Inwestycje na statkach rybackich i selektywność; Środek 1.4 Rybactwo przybrzeżne; Środek 1.5 Rekompensaty społeczno-gospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką. Oś Priorytetowa 2. Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury: Środek 2.1 Inwestycje w chów i hodowlę ryb; Środek 2.2 Działania wodno-środowiskowe; Środek 2.3 Środki na rzecz zdrowia zwierząt; Środek 2.4 Rybołówstwo śródlądowe; Środek 2.5 Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu. Oś Priorytetowa 3. Środki służące wspólnemu interesowi: Środek 3.1 Działania wspólne; Środek 3.2 Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej; Środek 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach; Środek 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne; Środek 3.5 Projekty pilotażowe; Środek 3.6 Modyfikacja w celu zmiany przeznaczenia statków rybackich. 78 S t r o n a

81 Oś priorytetowa czwarta wdrażana jest przez Urzędy Marszałkowskie, natomiast piąta przez FAPA: Oś Priorytetowa 4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa: Środek 4.1 Rozwój obszarów zależnych od rybactwa; Środek 4.2 Wsparcie na rzecz współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Oś Priorytetowa 5. Pomoc techniczna: Środek 5.1 Pomoc techniczna. W ramach osi 1-3 (działań wdrażanych przez ARiMR) od początku uruchomienia Programu: do oddziałów wpłynęło wniosków o dofinansowanie na kwotę 6 130,1 mln zł. Największym zainteresowaniem cieszył się Środek 1.2 Pomoc publiczna z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności połowowej, w ramach którego wpłynęło wniosków na kwotę 308,2 mln zł oraz Środek 1.5 Rekompensaty społecznogospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką, w ramach którego wpłynęło wniosków na kwotę 230,2 mln zł, podpisano/wydano umów/decyzji na kwotę 2 698,5 mln zł, dla beneficjentów zrealizowano płatności na kwotę 2 361,4 mln zł w ramach środków wdrażanych przez ARiMR. Ponadto ARiMR wypłaciła dla beneficjentów w ramach nie wdrażanych przez siebie środków 691,9 mln zł, z tego: 600,4 mln zł dla beneficjentów osi priorytetowej 4, wdrażanej przez samorządy, 91,5 mln zł dla 23 beneficjentów Pomocy technicznej, wdrażanej przez FAPA. Wykres 29. Struktura płatności zrealizowanych przez ARiMR w ramach PO Ryby , w mln zł i w %, narastająco do r. Oś 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa 600,4 20% Oś 5 Pomoc techniczna 91,5 3% Oś 1 Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej 630,2 20% W 2013 r.: Oś 3 Środki służące współnemu interesowi 755,2 25% Oś 2 Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury 976,0 32% do Oddziałów Regionalnych oraz Centrali ARiMR wpłynęły wnioski o pomoc na kwotę ponad 790,0 mln zł, zawarto/wydano umowy/decyzje na kwotę 379,2 mln zł, 79 S t r o n a

82 dla środków wdrażanych przez ARiMR zrealizowano płatności dla beneficjentów na kwotę 389,4 mln zł. Ponadto ARiMR wypłaciła w 2013 r. dla beneficjentów w ramach nie wdrażanych przez siebie środków 446,2 mln zł, z tego: 405,5 mln zł dla beneficjentów osi priorytetowej 4, wdrażanej przez samorządy, 40,7 mln zł dla 23 beneficjentów Pomocy technicznej, wdrażanej przez FAPA. Najwięcej środków przekazano beneficjentom Środka 2.5 Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu (105,2 mln zł) oraz beneficjentom ubiegającym się o wsparcie na inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach w ramach Środka 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach (62,0 mln zł). Wykres 30. Struktura płatności zrealizowanych przez ARiMR w ramach PO Ryby w mln zł i w %, w 2013 r. Oś 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa 405,5 49% Oś 5 Pomoc techniczna 40,7 5% Oś 1 Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej 76,7 9% Oś 2 Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury 192,9 23% Oś 3 Środki służące wspólnemu interesowi 119,8 14% Oś Priorytetowa 1. Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej Głównym celem osi jest dostosowanie floty rybackiej do dostępnych żywych zasobów oraz poprawa rentowności rybołówstwa morskiego. Ponadto ważnym celem jest zapewnienie osłon społeczno-ekonomicznych, w związku z realizacją wymogów Wspólnej Polityki Rybackiej. Ze względu na swoją specyfikę oś skierowana jest do sektora rybołówstwa w obszarach nadmorskich. W związku z tym w ramach tej osi wnioski składane są przede wszystkim w trzech Oddziałach Regionalnych, które wg stanu na r., złożono w: Zachodniopomorskim (3 724 wnioski na kwotę 456,2 mln zł); Pomorskim (3 130 wniosków na kwotę 416,4 mln zł); Warmińsko-Mazurskim (241 wniosków na kwotę 26,7 mln zł). W ramach pierwszej osi priorytetowej większość wypłaconych środków w 2013 r. stanowiły operacje premiowe realizowane w ramach Środka 1.4 Rybactwo przybrzeżne, tj. rybacy otrzymali pomoc w formie rekompensaty finansowej w związku z zawieszeniem działalności połowowej. 80 S t r o n a

83 Wykres 31. Struktura płatności zrealizowanych przez ARiMR w ramach osi pierwszej PO Ryby , w mln zł i w %, w 2013 r. Środek 1.4 Rybactwo przybrzeżne 49,3 64% Środek 1.5 Rekompensaty społeczno-gospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką 6,6 9% Środek 1.3 Inwestycje na statkach rybackich i selektywność 20,8 27% Środek 1.1 Pomoc publiczna z tytułu trwałego zaprzestania działalności połowowej Środek uruchomiony został r. Wdrażanie środka zostało zakończone w 2012 r. w związku z wyczerpaniem limitu finansowego. W latach poprzednich ogłoszone były dwa nabory wniosków: od 26 czerwca 2009 r. do 28 czerwca 2011 r.; od 1 sierpnia do 31 grudnia 2011 r. Realizację działania zakończono w 2012 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2012 r.: złożono 93 wnioski o dofinansowanie na kwotę 144,5 mln zł, wydano 78 decyzji na kwotę 120,6 mln zł, dla 74 różnych beneficjentów zrealizowano 78 płatności na kwotę 120,6 mln zł. Środek 1.2 Pomoc publiczna z tytułu tymczasowego zaprzestania działalności połowowej Środek uruchomiony został r. Wdrażanie środka zostało zakończone w 2012 r. w związku z wyczerpaniem limitu finansowego. W latach poprzednich przeprowadzono pięć naborów wniosków: od 20 listopada do 31 grudnia 2008 r. 25 ; od 16 marca do 30 czerwca 2009 r. 26; ; od 26 czerwca 2009 r. do 28 czerwca 2011 r.; 25 Składanie wniosków w ramach Środka było możliwe przed wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 czerwca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową pierwszą zawartą w PO Ryby i regulowane odrębnymi przepisami. 26 Jw. 81 S t r o n a

84 od 1 sierpnia do 31 grudnia 2011 r.; od 1 do 31 stycznia 2012 r. Realizację działania zakończono w 2012 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2012 r.: złożono wniosków o dofinansowanie na kwotę 308,2 mln zł, wydano/podpisano decyzji/umów na kwotę 294,6 mln zł, dla 767 różnych beneficjentów zrealizowano płatności na kwotę blisko 296,3 mln zł. Środek 1.3 Inwestycje na statkach rybackich i selektywność W ramach osi priorytetowej 1 Inwestycje na statkach rybackich i selektywność są typowym środkiem o charakterze inwestycyjnym. Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono dwa nabory wniosków: od 26 czerwca 2009 r. do 28 czerwca 2011 r.; od 6 grudnia 2012 r. do 29 marca 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: W 2013 r.: złożono 894 wnioski o dofinansowanie na kwotę 88,7 mln zł, podpisano 708 umów na kwotę 69,3 mln zł, dla 354 różnych beneficjentów zrealizowano 706 płatności na kwotę 65,3 mln zł. złożono 301 wniosków o dofinansowanie na kwotę 24,2 mln zł, podpisano 266 umów na kwotę 20,6 mln zł, dla 203 różnych beneficjentów zrealizowano 266 płatności na kwotę 20,8 mln zł. Środek 1.4 Rybactwo przybrzeżne Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków: od 1 sierpnia do 30 października 2011 r.; od 6 kwietnia do 31 grudnia 2012 r.; od 2 stycznia do 28 czerwca 2013 r.; od 1 do 14 sierpnia 2013 r. 82 S t r o n a

85 Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 228 wniosków o dofinansowanie na kwotę 143,3 mln zł, podpisano umów na kwotę 120,0 mln zł, dla 535 różnych beneficjentów zrealizowano płatności na kwotę 116,8 mln zł. W 2013 r.: złożono 75 wniosków o dofinansowanie na kwotę 38,7 mln zł, podpisano 604 umowy na kwotę 49,7 mln zł, dla 471 różnych beneficjentów zrealizowano 689 płatności na kwotę 49,3 mln zł. Środek 1.5 Rekompensaty społeczno - gospodarcze w celu zarządzania krajową flotą rybacką Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono sześć naborów wniosków: od 26 czerwca 2009 r. do 28 czerwca 2011 r.; od 1 sierpnia do 31 grudnia 2011 r.; od 1 stycznia do 29 lutego 2012 r.; od 1 marca do 1 października 2012 r.; od 2 października 2012 r. do 29 marca 2013r.; od 30 marca do 31 grudnia 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: W 2013 r.: złożono wniosków o dofinansowanie na kwotę 230,2 mln zł, wydano 730 decyzji/umów na kwotę 65,8 mln zł, dla 718 różnych beneficjentów zrealizowano płatności na kwotę 31,2 mln zł. złożono 100 wniosków o dofinansowanie na kwotę 11,0 mln zł, wydano 61 decyzji/umów na kwotę 6,95 mln zł, zrealizowano dla 445 beneficjentów płatności na kwotę blisko 6,6 mln zł. Oś Priorytetowa 2. Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury Druga oś priorytetowa wdrażana jest na potrzeby sektora rybołówstwa śródlądowego oraz przetwórstwa i obrotu produktów rybołówstwa i akwakultury. Dzięki realizacji tej osi wspierani są producenci popularnego w Polsce karpia czy pstrąga oraz producenci wysokogatunkowych i smacznych produktów pochodzenia rybnego. Większość wytwarzanych produktów pochodzenia rybnego produkowana jest przez beneficjentów PO Ryby lub wdrażanego w latach ubiegłych SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb S t r o n a

86 Od początku uruchomienia Programu w osi 2, największym zainteresowaniem cieszył się Środek 2.2 Działania wodno-środowiskowe, chociaż największe kwoty płatności przypadły na Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu ( Środek 2.5) (wykres 32). Wykres 32. Struktura płatności zrealizowanych przez ARiMR w ramach osi drugiej PO Ryby , w mln zł i w %, w 2013 r. Środek 2.5 Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu 105,2 55% Środek 2.1 Inwestycje w chów i hodowlę ryb 39,6 20% Środek 2.2 Działania wodno-środowiskowe 45,7 24% Środek 2.4 Rybołówstwo śródlądowe 2,3 1% Środek 2.1 Inwestycje w chów i hodowlę ryb Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków: od 7 września 2009 r. do 24 maja 2010 r.; od 8 do 21 czerwca 2012 r.; od 1 do 14 lutego 2013 r.; od 9 do 22 sierpnia 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 855 wniosków o dofinansowanie na kwotę 659,2 mln zł, podpisano 404 umowy na kwotę 246,4 mln zł, dla 239 różnych beneficjentów zrealizowano 601 płatności na kwotę 210,3 mln zł. W 2013 r.: złożono 333 wnioski o dofinansowanie na kwotę 218,9 mln zł, podpisano 122 umowy na kwotę 47,0 mln zł, dla 101 różnych beneficjentów zrealizowano 153 płatności na kwotę 39,6 mln zł. Środek 2.2 Działania wodno-środowiskowe Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono cztery nabory wniosków: od 7 września 2009 r. do 24 maja 2010 r.; 84 S t r o n a

87 od 25 lipca do 23 sierpnia 2012 r.; od 12 do 25 września 2012 r.; od 5 do 18 marca 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: W 2013 r.: złożono wniosków o dofinansowanie na kwotę 675,2 mln zł, podpisano umów na kwotę 325,5 mln zł, dla 554 beneficjentów zrealizowano płatności na kwotę 322,3 mln zł. złożono 203 wnioski o dofinansowanie na kwotę 47,7 mln zł, podpisano 154 umowy na kwotę 42,9 mln zł, dla 176 różnych beneficjentów zrealizowano 194 płatności na kwotę 45,7 mln zł. Środek 2.4 Rybołówstwo śródlądowe Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono sześć naborów wniosków: od 7 września 2009 r. do 24 maja 2010 r.; od 25 czerwca do 23 lipca 2010 r.; od 11 do 25 lutego 2011 r.; od 15 do 29 lipca 2011 r.; od 27 grudnia 2011 r. do 10 stycznia 2012 r.; od 29 stycznia do 11 lutego 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 182 wnioski o dofinansowanie na kwotę 37,9 mln zł, podpisano 110 umów na kwotę 12,9 mln zł, dla 34 różnych beneficjentów zrealizowano 125 płatności na kwotę 11,5 mln zł. W 2013 r.: złożono 26 wniosków o dofinansowanie na kwotę 4,3 mln zł, podpisano 15 umów na kwotę 2,4 mln zł, dla 16 różnych beneficjentów zrealizowano 25 płatności na kwotę 2,3 mln zł. 85 S t r o n a

88 Środek 2.5 Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono pięć naborów wniosków: od 7 września 2009 r. do 24 maja 2010 r.; od 25 czerwca do 9 lipca 2010 r.; od 25 lipca do 23 sierpnia 2012 r.; od 9 do 16 sierpnia 2013 r.; od 16 do 30 września 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 652 wnioski o dofinansowanie na kwotę 1 477,8 mln zł, podpisano 312 umów na kwotę 467,2 mln zł, dla 165 różnych beneficjentów zrealizowano 450 płatności na kwotę 431,9 mln zł. W 2013 r.: złożono 133 wnioski o dofinansowanie na kwotę 110,9 mln zł, podpisano 57 umów na kwotę 42,3 mln zł, dla 77 różnych beneficjentów zrealizowano 102 płatności na kwotę 105,2 mln zł. Oś Priorytetowa 3. Środki służące wspólnemu interesowi W ramach osi trzeciej realizowane są operacje, których znaczenie jest istotne nie tylko dla bezpośredniego beneficjenta, lecz przede wszystkim dla szerszej grupy społeczeństwa. W przypadku osi 3 wdrażane są bardzo zróżnicowane projekty począwszy od wielkich inwestycji polegających na budowie i modernizacji portów, projektów badawczych realizowanych przez instytucje naukowe, budowę przepławek 27, a skończywszy na kampaniach promujących spożycie produktów rybnych oraz udziale w szkoleniach i targach. W ramach osi priorytetowej 3 nabór wniosków o dofinansowanie w 2013 r. był prowadzony w ramach trzech środków: 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach, 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne, 3.5 Projekty pilotażowe. W 2013 r. Agencja wypłaciła najwięcej środków w ramach inwestycji realizowanych w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach (Środek 3.3) (wykres 33). 27 Budowla hydrologiczna umożliwiająca wędrówkę ryb migrujących. 86 S t r o n a

89 Wykres 33. Struktura płatności zrealizowanych przez ARiMR w ramach osi trzeciej PO Ryby , w mln zł i w %, w 2013 r. Środek 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne 6,7 5% Środek 3.5 Projekty pilotażowe 11,5 10% Środek 3.1 Działania wspólne 28,4 24% Środek 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach 62,0 52% Środek 3.2 Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej 11,2 9% Środek 3.1 Działania wspólne Środek uruchomiony został r. W 2013 r. nie przeprowadzono naboru wniosków o dofinansowanie. Od początku wdrażania środka przeprowadzono trzy nabory wniosków: od 30 września 2009 r. do 7 marca 2011 r.; od 6 do 19 lipca 2012 r.; od 20 lipca do 3 sierpnia 2012 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: W 2013 r.: złożono 183 wnioski o dofinansowanie na kwotę 319,1 mln zł, podpisano 86 umów na kwotę 104,9 mln zł, dla 32 różnych beneficjentów zrealizowano 123 płatności na kwotę 76,6 mln zł. podpisano 15 umów na kwotę 30,7 mln zł, dla 24 różnych beneficjentów zrealizowano 43 płatności na kwotę 28,4 mln zł. Środek 3.2 Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej Środek uruchomiony został r. W 2013 r. nie przeprowadzono naboru wniosków o dofinansowanie. Od początku wdrażania środka przeprowadzono dwa nabory wniosków: od 30 września 2009 r. do 7 marca 2011 r.; 87 S t r o n a

90 od 14 do 27 sierpnia 2012 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 25 wniosków o dofinansowanie na kwotę 194,0 mln zł, podpisano 10 umów na kwotę 60,3 mln zł, dla 8 różnych beneficjentów zrealizowano 19 płatności na kwotę 43,9 mln zł. W 2013 r. dla 3 różnych beneficjentów zrealizowano 4 płatności na kwotę 11,2 mln zł. Środek 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono trzy nabory wniosków: od 30 września 2009 r. do 7 marca 2011 r.; od 20 lipca do 2 sierpnia 2012 r.; od 15 do 26 lipca 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 175 wniosków o dofinansowanie na kwotę 1 429,9 mln zł, podpisano 113 umów na kwotę 662,2 mln zł, dla 26 różnych beneficjentów zrealizowano 128 płatności na kwotę 545,7 mln zł. W 2013 r.: złożono 37 wniosków o dofinansowanie na kwotę 280,4 mln zł, podpisano 21 umów na kwotę 105,8 mln zł, dla 13 różnych beneficjentów zrealizowano 20 płatności na kwotę 62,0 mln zł. Środek 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono dwa nabory wniosków: od 30 września 2009 r. do 7 marca 2011 r.; od 4 stycznia do 17 stycznia 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: złożono 277 wniosków o dofinansowanie na kwotę 241,7 mln zł, podpisano 91 umów na kwotę 57,4 mln zł, dla 70 beneficjentów zrealizowano 116 płatności na kwotę 51,9 mln zł. 88 S t r o n a

91 W 2013 r. : złożono 7 wniosków o dofinansowanie na kwotę 6,2 mln zł, podpisano 6 umów na kwotę 4,3 mln zł, dla 9 różnych beneficjentów zrealizowano 10 płatności na kwotę 6,7 mln zł. Środek 3.5 Projekty pilotażowe Środek uruchomiony został r. Do końca 2013 r. przeprowadzono dwa nabory wniosków: od 30 września 2009 r. do 7 marca 2011 r.; od 26 września do 9 października 2013 r. Od początku uruchomienia Programu, wg danych na 31 grudnia 2013 r.: W 2013 r.: złożono 38 wniosków o dofinansowanie na kwotę 180,4 mln zł, podpisano 12 umów na kwotę 91,4 mln zł, dla 9 różnych beneficjentów zrealizowano 28 płatności na kwotę 37,1 mln zł. złożono 9 wniosków o dofinansowanie na kwotę 47,7 mln zł, podpisano 2 umowy na kwotę 26,7 mln zł, dla 8 różnych beneficjentów zrealizowano 11 płatności na kwotę 11,5 mln zł. Szczegółowe dane na temat złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach działań wdrażanych przez ARiMR w PO Ryby zawarte są w Załączniku 3, tabela S t r o n a

92 IV. REALIZACJA INSTRUMENTÓW POMOCY KRAJOWEJ 1. Preferencyjne kredytowanie rolnictwa i przetwórstwa produktów rolnych W 2013 r. ARiMR kontynuowała realizację pomocy finansowej w formie dopłat do oprocentowania kredytów udzielonych do 30 kwietnia 2007 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań ARiMR oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. z 1996 r. Nr 16, poz. 82 ze zm.). We wspomnianym zakresie Agencja współpracowała z 15 bankami. W 2013 r. ARiMR kontynuowała realizację pomocy finansowej w formie dopłat do oprocentowania kredytów na warunkach dostosowanych do wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy państwa w sektorze rolnym i leśnym na lata Aktem prawa krajowego umożliwiającym stosowanie pomocy było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań ARiMR (Dz. U. z 2009 r. Nr 22, poz. 121 ze zm.). Ponadto ARiMR udzielała pomocy finansowej w formie częściowej spłaty kapitału kredytu na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych symbol CSK. Kredyty z dopłatami do oprocentowania oferowane były w ramach 12 linii kredytowych: kredyt na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych oraz na zakup akcji lub udziałów symbol nip; kredyt na zakup użytków rolnych symbol nkz; kredyt na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie ukończyły 40 roku życia symbol nmr; kredyt na realizację inwestycji w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych oraz na zakup akcji lub udziałów przez grupy producentów rolnych utworzone na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. z 2000 r. Nr 88, poz. 983 ze zm.) symbol ngp; kredyt na zakup użytków rolnych przeznaczonych na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa rodzinnego w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 803) symbol ngr; kredyt na realizację inwestycji w zakresie nowych technologii produkcji w rolnictwie zapewniających wysoką jakość produktu symbol nnt; kredyt w ramach Branżowego programu rozwoju wspólnego użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych symbol nbr10; kredyt w ramach Branżowego programu restrukturyzacji przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce symbol nbr13; 28 Kredyty preferencyjne na warunkach dostosowanych do przepisów UE udzielane są od r. 90 S t r o n a

93 kredyt na realizację inwestycji w ramach Programu wspierania restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego, chłodnictwa składowego i przetwórstwa jaj w Polsce symbol nbr14; kredyt na realizację inwestycji w ramach Branżowego programu mleczarstwa symbol nbr15; kredyt inwestycyjny na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę symbol nkl01; kredyt obrotowy na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie się ziemi lub lawinę symbol nkl02. Określone w rozporządzeniu Rady Ministrów przeznaczenie kredytów jest szerokie i umożliwia realizację większości inwestycji związanych z produkcją w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, a także z przetwarzaniem produktów rolnych. Osoby prowadzące lub zamierzające prowadzić gospodarstwa rolne lub działy specjalne produkcji rolnej mogą zaciągnąć kredyt preferencyjny m. in. na: zakup, budowę, przebudowę, remont połączony z modernizacją budynków lub budowli służących do produkcji rolnej, przechowywania, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży, w tym sprzedaży bezpośredniej wraz ze zlokalizowanymi w tych budynkach pomieszczeniami higieniczno sanitarnymi; zakup lub instalację maszyn, urządzeń lub wyposażenia służącego do prowadzenia produkcji rolnej, przechowywania, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży, w tym sprzedaży bezpośredniej, obejmujących w szczególności: sprzęt do uprawy, pielęgnacji, ochrony, nawożenia oraz zbioru roślin, ciągniki rolnicze, przyczepy rolnicze, maszyny lub urządzenia do przygotowywania, przechowywania, czyszczenia, sortowania, kalibrowania lub konfekcjonowania produktów rolnych, maszyny lub urządzenia do przygotowywania lub składowania pasz, maszyny lub urządzenia do pojenia zwierząt i zadawania pasz, urządzenia do pozyskiwania lub przechowywania mleka; zakup użytków rolnych, przy czym żadna z preferencyjnych linii kredytowych nie może zostać przeznaczona na zakup gruntów rolnych w części powodującej przekroczenie powierzchni gospodarstwa rolnego ponad 300 ha 29 ; zakładanie lub wyposażanie sadów lub plantacji wieloletnich, w tym plantacji roślin energetycznych; budowę ujęć wody, zakup i instalację urządzeń do uzdatniania, rozprowadzania lub magazynowania wody lub do nawodnień ciśnieniowych; 29 Z dniem 31 grudnia 2013 r. wygasła możliwość udzielania pomocy w całości przeznaczonej na zakup użytków rolnych, która stosowana była na podstawie wydanej w dniu 20 listopada 2009 r. decyzji nr 2010/10/WE Rady Unii Europejskiej w sprawie przyznania przez władze Rzeczypospolitej Polskiej pomocy państwa na zakup nieruchomości rolnych w okresie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. 91 S t r o n a

94 zakup komputerów i oprogramowań służących ułatwieniu prowadzonej działalności rolniczej, w tym programów księgowych. Zakłady zajmujące się przetwarzaniem produktów rolnych mogą ubiegać się o kredyty z dopłatami do oprocentowania m. in. na: budowę lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli służących do przetwórstwa i magazynowania produktów rolnych, w tym infrastruktury technicznej stanowiącej integralną część tych budynków lub budowli; zakup lub zakup i instalację maszyn i urządzeń do magazynowania lub przygotowania produktów rolnych do przetwarzania, zapewniających utrzymanie jakości i bezpieczeństwo żywności, magazynowania produktów lub półproduktów oraz ich przygotowania do sprzedaży; zakup lub zakup i instalację aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania; zakup komputerów i oprogramowań służących do zarządzania przedsiębiorstwem oraz do sterowania procesem produkcji lub magazynowania; zakup środków transportu niezbędnych dla sprawnego przebiegu procesu technologicznego lub do magazynowania, a także zakup specjalistycznych środków transportu przeznaczonych do dostaw surowca lub zbytu produktów, zapewniających spełnienie warunków bezpieczeństwa żywności lub dobrostanu zwierząt; wdrażanie procedury systemów zarządzania jakością. Ponadto, przy udziale kredytu (linia nip) z dopłatami do oprocentowania stosowanymi na zasadach pomocy de minimis producenci rolni prowadzący gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej mogą nabywać: akcje lub udziały spółek prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych lub przetwórstwa ryb, skorupiaków i mięczaków; udziały jednoosobowych spółek Skarbu Państwa utworzonych w celu prowadzenia działalności w zakresie sztucznego unasienniania na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 207, poz oraz z 2004 r. Nr 91, poz. 866). Akcje lub udziały spółek prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych lub przetwórstwa ryb, skorupiaków i mięczaków mogą także nabywać grupy producentów rolnych (przy udziale kredytu z dopłatą do oprocentowania - linia ngp). Inwestycje w przetwórstwie produktów rolnych przy udziale kredytów preferencyjnych mogą być realizowane zarówno przez małe i średnie przedsiębiorstwa jak i przedsiębiorstwa duże, przy czym w przypadku dużych przedsiębiorstw dopłaty Agencji stosowane są na zasadach pomocy de minimis. Przedmiotem preferencyjnego kredytowania może być zakup użytków rolnych, budynków i budowli, o ile w okresie 10 ostatnich lat nie została przyznana pomoc ze środków publicznych na ich zakup. Kupowane przy udziale kredytów maszyny i urządzenia w dniu sprzedaży nie mogą być starsze niż 5 lat i nie mogły być wcześniej nabyte z wykorzystaniem środków pochodzących ze środków 92 S t r o n a

95 publicznych. Kredyty na zakup używanych maszyn i urządzeń mogą być udzielane wyłącznie małym lub średnim przedsiębiorstwom. kredytów nie może przekraczać: 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne (90% - linia ngr), nie więcej jednak niż 4 mln zł; 70% wartości nakładów inwestycyjnych w działach specjalnych produkcji rolnej, nie więcej niż 8 mln zł; 70% wartości nakładów inwestycyjnych w przetwórstwie produktów rolnych, nie więcej niż 16 mln zł; 80% wartości akcji lub udziałów spółek prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych lub przetwórstwa ryb, skorupiaków i mięczaków i nie więcej niż 4 mln zł (linia nip) lub 5 mln zł (linia ngp); 80% wartości udziałów jednoosobowych spółek Skarbu Państwa utworzonych w celu prowadzenia działalności w zakresie sztucznego unasienniania, nie więcej niż 4 mln zł. Jednocześnie kwota kredytów na zakup użytków rolnych udzielanych od 18 września 2012 r. nie może przekraczać 1,5 mln zł dla jednego podmiotu. Różnica między wartością nakładów inwestycyjnych, a kwotą udzielonego kredytu stanowi wkład własny kredytobiorcy. Wkład własny obejmuje wyłącznie nakłady związane z inwestycją realizowaną w oparciu o kredyt. W przypadku kredytów klęskowych nie wymaga się od kredytobiorcy wniesienia wkładu własnego. Wysokość kredytów klęskowych nie może przekraczać wartości odtworzeniowej środków trwałych (linia nkl01) lub kwoty obniżenia dochodu (linia nkl02). Jednocześnie maksymalne kwoty kredytów nie mogą przekraczać 4 mln zł dla gospodarstw rolnych lub 8 mln zł dla działów specjalnych produkcji rolnej. Oprocentowanie kredytów preferencyjnych nie może wynosić więcej niż 1,5 stopy redyskontowej weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski w stosunku rocznym. Część oprocentowania płacona przez kredytobiorcę w przypadku kredytów inwestycyjnych jest taka sama we wszystkich liniach kredytowych i wynosi 0,4 oprocentowania kredytu, nie mniej jednak niż 3%. Pozostałą część oprocentowania płaci Agencja. Natomiast w przypadku kredytów klęskowych kredytobiorca płaci oprocentowanie w wysokości 1,5% - jeżeli w dniu wystąpienia tych szkód co najmniej 50% powierzchni upraw rolnych, z wyłączeniem łąk i pastwisk, lub co najmniej 50% liczby zwierząt gospodarskich w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej było ubezpieczonych co najmniej od jednego z ryzyk, tj. suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny. Jeżeli brak było stosownej umowy ubezpieczenia, to oprocentowanie płacone przez kredytobiorcę wynosiło 2,8125% na dzień 31 grudnia 2013 r. Okres kredytowania zależy od linii kredytowej i wynosi od 4 do 20 lat: ngr 20 lat (karencja w spłacie kredytu 2 lata); nmr, ngp, nkz, nnt 15 lat (karencja: nmr, nkz, nnt 2 lata, ngp 3 lata); 93 S t r o n a

96 nip, nbr 8 lat (karencja nip 2 lata, nbr 3 lata); nkl01 8 lat, a w przypadku zakupu materiału szkółkarskiego na odtworzenie sadu 5 lat (karencja 2 lata); nkl02 4 lata. Rozporządzenie Rady Ministrów, na mocy którego w 2013 r. udzielana była pomoc w formie dopłat do oprocentowania, zawiera zapisy określające intensywność pomocy. Wskaźnik intensywności wyrażony jest w procentach, jako udział kwoty pomocy przeznaczonej na realizację inwestycji w kwocie kredytu. Maksymalna intensywność pomocy wynosi: dla gospodarstw rolnych i działów specjalnych produkcji rolnej: 94 S t r o n a 40% (lub 50% - linia nmr) kwoty udzielonego kredytu, 50% (lub 60% - linia nmr) kwoty udzielonego kredytu - w przypadku inwestycji realizowanej w gospodarstwie rolnym lub w dziale specjalnym produkcji rolnej położonym na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), obszarach NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej; dla przetwórstwa produktów rolnych - 50% kwoty kredytu; dla kredytów udzielonych na zakup akcji lub udziałów - 50% kwoty kredytu. W przypadku kredytów klęskowych, intensywność pomocy nie może przekraczać 80% wartości odtworzeniowej środków trwałych (linia nkl01) lub kwoty obniżenia dochodu (linia nkl02). Pomoc jest zwiększona do 90% w przypadku gospodarstw położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), obszarach NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej. W umowach kredytów określana jest maksymalna kwota dopłat do oprocentowania kredytu możliwych do przekazania w całym okresie kredytowania. Procedura ubiegania się o kredyt inwestycyjny z dopłatami ARiMR do oprocentowania obejmuje przygotowanie planu inwestycji i złożenie przez wnioskodawcę w banku wniosku o kredyt wraz z planem inwestycji oraz kompletem dokumentów wymaganych przez bank. Podmioty ubiegające się o kredyt z dopłatami Agencji do oprocentowania, stosowanymi jako pomoc de minimis, dodatkowo dołączają m.in. informację o pomocy de minimis otrzymanej w bieżącym roku budżetowym i w ciągu 2 lat budżetowych go poprzedzających. Decyzję o udzieleniu kredytu podejmuje bank. W przypadku kredytów klęskowych formalnym dokumentem potwierdzającym wystąpienie szkody była opinia Wojewody dotycząca zakresu i wysokości szkód spowodowanych przez klęskę, a od 30 września 2013 r. protokół oszacowania szkód sporządzony przez komisję powołaną przez Wojewodę, na którym Wojewoda potwierdza wystąpienie szkód, jeżeli przekraczają one 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej. Zaciągnięcie kredytu klęskowego inwestycyjnego - linia nkl01 wymaga ponadto przedstawienia w banku planu inwestycji. W 2013 r. umożliwiono ubieganie się o kredyt klęskowy także producentom rolnym, w gospodarstwach których szkody wynoszą 30% lub poniżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej. Dopłaty do oprocentowania tych kredytów udzielane są jako pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Do wniosku o kredyt należy wówczas dodatkowo dołączyć

97 informację o pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie otrzymanej w bieżącym roku podatkowym i w ciągu dwóch poprzedzających go lat podatkowych. W przypadku kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych z częściową spłatą kapitału (linia CSK) Agencja nie stosuje dopłat do oprocentowania, ale udziela pomocy polegającej na spłacie za kredytobiorcę części kapitału kredytu. Podstawą prawną do udzielania tej formy pomocy jest 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 22, poz. 121 ze zm.). Maksymalna kwota pomocy Agencji w formie częściowej spłaty kapitału kredytu może wynosić zł i wypłacana jest w dwóch ratach: I rata pomocy - w wysokości 75% kwoty pomocy (maksymalnie zł); II rata pomocy - w wysokości 25% kwoty pomocy (maksymalnie zł). Jednocześnie wysokość pomocy w formie częściowej spłaty kapitału nie może być wyższa niż 35% kredytu. Kredyt z częściową spłatą kapitału adresowany jest do gospodarstw rolnych. Niezależnie od ich formy prawnej o kredyt mogą ubiegać się osoby fizyczne (z wyłączeniem emerytów i rencistów mających ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy), osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które podejmują lub prowadzą działalność rolniczą na gruntach własnych lub dzierżawionych w okresach wieloletnich. Przeznaczenie kredytu z linii CSK jest analogiczne jak w przypadku kredytów z dopłatą Agencji do oprocentowania, udzielanych na inwestycje w gospodarstwach rolnych. kredytu nie może przekroczyć 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne i wynosić więcej niż 4 mln zł. Różnica między wartością nakładów inwestycyjnych, a kwotą kredytu stanowi wkład własny kredytobiorcy (co najmniej 20% wartości inwestycji). Wkład własny może zostać przeznaczony na sfinansowanie nakładów związanych z inwestycją i zgodnych z listą nakładów wymienioną w przeznaczeniu kredytu. Okres kredytowania nie może być krótszy niż 5 lat i dłuższy niż 10 lat. Pozostałe warunki kredytowania, tj. ewentualną karencję w spłacie kredytu oraz wysokość oprocentowania kredytu producent rolny ustala z bankiem. Procedura ubiegania się o kredyt obejmuje złożenie w banku wniosku o kredyt wraz z planem inwestycji, oświadczeniami sporządzonymi wg wzorów określonych przez Agencję oraz kompletem dokumentów wymaganych przez bank (wzór wniosku określa bank). W 2013 r. kredyty z dopłatami ARiMR do oprocentowania udzielane były przez sześć banków a kredyty z częściową spłatą kapitału kredytu przez pięć banków, z którymi Agencja zawarła umowy o współpracy (Załącznik 4, tabela 1). Zmiany w zasadach udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania oraz kredytów udzielanych z częściową spłatą kapitału w 2013 r. W 2013 r. wprowadzono m.in. następujące modyfikacje warunków i zasad udzielania kredytów z dopłatą ARiMR do oprocentowania: 95 S t r o n a

98 wprowadzenie możliwości udzielania kredytów z dopłatą do oprocentowania stosowaną na zasadach pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których szkody w uprawach rolnych i zwierzętach gospodarskich wyniosły 30% lub poniżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej; uproszczenie procedury uruchamiania kredytów na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody, poprzez: zrezygnowanie z konieczności uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rolnictwa na uruchomienie kredytów klęskowych oraz zastąpienie wymogu wydawania przez wojewodę opinii o zakresie i wysokości szkód oszacowanych przez komisję, potwierdzeniem przez wojewodę wystąpienia tych szkód na sporządzonym przez komisję protokole oszacowania szkód; wprowadzenie terminu na udzielanie przez banki kredytów klęskowych, tj. do 12 miesięcy od daty oszacowania szkód przez komisję powołaną przez wojewodę; wprowadzenie we wzorze wniosku o udzielenie kredytu klęskowego dodatkowej danej identyfikacyjnej podmiotu ubiegającego się o kredyt, tj. nr producenta nadanego w trybie przepisów ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności; dodanie podlinii kredytów klęskowych dla kredytów udzielanych w ramach uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia programu pomocy dla rolników i producentów rolnych, którzy ponieśli szkody w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej spowodowane wystąpieniem w 2013 r. powodzi, huraganu, gradu lub deszczu nawalnego, a także dla kredytów z dopłatą do oprocentowania stosowaną na zasadach pomocy de minimis. W 2013 r. nie wprowadzano zmian w warunkach i zasadach udzielania kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych z częściową spłatą kapitału (Symbol CSK). Akcja kredytowa w 2013 r. w zakresie kredytów inwestycyjnych W 2013 r. banki udzieliły ogółem kredytów inwestycyjnych z dopłatą Agencji do oprocentowania i kredytów z częściową spłatą kapitału na łączną kwotę 2 972,5 mln zł 30. Tabela 5. i kwota kredytów inwestycyjnych z dopłatą ARiMR do oprocentowania udzielonych w okresie r., wg linii kredytowych Linie kredytowe (mln zł) Kredyty na zakup gruntów (nkz) ,0 Kredyty dla młodych rolników (nmr) ,6 Kredyty w zakresie nowych technologii (nnt) ,2 Kredyty inwestycyjne podstawowe (nip) ,5 Kredyty na zakup nieruchomości rolnych (ngr) ,5 30 Wg stanu na dzień r. 96 S t r o n a

99 Kredyty branżowe (nbr) 26 14,2 Kredyty dla grup producentów (ngp) 2 1,5 Kredyty z częściową spłata kapitału (CSK) ,0 Razem ,5 W strukturze preferencyjnych kredytów inwestycyjnych przeważają kredyty zaciągnięte na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, których w 2013 r. udzielono (99,9% wszystkich kredytów) w łącznej kwocie 2 967,4 mln zł (99,8%). W przetwórstwie produktów rolnych udzielonych zostało 8 kredytów na kwotę 5,1 mln zł. Najwięcej kredytów udzielono w ramach linii kredytowej na zakup użytków rolnych (50%), na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie ukończyły 40 roku życia (26%) oraz na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych (11%). Wykres 34. i kwota preferencyjnych kredytów inwestycyjnych oraz kredytów z częściową spłatą kapitału udzielonych w 2013 r., wg banków kredytów (w mln zł) kredytów 1 200, , , , , , , ,2 922,8 850,4 54,2 52,8 19,1 SGB Bank S.A. BPS S.A. BGŻ S.A. Bank Zachodni WBK S.A. ING BSK S.A. Bank Pekao S.A. 0 W układzie wojewódzkim największe kwoty kredytów inwestycyjnych oraz z częściową spłatą kapitału udzielone zostały w województwach: wielkopolskim 575,2 mln zł (1 788 kredytów), mazowieckim 503,0 mln zł (1 936 kredytów), kujawsko-pomorskim 329,8 mln zł (1 562 kredyty), podlaskim 238,1 mln zł (1 055 kredytów) i warmińsko-mazurskim 229,5 mln zł (820 kredytów). 97 S t r o n a

100 Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Wykres 35. i kwota preferencyjnych kredytów inwestycyjnych i kredytów z częściową spłatą kapitału udzielonych w 2013 r., wg województw kredytóww mln zł kredytów 800, , , ,000 0, ,8 329,8 165, ,4 189,9 37,8 503,0 110, ,8 238,1 154, , ,5 229,5 575,2 93,1 0 W 2013 r. największe kwoty preferencyjnych kredytów inwestycyjnych przeznaczone zostały na: zakup gruntów rolnych (w ramach kodu 110) 1 214,6 mln zł (55,6 tys. ha), zakup, budowę, modernizację, adaptację i remont budynków (w ramach kodów: 101, 102, 103, 104, 105) 876,4 mln zł (2 759,4 tys. m 2 ), zakup maszyn lub urządzeń (w ramach kodu 111) 267,8 mln zł ( szt.), zakup ciągników (w ramach kodu 112) 229,0 mln zł (1 440 szt.), zakup kompletnych linii technologicznych (w ramach kodu 115) 89,9 mln zł (854 szt.), szklarnie i tunele foliowe (w ramach kodu 141) 79,1 mln zł ( m 2 ), zakup innych maszyn lub urządzeń (w ramach kodu 116) 71,0 mln zł (2 790 szt.), zakup kombajnów (w ramach kodu 113) 67,8 mln zł (173 szt.). W 2013 r. największą popularnością wśród rolników cieszyły się kredyty inwestycyjne na zakup użytków rolnych - nkz i dla młodych rolników - nmr. 98 S t r o n a

101 Z udzielonych kredytów z linii nkz aż (96,4%) miało na celu powiększenie istniejącego gospodarstwa rolnego, a tylko 224 (3,6%) miało na celu utworzenie nowego gospodarstwa. Korzystając z kredytów z linii nkz rolnicy zakupili 58,4 tys. ha użytków. Natomiast młodzi rolnicy skorzystali z kredytów z linii nmr, z czego (97,3%) przeznaczyli na rozwój istniejących gospodarstw rolnych, a 87 (2,7%) na utworzenie nowych gospodarstw. Od początku stosowania pomocy, tj. od 1994 r. do końca 2013 r. Agencja przekazała w formie dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych kwotę ,9 mln zł. Banki udzieliły łącznie kredytów inwestycyjnych na kwotę ,5 mln zł. W 2013 r. Agencja przekazała w formie dopłat do oprocentowania kredytów inwestycyjnych kwotę 501,6 mln zł. Banki udzieliły w tym czasie łącznie kredytów na kwotę 2 935,5 mln zł. Natomiast poczynając od października 2010 r. udzielono łącznie 890 kredytów z częściową spłatą kapitału na kwotę 106,7 mln zł. Agencja przekazała 26,4 mln zł dopłat do tych kredytów. W 2013 r. banki udzieliły ogółem 285 kredytów z częściową spłatą kapitału na łączną kwotę blisko 37,0 mln zł. Agencja przekazała 14,6 mln zł dopłat do tych kredytów. Kredyty klęskowe Kredyty na wznowienie produkcji na obszarach dotkniętych klęskami żywiołowymi udzielane są na podstawie zapisu 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i kierunków działań ARiMR oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. z 2009 r. Nr 22, poz. 121 ze zm.). Tabela 6. i kwota kredytów klęskowych z dopłatą ARiMR do oprocentowania udzielonych w 2013 r. Linie kredytowe (mln zł) Kredyty klęskowe inwestycyjne 32 1,6 Kredyty klęskowe obrotowe ,3 Razem ,9 Od początku stosowania pomocy, tj. od 1994 r. do końca 2013 r. Agencja przekazała w formie dopłat do oprocentowania kredytów klęskowych kwotę 1 747,65 mln zł. Banki udzieliły łącznie kredytów klęskowych na kwotę ,6 mln zł. W 2013 r. Agencja przekazała w formie dopłat do oprocentowania kredytów klęskowych kwotę blisko 40,0 mln zł. Banki udzieliły w tym czasie łącznie kredytów na kwotę 267,9 mln zł 31. Szczegółowe informacje na temat kredytów zawarte są w Załączniku 4 (tabele od 1 do 19). 31 Wg stanu na r. 99 S t r o n a

102 2. Poręczenia i gwarancje spłaty kredytów bankowych W 2013 r. działając na podstawie 11 i 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji zadań ARiMR (Dz. U. z 2009 r. Nr 22, poz. 121 ze zm.) Agencja mogła udzielać: poręczeń i gwarancji spłaty kredytów inwestycyjnych, a także poręczeń i gwarancji spłaty kredytów na zakup akcji lub udziałów spółek prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych lub przetwórstwa ryb, skorupiaków i mięczaków oraz kredytów na zakup udziałów jednoosobowych spółek Skarbu Państwa utworzonych w celu prowadzenia działalności w zakresie sztucznego unasienniania; poręczeń i gwarancji spłaty kredytów klęskowych; poręczeń spłaty kredytów studenckich przeznaczonych dla studentów z obszarów wiejskich. Wszystkie gwarancje i poręczenia mogą być udzielane bankom, które posiadają zawarte z Agencją umowy o współpracy, a mianowicie: BPS S.A., BGŻ S.A., SGB-Bank S.A., BZ WBK S.A., ING BŚ S.A. oraz Bank Pekao SA. Działalność w zakresie poręczeń i gwarancji spłaty kredytów inwestycyjnych oraz kredytów na zakup akcji lub udziałów W 2013 r. wpłynął do Agencji 1 wniosek, na podstawie którego udzielono 1 poręczenia spłaty kredytu inwestycyjnego w wysokości 231 tys. zł. Od początku stosowania pomocy, tj. od 1994 r. Agencja udzieliła ogółem 202 poręczenia i gwarancje na łączną kwotę tys. zł, w tym 188 poręczeń na kwotę tys. zł oraz 14 gwarancji na łączną kwotę tys. zł. Na dzień r. Agencja posiadała zobowiązania niewymagalne w wysokości tys. zł z tytułu 46 czynnych poręczeń spłaty kredytów inwestycyjnych przy braku zobowiązań z tytułu gwarancji. W 2013 r. Agencja nie realizowała roszczeń banków kredytujących z tytułu udzielonych poręczeń spłaty kredytów inwestycyjnych. Natomiast wartość zrealizowanych transakcji od początku stosowania pomocy wynosiła tys. zł, w tym: z tytułu 8 poręczeń w łącznej wysokości tys. zł oraz z tytułu 3 gwarancji w łącznej wysokości 188 tys. zł. W odniesieniu do ogólnej wartości udzielonych poręczeń i gwarancji udział zobowiązań, które wymagały realizacji przez Agencję na koniec 2013 r., wynosił 2,2%. Działalność w zakresie poręczeń spłaty kredytów studenckich Przy udzielaniu poręczeń spłaty kredytów studenckich, przeznaczonych dla studentów z obszarów wiejskich, Agencja współpracuje z bankami, które udzielają kredytów na podstawie ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich. Przedmiotem zawartych umów o współpracy są zasady, warunki i tryb udzielania poręczeń spłaty kredytów studenckich. W 2013 r. przy udzielaniu nowych poręczeń spłaty kredytów studenckich w roku akademickim 2012/2013, Agencja współpracowała z BPS S.A. i SGB-Bankiem S.A. Oprócz powyższych banków Agencja współpracowała również z BGŻ S.A., BZ WBK S.A. oraz Getin Bankiem S.A. w zakresie obsługi zobowiązań z lat ubiegłych. W 2013 r. Agencja udzieliła poręczeń spłaty kredytów studenckich na łączną kwotę tys. zł. Z przedmiotowej formy pomocy skorzystało 161 studentów z obszarów wiejskich. Łącznie 100 S t r o n a

103 w latach Agencja objęła pomocą studentów zamieszkujących obszary wiejskie. Wartość udzielonych dotychczas poręczeń wynosi tys. zł. W 2013 r. studenci ubiegający się o kredyty studenckie w roku akademickim 2013/2014 złożyli 133 wnioski o udzielenie poręczenia przez ARiMR w łącznej wysokości tys. zł. Na dzień r. Agencja posiadała zobowiązania niewymagalne wynikające z tytułu czynnych poręczeń spłaty kredytów studenckich w wysokości tys. zł. W 2013 r. Agencja zrealizowała 3 roszczenia z tytułu poręczeń spłaty kredytów studenckich na kwotę 17 tys. zł. Od początku trwania programu Agencja zrealizowała łącznie 35 poręczeń w kwocie 332 tys. zł. W odniesieniu do ogólnej wartości udzielonych w latach poręczeń udział zobowiązań, które wymagały realizacji przez Agencję, wynosił na koniec 2013 r. 0,4%. Działalność w zakresie poręczeń lub gwarancji spłaty kredytów klęskowych Agencja w 2013 r. nie udzielała poręczeń spłaty kredytów klęskowych. Jednocześnie od początku udzielania poręczeń i gwarancji spłaty kredytów klęskowych, tj. od 2005 r., Agencja udzieliła 7 poręczeń na łączną kwotę 333 tys. zł. Na dzień r. zobowiązania niewymagalne z tytułu 2 poręczeń spłaty kredytów klęskowych wynosiły 10 tys. zł. W 2013 r. oraz w latach ubiegłych Agencja nie realizowała roszczeń banków kredytujących z powyższego tytułu. Szczegółowe informacje na temat poręczeń i gwarancji zawarte są w Załączniku 4, tabela Pomoc de minimis dotycząca skutków przezimowania w okresie zimowym 2011/2012 Agencja w 2013 r., na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Uchwały Rady Ministrów Nr 43/2012 z dnia 3 kwietnia 2012 r. w sprawie ustanowienia programu pomocy dla rolników i producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem w okresie zimowym 2011/2012 ujemnych skutków przezimowania, kontynuowała udzielanie pomocy z 2012 r. na ponowne obsianie powierzchni upraw, ze względu na toczące się postępowania spadkowe oraz odwołania. W 2013 r. zostało zrealizowanych 34 dyspozycji finansowych na łączną kwotę 65,1 tys. zł (Załącznik 4, tabela 20). 4. Pomoc finansowa dla producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej powstały szkody spowodowane wystąpieniem powodzi, huraganu, gradu lub deszczu nawalnego w 2013 r. Agencja w 2013 r. na podstawie 14 c rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 101 S t r o n a

104 udzielała pomocy finansowej dla producentów rolnych, w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, w których gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej powstały szkody spowodowane wystąpieniem powodzi, huraganu, gradu lub deszczu nawalnego w 2013 r. Pomoc udzielana była zgodnie z przepisami: Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej (Dz. Urz. UE L 337 z r., str. 35) oraz przepisami o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej - w przypadku, gdy szkody, oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia tych szkód wynosiły do 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej z trzech lat poprzedzających rok, w którym wystąpiły szkody; Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1857/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących działalność związaną z wytwarzaniem produktów rolnych oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 70/2001 (Dz. Urz. UE L 358 z r., str. 3) oraz przepisami o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej - w przypadku, gdy szkody, o których mowa w ust. 1, oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia tych szkód wynosiły powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej z trzech lat poprzedzających rok, w którym wystąpiły szkody. O pomoc wnioskowało producentów. Agencja udzieliła pomocy dla producentów rolnych wypłacając łącznie kwotę 15,0 mln zł (Załącznik 4, tabela 21). 5. Ekwiwalenty za zalesienia gruntów rolnych w ramach pomocy krajowej Działając zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U ), kontynuuje wypłaty ekwiwalentów dla ok. 8 tys. właścicieli gruntów rolnych, którzy w latach zalesili grunty rolne, na łącznej powierzchni ok ha, na podstawie ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia. Agencja podpisała ze Starostami/Prezydentami Miast 312 umów o przekazywanie środków finansowych na wypłaty ekwiwalentów za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie upraw leśnych, na podstawie których przekazywane są środki finansowe na rachunki budżetu powiatów. Od 2002 r. do chwili obecnej Agencja przekazała na wypłaty ekwiwalentów 428,5 mln zł, w tym w 2013 r. 45,8 mln zł (Załącznik 4, tabela 22). Ekwiwalent podlega corocznej waloryzacji średniorocznym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem. Wypłaty ekwiwalentów za prowadzenie upraw leśnych będą kontynuowane do czasu nabycia przez beneficjenta prawa do emerytury lub renty, nie dłużej jednak niż przez okres 20 lat. 102 S t r o n a

105 Wykres 36. Wypłaty ekwiwalentów za zalesienia gruntów rolnych w latach , w mln zł 36,1 37,7 38,4 38,8 39,5 40,8 42,2 43,0 44,5 45,8 19,4 2, Pomoc na przygotowanie wniosku o rejestrację nazw i oznaczeń geograficznych Agencja udziela pomocy finansowej małym lub średnim przedsiębiorstwom na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 grudnia 2008 r. w sprawie udzielania pomocy finansowej na przygotowanie wniosku o rejestrację nazw i oznaczeń geograficznych pierwotnych produktów rolnych, określającego zakres i szczegółowe przepisy udzielania tej formy pomocy (Dz. U. z 2008 r. Nr 9, poz. 51) oraz na podstawie art. 5 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 98, poz. 634 ze zm.). W 2013 r. Agencja nie udzieliła pomocy finansowej na przygotowanie wniosku o rejestrację nazw i oznaczeń geograficznych pierwotnych produktów rolnych. 7. Dofinansowanie utylizacji padłych zwierząt gospodarskich W 2013 r. Agencja kontynuowała program dofinansowania kosztów utylizacji padłych zwierząt gospodarskich wdrożony w styczniu 2008 r. Pomoc polega na finansowaniu lub dofinansowaniu kosztów utylizacji padłych zwierząt gospodarskich z gatunku bydło, owce, kozy, konie oraz świnie, ponoszonych przez producentów rolnych. Zasady przyznawania pomocy regulowały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2009 r. Nr 22, poz. 121 ze zm.). Pomoc finansową mogą otrzymać producenci rolni prowadzący gospodarstwo rolne lub dział specjalny produkcji rolnej i spełniający kryterium małego lub średniego przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów załącznika I do rozporządzenia Komisji Europejskiej 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. W przypadku producentów rolnych będących płatnikami podatku VAT, dofinansowanie nie obejmuje kwoty podatku VAT. Agencja podpisując na 2013 r. umowy z 11 podmiotami branży utylizacyjnej zapewniła dostępność dofinansowania kosztów zbioru, transportu i unieszkodliwiania padłych zwierząt dla producentów rolnych z obszaru całego kraju. 103 S t r o n a

106 W 2013 r. rozliczono zobowiązania z tytułu umów z podmiotami utylizacyjnymi, dotyczących realizacji programu w 2012 r. Wypłacona przez Agencję łączna kwota pomocy z tytułu tych zobowiązań wyniosła 10,6 mln zł. Ponadto na podstawie wniosków złożonych przez podmioty za wykonanie usług w roku 2013, (do r.) wypłacono środki w wysokości 75,3 mln zł (płatności z tytułu umów zawartych na 2013 r., bez zobowiązań z lat poprzednich). Wnioski złożone przez zakłady utylizacyjne obejmowały dofinansowanie poniesionych przez producentów rolnych w 2013 r. kosztów utylizacji następującej liczby padłych zwierząt : bydło w wieku 12 i więcej miesięcy szt., w tym szt. podlegających badaniom w kierunku TSE (BSE), bydło w wieku poniżej 12 miesięcy szt., owce szt., w tym szt. podlegających badaniom w kierunku TSE, kozy szt., w tym szt. podlegające badaniom w kierunku TSE, konie szt., świnie o masie do 20 kg szt., świnie o masie ponad 20 kg i do 50 kg szt., świnie o masie ponad 50 kg i do 110 kg szt., świnie o masie ponad 110 kg szt. 104 S t r o n a

107 V. SYSTEM IDENTYFIKACJI I REJESTRACJI ZWIERZĄT (IRZ) Baza danych systemu IRZ stanowi narzędzie nadzoru służb weterynaryjnych nad systemem identyfikacji i rejestracji zwierząt gospodarskich oznakowanych w Polsce. Wykorzystywana jest również jako baza referencyjna do realizacji płatności zwierzęcych, wsparcia specjalnego, a także do weryfikacji wymogów wzajemnej zgodności cross-compliance w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt, zdrowia zwierząt. W 2013 r. zarejestrowano siedzib stad. Wykres 37. Pogłowie zwierząt na koniec 2013 roku, w mln szt. i w % świnie 13,57 67,41% owce 0,24 1,19% kozy 0,04 0,19% bydło 6,28 31,21% Tabela 7. zwierząt ze zdarzeń zarejestrowanych w 2013 roku Typ zdarzenia bydło świnie owce kozy Rejestracja Padnięcie, zabicie, ubój gospodarczy Ubój w rzeźni Unieszkodliwienie zwłok Sprzedaż do UE Wywóz poza UE W 2013 r. wydrukowano paszportów oraz duplikatów paszportów. 105 S t r o n a

108 Internetowe zgłaszanie zdarzeń dotyczących zwierząt gospodarskich oznakowanych do systemu IRZ Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, realizując przepisy ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, umożliwia posiadaczom oznakowanych zwierząt gospodarskich składanie w formie elektronicznej zgłoszeń o zwierzętach do Systemu IRZ. W 2013 r. za pośrednictwem Internetu wprowadzono do systemu zgłoszeń, o 23,8% więcej niż w roku 2012, kiedy to wprowadzono zgłoszeń. Tabela 8. dokumentów IRZ wprowadzonych przez Internet w 2013 r. Typ dokumentu 2013 r. Wniosek o przydzielenie puli numerów dla bydła 380 Wniosek o przydzielenie puli numerów duplikatów kolczyków dla bydła, owiec albo kóz Wniosek o wydanie duplikatu paszportu bydła 55 Zgłoszenie bydła do rejestru Zgłoszenie owiec albo kóz do rejestru Zgłoszenie padnięcia, zabicia, uboju gospodarczego bydła, owiec albo kóz Zgłoszenie przemieszczenia bydła, owiec albo kóz Zgłoszenie świń do rejestru Zgłoszenie uboju bydła w rzeźni Zgłoszenie uboju świń w rzeźni Zgłoszenie uboju w rzeźni owiec albo kóz 70 Zgłoszenie unieszkodliwienia zwłok bydła owiec albo kóz 748 Zgłoszenie unieszkodliwienia zwłok świń 604 Zgłoszenie zmiany stanu stada świń Suma Na koniec 2013 r. zarejestrowano kont dla rolników korzystających z formy elektronicznej składania zgłoszeń poprzez sieć Internet. Rejestracja podmiotów zajmujących się pośrednictwem w obrocie zwierzętami (z obiektami i bez obiektów) Według stanu bazy danych IRZ na koniec 2013 r. zarejestrowanych było podmiotów zajmujących się pośrednictwem w obrocie zwierzętami. 106 S t r o n a

109 Monitorowano przekroczenia dozwolonych terminów przetrzymywania zwierząt u pośredników w obrocie zwierzętami. Rejestracja podmiotów organizujących targi, wystawy, pokazy lub konkursy dla gatunku bydło Zarejestrowano 80 podmiotów prowadzących targi, wystawy, pokazy lub konkursy zwierząt oraz monitorowano ewidencję zgłoszeń przemieszczeń bydła poprzez targi, wystawy, pokazy lub konkursy zwierząt. Nadzór nad realizacją dostaw kolczyków przez dostawców, wydawaniem duplikatów w celu ograniczenia liczby wydawanych duplikatów Podjęto wspólnie z Inspekcją Weterynaryjną działania mające na celu zmniejszenie liczby wydawanych duplikatów kolczyków. Działania obejmują monitoring dostawców, kontrolę jakości kolczyków, weryfikację prawidłowości wykonywania procedur administracyjnych, rozszerzenie zakresu kontroli na miejscu. Wykres 38. Poziom liczby duplikatów kolczyków 5,7% 5,1% 4,3% 3,3% 4,9% W 2013 r. nastąpił wzrost o 1,6% w porównaniu z danymi za 2012 r. Wzrost spowodowany jest wydaniem większej liczby decyzji dot. duplikatów kolczyków ( szt.) w porównaniu z rokiem poprzednim ( szt.) oraz większą liczbą zarejestrowanych w bazie IRZ zwierząt z gatunku bydło. Jednakże liczba duplikatów dla kolczyków wyprodukowanych przez dostawców w 2013 r. (8 170) spadła w porównaniu z rokiem 2012 (8 429). Zmniejszenie liczby wyprodukowanych duplikatów kolczyków nie było związane z pogorszeniem jakości dostarczonych kolczyków. Wynikało to m.in. ze zwiększonej liczby kontroli na miejscu w stosunku do roku 2012 o kontroli realizowanych na podstawie art. 30 ust. 3 ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz pozostałych kontroli w ramach cross-compliance, podczas których sprawdzano prawidłowość oznakowania zwierząt, co miało wpływ na konsekwencje finansowe dla producentów rolnych naruszających obowiązki związane z identyfikacją i rejestracją zwierząt. 107 S t r o n a

110 Wykres 39. Zestawienie liczby bydła, kolczyków i duplikatów kolczyków dostarczonych w latach , w mln 6,3 6,2 6,0 6,1 6,3 4,5 4,5 4,4 4,3 4,3 0,7 0,6 0,6 0,5 0, liczba bydła liczba kolczyków liczba duplikatów Dostęp podmiotów zewnętrznych do bazy danych IRZ ARiMR zapewniła dostęp do bazy danych Systemu IRZ dla służb weterynaryjnych poprzez Internet dla pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz 269 pracowników Agencji Rynku Rolnego. Postępowania wyjaśniające W 2013 r. Agencja przeprowadziła postępowań wyjaśniających mających na celu skorygowanie i uzupełnienie danych zawartych w systemie IRZ. W celu intensyfikacji i optymalizacji procesu wyjaśniania nieprawidłowości z posiadaczami zwierząt wprowadzono zagregowany wykaz nieprawidłowości IRZ (agregat IRZ), jako narzędzie przygotowane dla oddziałów regionalnych i biur powiatowych Agencji. Wprowadzenie zagregowanego wykazu nieprawidłowości przypisanego do producenta pozwoliło na zmniejszenie liczby wezwań rolników do wyjaśnień oraz wpłynęło na skuteczność przeprowadzonych postępowań wyjaśniających. 108 S t r o n a