ARTELUX maj Wstęp do psychologii i teorii komunikacji

Transkrypt

1 ARTELUX maj 2010 Wstęp do psychologii i teorii komunikacji

2 Psychologia - Naukowe badanie zachowania się człowieka i procesów psychicznych Psychologia naukowa zbiór twierdzeń, zawierający opis i wyjaśnienie faktów, naleŝących do sfery psychiki i stanowiących podstawę do przewidywania nowych zjawisk Psychologia potoczna mniej lub bardziej powszechne społeczne przekonania, dotyczące natury ludzkiej i mechanizmów zachowania. Jest to psychologia precedensu i osobowości

3 Główne kierunki Psychodynamiczny Behawiorystyczny Humanistyczny Poznawczy

4 Cele - Naukowe badanie zachowania się człowieka i procesów psychicznych Opisywanie tego, co się dzieje Wyjaśnianie tego, co się dzieje Przewidywanie tego, co się wydarzy Kontrolowanie tego, co się dzieje Polepszanie jakości Ŝycia

5 Koncepcje człowieka w psychologii (Definicja według Łukaszewskiego 2000) Idea promowana przez dany nurt teoretyczny w psychologii. Zbiór załoŝeń na temat tego, co w ludziach uniwersalne i ponadczasowe Kim jest człowiek Czy jest układem prostym, czy złoŝonym Jakie mechanizmy napędzają ludzkie działanie, jakie interesy realizuje człowiek Jakimi strategiami, według danego ujęcia, posługują się ludzie podczas realizacji waŝnych interesów? Czy natura ludzka zaleŝy od czynników biologicznych, czy od doświadczenia? Czy w naturze ludzkiej jest wolny wybór, czy podleganie konieczności? Jaka jest rola przeszłości, teraźniejszości i przyszłości Czy natura ludzka jest stabilna, czy zmienna? Jakimi metaforami moŝna opisać człowieka?..

6 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Wiedeń Paradygmat psychodynamiczny Świadomość niewielka cześć psychiki Nieświadomość rezerwuar, w większości nieakceptowanych myśli, Ŝyczeń, uczuć i wspomnień. Wywierają potęŝny wpływ na świadome myśli i zachowania ludzi Przedświadomość zbiór informacji, które nie są aktualnie uświadamiane, lecz mogą być przywrócone świadomości

7 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda świadomość przedświadomość treści wyparte

8 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Struktura osobowości: SUPEREGO wyŝsze ja uwewnętrznione ideały; sumienie i aspiracje EGO ja zarządzająca część osobowości, pośredniczy między potrzebami id, superego i rzeczywistości w duŝej mierze świadoma ID to zbiornik nieświadomej energii psychicznej, która dąŝy do zaspokojenie popędów seksualnych i agresywnych. Działa zgodnie z tzw. zasadą przyjemności, domagając się zaspokojenia tu i teraz

9 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Dynamika osobowości: Popęd Ŝycia erotyczny, eros prowadzi do łączenia, tworzenia, wzmacniania. SłuŜy przetrwaniu jednostki i rozmnaŝaniu gatunku. Popęd śmierci agresywny, thanatos zaspokajany, gdy doprowadzamy do rozpadu, zniszczenia, sprowadzenia do formy prostszej; popęd destrukcyjny. Celem wszelkiego Ŝycia jest śmierć, agresywność to destrukcja zwrócona na zewnątrz, przeciw obiektom zastępczym. Nie zaspokojone popędy kumulują się i szukają wyrazu symbolicznego

10 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Stadia psychoseksualne Osobowość tworzy się w dzieciństwie problemy dorosłych maja tam swoje źródło. DZIECKO JEST OJCEM CZŁOWIEKA Dziecko przechodzi cykl stadiów psychoseksualnych: energie ID skupiają się na róŝnych sferach przyjemności ciała sfery erogenne, Fiksacja: zahamowanie rozwoju w danym stadium (przesyt lub frustracja)

11 stadium Fiksacja ośrodek cechy Oralne (1 rok Ŝycia)) Analne (do 2 roku Ŝycia) Falliczne (3-6 lat) Latencja (6 lat do dojrzewania) Przyjemność skupia się na ustach: ssaniu, gryzieniu, Ŝuciu Przyjemność koncentruje się na wypróŝnianiu jelit i pęcherza zmaganie się z potrzebami kontroli Sferą przyjemności sa narządy płciowe zmaganie się z kazirodczymi uczuciami seksualnymi; kompleks Edypa Uśpione uczucia seksualne Osoba łatwowierna przełknie wszystko Ufność, zaleŝność, optymizm Osoby chwalone za wypróŝnianie, twórcze ( a jeśli wstrzymują oszczędne) Porządny, oszczędny, uparty MęŜczyźni: egoiści, uwodziciele Kobiety: agresywne, apodyktyczne U 12% brak stymulacji poznawczej z nudów a u 8% z głodu emocjonalnego (80% dobrze) Genitalne (od okresu dojrzewania) Dojrzewanie zainteresowań seksualnych, realizacja tych potrzeb w kontakcie społecznym

12 Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Mechanizmy ochrony EGO sposoby zmniejszania lęku przez nieświadome zniekształcanie rzeczywistości: Wyparcie wyrzucenie ze świadomości do nieświadomości treści (wspomnienia, myśli, odczucia), budzących lęk. Regresja w obliczu lęku osoba powraca do wcześniejszego stadium psychoseksualnego, gdzie została zafiksowana energia psychiczna Projekcja przypisywanie własnych niepokojących impulsów innym ludziom Racjonalizacja mechanizm podsuwający samousprawiedliwienia w miejsce rzeczywistych przyczyn postępowania Przemieszczenie ukierunkowanie agresywnych lub seksualnych impulsów w stronę łatwiej akceptowanych lub budzących mniejszy niepokój obiektów (przedmiotów lub osób) Sublimacja zaspokojenie popędów w akceptowany społecznie sposób Konwersja przełoŝenie problemu psychicznego na ciało

13 Metody pracy: Psychoanaliza klasyczna Sigmunda Freuda Hipnoza (porzucona) Swobodne kojarzenia: pacjent mówi wszystko, co pojawia się w jego świadomości prowadzi do wspomnień z dzieciństwa diagnoza struktury osobowości i je późniejszego rozwoju ZałoŜenie, Ŝe kaŝda wypowiedź łączy się z poprzednią (nieprzerwany łańcuch skojarzeń), odkrywamy nieuświadamiane powiązania, Analiza snów wariant metody swobodnych skojarzeń: od snów do skojarzeń z nimi.

14 Psychologia behawiorystyczna Warunkowanie klasyczne Bodziec bezwarunkowy Bodziec warunkowy Wzmocnienie bodźca warunkowego

15 Psychologia behawiorystyczna Warunkowanie instrumentalne Organizm uczy się, ze osiągnięcie lub uniknięcie bodźca jest moŝliwe, dopiero po wykonaniu pewnej reakcji. Wzmocnienie pozytywne nagroda, negatywne brak kary. Wyuczona bezradność (Maier, Seligman, Solomon) Badano dwie grupy psów, które uwięzione w hamakach otrzymywały wstrząsy elektryczne. Grupa A miała wpływ (mogła wyłączyć prąd naciskając przycisk nosem), grupa B nie. Druga cześć badania: psy w skrzynkach są raŝone prądem mogą go wyłączyć, przeskakując na drugą stronę skrzynki. Grupa A nauczyła się, grupa B nigdy.

16 Psychologia humanistyczna ZałoŜenia: O naturze człowieka: KaŜdy człowiek ma pozytywny potencjał, który moŝe rozpoznać i urzeczywistniać (samorealizacja) O roli społeczeństwa: kultura i społeczeństwo przez swoje wymagania ograniczają naturalny rozwój człowieka i narzucają, jaki powinien być. O całości: psychika ciało. Organizm środowisko (Holizm)

17 Psychologia humanistyczna Zalecenia psychoterapii śyj teraz zajmuj się tym co jest teraz, a nie przeszłością lub przyszłością. śyj tutaj. Radź sobie z tym, co jest obecne. Przestań sobie wyobraŝać. Doświadczaj rzeczywistego. Powstrzymaj niepotrzebne myślenie. Smakuj i postrzegaj. WyraŜaj, zamiast manipulować, wyjaśniać, oceniać i osądzać. Oddawaj się nieprzyjemności i bólowi tak samo, jak przyjemności. Nie ograniczaj świadomości. Nie akceptuj innego muszę i powinienem, niŝ twoje własne. Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli. Poddaj się byciu takim, jakim jesteś.

18 Teoria potrzeb Abrahama Maslowa

19 PrzeŜywanie szczytowego doświadczenia POTRZEBY TRANSCEDENCJI Posiadanie celów, spełniania swojego potencjału, estetyczne, poznawcze POTRZEBY SAMOREALIZACJI Zaufanie do siebie, poczucie własnej wartości, kompetencja, powaŝanie POTRZEBA SZACUNKU I UZNANIA Więzi: afiliacja, miłość, bycie kochanym POTRZEBY MIŁOŚCI I PRZYNALEśNOŚCI ZaleŜność, opieka i oparcie, protekcja, wygoda, spokój wolność od strachu POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA Jedzenie woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

20 Kierunek poznawczy Głównym przedmiotem zainteresowania jest myśl ludzka oraz procesy, związane z gromadzeniem wiedzy uwaga, myślenie, rozwiązywanie problemów. Zachowanie jest częściowo zdeterminowane przez poprzednie zdarzenia bodźcowe lecz niektóre z najbardziej istotnych zachowań wyłaniają się z nowych sposobów myślenia. W behawioryzmie: BODZIEC - REAKCJA TU: BODZIEC MYŚL(ocena) - REAKCJA

21 Kierunek poznawczy Psychoanaliza: nerwice W behawioryzmie: FOBIE TU: terapia w depresji (błędy w myśleniu a od myślenia zaleŝą emocje)

22 Jean Piaget Jean Piaget ( ) psycholog, biolog i epistemolog szwajcarski. Znany przede wszystkim z teorii rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle: 1 faza [0 do 2 roku Ŝycia] SENSOMOTORYCZNA dzieci uczą się przez zmysły, ich świat jest doświadczeniem fizycznym. 2 faza [2 do 7 roku Ŝycia] PRZEDOPERACYJNA dzieci starają się uaktywnić swoją wyobraźnię; mają bardzo egocentryczne spojrzenie na świat (w tym przypadku egocentryzm oznacza niemoŝność zrozumienia punktu widzenia innych ludzi). 3 faza [7-11 lat] FAZA OPERACJI KONKRETNEJ stosowanie logiki i alternatywnych perspektyw, pomaga dziecku pojąć związki przyczynowo skutkowe; dzieci mają problem z pojęciami abstrakcyjnymi. 4 faza [ od 12 roku Ŝycia] FAZA OPERACJI FORMALNYCH dzieci zaczynają myśleć abstrakcyjnie pozwala ona przekroczyć granicę czasu i przestrzeni. Piaget uwaŝał, Ŝe moment przechodzenia z jednej fazy na drugą jest indywidualny.

23 Piaget podkreślał, Ŝe istoty ludzkie uŝywająświadomości, aby zaadaptować się lepiej do otaczającego ich środowiska. NajwaŜniejsze pojęcia wprowadzone przez Piageta: schemat, akomodacja, asymilacja, równowaga. Schemat poznawczy to podstawowy element wiedzy o świecie społecznym, to organizacja uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, obiektów lub osób. Schemat zawiera wiedzę uogólnioną i wyabstrahowaną z konkretnych doświadczeń. Forma trwałej reprezentacji poznawczej, obejmująca sens typowej sytuacji, jak i znaczenie typowych form zachowania, które powinny zostać wygenerowane w reakcji na tę typową sytuację. Istnieją dwa rodzaje struktur poznawczych: Związana z wyobraźnią. Odbierane przez nią wraŝenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość. Związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni.

24 Piaget podkreślał, Ŝe istoty ludzkie uŝywająświadomości, aby zaadaptować się lepiej do otaczającego ich środowiska. NajwaŜniejsze pojęcia wprowadzone przez Piageta: schemat, akomodacja, asymilacja, równowaga. Akomodacja Oznacza zmianę istniejących lub utworzenie nowych struktur poznawczych w celu lepszego dopasowania się do środowiska.

25 Piaget podkreślał, Ŝe istoty ludzkie uŝywająświadomości, aby zaadaptować się lepiej do otaczającego ich środowiska. NajwaŜniejsze pojęcia wprowadzone przez Piageta: schemat, akomodacja, asymilacja, równowaga. Asymilacja to włączanie świata zewnętrznego do juŝ ukształtowanych struktur poznawczych; proces ten jest obecny we wszystkich okresach rozwoju intelektualnego. Inaczej mówiąc, asymilacja następuje w momencie, kiedy spotykamy się z nowym doświadczeniem podobnym do czegoś, co przeŝyliśmy wcześniej i moŝemy je dopasować do istniejących schematów. Proces ten ma na celu doprowadzenie do równowagi psychicznej (ang. equilibrium). Świadomość jest zbyt ogólnym pojęciem. Piaget nie zajmował się rozwojem świadomości, ale rozwojem myślenia, inteligencji, ostatecznie rozwojem poznawczym.

26 Równowaga Homeostaza zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznejśrodowiska, w którym zachodzą procesy biologiczne.

27 Kierunek systemowy W psychoterapii np. Jak rodzina wpływa, jaka hierarchia, jakie systemy powinny działać, Aby dziecko nie zostało oddelegowane, aby być chorym

28 Komunikacja Komunikacja to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być słowa, gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy teŝ sygnały elektryczne albo fale radiowe. WaŜne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy

29

30 Warunki Do aktu komunikacji dojdzie jedynie wtedy, gdy spełnione zostaną następujące warunki: informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron, zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji, przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum), przekaz spotka się z odbiorem, informacja w załoŝeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy.

31 Bariery komunikacyjne Czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu, zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym). utrudnienia percepcyjne: wybiórczość uwagi brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy) róŝnice kulturowe stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym) samopoczucie komunikacja równoległa (rozmówcy prowadzą równocześnie dwa wątki rozmowy, nie słuchając siebie nawzajem)

32 Bariery utrudniające słuchanie 1. filtrowanie słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje 2. porównywanie oceniamy czy porównujemy siebie z rozmówcą 3. skojarzenia treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy 4. przygotowywanie odpowiedzi myślimy, co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na zainteresowanych 5. domyślanie się usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma "naprawdę" na myśli 6. osądzanie w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie 7. utoŝsamienie się cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego Ŝycia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń 8. udzielanie rad słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy 9. sprzeciwianie się a. gaszenie wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy b. dyskontowanie słyszymy komplement i wyliczamy wszystko co moŝe obniŝyć jego wartość 10. przekonanie o swojej racji podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki, i brak zgody na inny punkt widzenia 11. zmiana toru obracamy wypowiedź rozmówcy w Ŝart lub zmieniamy temat 12. zjednywanie słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angaŝujemy

33 Cztery kroki skutecznego słuchania 1. aktywne słuchanie parafrazowanie (definiowanie swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi) precyzowanie przez zadawanie pytań informacja zwrotna (dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania (natychmiast, szczerze i wspierająco) 2. słuchanie empatyczne słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy 3. słuchanie otwarte nie ocenia się rozmówcy, by osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy 4. słuchanie świadome zwracanie uwagi na integrację słów i emocji

34 Komunikacja niewerbalna

35 Tu eksperyment

36 Na razie tyle na ten temat