UJAWNIANIE KONWERSJI UYTKÓW ROLNYCH W KATASTRZE NIERUCHOMOCI NA PRZYKŁADZIE POWIATU ZGIERSKIEGO. 1. Wprowadzenie

Transkrypt

1 Z E S Z Y T Y N A U K O W E P O L I T E C H N I K I Ł Ó D Z K I E J Nr 166 BUDOWNICTWO, z MARIAN CZOCHASKI Katedra Geodezji, Kartografii rodowiska i Geometrii Wykrelnej Politechniki Łódzkiej KRYSTYNA KŁOSISKA Wydział Geodezji, Katastru i Gospodarki Nieruchomociami Starostwa Powiatowego w Zgierzu UJAWNIANIE KONWERSJI UYTKÓW ROLNYCH W KATASTRZE NIERUCHOMOCI NA PRZYKŁADZIE POWIATU ZGIERSKIEGO Opiniodawca: prof. dr hab. in. Ryszard róbek W pracy zwrócono uwag na problematyk ujawniania w ewidencji gruntów i budynków gruntów rolnych zabudowanych oraz gruntów wyłczanych z produkcji rolnej lub lenej. Stan ilociowy zmian zilustrowano danymi z obszaru powiatu zgierskiego z lat Wprowadzenie Od 1 stycznia 23 roku podstawowym kryterium rozstrzygajcym o sposobie opodatkowania gruntów s dane wynikajce z ewidencji gruntów i budynków [3]. W wietle obowizujcych przepisów szczególnego znaczenia nabiera wic aktualno danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków oraz ich zgodno ze stanem rzeczywistym. Interesujcym, z uwagi na splot uwarunkowa prawnych i technicznych, jest przypadek aktualizacji danych ewidencyjnych dotyczcych ujawniania [2]: gruntów rolnych zabudowanych, gruntów wyłczanych z produkcji rolnej lub lenej z przeznaczeniem na inne cele. Naley równie zwróci uwag, e właciwe ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków takich gruntów jest istotne take z uwagi na fakt, e:

2 36 M. Czochaski, K. Kłosiska na podstawie sporzdzanych w powiatach zestawie zbiorczych danych objtych ewidencj gruntów i budynków, przygotowywane s przez Geodet województwa opracowania statystyczne i sporzdzane mapy, umoliwiajce, zgodnie z art. 7c ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne [6], analizy zmian w strukturze agrarnej, programowanie i koordynacj prac urzdzeniowo-rolnych oraz monitorowanie zmian w sposobie uytkowania gruntów oraz ich bonitacji, na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i lenych [1], w powiatach sporzdzane s na koniec roku sprawozdania z przebiegu realizacji przepisów o ochronie gruntów rolnych i lenych w zakresie wyłczania gruntów z produkcji rolniczej, rekultywacji i zagospodarowania gruntów oraz zasobów i eksploatacji złó torfów i przekazywane do Departamentu Gospodarki Ziemi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 2. Aktualizacja operatu ewidencji gruntów i budynków Aktualizacji operatu ewidencyjnego z urzdu dokonuje si w trybie czynnoci materialno-technicznych przy wykorzystaniu materiałów ródłowych wymienionych w 46 ust. 2 Rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 21 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków [13]. Gdy organ właciwy w sprawach ewidencji gruntów i budynków stwierdzi, e wprowadzenie zmiany z urzdu wymaga uzyskania dodatkowych wyjanie zainteresowanych lub dodatkowych dowodów, przeprowadza w tej sprawie postpowanie wyjaniajce zakoczone decyzj administracyjn [4] Ujawnianie w ewidencji gruntów rolnych zabudowanych Zgodnie z ust. l p. 5 załcznika Nr 6 do Rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów budynków [13] do uytku gruntowego grunty rolne zabudowane" nale grunty zajte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urzdzenia budowlane słuce produkcji rolniczej, nie wyłczajc produkcji rybnej oraz przetwórstwa rolno-spoywczego (kotłownie, komórki, garae, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrbie zabudowy itp.), a take grunty zajte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych. Według wykładni Głównego Urzdu Geodezji i Kartografii [3] o zaliczaniu gruntów do rolnych gruntów zabudowanych nie przesdza fakt, czy w rozumieniu przepisów podatkowych grunty te wchodz w skład gospodarstwa rolnego czy nie. Zawarty w przytoczonej definicji rolnego gruntu zabudowanego zwrot w gospodarstwach rolnych odnosi si wyłcznie do ogródków przydomowych. Okrelenie budynki słuce produkcji rolniczej zawarte w definicji tego uytku gruntowego wskazuje, e decydujce znaczenie

3 Ujawnianie konwersji uytków rolnych w katastrze nieruchomoci dla zakwalifikowania gruntów do tego uytku ma funkcja budynków i ich wykorzystanie. Naley natomiast przyj, e rolne grunty zabudowane stanowi gospodarstwo rolne lub jego cz w rozumieniu art. 55 Kodeksu cywilnego [2]. Naley równie zwróci uwag, e do gruntów rolnych zabudowanych nie zalicza si gruntów zajtych pod budownictwo mieszkalne, jeeli grunty te nie wchodz, w rozumieniu art. 553 Kodeksu cywilnego, w skład gospodarstwa rolnego, nawet jeeli właciciel tych gruntów takie gospodarstwo prowadzi. Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Urzdu Geodezji i Kartografii [3] naley ponadto przyj, e jeeli nie nastpiło wyłczenie rolnych gruntów zabudowanych z produkcji rolnej, w rozumieniu art. 4 p. 11 ustawy z o ochronie gruntów rolnych i lenych [9], to w dalszym cigu w ewidencji gruntów i budynków grunty te oznacza si jako rolne grunty zabudowane, jeli znajd si na tych gruntach budynki, o których mowa w załczniku 6 cytowanego wczeniej Rozporzdzenia Ujawnianie w ewidencji gruntów wyłczonych z produkcji rolnej lub lenej Grunty rolne i lene z uwagi na swoje właciwoci naturalne oraz stały i nieuchronny proces pomniejszania ich zasobów stanowi cenne dobro społeczne. Podlegaj szczególnej ochronie, o czym stanowi ustawa o ochronie gruntów rolnych i lenych [9], a w odniesieniu do gruntów lenych dodatkowo ustawa o lasach [8]. Ochrona obydwu rodzajów gruntów polega na ograniczaniu ich przeznaczania na cele nierolnicze i nielene, zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji tych gruntów. Wyłczenie gruntów z produkcji rolnej lub lenej, zgodnie z art. 4 p. 11 ustawy o ochronie gruntów rolnych i lenych [9], nastpuje z dniem faktycznego rozpoczcia innego ni rolne lub lene uytkowanie gruntu, a nie z dniem, w którym decyzja zezwalajca na wyłczenie z produkcji uytków rolnych lub gruntów lenych, o której mowa w art. 11 ust. 1 tej ustawy, stała si ostateczna. W drodze tej decyzji organ udziela przyszłemu inwestorowi zezwolenia na wyłczenie gruntów z produkcji rolnej lub lenej, lecz zainteresowany nie ma obowizku z tego zezwolenia niezwłocznie skorzysta. Naley równie mie na uwadze, e przepisy art. 11 odnosz si tylko do niektórych gruntów o odpowiedniej wysokiej jakoci gleby. Decyzja, o której mowa w art. 11 nie ma wic bezporedniego zwizku z aktualizacj ewidencji gruntów i budynków w zakresie uytków gruntowych. W zwizku z powyszym, z punktu widzenia organu właciwego w sprawach ewidencji gruntów i budynków istotne jest jedynie to, czy grunty rolne lub lene zostały wyłczone z produkcji lenej, czy te takie wyłczenie nie nastpiło, stwierdzone na podstawie dostpnych materiałów ródłowych (tabela 1).

4 38 M. Czochaski, K. Kłosiska Tabela 1. Rodzaj i ródła danych Table 1. Nature and sources of data Nr Rodzaj danych ródła danych 1 Dane przestrzenne i opisowe dotyczce granic działek ewidencyjnych, jednostek ewidencyjnych i obrbów ewidencyjnych. 2 Dane przestrzenne i opisowe dotyczce uytków gruntowych 3 Dane przestrzenne dotyczce konturów klasyfikacyjnych 4 Dane dotyczce podmiotów władania Opracowanie własne. Own elaboration. Opracowania geodezyjne dotyczce w szczególnoci: zakładania i modernizacji EGiB, podziałów nieruchomoci, rozgranicze nieruchomoci, wznawiania i wyznaczania punktów granicznych, scale gruntów oraz zwizane z nimi decyzje administracyjne i orzeczenia sdowe. Opracowania geodezyjne, ortofotomapa cyfrowa i wyniki pomiarów fotogrametrycznych, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, odpowiednie akty normatywne dotyczce uytków ekologicznych, plany urzdzenia lasu oraz uproszczone plany urzdzenia lasu. Dokumentacja i decyzja dotyczca klasyfikacji gleboznawczej gruntów. Zawiadomienia o nowych wpisach do ksig wieczystych, akty notarialne, orzeczenia sdowe, decyzje administracyjne oraz Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludnoci (PESEL) lub Krajowy Rejestr Urzdowy Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON). Ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków faktycznego wyłczenia powinno skutkowa sprawdzeniem, czy wyłczenie gruntu z produkcji nastpiło zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i lenych. W przypadku gdy komórka właciwa w sprawie ochrony gruntów prowadzi postpowanie dotyczce ustalenia sprawcy wyłczenia gruntów bez zezwolenia i naliczenia stosownych opłat, powinna powiadomi komórk właciw w sprawach ewidencji gruntów i budynków [4]. 3. Zmiany w ewidencji gruntów i budynków powiatu zgierskiego Powiat Zgierski obejmuje obszar ponad 855 km 2.. Biece prowadzenie ewidencji gruntów i budynków realizowane jest w 11 jednostkach samorzdowych. Natomiast prowadzenie powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego realizowane jest w Orodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Zgierzu.

5 Ujawnianie konwersji uytków rolnych w katastrze nieruchomoci Cz opisowa ewidencji gruntów i budynków prowadzona jest przez gminy i miasta (tabela 2), natomiast cz graficzna poza gmin i miastem Aleksandrów Łódzki prowadzona jest przez starost. Miasto Zgierz na mocy podpisanego porozumienia w latach dziewidziesitych midzy Kierownikiem Urzdu Rejonowego w Zgierzu a Prezydentem miasta Zgierza ewidencj gruntów i budynków prowadzi łcznie cz opisow i graficzn. Tabela 2. Ewidencja gruntów i budynków w powiecie zgierskim Table 2. The register of lands and buildings in the district of Zgierz Dane ogólne Cz opisowa Cz graficzna Powiat Miasta Tereny wiejskie Ogółem Liczba jednostek ewidencyjnych Liczba obrbów ewidencyjnych Liczba działek ewidencyjnych Powierzchnia ewidencyjna w [ha] Liczba gmin, którym Starosta powierzył prowadzenie ewidencji gruntów i budynków Powierzchnia gruntów objtych czci [ha] opisow ewidencji gruntów i budynków Mapa rastrowa uzupełniana w procesie aktualizacji danymi wektorowymi [ha] lub mapa wektorowa o niepełnej treci Mapa wektorowa o pełnej treci, zawierajca: granice działek ewidencyjnych, kontury uytków [ha] gruntowych i klas gleboznawczych oraz kontury budynków Opracowanie własne na podstawie [14]. Own elaboration on the basis [14] Na obszarze powiatu 88,4% powierzchni zajmuj uytki rolne oraz grunty lene, zadrzewione i zakrzewione (odpowiednio 68,5% oraz 19,9%). Struktur uytkowania w poszczególnych jednostkach ewidencyjnych przedstawiono na rysunku 1. Ponad 75% gruntów powiatu znajduje si we władaniu osób fizycznych. Struktur uytkowania gruntów poszczególnych jednostkach ewidencyjnych przedstawiono na rysunku 1.

6 4 M. Czochaski, K. Kłosiska Rys. 1. Struktura uytkowania gruntów w powiecie zgierskim (opracowanie własne na podstawie [14]) Fig. 1. The structure of land use in district of Zgierz (Own elaboration on the basis[14]) Szczegółowa analiza zestawie zbiorczych z lat opracowanych dla powiatu zgierskiego pozwala stwierdzi, e aktualizacja ilociowa powierzchni uytków rolnych w ewidencji gruntów i budynków wynika praktycznie głównie ze zmian w strukturze uytkowania gruntów na terenach wiejskich. Na terenach tych znajduje si 92,4% wszystkich uytków rolnych powiatu. Na podstawie tych zestawie dokonano analizy zmian ilociowych w zakresie gruntów rolnych zabudowanych. Na rysunku 2 przedstawiono wykresy ilustrujce zmiany w areale gruntów rolnych zabudowanych w analizowanym przedziale czasu na obszarze całego powiatu.

7 Ujawnianie konwersji uytków rolnych w katastrze nieruchomoci a) b) razem miasto w ie Rys. 2. Zmiany w areale gruntów rolnych zabudowanych a) na terenie powiatu b) na terenach miast i wsi (opracowanie własne na podstawie [14]) Fig. 2. Changes in the built-up area of agricultural land a) in the territory of district b) areas of towns and villages (own elaboration on the basis[14]) Szeciokrotny wzrost areału takich gruntów (a) stanowi głównie efekt stopniowego przekształcania gruntów ornych w grunty rolne zabudowane na terenach wiejskich (b). Zmiany te dotycz praktycznie gruntów znajdujcych si we władaniu osób fizycznych, co ilustruj praktycznie identyczne wykresy przedstawione na rysunku 3. a) b) razem miasto w ie Rys. 3. Zmiany w areale gruntów rolnych zabudowanych znajdujcych si we władaniu osób fizycznych a) na terenie powiatu b) na terenach miast i wsi (opracowanie własne na podstawie [14]) Fig. 3. Changes in the built-up area of agricultural land situated in the possession of individuals a) in the territory of district b) areas of towns and villages (own elaboration on the basis [14])

8 42 M. Czochaski, K. Kłosiska Dominujc rol odgrywaj przekształcenia zachodzce na gruntach wchodzcych w skład gospodarstw rolnych znajdujcych si na terenach wiejskich (rys. 4a). Przekształcenia zachodzce na gruntach wchodzcych w skład gospodarstw rolnych znajdujcych si na terenach administracyjnych miast s obszarowo czterokrotnie mniejsze (rys. 4b). a) b) miasto wie miasto w ie Rys. 4. Zmiany w areale gruntów rolnych zabudowanych znajdujcych si we władaniu osób fizycznych a) grunty wchodzce w skład b) grunty nie wchodzce w skład gospodarstw rolnych gospodarstw rolnych (opracowanie własne na podstawie [14]) Fig. 4. Changes in the built-up area of agricultural land situated in the possession of individuals a) lands included in the agricultural b) lands not included in the agricultural land land (own elaboration on the basis [14]) Tylko relatywnie niewielki ilociowo udział zmian w strukturze uytkowania gruntów na terenie powiatu wie si z wyłczeniami gruntów rolnych i lenych z przeznaczeniem ich na inne cele zgodnie z ustaw o ochronie gruntów rolnych i lenych [1]. Analiza sporzdzonych w latach sprawozda z przebiegu realizacji przepisów o ochronie gruntów rolnych i lenych w zakresie wyłczania gruntów z produkcji rolniczej, rekultywacji i zagospodarowania gruntów oraz zasobów i eksploatacji złó torfów pozwala stwierdzi, e zmiany dotycz jedynie,1% ogólnej powierzchni takich uytków na terenie powiatu. Proces ten ilustruj wykresy rysunku 5. W ogólnym areale gruntów rolnych i lenych wyłczonych na cele nie rolne i nielene (rys. 5a), znaczcy udział posiadaj tereny przeznaczone pod zabudow osiedlow, cele inne obejmuj przyszłe tereny przemysłowe, drogi i szlaki komunikacyjne oraz inne sposoby przyszłego zagospodarowania.

9 Ujawnianie konwersji uytków rolnych w katastrze nieruchomoci a) b) ogółem grunty rolne i lene pod tereny osiedlow e pod inne cele Rys. 5. Wyłczenia gruntów rolnych i lenych a) areał ogólny wyłczonych gruntów b) areały docelowych zagospodarowa (opracowanie własne na podstawie [14]) Fig. 5. Exclusion of agricultural lands and forests a) general acreage of excluded lands b) general acreage of excluded lands (own elaboration on the basis [14]) 4. Podsumowanie Aktualizacja ewidencji gruntów i budynków jest jednym z podstawowych zada wykonywanych w ramach prowadzenia tego rejestru publicznego. Kada zmiana w operacie ewidencyjnym powinna by udokumentowana w odpowiedni sposób, adekwatny do charakteru zmiany. Zapewnienie spójnoci pomidzy ustaw Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz przepisami wykonawczymi a ustaw o ochronie gruntów rolnych i lenych [4], a take ustaw o podatkach i opłatach lokalnych, ustaw o podatku rolnym i ustaw o podatku lenym, jest jedn z przyczyn prowadzenia takich prac aktualizacyjnych. Badania przeprowadzone przy wykorzystaniu danych z terenu powiatu zgierskiego z lat w zakresie zmian dotyczcych: gruntów rolnych zabudowanych, gruntów wyłczonych z produkcji rolnej i lenej, wskazuj na zdecydowan dominacj ilociow konwersji zwizanych z pierwszym z tych przypadków. Zmiana uregulowa zawartych w ustawie o ochronie gruntów rolnych i lenych, dotyczcych gruntów połoonych w miastach, zmieni z pewnoci relacje ilociowe wynikajce z porównania dotychczasowych efektów konwersji zachodzcej w obu analizowanych przypadkach. Ustawa z dnia 19 grudnia 28 roku o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i lenych wyjła spod ochrony uytki rolne wszystkich klas bonitacyjnych, połoone w granicach miast oraz klasy IV-VI pochodzenia mineralnego na obszarach wiejskich. Od 1 stycznia 29 roku zwolnione s

10 44 M. Czochaski, K. Kłosiska z obowizku odrolnienia grunty rolne stanowice uytki rolne połoone w granicach administracyjnych miast. Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i lenych na grunty nierolne i nielene dokonywana jest w trybie uchwalenia nowego albo zmiany istniejcego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu [12]. Zmiana uregulowa prawnych [1] zawartych w ustawie o ochronie gruntów rolnych i lenych zmieni z pewnoci relacje ilociowe wynikajce z porównania dotychczasowych efektów konwersji zachodzcej w obu analizowanych przypadkach. Badania takie winny by kontynuowane. Literatura [1] Dbek J.: Zmiany w przepisach prawnych dotyczcych gospodarki nieruchomo- ciami, pozyskiwania gruntów do realizacji inwestycji infrastrukturalnych i odrolniania gruntów rolnych. Stan prawny na 3 kwietnia 29 r. Przegld Geodezyjny nr 1/29, SIGMA-NOT, Warszawa 29. [2] Kłosiska K.: Problematyka prowadzenia ewidencji gruntów i budynków ze szczególnym uwzgldnieniem przekształce uytków rolnych w tereny mieszkaniowe i przemysłowe na podstawie danych z terenu Starostwa Powiatowego w Zgierzu. Praca dyplomowa. Wysza Szkoła Gospodarki Krajowej w Kutnie. Kutno 29. [3] Grunty rolne zabudowane. [4] Stanowisko wspólne Głównego Urzdu Geodezji i Kartografii, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa Finansów w sprawie zapewnienia aktualnoci operatów ewidencji gruntów i budynków... [5] Wyłczanie gruntów z produkcji rolnej i jego wpływ na aktualizacj ewidencji gruntów i budynków oraz skutki podatkowe tych czynnoci. [6] Ustawa z dnia 17 maja 1989 r., Prawo geodezyjne i kartograficzne. Dz. U. z 2 r. Nr 1, poz. 186 ze zm. [7] Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i lenych. Dz. U. z 24 r. Nr 121, poz z pón. zm. [8] Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami, Dz. U. z 2 r., nr 46, poz [9] Ustawa z dnia 3 padziernika 22 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Dz. U. Nr 2, poz [1] Ustawa z dnia 3 padziernika 22 r. o podatku lenym. Dz. U. Nr 2, poz z pón. zm.). [11] Ustawa z dnia 1 padziernika 22 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym. Dz. U. Nr 2, poz. 168). [12] Ustawa z dnia 19 grudnia 28 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i lenych. Dz. U. Z 28 r. nr 237, poz [13] Rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 21 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). [14] Materiały z Wydziału Geodezji, Katastru i Gospodarki Nieruchomociami Starostwa Powiatowego w Zgierzu z lat

11 Ujawnianie konwersji uytków rolnych w katastrze nieruchomoci DISCLOURE OF THE CONVERSION OF AGRICULTURAL GROUND IN THE LAND CADASTRE EXAMPLE ZGIERZ DISTRICT Summary The study highlighted the issue of disclosure in the register of lands and buildings, built-up agricultural land and land excluded from agricultural or forestry production. Quantitative state changes are illustrated by data from the district of Zgierz from the years Zgierz.