PODEJŚCIE ZASOBOWE JAKO PODSTAWA WYBORÓW STRATEGICZNYCH
|
|
- Włodzimierz Pietrzak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 46 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu ZESZYTY NAUKOWE nr 134, rok 2010 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu PODEJŚCIE ZASOBOWE JAKO PODSTAWA WYBORÓW STRATEGICZNYCH 1. Charakterystyka podejścia zasobowego do zarządzania strategicznego Pozycja przedsiębiorstwa w przyszłości wymaga konfrontacji informacji o otoczeniu z tymi, które określają możliwości przedsiębiorstwa definiowane często jako jego potencjał wewnętrzny, wyrażany przez posiadane zasoby, umiejętności, ich konfiguracje oraz wykorzystanie 1. Prezentowane podejście zasobowe skupia się na poszukiwaniu związków pomiędzy szeroko rozumianymi zasobami będącymi w dyspozycji przedsiębiorstwa i osiąganymi wynikami. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że zasobem organizacji jest wszystko to, co jest w jej posiadaniu i co może być wykorzystane w trakcie jej działalności 2. Często zasoby określane są jako wkłady wnoszone do procesu produkcyjnego organizacji takie, jak: kapitał, wyposażenie, patenty czy umiejętności poszczególnych pracowników lub jako aktywa stosowane w działaniach i procesach przedsiębiorstwa w celu kreowania wartości. Zasobowa koncepcja zarządzania strategicznego opiera się na stwierdzeniu, że kluczowym czynnikiem sukcesu przedsiębiorstwa jest dysponowanie strategicznymi zasobami i umiejętnościami oraz ich efektywne wykorzystanie. Zgodnie z podstawowym założeniem podejścia zasobowego, przedsiębiorstwa różnią się między sobą w sposób fundamentalny w aspekcie posiadanych zasobów 3. Jedna z głównych przesłanek szkoły zasobowej mówi o tym, że aby zrozumieć źródła sukcesu organizacji, należy poznać konfigurację jej unikalnych 1 E. Urbanowska, P. Banaszyk, H. Witczak, Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s S. Hunt, R. Morgan, The Compartative Advantage Theory of Competiotion, Journal of Marketing 1995, No. 59, s R. Nag, D. Hambrick, M. Chen, What is Strategic Management Really? Inductive Derivation of a Consensus Definition of the Field, Strategic Management Journal 2007, No. 28, s
2 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 47 zasobów i umiejętności. Celem dla zarządzających przedsiębiorstwami staje się wzmacnianie zasobów, które stanowią atut przedsiębiorstwa, i budowanie na ich podstawie strategii. Podejście to charakteryzuje logika formułowania strategii od wewnątrz do zewnątrz, co oznacza, że punktem wyjścia w procesie formułowania strategii jest kompleksowa analiza potencjału wewnętrznego przedsiębiorstwa, a nie uwarunkowań zewnętrznych 4. Wśród założeń perspektywy zasobowej zwraca się uwagę, że każda organizacja różni się w sposób fundamentalny w aspekcie posiadanych zasobów i umiejętności. Przedsiębiorstwo stanowi jednostkę wiedzy, która kształtuje jego konkurencyjny potencjał i kluczowe kompetencje. Strategia według podejścia zasobowego powinna umożliwić organizacji stworzenie unikalnej wiązki zasobów, przede wszystkim niematerialnych, i maksymalizować zyski z nich wynikające. Uzyskanie przewagi konkurencyjnej możliwe jest tylko przez te przedsiębiorstwa, które są w posiadaniu unikatowych, przyszłościowych oraz kreujących istotną wartość dodaną zasobów. Analiza i ocena zasobów przedsiębiorstwa proponowana na gruncie zarządzania strategicznego obejmuje odpowiedzi na następujące pytania: jakimi zasobami dysponuje przedsiębiorstwo, jak wykorzystywane są posiadane zasoby, jaki jest zakres kontroli nad posiadanymi zasobami. Zasoby mogą stanowić atut przedsiębiorstwa i mogą być źródłem przewagi konkurencyjnej. Dlatego właśnie te zasoby i umiejętności należy wzmacniać i wokół nich budować główną strategię przedsiębiorstwa. To przede wszystkim wyjątkowa wiązka zasobów, a nie otoczenie konkurencyjne decydują o powodzeniu przedsiębiorstwa, choć nie można lekceważyć znaczenia i wpływu otoczenia 5. Przykładem może być zarządzanie projektem wprowadzenia systemu SAP do przedsiębiorstwa. Amerykańscy naukowcy zwracają uwagę na to, że nie chodzi jedynie o system SAP i uzyskanie w efekcie wysokiego poziomu ekspertyz technicznych, ale również o uzyskanie zmian w kulturze organizacyjnej, do tej pory skupiającej się na nagradzaniu indywidualnych sukcesów kompetencyjnych, a z chwilą wprowadzania projektu zachęcającej do realizacji zadań grupowych. Sukces jednej osoby uzależniony jest od umiejętności i fachowości pozostałych jej członków. Takie podejście sprawia, że czynnik ludzki jako zasób niezbędny w realizacji projektu wdrażania SAP staje się niemobilny, co świadczy o jego istotności jako źródła uzyskania i podtrzymania przewagi konkurencyjnej 6. 4 M. Rouse, U. Daellenbach, More Thinking on Reasearch Methods for the Resources Based Perspective, Strategic Management Journal 2002, No. 23, s M. Bratnicki, Kompetencje przedsiębiorstwa. Od określenia kompetencji do zbudowania strategii, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2000, s R. Perez, H. Wen, P. Mahatanankoon, Systems Development Project Team Management: A Resources Based View, Human Systems Management 2004, No. 23, s
3 48 Tabela 1. Klasyfikacja zasobów przedsiębiorstwa L.p. AUTOR KRYTERIUM KLSYFIKACJA 1 J.B. Say a według rodzaju ziemia pierwotny czynnik produkcji 2 A. Klasik b znaczenie dla strategii 3 J.B. Barney c znaczenie dla przewagi konkurencyjnej 4 W.B. DeWit, R. Mayer d znaczenie zasobów w tworzeniu i utrzymaniu przewagi konkurencyjnej praca ludzie wraz ze swoimi umiejętnościami, kwalifikacjami, doświadczeniem i zdolnościami kapitał wszystkie elementy fizyczne majątku zasoby ludzkie zalicza się do nich m.in. kwalifikacje i przygotowanie zasobów ludzkich, umiejętności i kompetencje, jakość kierowania, kulturę organizacyjną zasoby techniczne obejmują one m.in. zdolność produkcji, nowoczesność wyposażenia, potencjał badawczy zasoby handlowe obejmują one jakość i różnorodność dóbr i usług, markę oraz sieć dystrybucji zasoby finansowe w skład ich wchodzą m.in. cash flow, zdolność samofinansowania, poziom zadłużenia kapitał finansowy postrzegany jest jako zasadniczy zasób z punktu widzenia strategii i obejmuje nie tylko posiadane przez przedsiębiorstwo pieniądze i inne walory, ale także możliwość pozyskania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych oraz przyszłe zyski kapitał fizyczny składają się na niego wszystkie materialne elementy majątku przedsiębiorstwa oraz wykorzystywane technologie wynikające z posiadanych maszyn i urządzeń oraz stosowanych systemów informatycznych kapitał ludzki oznacza umiejętności, doświadczenie, potencjał intelektualny oraz cechy osobowości indywidualnych pracowników kapitał organizacyjny obejmuje wiele elementów organizacji, do których należą m.in.: struktura organizacyjna, kultura organizacyjna, metody zarządzania, stosunki wewnątrz przedsiębiorstwa, relacje z otoczeniem zasoby materialne należą do nich tzw. zasoby widzialne, np. grunty, maszyny, budynki, urządzenia, pieniądze (gotówka, walory o wysokiej płynności) zasoby niematerialne należą do nich tzw. zasoby niewidzialne, np. zasoby relacyjne, takie jak relacje z dostawcami, klientami, z otoczeniem, reputacja i świadomość marki oraz umiejętności do których zalicza się wiedzę, zdolności innowacyjne w zakresie produktów i procesów, zdolności integracyjne
4 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 49 L.p. AUTOR KRYTERIUM KLSYFIKACJA 5 K. Obłój e pochodzenie zasobów 6 R. Sanchez i A. Heene f efektywność kreowania wartości w przedsiębiorstwie cd. tab. 1 zasoby źródłowe stanowią pochodną warunków naturalnych lub obejmują doświadczenie nagromadzone w trakcie istnienia organizacji, zalicza się do nich wszystkie zasoby znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa zasoby operacyjne związane są ze sposobem wykorzystania, użytkowania oraz powstawania zasobów źródłowych zasoby sytuacyjne ich występowanie jest trudne do przewidzenia, gdyż wynika z okazji pojawiających się we wnętrzu przedsiębiorstwa oraz jego otoczeniu aktywa obejmują wszystko co organizacja wykorzystuje do realizacji swoich celów i przyczynia się do kreowania wartości w przedsiębiorstwie ( w sposób pośredni lub bezpośredni), aktywa mogą mieć charakter materialny i niematerialny umiejętności określane jako powtarzalne wzory działań (związane z wykorzystaniem aktywów) w przedsiębiorstwie, należą do zasobów związanych z działaniem wiedza określana jako podstawa każdego działania w przedsiębiorstwie, kluczowym zadaniem menedżerów strategicznych jest identyfikacja i pozyskanie wielu różnych źródeł wiedzy niezbędnych do utrzymania i rozwoju procesu kreowania wartości w organizacji a J. B. Say, Traktat o ekonomii politycznej, Warszawa 1960, s. 46. b A. Klasik, Planowanie strategiczne, PWE, Warszawa 1993, s c J. B. Barney, Gaining and Sustaining Competitive Advantage, Addison Wesley, New York 1997, s d W.B. DeWit, R. Mayer, Strategy Synthesis. Resolving Strategy Pardoxes to Create Competitive Advantage, International Thomas Business Press, London 1999, s e K. Obłój, Strategia sukcesu firmy, PWE, Warszawa 2000, s f R. Sanchez, A. Heene, The New Strategic Management. Organization, Competition and Competence, John Wiles & Sons, New York 2004, s Źródło: opracowanie własne. Istnieje wiele klasyfikacji zasobów przedsiębiorstwa w zależności od przyjętych kryteriów oraz ewolucji wiedzy dotyczącej przedsiębiorstwa i jego potencjału. Zaprezentowana poniżej typologia zasobów pozwala na zapoznanie się z poglądami teoretyków ekonomii i zarządzania. Tradycyjne koncepcje zarządzania doszukiwały się przewagi konkurencyjnej w zasobach materialnych, takich jak: surowce, kapitał czy lokalizacja. Współcześnie większą wartość przypisuje się aktywom niematerialnym związanych z kapitałem intelektualnym, który uznawany jest za najcenniejsze i najbardziej
5 50 odporne na działanie konkurencji źródło przewagi konkurencyjnej. Utrata pracownika oznacza utratę wiedzy eksperckiej, której odtworzenie w przedsiębiorstwie może wymagać nawet kilku lat. Z kolei utrata marki może spowodować znaczne obniżenie wartości przedsiębiorstwa. Podejście zasobowe zakłada, że trwałą przewagę konkurencyjną osiąga się poprzez permanentny rozwój istniejących oraz kreowanie nowych zasobów i umiejętności w odpowiedzi na ciągle zmieniające się warunki rynkowe. Konfiguracja odpowiedniej wiązki zasobów, która stanowiłaby siłę przedsiębiorstwa, to największe wyzwanie dla zarządzających we współczesnych przedsiębiorstwach. 2. Zasoby przedsiębiorstwa jako źródło przewagi konkurencyjnej Trwała przewaga konkurencyjna pozwala na utrzymanie i rozwój pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku. Zapewnia przedsiębiorstwu przetrwanie w dłuższym okresie i umacnia jego pozycję w stosunku do konkurentów. Zgodnie z założeniem podejścia zasobowego trwałą przewagę konkurencyjną osiąga się poprzez permanentny rozwój istniejących oraz kreowanie nowych zasobów i umiejętności. Istotą strategii jest tworzenie przewagi konkurencyjnej przyszłości na tyle sprawnie, aby konkurenci nie byli w stanie ich naśladować; wymaga to inwestowania w rdzenne kompetencje. Wszyscy członkowie przedsiębiorstwa powinni mieć świadomość konieczności kreowania i rozwoju przewagi konkurencyjnej oraz brania czynnego udziału w tym procesie. Celem każdego przedsiębiorstwa jest osiągnięcie jak najbardziej znaczącej przewagi konkurencyjnej, a także ugruntowanie jej i ochrona przed konkurencją. Zasoby, aby mogły stanowić podstawę efektywnej strategii oraz przyczyniać się do budowania trwałej przewagi konkurencyjnej, powinny, według J.B. Barneya, posiadać następujące cechy 7 : powinny mieć wartość strategiczną, czyli umożliwiać wykorzystywanie szans lub przeciwstawianie się zagrożeniom, powinny charakteryzować się rzadkością, nie powinny mieć substytutów w postaci innych zasobów, dzięki którym można by osiągnąć podobną przewagę konkurencyjną, powinny być trudne do imitacji przez konkurentów, trudność ta może wynikać z następujących czynników: uwarunkowań historycznych (moment pozyskania konkretnych zasobów, które dla innych mogą być już nieosiągalne), niejasności związków przyczynowo-skutkowych (kiedy konkurenci nie są w stanie zidentyfikować zasobów, dzięki którym przedsiębiorstwo uzyskuje przewagę), 7 J. B. Barney, Firm Resources and Sustained Competitive Advantage, Journal of Management 1991, s
6 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 51 społecznej kompleksowości (dotyczy zasobów, których nie można kupić, należy je budować; należą do nich: kultura organizacyjna, stosunki międzyludzkie, swoiste relacje z dostawcami i klientami). Rysunek 1. Związki pomiędzy charakterem zasobów i przewagą konkurencyjną przedsiębiorstwa Źródło: J.B. Barney, Firm Resources, op.cit., s. 12 Fundamentalną tezą nurtu zasobowego jest przekonanie, że zasoby przedsiębiorstwa są w poszczególnych firmach w różnym stopniu zróżnicowane oraz niedoskonale mobilne 8. Ta cecha sprawia, że nie można powielić sukcesu innego przedsiębiorstwa i nabyć tych samych zasobów, które zadecydowały o jego sukcesie. Przeszkodą w nabyciu i wykorzystaniu zasobów mogą być zarówno bardzo wysokie koszty ich nabycia, jak i to, że samo ich posiadanie nie gwarantuje powielenia sukcesu osiągniętego w innej firmie. Według M. Peteraf obok ograniczonej mobilności zasobów na rynku wyróżnić można jeszcze trzy pozostałe źródła przewagi konkurencyjnej: różnorodność firm i ich zasobów oraz ograniczenia konkurowania ex ante oraz ex post 9. Przewaga konkurencyjna wynikająca z różnorodności zasobów dotyczy odmiennych uwarunkowań historycznych każdego przedsiębiorstwa, przejawiających się w odmiennych możliwościach dostępu do niezbędnych zasobów oraz różnych możliwościach ich efektywnego wykorzystania. Występowanie ograniczeń do konkurowania ex ante wynika z niedoskonałości informacji dotyczących tego, które z zasobów okażą się szczególnie cenne na rynku (kluczowe kompetencje) i w związku z tym, czy warto podjąć wysiłek i zainwestować w ich zdobycie. Niestety, w nurcie zasobowym (nie zaniedbując walorów tego podejścia) nie określa się (poza licznymi bardzo ogólnikowymi 8 M. Sulimowska-Formowicz, Nurt zasobowy w teorii firmy, Gospodarka Narodowa 2002, nr 5 6 s M. Peteraf, The Cornerstone of Competive Advantage: A Resources Based View, Strategic Management Journal 1993, No. 14, s
7 52 definicjami), jakie to są szczególnie cenne zasoby czy kluczowe kompetencje, w jaki sposób firma może je nabyć, kiedy tak naprawdę stają się one unikalne i cenne. Te pytania pozostają nadal bez odpowiedzi, a przedsiębiorstwa starają się indywidualnie szukać kierunków ich rozwiązań. Jako uzasadnienie wskazać należy dynamikę zmian w otoczeniu, ograniczającą projekcję przyszłych, cennych, pożądanych zasobów. Ograniczenia ex post wynikają z trudności w utrzymaniu strategicznych zasobów oraz strategicznej przewagi. Powodem są problemy z ochroną zasobów przed imitacją oraz substytucją przez konkurencję. W podejściu zasobowym rozpatruje się wiedzę jako krytyczny zasób dystrybuowany przez system, jakim jest przedsiębiorstwo. Wśród podstawowych trendów związanych z podejściem zasobowym wymienia się zarządzanie oparte na wiedzy oraz podejście relacyjne, oba zagadnienia stanowią szeroki obszar zarówno badawczy teoretyków, jak i doświadczeń praktyków 10. Wiedza jako źródło cenne i bywa że rzadkie, stanowi istotny aspekt zdobywania i utrzymywania przewagi konkurencyjnej. Firmy międzynarodowe, aby wykorzystać zalety dywersyfikacji, muszą zadbać o transfer rzadkiej i cennej wiedzy pomiędzy spółkami macierzystymi a jednostkami strategicznymi biznesu, tak aby uniemożliwić konkurentom dostęp do niej. Niestety zasoby, które zapewniają największe korzyści firmom zdywersyfikowanym, są tymi, które najtrudniej jest przekazywać pomiędzy partnerami. Badania prowadzone w ramach podejścia zasobowego pozwalają na sformułowanie wniosków dotyczących cech wiedzy zapewniających przewagę konkurencyjną. Tak jak pozostałe zasoby strategiczne powinna się ona wyróżniać cennością, rzadkością, odpornością na imitację i substytucję, ponieważ tylko zasoby wiedzy spełniające te wszystkie warunki są w stanie zapewnić długookresową przewagę przedsiębiorstwu 11. Wiedza jest szczególnie doceniana jako podstawa tworzenia nowych przedsięwzięć. Docenia się różne rodzaje wiedzy, począwszy od informacji wstępnych jak rozpocząć działalność nowej organizacji, poprzez wiedzę jak zarządzać, jak uzyskać wzrost i konkurencyjną pozycję oraz jak zapewnić rozwój technologii i produktu. Wśród zainteresowanych badaczy uwagę skupiają kwestie i pytania dotyczące sposobu, w jaki nowe przedsięwzięcia rozwijają wielkość i strukturę zasobów, oraz związków, jakie istnieją pomiędzy nowymi przedsięwzięciami a zasobami przedsiębiorstwa (zarówno ludzkimi, jak i finansowymi). Wiedza jest tym zasobem, który jest dostrzegany jako pierwszy i najistotniejszy przy realizacji nowych przedsięwzięć oraz prowadzi do zdobywania i rozwoju umiejętności 10 F. Acedo, C. Barroso, J. Galan, The Resources Based Theory: Dissemination and Main Trends, Strategic Management Journal 2006, No. 27, s Y. Fang, M. Wade, A. Delios, P. Beamish, International Diversyfication, Subsidiary Performance and the Mobility of Knowlede Resources, Strategic Management Journal 2007, No. 28, s
8 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 53 i kompetencji jako szczególnego rodzaju zasobów niematerialnych przedsiębiorstwa 12. W literaturze przedmiotu znajdują uznanie opracowania uniwersalnej listy kompetencji menedżerskich, które znalazłyby zastosowanie we wszystkich organizacjach, stanowiąc o ich potencjale niematerialnym 13. Z powodu różnych, swoistych cech przedsiębiorstwa starają się tworzyć samodzielne listy kompetencji, dostosowując je do rodzaju prowadzonej przez siebie działalności i przynależności do danej branży. Listy te obejmują najczęściej cztery podstawowe kategorie: zdolności i cechy osobowości, kompetencje ogólne, kompetencje specyficzne, kompetencje techniczne. Umiejętności przedsiębiorstwa podzielić można na dwie grupy: umiejętności wyróżniające oraz odtwarzalne. Wyróżniające umiejętności (np. patenty, silne marki, licencje, przywództwo) to zdolności, dzięki którym przedsiębiorstwo lepiej niż konkurenci wykorzystuje swoje zasoby. Umiejętności te powinny być trudne lub niemożliwe do naśladowania przez konkurencję, dzięki czemu mogą stanowić istotne źródło przewagi konkurencyjnej. Odtwarzalne umiejętności to te, które mogą być zakupione lub naśladowane przez konkurentów, dlatego też same w sobie nie mogą być źródłem przewagi konkurencyjnej (np. umiejętności techniczne, finansowe, marketingowe). Wykorzystanie przez przedsiębiorstwo wyróżniających umiejętności wymaga wsparcia ich odpowiednią kombinacją umiejętności odtwarzalnych 14. Umiejętności oraz kompetencje przedsiębiorstwa jako specyficzne i bardzo istotne rodzaje zasobów zyskały duże zainteresowanie, zwłaszcza jako rezultat pojawienia się dwóch koncepcji, które zyskały ogromną popularność, a mianowicie: kluczowych kompetencji opracowanej przez C.K. Prahalda i G. Hamela oraz wyróżniających zdolności sformułowanej przez J. Kaya. Według C.K. Prahalda oraz G. Hamela istota kluczowych kompetencji sprowadza się do zespolenia posiadanych technologii i umiejętności produkcyjnych w kompetencje umożliwiające przedsiębiorstwu wykorzystanie szans pojawiających się w jego otoczeniu. Natomiast określenie kluczowe nadane jest w przypadku kompetencji, które przyczyniają się do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej nad konkurentami G. Page West, T. Noel, The Impact of Knowledge Resources on New Venture Performance, Journal of Small Business Mangement 2009, No. 47, s. 1 5, P. Banaszyk, Współczesne interpretacje dorobku klasyków nauki o organizacji i zarządzaniu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003, s E. Penrose, Edith Penrose s Contribution to the Reosurces Based View of Strategic Management, Strategic Management Journal 2002, No. 23, s C.E. Helfat. R.S. Raubitschek, Product Sequencing: Co-evolution of Knowledge, Capabilities and Products, Strategic Management Journal 2000, No. 20, s
9 54 Rysunek 2. Relacje między zasobami a konkurencyjnością przedsiębiorstwa Źródło: opracowanie własne Istotą strategii rozwoju w przedsiębiorstwach zorientowanych zasobowo jest tworzenie przyszłej przewagi konkurencyjnej. W tym celu konieczne jest podjęcie inwestycji w kluczowe kompetencje, ponieważ to właśnie one, wraz ze zdolnością organizacji do podnoszenia posiadanych zdolności i uczenia się nowych, stanowią najistotniejszą przewagę konkurencyjną 16. W literaturze wskazuje się na podstawowe cechy umożliwiające identyfikację kluczowych kompetencji. Powinny one: otwierać dostęp do wielu rynków, wpływać znacząco na podwyższenie jakości produktów końcowych, być trudne do naśladowania przez firmy konkurencyjne 17. Kluczowe kompetencje wyłaniają się ze zbiorowych procesów uczenia się. Oznaczają one porozumiewanie się, zaangażowanie i gotowość do działania bez względu na formalne granice i możliwości przedsiębiorstwa. Pozwalają na współpracę, integrację i koordynację pomiędzy dotychczas autonomicznymi jednostkami biznesu. Stają się też siłą napędową do tworzenia nowych wartości i podejmowania działań 18. G. Hamel i C.K. Prahalad zwrócili uwagę na dwa podstawowe aspekty osiągania przewagi konkurencyjnej dzięki kluczowym kompetencjom. Zgodnie z przy- 16 G. Hamel, C.K. Prahald, Strategic Inent, Harvard Business Review, May June, K. Fabiańska, J. Rokita, Zarządzanie strategiczne. Ewolucja koncepcji i warunków zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 1993, s M. Moszkowicz (red.), Zarządzanie strategiczne, Systemowa koncepcja biznesu, PWE, Warszawa 2005, s
10 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 55 jętym założeniem, że przewaga konkurencyjna powinna być budowana na poziomie całej korporacji, a nie na poziomie poszczególnych jednostek biznesu, kluczowe kompetencje powinny obejmować swoim zasięgiem wszystkie jednostki biznesu. Stanowią one również podstawę dla całych grup produktów i mogą być wykorzystywane do wprowadzania nowych produktów lub wejścia na nowe rynki. Według autorów kluczowe kompetencje prowadzą do rozwoju kluczowych produktów, które nie stanowią produktów finalnych, ale przyczyniają się do tworzenia większej liczby produktów końcowych 19. Kompetencje jako atrybuty niematerialne są bardzo trudne do zidentyfikowania oraz wyceny. W większości przypadków są one kreowane wewnątrz przedsiębiorstwa, jednak mogą być także pozyskiwane z otoczenia lub być wynikiem współpracy z dostawcami, dystrybutorami oraz klientami. Różnica pomiędzy kompetencjami a kluczowymi kompetencjami polega przede wszystkim na tym, że te pierwsze nie przyczyniają się do tworzenia ponadprzeciętnych zysków przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu, że kompetencje nie wyróżniają posiadającej je organizacji spośród konkurentów. Z drugiej jednak strony są one podstawą każdego przedsiębiorstwa a także stanowią potencjalne źródło kluczowych kompetencji. Drugą koncepcją, dzięki której wzrosło zainteresowanie problematyką kompetencji i umiejętności, jest koncepcja wyróżniających zdolności stworzona przez J. Kaya. W odróżnieniu do wcześniej prezentowanych autor nie stosuje pojęcia kluczowych kompetencji, używa natomiast określenia wyróżniających zdolności. Autor zauważa, że zdolność może być wyróżniająca i stanowić źródło przewagi konkurencyjnej, jeśli nie posiadają jej inne firmy oraz jeśli zdolność ta jest trwała 20. J. Kay wyróżnia trzy podstawowe rodzaje wyróżniających zdolności spełniające wymóg własności i trwałości. Jako pierwszą wymienia innowację, która ze względu na fakt, że im bardziej skuteczna, tym szybciej znajduje naśladowców, rzadko jest trwałym źródłem przewagi konkurencyjnej. Obwarowanie innowacji patentami pozwala na jej zabezpieczenie, jeśli jednak takie działanie nie wystarczy, aby przekształcić innowację w źródło przewagi konkurencyjnej, stosuje się działanie polegające na połączeniu innowacji z inną wyróżniającą zdolnością, na przykład kombinacja innowacji i reputacji czy innowacji i architektury. Druga wymieniana przez J. Kaya wyróżniająca zdolność to architektura, rozumiana jako system stosunków wewnątrz organizacji oraz jej powiązań z otoczeniem (dostawcami, odbiorcami, kooperantami). Autor przekonuje, że przedsiębiorstwo posiadające wyróżniającą architekturę potrafi czerpać korzyści z prawidłowych stosunków z otoczeniem oraz wewnątrz organizacji. Ponadto przedsiębiorstwo charakteryzuje się znaczną elastycznością, czyli zdolnością dostosowywania się 19 (data odczytu r.). 20 J. Kay, Podstawy sukcesu firmy, PWE, Warszawa 1996, s. 29.
11 56 do zmiennych warunków otoczenia. Trzecim rodzajem wyróżniających zdolności jest reputacja, która stanowi pośrednio rodzaj architektury, ale według autora odgrywa tak istotną rolę, że rozpatruje ją jako odrębne źródło przewagi konkurencyjnej. Stanowi ona podstawowy instrument handlowy przekazywania informacji klientom. Nie na wszystkich jednak rynkach reputacja jest jednakowo ważna. Odgrywa ona kluczową rolę na tych rynkach, gdzie jakość wyrobu jest istotna, ale może być oceniona jedynie w wyniku długotrwałego użytku. Reputacja w tym przypadku stanowi rynkowy sposób oceny tych cech wyrobu, których klienci nie są w stanie samodzielnie łatwo sprawdzić Wybrane niematerialne źródła przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa Możliwości przedsiębiorstwa decydujące o jego silnych i słabych stronach zależą od wyposażenia w różne zasoby, w dużej jednak mierze również od wiedzy i kompetencji pracowników, z których każdy ma swoje atuty i słabości oraz w różnym stopniu partycypuje w realizacji wspólnych zadań i projektów. To, co przedsiębiorstwo, w opinii swoich pracowników, potrafi robić najlepiej, czyli jego maksymalne, potencjalne możliwości, będące źródłem przewagi konkurencyjnej, nazywane są kluczowymi kompetencjami lub wyróżniającymi zdolnościami. Należy do nich między innymi kultura organizacyjna, która jeśli ma charakter innowacyjno-adaptacyjny i motywuje pracowników do realizacji celów organizacji, może być fundamentalnym źródłem przewagi konkurencyjnej. Ludzie są źródłem wiedzy i bazą umiejętności, która sprawia, że przedsiębiorstwo jest konkurencyjne na rynku, dlatego mogą stanowić oni kolejne źródło tym cenniejsze, że nie można go imitować. Przeszkoleni i odpowiednio zmotywowani pracownicy stanowią kluczowy czynnik rozwoju i realizacji strategii przedsiębiorstwa. Współczesne przedsiębiorstwa, funkcjonujące w turbulentnym i niepewnym otoczeniu, dla zapewnienia sukcesu muszą posiadać dynamiczne strategie. Zadaniem zarządzających przedsiębiorstwami jest ciągłe dostosowywanie strategii do zmian zachodzących w otoczeniu przy skutecznym zapewnieniu osiągania głównych celów organizacji. Zatem źródłem przewagi konkurencyjnej jest stworzenie ewoluującej strategii, która będzie uniemożliwiała imitację przez konkurentów. W burzliwym otoczeniu konieczne jest wypracowanie szybkich reakcji na nadchodzące zmiany w celu wyprzedzenia konkurentów, przedsiębiorstwa muszą uczyć się szybko i skutecznie reagować na nieprzewidywalne zmiany. W tym celu powinny one wykształcić cztery podstawowe kompetencje: szybkiego myślenia, szybkiego podejmowania decyzji, szybkiego wchodzenia na rynek, utrzymywania szybkiego tempa działania. 21 J. Kay, Podstawy sukcesu, op.cit., s
12 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 57 Kolejnym źródłem przewagi konkurencyjnej jest wiedza ukryta, która stanowi rodzaj wiedzy niemożliwej do przedstawienia w postaci dokumentów, formuł czy wzorów. Stanowi ona nienamacalne i głęboko zakorzenione źródło w praktyce operacyjnej organizacji, należą do niej: relacje między pracownikami, relacje z dostawcami, wartości uznawane w przedsiębiorstwie, standardy operacyjne. Jej głównym atutem jest trudność w naśladowaniu i dystrybucji, co stanowi o jej przynależności do źródeł trwałej przewagi konkurencyjnej. Przywództwo jest niezbędnym warunkiem dla utrzymania trwałej przewagi w stosunku do konkurentów. Stanowi źródło motywacji dla zarządzających do stałej innowacji w całej organizacji oraz do spójności i jedności poszczególnych jej części. Długotrwała przewaga konkurencyjna uzależniona jest w dużej mierze od zdolności przedsiębiorstwa do innowacyjności. Kreatywność przedsiębiorstw w generowaniu i wprowadzaniu innowacji zależy natomiast w dużym stopniu od ogółu zasobów będących w ich posiadaniu. Systematyczne innowacje przyczyniają się do rozwoju przedsiębiorstwa, jednak gwałtowane i radykalne zmiany o charakterze innowacyjnym pozwalają na szybkie zdobycie nowych rynków i osiągnięcie wzrostu sprzedaży oraz wysokiego zwrotu z inwestycji. Kolejne niematerialne źródło przewagi konkurencyjnej stanowią intelektualne prawa własności, wśród nich patenty, których wykorzystanie wpływa na rozwój i komercjalizację nowych produktów. Do źródeł przewagi konkurencyjnej równie istotnych jak pozostałe należy wyróżniająca sieć powiązań z otoczeniem. Unikatowe więzi organizacji z otoczeniem dotyczą głównie: klientów, dostawców, kontrahentów i innych partnerów. Więzi te mogą przyczyniać się do wzrostu efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz do rozwoju wewnętrznych zasobów i umiejętności. Przedsiębiorstwa konkurują na rynku za pomocą tzw. instrumentów konkurowania, czyli między innymi cech oferty przedsiębiorstwa, jego zachowań widocznych i rozpoznawalnych dla klientów, kreowanych specjalnie przez przedsiębiorstwo w celu zdobycia klientów, u podstawy których tkwią jego zasoby i ich architektura. Przedsiębiorstwo z reguły nie konkuruje przy użyciu jednego tylko instrumentu, lecz wykorzystuje ich zestaw, tak skonfigurowany, aby osiągnąć przewagę rynkową. Powiązanie odpowiedniego rodzaju instrumentów konkurowania ma na celu uzyskanie jak najwyższej skuteczności na konkretnych rynkach. Wielu badaczy podejmowało się wyjaśnienia, dlaczego przedsiębiorstwa tak bardzo różnią się od siebie pod względem efektywności działania 22. Analizowali związki pomiędzy efektywnością a zasobami przedsiębiorstwa, zwracając uwagę na pewne cechy ograniczające i uniemożliwiające kopiowanie sukcesu. Niezmiernie trudny do zidentyfikowania jest sposób wykorzystania posiadanych zasobów 22 S.A. Lippman, R.P. Rumelt, Uncertain Imitability: an Analysis of Interfirm Differences in Efficiency under Competition, Bell Journal of Economics 1982, s
13 58 zapewniający sukces. Zdobycie nawet identycznych zasobów materialnych nie zapewni sukcesu, póki nie jest znany odpowiedni sposób ich wykorzystania. Ten niedostatek informacji R.P. Rumelt określa mianem casual ambiguity (niejasność związków przyczynowo-skutkowych) i umieszcza wśród innych czynników odróżniających przedsiębiorstwa od siebie i utrudniających wzajemne naśladowanie, takich jak: specjalistyczne aktywa, umiejętności przynależne grupom ludzi, kultura organizacyjna, patenty, znaki handlowe i reputacja 23. Przez lata badacze bezkrytycznie zakładali, że występowanie przewagi konkurencyjnej musi prowadzić do wysokiej efektywności przedsiębiorstwa i osiągania nadzwyczajnych wyników na tle branży. Wynikało to w dużej mierze z traktowania poziomu wyników przedsiębiorstwa jako miernika występowania lub braku przewagi konkurencyjnej. Jednak artykuł K. Obłoja pt. Pułapki teoretyczne zasobowej teorii strategii 24 pokazuje, że trzystopniowy model Barneya (zasoby przewaga wyniki) jest znacznie uproszczony i opiera się głównie na domniemaniach, że bardzo dobre wyniki są tożsame z posiadaniem przewagi konkurencyjnej. K. Obłój dostrzega założenia ukryte w przyjęciu takiej tezy, dotyczące względnej jednorodności przewagi konkurencyjnej, traktując ją jako jednorodny byt, namacalny i konkretny, a przecież nawet technika SWOT mówi o tym, że przedsiębiorstwo w porównaniu z konkurentami zawsze prezentuje różne siły i słabości jednocześnie. R. Krupski przytacza przykład opisujący ciekawą koncepcję przedsiębiorczej strategii 25, zwracając uwagę na fakt, że fundamentalnym aspektem strategii jest korzystanie z okazji. Analizuje on przykład przedsiębiorstwa, które wypracowało kompetencje pracowników w zakresie analizy otoczenia pod kątem pojawiających się okazji, a brakuje mu odpowiednich relacji z otoczeniem i technologii informatycznych, aby kompetencje te wykorzystać. Można zauważyć, że to przykład, w którym przedsiębiorstwo jednocześnie ma przewagę i słabości konkurencyjne w tych samych bądź zbliżonych obszarach. Mimo wyraźnej przewagi w identyfikowaniu okazji, przedsiębiorstwo będzie miało problemy z ich wykorzystaniem z powodu posiadanych słabości potencjału konkurencyjnego, co odzwierciedlą wyniki przedsiębiorstwa. Rysunek 3. Koncepcja podejścia zasobowego w przedsiębiorstwie Źródło: D. Ketchen, G.Hult, S. Slater, Toward Greater Understanding of Market Orientation and the Resources Based View, Strategic Management Journal 2007, No. 28, s M. Sulimowska-Formowicz, Nurt zasobowy, op.cit., s K. Obłój, Pułapki teoretyczne zasobowej teorii strategii, Przegląd Organizacji 2007, nr R. Krupski, Redefiniowanie strategii organizacji, Przegląd Organizacji 2007, nr 3.
14 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 59 Trudno też stwierdzić, aby relacja pomiędzy przewagą a efektywnością ekonomiczną była przypadkowa, jednak w przekonaniu K. Obłoja nie ma między tymi obszarami bezpośredniej zależności przyczynowo-skutkowej, a istnieje raczej tendencja, która występuje częściej aniżeli inne tendencje. Kwestia ta jednak pozostaje ciekawym problemem badawczym. Tezę taką przyjmują również amerykańscy naukowcy analizujący korelację między utrzymywaniem przewagi konkurencyjnej a wynikami przedsiębiorstwa. Sformułowali oni wniosek, że w pewnych okolicznościach przyjęcie efektywności procesów biznesowych jako zmiennej zależnej może być dużo słuszniejsze aniżeli opieranie badań na podstawie ogólnej efektywności działającego przedsiębiorstwa. Badania prowadzone na podstawie amerykańskich firm ubezpieczeniowych dowiodły, że rezultaty przedsiębiorstw odwołujące się do podejścia zasobowego, opierające się na wyróżniającej przewadze na poziomie poszczególnych procesów w przedsiębiorstwie, nie muszą zostać odzwierciedlone na poziomie wyników ogólnych przedsiębiorstwa. Przewaga konkurencyjna zdobyta w jednych procesach biznesowych może być zrównoważona niekorzystną sytuacją zachodzącą w pozostałych, co prowadzi do równowagi i w istocie nie odzwierciedla lepszych wyników ekonomicznych 26. Bibliografia Acedo, F., Barroso, C., Galan, J., The Resources Based Theory: Dissemination and Main Trends, Strategic Management Journal 2006, No. 27. Banaszyk, P., Współczesne interpretacje dorobku klasyków nauki o organizacji i zarządzaniu, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań Barney, J.B., Firm Resources and Sustained Competitive Advantage, Journal of Management Barney, J.B., Gaining and Sustaining Competitive Advantage, Addison Wesley, New York Bratnicki, M., Kompetencje przedsiębiorstwa. Od określenia kompetencji do zbudowania strategii, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa DeWit, W. B., Mayer, R., Strategy Synthesis. Resolving Strategy Pardoxes to Create Competitive Advantage, International Thomas Business Press, London Fabiańska, K., Rokita, J., Zarządzanie strategiczne. Ewolucja koncepcji i warunków zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice G. Ray, J. Barney, W. Muhanna, Capabilities, Business Processes and Competitive Advantage: Choosing the Dependent Variable in Emperical Test of the Resources Based View, Strategic Management Journal 2004, No. 25, s ,
15 60 Fang, Y., Wade, M., Delios, A., Beamish, P., International Diversyfication, Subsidiary Performance and the Mobility of Knowledge Resources, Strategic Management Journal 2007, No. 28. Hamel, G., Prahald, C. K, Strategic Inent, Harvard Business Review, May June Helfat, C.E., Raubitschek, R.S., Product Sequencing: Co-evolution of Knowledge, Capabilities and Products, Strategic Management Journal 2000, No. 21. Hunt, S., Morgan, R., The Compartative Advantage Theory of Competiotion, Journal of Marketigng, 1995, No. 59. Kay, J., Podstawy sukcesu firmy, PWE, Warszawa Ketchen, D., Hult, G., Slater, S., Toward Greater Understanding of Market Orientation and the Resources Based View, Strategic Management Journal 2007, No. 28. Klasik, A., Planowanie strategiczne, PWE, Warszawa Krupski, R., Redefiniowanie strategii organizacji, Przegląd Organizacji 2007, nr 3. Lippman, S.A., Rumelt, R.P., Uncertain Imitability: an Analysis of Interfirm Differences in Efficiency under Competition, Bell Journal of Economics Moszkowicz, M. (red.), Zarządzanie strategiczne, Systemowa koncepcja biznesu, PWE, Warszawa Nag, R., Hambrick, D., Chen, M., What is Strategic Management Really? Inductive Derivation of a Consensus Definition of the Field, Strategic Management Journal 2007, No. 28. Obłój, K., Strategia sukcesu firmy, PWE, Warszawa Obłój, K., Pułapki teoretyczne zasobowej teorii strategii, Przegląd Organizacji 2007, nr 5. Page West, G., Noel, T., The Impact of Knowledge Resources on New Venture Performance, Journal of Small Business Mangement 2009, No. 47(1). Penrose, E., Edith Penrose s Contribution to the Resources Based View of Strategic Management, Strategic Management Journal 2002, No. 23. Perez, R., Wen, H., Mahatanankoon, P., Systems Development Project Team Management: A Resources Based View, Human Systems Management 2004, No. 23. Peteraf, M., The Cornerstone of Competive Advantage: A Resources Based View, Strategic Management Journal 1993, No. 14. Rouse, M., Daellenbach, U., More Thinking on Research Methods for the Resources Based Perspective, Strategic Management Journal 2002, No. 23. Sanchez, R., Heene, A., The New Strategic Mangement. Orgniazation, Competition and Competence, John Wiles & Sons, New York Say, B., Traktat o ekonomii politycznej, Warszawa Sulimowska-Formowicz, M., Nurt zasobowy w teorii firmy, Gospodarka Narodowa 2002, nr 5 6. Urbanowska, E., Banaszyk, P., Witczak, H., Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
16 Podejście zasobowe jako podstawa wyborów strategicznych 61 RESOURCE-BASED THEORY OF THE FIRM AS A BASIS FOR STRATEGIC CHOICES Summary This paper concerns resource based view (RBV) and its widespread application, heterogenity, and usefulness as a strategic approach. At present the resources based view of the firm is perhaps the most influential frame-work for understanding strategic management. The studies try to answer the question: why do some firms manage to become successful and gain competitive advantage, while other firms do not. The article examines the ways in which company resources and capabilities develop, and change over time, and their effects on the firm s performance. It also presents how valuable and rare resources and capabilities can generate sustained competitive advantage of the firm.
Organizacja z perspektywy zasobów ewolucja w podejściu zasobowym
222 5 Organizacja z perspektywy zasobów ewolucja w podejściu zasobowym Sylwia Flaszewska, Agnieszka Zakrzewska - Bielawska 5.1. Od RBV do RBT Zasoby stanowią podstawę efektywności i konkurencyjności każdej
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing
ZARZĄDZANIE MARKĄ Doradztwo i outsourcing Pomagamy zwiększać wartość marek i maksymalizować zysk. Prowadzimy projekty w zakresie szeroko rozumianego doskonalenia organizacji i wzmacniania wartości marki:
Bardziej szczegółowoMarcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie
Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat
Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje
Bardziej szczegółowoAnaliza zasobów przedsiębiorstwa
1 Analiza zasobów przedsiębiorstwa r a f a l. t r z a s k a @ u e. w r o c. p l w w w. k s i m z. u e. w r o c. p l w w w. r a f a l t r z a s k a. p l Analiza zasobów przedsiębiorstwa Szukanie źródeł
Bardziej szczegółowoDopasowanie IT/biznes
Dopasowanie IT/biznes Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes HARVARD BUSINESS REVIEW, 2008-11-01 Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes http://ceo.cxo.pl/artykuly/51237_2/zarzadzanie.it.a.wzrost.wartosci.html
Bardziej szczegółowoMARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH
MARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH Beata Nowotarska-Romaniak wydanie 3. zmienione Warszawa 2013 SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Rozdział 1. Istota marketingu usług zdrowotnych... 11 1.1. System marketingu usług... 11
Bardziej szczegółowoDopasowanie IT/biznes
Dopasowanie IT/biznes Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes HARVARD BUSINESS REVIEW, 2008-11-01 Dlaczego trzeba mówić o dopasowaniu IT-biznes http://ceo.cxo.pl/artykuly/51237_2/zarzadzanie.it.a.wzrost.wartosci.html
Bardziej szczegółowoWstęp 1. Dwugłos o zarządzaniu 2. Współczesny świat w erze turbulencji (Alojzy Z. Nowak) 3. Przedsiębiorczość (Beata Glinka)
Wstęp 1. Dwugłos o zarządzaniu 1.1. Ewolucja podejść do zarządzania (Włodzimierz Piotrowski) 1.1.1. Kierunek klasyczny 1.1.2. Kierunek human relations (szkoła stosunków międzyludzkich) 1.1.3. Podejście
Bardziej szczegółowohoryzonty formuła in-company 20 lat Akademia Zarządzania Strategicznego dla TOP MANAGEMENTU program dostosowany do specyfiki branżowej klienta
20 lat doświadczeń D O R A D Z T W O S T R A T E G I C Z N E I S E M I N A R I A Inwestycja w Zespół zwiększa szanse na sukces NO1 Nowe WŚRÓD PROGRAMÓW ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO ORGANIZOWANY PRZEZ FIRMĘ
Bardziej szczegółowoMANAGER INNOWACJI MODUŁY WARSZTATOWE
MANAGER INNOWACJI MODUŁY WARSZTATOWE WARSZTAT I-A PRAWNO-TEORETYCZNE PODSTAWY PROJEKTÓW INNOWACYJNYCH Czym jest innowacja? Możliwe źródła Wewnętrzne i zewnętrzne źródła informacji o innowacji w przedsiębiorstwie.
Bardziej szczegółowoMetody określania celów rynkowych i ustalania pozycji konkurencyjnej firmy na danym rynku
Metody określania celów rynkowych i ustalania pozycji konkurencyjnej firmy na danym rynku Metody określania celów rynkowych i ustalania pozycji konkurencyjnej Title of the presentation firmy na danym Date
Bardziej szczegółowoSystemy zarządzania wiedzą w strategiach firm. Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie
Systemy zarządzania wiedzą w strategiach firm Prof. dr hab. Irena Hejduk Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie Wprowadzenie istota zarządzania wiedzą Wiedza i informacja, ich jakość i aktualność stają się
Bardziej szczegółowoBUDOWANIE POZYCJI FIRMY NA KONKURENCYJNYM GLOBALNYM RYNKU
GRY STRATEGICZNE BUDOWANIE POZYCJI FIRMY NA KONKURENCYJNYM GLOBALNYM RYNKU Warsztaty z wykorzystaniem symulacyjnych gier decyzyjnych TERMIN od: TERMIN do: CZAS TRWANIA:2-3 dni MIEJSCE: CENA: Symulacyjne
Bardziej szczegółowoStrategia dla Klastra IT. Styczeń 2015
Strategia dla Klastra IT Styczeń 2015 Sytuacja wyjściowa Leszczyńskie Klaster firm branży Informatycznej został utworzony w 4 kwartale 2014 r. z inicjatywy 12 firm działających w branży IT i posiadających
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNA ANALIZA STRATEGII
WSPÓŁCZESNA ANALIZA STRATEGII Przedmowa CZĘŚĆ I. WSTĘP Rozdział 1. Koncepcja strategii Rola strategii w sukcesie Główne ramy analizy strategicznej Krótka historia strategii biznesowej Zarządzanie strategiczne
Bardziej szczegółowoSpołeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz
2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoZarządzanie łańcuchem dostaw
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania
Bardziej szczegółowoM. Dąbrowska. K. Grabowska. Wroclaw University of Economics
M. Dąbrowska K. Grabowska Wroclaw University of Economics Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstw z branży produkującej napoje JEL Classification: A 10 Słowa kluczowe: Zarządzanie
Bardziej szczegółowoOrganizacja projektowa
Organizacja projektowa Podstawy Organizacja projektowa jest to struktura, która umożliwia koordynację i implementację działań w projekcie Głównym powodem tworzenia organizacji projektowej jest tworzenie
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Zwycięskie strategie przedsiębiorstw dr Grzegorz Głód Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 23 marca 2015 r. Być konkurencyjnym??? Najlepszym sposobem przewidywania przyszłości
Bardziej szczegółowoSpołecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja
Dr Grzegorz Baran, Instytut Spraw Publicznych UJ Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych Teza cele konstrukcja realizacja Teza Zakorzenienie modelu działania organizacji publicznej
Bardziej szczegółowoWykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji Plan wykładu Koncepcja otoczenia przedsiębiorstwa Metoda SWOT Cele przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoRegion i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA. Sztuka wojny w biznesie.
PODSTAWY ZARZĄDZANIA dr Mariusz Maciejczak STRATEGIA. Sztuka wojny w biznesie. www.maciejczak.pl STRATEGIA Strategia polega na przeanalizowaniu obecnej sytuacji i jej zmianie, jeśli jest to konieczne [Drucker]
Bardziej szczegółowoZarządzanie kompetencjami
Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami reprezentuje jeden z najnowszych nurtów zarządzania zasobami ludzkimi. Jako datę początku zainteresowania zarządzaniem kompetencjami w literaturze wskazuje
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE KAPITAŁEM LUDZKIM W POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTWACH
DAG MARA LEWICKA ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM LUDZKIM W POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTWACH Metody, narzędzia, mierniki WYDAWNICTWA PROFESJONALNE PWN WARSZAWA 2010 Wstęp 11 ROZDZIAŁ 1. Zmiany w zakresie funkcji personalnej
Bardziej szczegółowoAnaliza sytuacji marketingowej
Analiza sytuacji marketingowej dr Bartłomiej Kurzyk OFERTA KONKURENCJI POTRZEBY KLIENTÓW ZDOLNOŚCI FIRMY 1 1. Podsumowanie wprowadzające 2. Analiza sytuacji marketingowej 3. Analiza szans i zagrożeń 4.
Bardziej szczegółowoDynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu
Dynamiczna zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia wartości wspólnej jako nowego podejścia do społecznej odpowiedzialności biznesu Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem naukowym prof. dr hab. Tomasz
Bardziej szczegółowoOferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018. Studia I stopnia stacjonarne
Oferta specjalności na kierunku Zarządzanie w roku akad. 2017/2018 Studia I stopnia stacjonarne Kierunek: Zarządzanie Czy w przyszłości chcesz założyć własną firmę lub kierować jednostką organizacyjną
Bardziej szczegółowoSŁOWNIK POJĘĆ ZWIĄZANYCH Z DEFINICJĄ KLASTRA
SŁOWNIK POJĘĆ ZWIĄZANYCH Z DEFINICJĄ KLASTRA 1. Klaster / Klastering Strona 1 Rys historyczny Inicjatywy klastrowe powstają w wyniku polityki rozwoju gospodarczego lub też w wyniku wydarzeń, które skłaniają
Bardziej szczegółowoPROGRAMY SEMINARIÓW. TEMAT A Innowacje w biznesie przegląd dobrych praktyk. Godziny spotkania: 10:00 13:00
PROGRAMY SEMINARIÓW TEMAT A Innowacje w biznesie przegląd dobrych praktyk 1. Pojęcia podstawowe z obszaru innowacyjnej przedsiębiorczości 2. Proces poszukiwania innowacyjności 3. Proces wprowadzania innowacji
Bardziej szczegółowoBiznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia
Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia 1 Co to jest biznesplan? Biznes plan można zdefiniować jako długofalowy i kompleksowy plan działalności organizacji gospodarczej lub realizacji przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoZarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie
Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie Opis specjalności: Celem specjalności Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie jest wykształcenie specjalistów posiadających kompetencje pozwalające im
Bardziej szczegółowoFORMULARZ AUDITU TECHNOLOGICZNEGO
F7/8.2.1/8.5.10806 1/5 Załącznik nr 19b do SIWZ FORMULARZ AUDITU TECHNOLOGICZNEGO Auditorzy: Data auditu: Osoby zaangażowane w audit ze strony firmy: F7/8.2.1/8.5.10806 2/5 A. INFORMACJE OGÓLNE Firma:
Bardziej szczegółowoEKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM PORTOWYM wykład 3.
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM PORTOWYM wykład 3 www.salo.pl Działalność gospodarcza w portach morskich Działalność gospodarcza przedsiębiorstwa portowego opiera się na dwóch podstawowych elementach:
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Załącznik do uchwały Nr XXIII 5.5/13 Senatu UMCS z dnia 27 lutego 2013 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze
Bardziej szczegółowoModel dojrzałości dopasowania strategicznego. Nadzór Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 5 Na poziomie
Tab. 1. Opis poziomów dojrzałości procesów dla obszaru nadzór. Formalne strategiczne planowanie biznesowe Formalne strategiczne planowanie Struktura organizacyjna Zależności organizacyjne Kontrola budżetowania
Bardziej szczegółowoHR Biznes Partner jak umacniać pozycję HR-owca w firmie?
HR Biznes Partner jak umacniać pozycję HR-owca w firmie? Kim jest HR Biznes Partner? Czy jest to tylko modne określenie pracownika HR-u, czy może kryje się za nim ktoś więcej? Z założenia HR Biznes Partner
Bardziej szczegółowoSpis treści. Istota i przewartościowania pojęcia logistyki. Rozdział 2. Trendy i determinanty rozwoju i zmian w logistyce 42
Spis treści Od Autora 11 Rozdział 1 Istota i przewartościowania pojęcia logistyki n 1.1. Przegląd i interpretacja znaczących definicji logistyki 17 1.2. Ewolucja i przewartościowania przedmiotu, celów
Bardziej szczegółowo6 Metody badania i modele rozwoju organizacji
Spis treści Przedmowa 11 1. Kreowanie systemu zarządzania wiedzą w organizacji 13 1.1. Istota systemu zarządzania wiedzą 13 1.2. Cechy dobrego systemu zarządzania wiedzą 16 1.3. Czynniki determinujące
Bardziej szczegółowoSzukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze
Szukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze Struktura klastrowa M. Porter - klastry to geograficzne koncentracje wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców (w tym dostawców
Bardziej szczegółowoBiznesplan. Budowa biznesplanu
BIZNESPLAN Biznesplan dokument zawierający ocenę opłacalności przedsięwzięcia gospodarczego [. Sporządzany na potrzeby wewnętrzne przedsiębiorstwa, jest także narzędziem komunikacji zewnętrznej m.in. w
Bardziej szczegółowoInnowacje w biznesie Wykład 2. Strategiczny kontekst innowacji
Innowacje w biznesie Wykład 2. Strategiczny kontekst innowacji Plan wykładu 1. Poziomy strategii a innowacje 2. Innowacja jako tworzenie nowej wartości 3. Strategie: błękitnego i czerwonego oceanu a innowacje
Bardziej szczegółowoZmiana zasad rynkowych. Duża dynamika zmian. Brak ograniczeń związanych z lokalizacją organizacji. Brak ograniczeń w dostępie do technologii
Strategiczna Karta Wyników jako element systemu zarządzania efektywnością przedsiębiorstwa Piotr Białowąs Dyrektor Departamentu Strategii Pełnomocnik Zarządu EnergiaPro Koncern Energetyczny SA Przyczyny
Bardziej szczegółowoCo naprawdę działa, czyli w poszukiwaniu sekretu biznesowego sukcesu. Dr Witold Jankowski Redaktor Naczelny Harvard Business Review Polska
1 Co naprawdę działa, czyli w poszukiwaniu sekretu biznesowego sukcesu Dr Witold Jankowski Redaktor Naczelny Harvard Business Review Polska 2 3 Dylematy konkurowania Niezbyt przyjemne realia Produkty moŝna
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne
Zarządzanie strategiczne Zajęcia w ramach specjalności "zarządzanie strategiczne" prowadzić będą specjaliści z wieloletnim doświadczeniem w pracy zarówno dydaktycznej, jak i naukowej. Doświadczenia te
Bardziej szczegółowoAktywne formy kreowania współpracy
Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.
Bardziej szczegółowoÁ Á JAKIE SPECJALNOŚCI
KIERUNEK MARKETING I KOMUNIKACJA RYNKOWA Marketing i komunikacja rynkowa to kierunek przygotowany z myślą o kształceniu wysokiej klasy specjalistów z zakresu marketingu. Zajęcia pozwalają zdobyć wiedzę
Bardziej szczegółowoInnowacyjność a konkurencyjność firmy
3.3.3 Innowacyjność a konkurencyjność firmy A co jeśli nie startup? Zacznijmy od tego, że interes rozkręcony z pasji to jeden z najtrwalszych rodzajów przedsiębiorstw. Dlaczego? Po pierwsze angażując się
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II
Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II Zagadnienia 1.1. Etapy projektu 1.2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie Konieczny (2) wie na czym polega metoda projektu?
Bardziej szczegółowoKLUCZOWE INDYKATORY OSIĄGNIĘĆ O CHARAKTERZE POWSZECHNYM
Spis treści Wstęp 15 KLUCZOWE INDYKATORY OSIĄGNIĘĆ O CHARAKTERZE POWSZECHNYM A.1. Płaszczyzna finansowa 19 A.1.1. Tworzenie wartości przedsiębiorstwa 19 A.1.2. Tworzenie wartości dla akcjonariuszy przez
Bardziej szczegółowoWykład 3. Strategie podstawowe
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 3 Strategie podstawowe Plan wykładu Wyznaczenie strategii podstawowych Strategie rozwojowe Strategie zachowawcze Strategie defensywne Strategie
Bardziej szczegółowoInnowacje w biznesie
Innowacje w biznesie Podstawowe źródła wiedzy Rodzina Frascati Artykuły Materiały na stronie www.karolinamazur.pl Istota innowacji według J. A. Schumpetera Wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne przedmiotu: Ekonomia w praktyce Temat Wymagania - ocena dopuszczająca
Wymagania edukacyjne przedmiotu: Ekonomia w praktyce Temat Wymagania - ocena dopuszczająca 1.1. Etapy projektu 1.2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie wie na czym polega metoda projektu? wymienia etapy
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia drugiego stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia drugiego stopnia) Obowiązuje od 01.10.2016 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie
Bardziej szczegółowoStratEX: zmieniamy pomysł w praktyczne działanie. www.stratex.pl
StratEX: zmieniamy pomysł w praktyczne działanie profil firmy www.stratex.pl Nasza tożsamość Misja Zmieniamy pomysł w praktyczne działanie Założyliśmy StratEX Strategy Execution w 2008 roku jako konsultanci
Bardziej szczegółowoBudowanie przewagi konkurencyjnej Istota, metody, techniki
Budowanie przewagi konkurencyjnej Istota, metody, techniki Opracowanie: Aneta Stosik Nowoczesna organizacja Elastyczna (zdolna do przystosowania się do potrzeb) wg P. Druckera Dynamiczna (Mająca umiejętność
Bardziej szczegółowoWykład 9 Globalizacja jako wyznacznik działań strategicznych
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 9 Globalizacja jako wyznacznik działań strategicznych Plan wykładu Idea globalizacji Taktyka globalizacji Podejścia globalizacji Nowe wartości
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Zarządzanie Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Robert Nowacki Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoDr Anna Bagieńska Wydział Zarządzania Politechnika Białostocka
Dr Anna Bagieńska Wydział Zarządzania Politechnika Białostocka Kapitał ludzki rozpatrywany jest w następujący sposób: jako koszt transakcyjny, Jako inwestycja i potencjalne przyszłe źródło korzyści, źródło
Bardziej szczegółowoProgram Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration
Program Studiów podyplomowych w zakresie zarządzania Executive Master of Business Administration Wydział realizujący studia podyplomowe: Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Wydział Nauk Ekonomicznych
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce
Wymagania edukacyjne przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce Temat (rozumiany jako lekcja) 1. Etapy projektu 2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) wie na
Bardziej szczegółowo2012 PRACA ZESPOŁOWA W KSZTAŁTOWANIU INNOWACJI. Piotr Markiewicz
2012 PRACA ZESPOŁOWA W KSZTAŁTOWANIU INNOWACJI Piotr Markiewicz PROBLEMATYKA Wyzwania gospodarki opartej na wiedzy Innowacja i innowacyjność Zespoły istota i cechy Specyfika pracy zespołowej Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoEkonomika Transportu. Przedsiębiorstwo transportowe. Przedsiębiorstwo transportowe. Przedsiębiorstwo transportowe. Przedsiębiorstwo transportowe
Ekonomika Transportu każda zorganizowana postać podażowej strony rynku usług przemieszczania, mająca swoją nazwę i oferującą specyficzny produkt - usługę transportową Cechy: odrębność ekonomiczna odrębność
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia) obowiązuje od 01.10.2015 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych,
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA
KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoScreening i ranking technologii
Screening i ranking technologii Maciej Psarski Uniwersytet Łódzki Centrum Transferu Technologii Screening i ranking Selekcja idei, technologii, opcji, możliwości, rynków, Na wczesnych etapach rozwoju przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowopoprawy konkurencyjności
Wdrażanie anie i doskonalenie systemów w zarządzania szansą poprawy konkurencyjności ci organizacji Andrzej Borcz "Przy istniejącej konkurencji firmy, które nie potrafią tworzyć i wcielać w życie doskonałej
Bardziej szczegółowoZnaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,
Bardziej szczegółowoWymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia
Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce dla klas szkół ponadgimnazjalnych autor mgr inż. Jolanta Kijakowska ROK SZKOLNY 2014/15 (klasa II d) Temat (rozumiany
Bardziej szczegółowoStudia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia. Specjalność: Ekonomia Menedżerska
Studia magisterskie uzupełniające Kierunek: Ekonomia Specjalność: Ekonomia Menedżerska Spis treści 1. Dlaczego warto wybrać specjalność ekonomia menedżerska? 2. Czego nauczysz się wybierając tę specjalność?
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych,
Bardziej szczegółowoStowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r.
Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA Toruń, 28.04.2015 r. GRUPA MEBLOWA HORECA 9 firm produkcyjnych oraz WSZP/UMK 2 firmy z branży informatycznej Produkcja mebli w technologiach: drewno, płyty meblowe,
Bardziej szczegółowoMisją Coca-Cola HBC Polska jest:
Plany JK WZ UW 7 Misją Coca-Cola HBC Polska jest: Przynosić orzeźwienie konsumentom naszych produktów Współpracować z naszymi klientami na zasadach partnerstwa Wypracowywać zysk dla naszych udziałowców...aktywnie
Bardziej szczegółowoOpis: Z recenzji Prof. Wojciecha Bieńkowskiego
Tytuł: Konkurencyjność przedsiębiorstw podsektora usług biznesowych w Polsce. Perspektywa mikro-, mezo- i makroekonomiczna Autorzy: Magdalena Majchrzak Wydawnictwo: CeDeWu.pl Rok wydania: 2012 Opis: Praca
Bardziej szczegółowoKLUCZOWE CZYNNIKI SUKCESU SUKCESU AUTOR: WERONIKA WĘGIELNIK ĆWICZENIA I
WPROWADZENIE KLUCZOWE CZYNNIKI TYTUŁ PREZENTACJI: ZARZĄDZANIE WPROWADZENIE STRATEGICZNE / KLUCZOWE CZYNNIKI ĆWICZENIA I SPRAWY ORGANIZACYJNE Mail: weronika.wegielnik@wsl.com.pl Dyżury: terminy dostępne
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardziej szczegółowoPRACADEMIA - K I E DY W I E D Z A S P OT Y KA. Diagnoza potrzeb interesariuszy
PRACADEMIA - K I E DY W I E D Z A S P OT Y KA P R A K T Y K Ę Diagnoza potrzeb interesariuszy DR TOMASZ ROSIAK Mail: trosiak@wz.uw.edu.pl Dyżury: ul. Szturmowa1/3 (Wydział Zarządzania) s. B 415 po uzgodnieniu
Bardziej szczegółowoWymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia
Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce dla klas szkół ponadgimnazjalnych autor mgr inż. Jolanta Kijakowska Temat (rozumiany jako lekcja) 1.1. Etapy projektu
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
ZAŁĄCZNIK NR 2 MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING Przedmioty OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Absolwent studiów podyplomowych - ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING:
Bardziej szczegółowodialog przemiana synergia
dialog przemiana synergia SYNERGENTIA. Wspieramy Klientów w stabilnym rozwoju, równoważącym potencjał ekonomiczny, społeczny i środowiskowy przez łączenie wiedzy, doświadczenia i rozwiązań z różnych sektorów.
Bardziej szczegółowoZarządzanie kapitałem ludzkim. Procesy narzędzia aplikacje
RECENZJE Zarządzanie kapitałem ludzkim. Procesy narzędzia aplikacje Autor: red. Marta Juchnowicz Wydawnictwo PWE Warszawa 2014 Przedstawiona mi do recenzji książka zatytułowana Zarządzanie kapitałem ludzkim.
Bardziej szczegółowoMODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA
MODEL KOMPETENCYJNY DYREKTORA JAKO NARZĘDZIE WSPOMAGAJĄCE ZARZĄDZANIE PLACÓWKĄ ZARZĄDZANIE PO WROCŁAWSKU prof. UWr Kinga Lachowicz-Tabaczek Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, HR Projekt Wrocław
Bardziej szczegółowoMateriał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie. Globalny kontekst zarządzania. Otoczenie kulturowe i wielokulturowe
Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie Globalny kontekst zarządzania Otoczenie kulturowe i wielokulturowe Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami.
Bardziej szczegółowoInteligentne zarządzanie efektywnością pracowników
Inteligentne zarządzanie efektywnością pracowników SMART Performance Management Bieżący monitoring przebiegu pracy i procesów Szybka i łatwa ocena rezultatów pracy Koncentracja na kluczowych celach organizacji
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.
Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych
Bardziej szczegółowoBariery i potencjał współpracy małych i dużych przedsiębiorstw
Bariery i potencjał współpracy małych i dużych przedsiębiorstw Raport z badania ilościowego i jakościowego zrealizowanego w ramach projektu Forum Współpracy Małego i Dużego Biznesu Związku Przedsiębiorców
Bardziej szczegółowoCO TO JEST PROCES CONTROLLINGOWY? Controlling Kreujemy Przyszłość
CO TO JEST PROCES CONTROLLINGOWY? Controlling zdefiniowany jest jako proces zarządczy polegającym na definiowaniu celów, planowaniu i sterowaniu organizacją w taki sposób, aby każdy decydent działał zorientowany
Bardziej szczegółowoWykład 12. Łańcuch wartości jako narzędzie strategiczne
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 12 Łańcuch wartości jako narzędzie strategiczne Plan wykładu Przewaga konkurencyjna Łańcuch wartości Wartość organizacji Przewaga konkurencyjna
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
Efekty kształcenia dla kierunku MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - studia drugiego stopnia - profil ogólnoakademicki Forma Studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Gospodarki Międzynarodowej Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoZestaw zagadnień egzamin dyplomowy kierunek EKONOMIA
Zestaw zagadnień egzamin dyplomowy kierunek EKONOMIA 1. System źródeł prawa i wykładnia prawa. 2. Pojęcie państwa. Cechy państwa i jego formy. Demokracja. Państwo prawa. 3. Zdolność prawna i zdolność do
Bardziej szczegółowoWPŁYW SKŁADNIKÓW POTENCJAŁU KONKURENCYJNOŚCI NA KONKURENCYJNOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 34 Jolanta Lubomska-Kalisz * Uniwersytet Szczeciński WPŁYW SKŁADNIKÓW POTENCJAŁU KONKURENCYJNOŚCI NA KONKURENCYJNOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ MAŁYCH I
Bardziej szczegółowoCzęść 1. Kierunki badań nad zarządzaniem małymi i średnimi przedsiębiorstwami... 13
Spis treści Słowo wstępne (Marek Matejun).................................................. 11 Część 1. Kierunki badań nad zarządzaniem małymi i średnimi przedsiębiorstwami.................................
Bardziej szczegółowoWykorzystanie technologii informacyjnych do zarządzania łańcuchami i sieciami dostaw w warunkach globalizacji rynku żywności
Zarządzanie łańcuchami dostaw żywności w Polsce. Kierunki zmian. Wacław Szymanowski Książka jest pierwszą na naszym rynku monografią poświęconą funkcjonowaniu łańcuchów dostaw na rynku żywności w Polsce.
Bardziej szczegółowoPLANY STUDIÓW II 0 NIESTACJONARNYCH 4 SEMESTRY 720 godz punktów ECTS I ROK STUDIÓW ( od roku akademickiego 2012/2013) studia 2 letnie
I ROK STUDIÓW ( od roku akademickiego 2012/2013) Handel i marketing Semestr zimowy (1) Semestr letni (2) 1. Koncepcje zarządzania A 5 9 18 E Doktryny ekonomiczne i ich rozwój A 3 18 - ZK 3. Zarządzanie
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNY MARKETING cz. I
Studia podyplomowe Trening Menedżerski - Wykład WSPÓŁCZESNY MARKETING cz. I Dr Barbara Bielicka e mail: barbara.bielicka@wsb.torun.pl Market ing Rynek i działania tworzące i rozwijające rynek koncepcja
Bardziej szczegółowoZarządzanie marketingiem i sprzedażą
Zarządzanie marketingiem i sprzedażą Specjalność stanowi zbiór 5 przedmiotów specjalnościowych umożliwiających studentom nabycie profesjonalnej wiedzy i szerokich umiejętności w zakresie zarządzania marketingiem
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1.2, Struktura, kapitału ludzkiego 34. Wstęp 17. O Autorach 23
Spis treści Wstęp 17 O Autorach 23 Część I. Pracownicy jako kapitał 27 1. Istota i struktura kapitału ludzkiego 29 1.1. Charakterystyka kapitału ludzkiego jako elementu kapitału intelektualnego 29 1.2,
Bardziej szczegółowo