Metaaxiologiczne problemy Europejczyków

Transkrypt

1 Metaaxiologiczne problemy Europejczyków Marek Piechowiak Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Instytut Prawa w Poznaniu Konferencja Naukowa Europeizacja: Polski czy Europy? Kulturowe aspekty członkostwa Polski w UE 27 listopada 2014 Warszawa Instytut Politologii UKSW Konferencja należy do serii seminariów poświęconych 10. rocznicy akcesji Polski do UE, objętych patronatem Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, rektorów uczelni będących organizatorami seminariów oraz Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce

2 Plan 1. Aksjologia metaaksjologia prawa 2. Dwa przykłady a. Preambuła Karty praw podstawowych UE b. Traktat Lizbony preambuła Traktatu o Unii Europejskiej 3. Porównanie i konkluzje

3 AKSJOLOGIA METAAKSJOLOGIA Aksjologia w szerokim sensie obejmuje: aksjologię i metaaksjologię Aksjologia pyta: Co jest dobrem / wartością? Co jest dobre / wartościowe? Aksjologia prawa: Jakie wartości są uznane / zakładane w systemie prawa? a. Jakie wartości leżą u podstaw prawa niezależnie od woli prawodawcy? perspektywa zewnętrzna wobec systemu prawnego b. Jakie wartości uznał prawodawca? perspektywa wewnętrzna wobec systemu prawnego

4 AKSJOLOGIA METAAKSJOLOGIA Metaaksjologia pyta Dlaczego coś jest dobrem / wartością? Dlaczego coś jest dobre / wartościowe? Jak dobro jest ugruntowane? Jak wartości są ugruntowane? Czym są wartości? (Jaki jest ich status ontologiczny?) Metaaksjologia prawa Jakie rozstrzygnięcia dotyczące ugruntowania wartości są uznane / zakładane w systemie prawa? a. Jakie wartości leżą u podstaw prawa niezależnie od woli prawodawcy? perspektywa zewnętrzna wobec systemu prawnego b. Jakie rozstrzygnięcia uznał prawodawca? perspektywa wewnętrzna wobec systemu prawnego analiza aktów prawnych

5 Status prawny Karta praw podstawowych Unii Europejskiej Proklamowana przez Parlament Europejski, Radę UE i Komisję Europejską Nicea, 7 grudnia 2000 r. ranga: soft-law Traktatu z Lizbony, 13 grudnia 2007, art. 1 pkt 8 stała się instrumentem traktatowym

6 Spór o preambułę Karty Świadoma swego duchowo-religijnego i moralnego dziedzictwa, Unia jest zbudowana na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności; opiera się na zasadach demokracji i państwa prawnego.

7 Spór o preambułę Karty Przedstawiciel rządu Francji na posiedzeniu dnia 25 września 2000 w Brukseli, powołując się na laickość swego państwa, oświadczył, że Francja uzależnia swoją zgodę na przyjęcie dokumentu od wykreślenia fragmentu mówiącego o dziedzictwie religijnym. Francuski szef rządu, Lionel Jospin, poinformował na piśmie Romana Herzoga (przewodniczącego Konwentu pracującego nad projektem Karty), że rząd Francji odrzuci Kartę, jeśli będzie w niej mowa o dziedzictwie religijnym. Ingo Friedrich (Niemiec), pełniący wówczas również funkcję wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego, w Konwencie występujący z ramienia frakcji PPE-DE (Europejskiej Partii Ludowej i Demokratów Europejskich) w Parlamencie Europejskim oświadczył, że jeżeli z tekstu zginie wszelkie odniesienie do religii, to Konwent opuści on i 15 innych przedstawicieli europejskiej chadecji. Jednoznacznie za pozostawieniem odniesienia do religii wypowiadał się przedstawiciel rządu Austrii oraz ówczesny przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi.

8 Spór o preambułę Karty - rozwiązanie Spór rozwiązano poprzez modyfikację niemieckojęzycznej wersji tekstu: Świadoma swego duchowo-religijnego i moralnego dziedzictwa, Unia jest zbudowana na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności; opiera się na zasadach demokracji i państwa prawnego. Conscious of its spiritual and moral heritage Consciente de son patrimoine spirituel et moral In dem Bewusstsein ihres geistig-religiösen und sittlichen Erbes

9 Aksjologia - Wartości podstawowe Wartości indywidualne godność wolność równość solidarność Wartości społeczne instytucjonalne demokracja państwo prawa Struktura wartości indywidualnych podąża za klasycznym wzorcem zawartym w art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948) Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach. Są one obdarzone rozumem i sumieniem oraz powinny postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.

10 Metaaxiologia Karty praw podstawowych UE niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności art. 1: Godność człowieka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona Wyjaśnienia dotyczących Karty praw podstawowych Wyjaśnienia do art. 1 Karty Godność osoby ludzkiej jest nie tylko sama w sobie prawem człowieka, lecz stanowi realną podstawę praw podstawowych. Zasada ta została uświęcona w preambule Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka: Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków rodziny ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie.

11 Preambuła Traktatu o UE Na mocy traktatu lizbońskiego wprowadzony został drugi akapit do preambuły Traktatu o Unii Europejskiej Nowe brzmienie preambuły: ZDECYDOWANI przejść do nowego etapu procesu integracji europejskiej, zapoczątkowanego ustanowieniem Wspólnot Europejskich, INSPIROWANI kulturowym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Europy, z którego wynikają powszechne wartości, stanowiące nienaruszalne i niezbywalne prawa człowieka, jak również wolność, demokracja, równość oraz państwo prawne, PRZYWOŁUJĄC historyczne znaczenie przezwyciężenia podziału kontynentu europejskiego oraz potrzebę ustanowienia trwałych podstaw budowy przyszłej Europy, POTWIERDZAJĄC swe przywiązanie do zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego.

12 Wartości podstawowe Karta praw podstawowych UE Traktat o Unii Europejskiej Wartości indywidualne godność wolność równość solidarność Wartości społeczne instytucjonalne demokracja państwo prawa prawa człowieka wolność demokracja równość państwo prawne,

13 Metaaksjologia Traktatu o UE INSPIROWANI kulturowym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Europy, z którego wynikają powszechne wartości DRAWING INSPIRATION from the cultural, religious and humanist inheritance of Europe, from which have developed the universal values "SCHÖPFEND aus dem kulturellen, religiösen und humanistischen Erbe Europas, aus dem sich die unverletzlichen und unveräußerlichen Rechte des Menschen sowie Freiheit, Demokratie, Gleichheit und Rechtsstaatlichkeit als universelle Werte entwickelt haben S'INSPIRANT des héritages culturels, religieux et humanistes de l'europe, à partir desquels se sont développées les valeurs universelles.

14 Metaaksjologia Traktatu o UE Nie ma mowy o przyrodzonej (zatem: danej, obiektywnej) godności Uznano ugruntowanie praw człowieka w dziedzictwie kulturowym, religijnym i humanistycznym; zatem w czymś, co jest zmienne relatywizm kulturowy powszechność praw człowieka przestaje być pojmowana w sposób normatywny, staje się kategorią opisową dotyczącą przestrzeni europejskiej [w tekście niemieckim nie też ma mowy o powszechnych wartościach]

15 Traktat z Lizbony, art. 1 pkt 3 wprowadził do Traktatu o UE w art. 2 (w skonsolidowanej wersji tekstu) Przyrodzonego charakteru godności nie uznaje się także w art. 2 Traktatu o UE Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

16 Konkluzje Na mocy traktatu z Lizbony w Traktacie o Unii Europejskiej: wprost uznane zostało ugruntowanie podstawowych wartości w tradycji nie wspomina się o przyrodzoności godności lub praw człowieka w ujęciu podstawowych wartości i ich ugruntowania odchodzi się od ujęć typowych dla Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

17 Zainteresowani mogą sięgnąć do: M. Piechowiak Godność w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej destrukcja uniwersalnego paradygmatu ujęcia podstaw praw człowieka? Themis Polska Nova 2012, nr 1 (2), s Aksjologiczne podstawy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej Studia Prawnicze 2003, nr 1 (155), p Teksty dostępne na stronie: