AEROZOLOTERAPIA AEROZOLOTERAPIA VS INNE METODY LECZENIA WSKAZANIA DO TERAPII AEROZOLOWEJ AEROZOLOTERAPIA VS INNE METODY LECZENIA

Transkrypt

1 AEROZOLOTERAPIA AEROZOLOTERAPIA VS INNE METODY LECZENIA Zalety: bezpośredni i nieinwazyjny dostęp do narządu docelowego stosowanie mniejszej dawki leku w porównaniu z leczeniem systemowym Marcin Grabicki wyższe stężenia leku w płucach - podobna lub większa skuteczność szybki początek działania Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu mniejsze działanie ogólne jedyna droga dla niektórych leków, np. dornaza α AEROZOLOTERAPIA VS INNE METODY LECZENIA WSKAZANIA DO TERAPII AEROZOLOWEJ Astma oskrzelowa Wady: wpływ błędów techniki inhalacji na skuteczność terapii metoda czaso-i pracochłonna wciąż niedoskonałe urządzenia rozpraszające aerozol POChP Mukowiscydoza Rozstrzenia oskrzeli Zespół nieruchomych rzęsek Ostre i nawracające zapalenia oskrzeli Zapalenie płuc Infekcje grzybicze układu oddechowego Stany zapalne krtani Stany pooperacyjne Choroby górnych dróg oddechowych Nadciśnienie płucne PRZECIWWSKAZANIA DO TERAPII AEROZOLOWEJ WARUNKI SKUTECZNEJ AEROZOLOTERAPII Przeciwwskazania do leków Ostre stany infekcyjne z nadwrażliwością oskrzeli Krwawienie z dróg oddechowych 1. Wybór właściwego leku 2. Maksymalizacja depozycji płucnej: Indywidualne dobranie systemu podawania leku Dostarczenie odpowiedniej dawki leku do miejsca jego działania 1

2 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DEPOZYCJĘ PŁUCNĄ AEROZOLU 1. Technika inhalacji 2. Średnica i kształt cząstek Wielkość cząstek aerozolu umożliwiająca penetrację do: pęcherzyków 1 2µm oskrzelaioskrzeliki 3 5µm oskrzeli głównych 6 15 µm górnych dróg oddechowych > 10 µm aerozole o średnicy < 1 µm częściowo usuwane podczas wydechu najkorzystniejsza średnica cząsteczek 1 5 µm 3. Gęstość i objętość aerozolu CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DEPOZYCJĘ PŁUCNĄ AEROZOLU 4. Temperatura i wilgotność otoczenia 5. Natężenie przepływu wdechowego 6. Objętość oddechowa i całkowita pojemność płuc 7. Częstość oddychania 8. Temperatura i wilgotność dróg oddechowych 9. Układ anatomiczny dróg oddechowych: Anatomiczna przestrzeń martwa (jama ustna, gardło, krtań) 9. Turbulentny przepływ powietrza: Fizjologiczne przeszkody Patologie dróg oddechowych (zwężenia, wydzielina) BŁĘDY Korzystanie z pustego inhalatora Język i/ lub zęby blokują wdech Niedokładne objęcie ustnika wargami Głowa zgięta do przodu Inhalator włożony za głęboko do jamy ustnej Zbyt szybki wdech Brak wstrzymania oddechu po wykonaniu wdechu Liczne inhalacje bez przerw Częstość błędów podczas stosowania aerozoloterapii zwiększa się wraz z wiekiem pacjentów, jak i stopniem nasilenia obturacji TECHNIKI STOSOWANIA LEKÓW W INHALACJI 1. (pressurizedmetered dose inhalers) ciśnieniowe inhalatory dozujące Klasyczny BA - breath actuated (EasyBreath ) 2. Komory inhalacyjne 3. Soft Mist( zwiewna mgiełka ) 4. DPI (dry powder inhalers) inhalatory proszkowe 5. Nebulizatory pneumatyczne, siateczkowe, ultradźwiękowe 2

3 1. Lek 2. Substancja nośnikowa: HFA (hydrofluoroalkan) 3. Substancja rozpraszająca (powierzchniowo czynna - umożliwia właściwą dyspersję leku) 4. Substancja smarująca 5. Substancja zapachowa ZALETY Mały, przenośny, szybki w użyciu, tani Wielodawkowy (60-200) Dawka terapeutyczna 1-2 inhalacje Porównywalność dawek Drobnocząsteczkowe Brak ograniczeń wiekowych (z KI) WADY Koordynacja wdechu z uwolnieniem leku (klasyczny MDI) Duże znaczenie prawidłowej techniki inhalacji Drażniące działanie Brak licznika dawek Przygotowanie nowego inhalatora do użycia Często wskazana KI KOMORY INHALACYJNE KOMORY INHALACYJNE Wg wielkości: Niskoobjętościowe(<400 ml) np. Babyhaler, Optimiser, AeroChamberPlus, Syncroner Wysokoobjętościowe(>400 ml) np. Volumatic, Nebuhaler. Volumatic Nebuhaler Wg obecności zastawek: Bezzastawkowe, np. Optimiser, Syncroner Babyhaler AeroChamberPlus Jednozastawkowe, np. Volumatic, Nebuhaler Dwuzastawkowe, np. Babyhaler, AeroChamberPlus KOMORY INHALACYJNE SOFT MIST, MDLI (METERED DOSE LIQUID INHALERS) ZALETY Potrzeba koordynacji wdech-uwolnienie leku Depozycja płucna leku Depozycja ustnogardłowa, działanie systemowe Działania drażniące nośnika Dzieci, osoby niewspółpracujące, zaostrzenie WADY Nieporęczność, dodatkowe urządzenie Zużywanie się Trudność z utrzymaniem czystości Różnorodność konstrukcji Właściwości elektrostatyczne Dodatkowe koszty przy zakupie 3

4 DPI DPI JEDNODAWKOWE Handihaler Aerolizer Cyclohaler DPI WIELODAWKOWE DPI WIELODAWKOWE Discus Discus DPI WIELODAWKOWE Ellipta DPI WIELODAWKOWE Forspiro 4

5 DPI WIELODAWKOWE REZERWUAROWE DPI WIELODAWKOWE REZERWUAROWE Turbuhaler Easyhaler Novolizer Twisthaler DPI NEBULIZATORY ZALETY współpraca choryinhalator, > 6-7 r.ż. Małe wymiary Dość stabilny lek Stosunkowo szybkie w użyciu Wskaźniki inhalacji: licznik dawek, efekty dźwiękowe, słodki posmak laktozy Ekologiczne Część wielodawkowych WADY Wymaga zastosowania dość silnego, równomiernego wdechu Odpowiednio długi wdech, 2x (1- dawkowe) Kilka czynności przed inhalacją (1-dawkowe) Możliwość wdmuchnięcia powietrza do inhalatora Trudności podczas zaostrzeń Wpływ wilgoci Wskazania Konieczność podawania dużych dawek leków Złystanchorego OIOM Brak możliwości korzystania z innych metod leczenia wziewnego(dzieci, osoby niewspółpracujące) Niedostępności leków w innej formie wziewnej (np. antybiotyki, mukolityki) NEBULIZATORY PNEUMATYCZNE NEBULIZATORY PNEUMATYCZNE O pracy ciągłej: Konwencjonalne (constant-output) Wspomagane wdechem (breath-assisted, open vent) Wzmacniane oddechem (breath-enhanced) O pracy przerywanej: Dozujące, uruchamiane wdechem (dosimetric, breath-actuated) Z adaptacją do wzorca oddechowego (breath-adapted) 5

6 NEBULIZATORY PNEUMATYCZNE NEBULIZATORY PNEUMATYCZNE NABULIZATORY SIATECZKOWE (MESH) NEBULIZATORY ULTRADŹWIĘKOWE eflow I-neb(AAD-Adaptive Aerosol Delivery) NEBULIZATORY ULTRADŹWIĘKOWE NEBULIZATORY ZALETY Stosowane w różnym wieku Kilka leków równocześnie Szeroki przedział dawek Przenośne, niezależne (mesh) Dobra jakość aerozolu, małe straty (przerywane, mesh) Umożliwia zastosowanie antybiotyków, mukolityków, dornazy α WADY Duże rozmiary, koszty Zależność od źródła energii Dość długi czas inhalacji (konwencjonalne) Czyszczenie, dezynfekcja Zmienność dawki, nieprzewidywalna ekspozycja płucna (konwencjonalne) Negatywny wpływ na pewne leki Hałas (pneumatyczne) 6

7 LEKI BRONCHODYLATATORY Bronchodylatatory: β2- mimetyki cholinolityki GKS Mukolityki Antybiotyki Kromony Analogi prostacykliny Dostępne leki: ß2-mimetyki: o krótkim okresie działania: fenoterol, salbutamol długo działające: formoterol, indakaterol, olodaterol, salmeterol, wilanterol Cholinolityki: o krótkim okresie działania: ipratropium długo działające: glikopironium, tiotropium, umeklidynium Stosowane w różnych inhalatorach, z wyjątkiem nebulizatorów ultradźwiękowych LEKI MUKOLITYCZNE STERYDY WZIEWNE Dostępne leki: Ambroksol Hipertoniczne (3 7 %) roztwory NaCl Dornaza alfa (ludzka rekombinowana deoksyrybonukleaza) Cel - upłynnienie wydzieliny oskrzelowej Najefektywniejsze w inhalacji Możliwość zastosowania tylko w nebulizacji: pneumatycznej lub ultradźwiękowej (z wyjątkiem dornazyalfa tylko pneumatyczna!). Uwaga na bronchospazm(głównie NaCl) Dostępne sterydy w postaci wziewnej: beklometazon budezonid cyklezonid(prolek) flutikazon mometazon Stosowane w różnych inhalatorach, z wyjątkiem nebulizacji ultradźwiękowej! ANTYBIOTYKOTERAPIA WZIEWNA Stosowane antybiotyki: forma dożylna: Kolistyna Gentamycyna Amfoterycyna forma inhalacyjna: Tobramycyna (Aztreonam) ANTYBIOTYKOTERAPIA WZIEWNA ZASADY 1. Wprowadzanie inhalacji z antybiotyku w warunkach szpitalnych 2. Wykonanie badania spirometrycznego przed i po podaniu antybiotyku w celu ustalenia czy nie powoduje skurczu oskrzeli 3. Podanie leku rozszerzającego oskrzela i wykonanie zabiegu fizjoterapeutycznego przed zastosowaniem antybiotyku 4. Prawidłowa technika inhalacji (nebulizatory z filtrem lub usuwanie powietrza wydechowego na zewnątrz pomieszczenia) 5. Podawane w nebulizacji tylko przez inhalator pneumatyczny lub siateczkowy 7

8 KOLEJOŚĆ INHALACJI JAK DOBRAĆ WŁAŚCIWY INHALATOR? Lek bronchodylatacyjny Mukolityk Zabiegi fizjoterapii Lek bronchodylatacyjny(jeśli > 1) GKS / antybiotyk / kromon Zalecać leki do stosowania z inhalatora tego samego typu Należy wziąć pod uwagę: wiek pacjenta, czas pacjenta vs czas inhalacji danym urządzeniem rodzaj i stopień nasilenia schorzenia możliwości oddechowe pacjenta kompatybilność różnych części sprzętu do inhalacji koszt terapii i trwałość sprzętu możliwe błędy techniki inhalacji EBM ZASADY DOBORU INHALATORA WG WIEKU ZASADY DOBORU INHALATORA WG KOORDYNACJI I PIF RODZAJ WIEK URZĄDZENIA 0 3 r.ż. 4 6 r.ż. Dzieci > 6 r.ż., młodzież Dorośli NIE NIE NIE / TAK TAK Koordynacja dobra PIF L/min Koordynacja dobra PIF < L/min Koordynacja zła PIF L/min Koordynacja zła PIF < L/min + spejser V + maska V, V + ustnik V + ustnik V + ustnik + KI + KI -BA NIE NIE TAK TAK BA- BA-?? BA- BA-?? DPI NIE NIE TAK TAK Soft mist Soft mist Soft mist?? Soft mist?? Nebulizacja + maska + maska + ustnik + ustnik DPI Nebulizator Nebulizator DPI Nebulizator Nebulizator 8