Leki inhalacyjne generyczne

Transkrypt

1 Leki inhalacyjne generyczne co powinien wiedzieć lekarz Inhaled generic drugs what the doctor should know? Andrzej Emeryk,2 Lek med. Magdalena Kowalska Dr n. med. Małgorzata Bartkowiak-Emeryk 3 Klinika Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej UM w Lublinie Kierownik: Andrzej Emeryk 2 Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Pediatrycznego UM w Lublinie Kierownik p.o.: Dr. n. med. Anna Bednarek 3 Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej UM w Lublinie Kierownik: Jacek Roliński Słowa kluczowe: inhalator suchego proszku, lek generyczny, priopionian flutikazonu + salmeterol, Dysk, inhalator generyczny, badania in vitro Key words: dry powder inhaler, generic drug, fluticasone propionate + salmeterolum, Diskus, generic inhaler, in vitro studies S U M M A R Y The paper presents the results of in vitro comparative studies generic preparation fluticasone propionate with salmeterol within inhaler-type disc with the original drug and inhaler. Andersen cascade impactor was used. The presented data showed that the aerosol structure produced by the system drug/inhaler generic is sufficiently similar (identical) to the structure of the aerosol produced by the system drug / inhaler original to be considered bioequivalent. Demonstration of bioequivalence of a generic drug is the same original its clinical efficacy and safety of patients in the same clinical indications.... W pracy przedstawiono wyniki badań porównawczych in vitro generycznego preparatu propionaniu flutikazonu z salmeterolem z inhalatora typu dysk względem leku i inhalatora oryginalnego. Wykorzystano impaktor kaskadowy Andersena. Prezentowane dane pokazały, iż struktura aerozolu produkowanego przez układ lek/inhalator generyczny jest w wystarczającym stopniu zbliżona (identyczna) do struktury aerozolu produkowanego przez układ lek/inhalator oryginalny, aby uznać ją za biorównoważną. Wykazanie biorównoważności leku generycznego z oryginalnym oznacza taką samą jego skuteczność kliniczną i bezpieczeństwo stosowania u chorych w tych samych wskazaniach klinicznych. Emeryk A.: Leki inhalacyjne generyczne co powinien wiedzieć lekarz. Alergia, 204, : Czym są leki generyczne W ostatnich 20 latach obserwuje się dynamiczny rozwój rynku innowacyjnych leków inhalacyjnych i inhalatorów. Pojawiają się liczne inhalacyjne leki generyczne oraz inhalatory generyczne (, 2). Leki generyczne (odtwórcze, leki-odpowiedniki) stanowią coraz większy fragment runku farmaceutycznego w wielu krajach, także w Polsce. Dla chorych, ale również dla Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) takie leki są gwarancją niższych kosztów leczenia oraz prawidłowej realizacji polityki zdrowotnej państwa. Z reguły niższa cena leków generycznych decyduje też o ich szerszym zastosowaniu. Dla skutecznego i bezpiecznego stosowania generyków we wskazaniach medycznych, postaciach farmaceutycznych i dawkowaniu analogicznym jak dla leku oryginalnego konieczne jest wykazanie biorównoważności obu produktów (3). Definicja produktu leczniczego odtwórczego (generycznego) mówi, iż: odtwórczy produkt leczniczy to lek posiadający ten sam ilościowy i jakościowy skład substancji czynnych oraz tę samą postać farmaceutyczną, jak referencyjny produkt leczniczy oraz którego biorównoważność względem produktu referencyjnego została udowodniona (w oparciu o odpowiednio zaprogramowane i wykonane badania in vitro lub/i in vivo)(4). Dwa produkty lecznicze uważa się za biorównoważne, jeśli spełnione są podstawowe kryteria (5):. są równoważne farmaceutycznie, 2. ich biodostępność po podaniu identycznej dawki molarnej leży w granicach wcześniej przyjętych odchyleń. Jakie niesie to praktyczne implikacje dla podmiotów ubiegających się o rejestrację leku generycznego? Po pierwsze można odstąpić od testowania leków odtwórczych na chorych celem dowiedzenia ich skuteczności i bezpieczeństwa. Przyjmuje się bowiem istnienie podobieństwa (lub nawet identyczności) leku generycznego z lekiem innowacyjnym (referencyjnym, oryginalnym) w przypadku wykazania biorównoważnosci obu produktów. Po drugie takie podejście oznacza, że poprzez stwierdzenie biorównoważności leku odtwórczego z innowacyjnym, przenosi się wszystkie cechy kliniczne leku oryginalnego na lek generyczny (6). Wszystkie leki generyczne rejestrowane w Polsce spełniać muszą wymagania rejestracyjne określone przez prawo farmaceutyczne obowiązujące w Unii Europejskiej, w tym w/w kryteria biorównoważności. W przypadku leków inhalacyjnych, a zatem podawanych drogą inhalacji doustnej problem jest znacznie trudniejszy i bardziej złożony. Obok leku (oryginalnego lub generycznego) mamy bowiem jeszcze urządzenie do inhalacji, czyli inhalator. A od rodzaju inhalatora i generowanej z danego rządzenia chmury aerozolowej o odpowiedniej charakterystyce w ogromnym stopniu zależy wielkość i charakter depozycji płucnej leku inhalacyjnego oraz jego efektywność kliniczna i bezpieczeństwo stosowania (rycina ). Zasady dopuszczania do obrotu inhalacyjnych produktów leczniczych opierają się o przepisy prawne poszczególnych krajów oraz o Dyrektywę Unii Europejskiej nr 200/83/EC, zmodyfikowaną w 2009 roku (dla krajów UE) (7). Obowiązujące w Unii Europejskiej przepisy ciągle jednak wzbudzają liczne kontrowersje i dyskusje i niekiedy stoją w sprzeczności z podobnymi zasadami obowiązującymi w USA, są też co pewien czas modyfikowane (8, 9). Kryteria leku inhalacyjnego generycznego Lek inhalacyjny, jak każdy produkt leczniczy przed wprowadzeniem do obrotu rynkowego musi być poddany ocenie pod 48 ALERGIA /204 Wydawnictwo Alergologiczne ZDROWIE

2 kątem spełniania odpowiednich kryteriów jakościowych, skuteczności klinicznej i bezpieczeństwa stosowania. W przypadku leku inhalacyjnego procedura ta jest bardziej złożona i trudna, niż w przypadku leku doustnego, czy dożylnego. Wynika to z konieczności oceny nie tylko samej molekuły leczniczej, ale też jej połączenia z urządzeniem generującym aerozol (inhalatorem) (0). Jednym z najważniejszych wymogów w przypadku inhalatora suchego proszku jest wymóg porównywalnego oporu wewnętrznego inhalatora generycznego względem jego oryginału. Ta różnica nie może przekraczać ± 5% (7). Metodyka pomiaru oporu wewnętrznego inhalatora została szczegółowo opisana w najnowszej Farmakopei Europejskiej (). Obecnie dysponujemy następującymi grupami urządzeń inhalacyjnych wykorzystywanych w procesie inhalacji różnych leków (2):. Inhalatory ciśnieniowe dozujące - pmdis (ang. pressurised metered dose inhalers), 2. Inhalatory ciśnieniowy dozujące wyzwalane wdechem - pmdi-bas (ang. pmdis breath actuated), 3. Inhalatory suchego proszku - DPIs (ang. dry powder inhalers), 4. Inhalatory płynowe dozujące - MDLIs (ang. metered dose liquid inhalers) 5. Nebulizatory do płuc powinna być podobna dla porównywanych inhalatorów (± 5%). 7. Inhalator generyczny powinien produkować (wyzwalać) podobną ilość substancji aktywnej vs. inhalator oryginalny. 8. Inhalator generyczny powinien mieć ten sam opór dla przepływającego powietrza co inhalator oryginalny (± 5%). 9. Dawka leku dostarczana do poszczególnych partii dróg oddechowych powinna być podobna dla obu inhalatorów (± 5%). Impaktor kaskadowy jest przyrządem służącym do oznaczania określonych rozkładów wielkości wszelkich pyłów (drobin) tworzących się w aerozolu (7). Urządzenie to jest aspiratorem cząstek biologicznych, w którym z pobieranej i zmieniającej kierunek strugi powietrza wytrącane są (na skutek siły bezwładności) cząstki stałe RYC. Czynniki determinujące efektywność i bezpieczeństwo terapii inhalacyjnej Inhalator (pmdi, pmdi -BA, MDLI, DPI, nebulizator) Szczególnie licznie jest reprezentowana grupa DPIs, której udział w rynku inhalatorów indywidualnych w Europie od kilku lat jest największy (3). Obecnie w Polsce jest zarejestrowanych 2 tego typu inhalatorów, czasami znacznie różniących się między sobą budową, zasadami działania oraz sposobem używania. Są to w kolejności pojawiania się na rynku: Aerolizer, Turbuhaler, Dysk, Easyhaler, Novolizer, Cyklohaler, Cyklohaler Nowej Generacji, Handyhaler, Twisthaler, NEXThaler, Ellipta (4). Impaktor kaskadowy Andersena Od roku dostępny jest w kraju pierwszy na świecie inhalator generyczny względem Dysku. Inhalator ten, po kilku niewielkich modyfikacjach w budowie, przyjął ostatnio nazwę Orbicel a (5). W niniejszej publikacji przedstawiono wyniki badań porównawczych między lekiem generycznym (kombinacja propionianu flutikazonu i salmeterolu) w inhalatorze generycznym (dysk generyczny Orbicel a) względem produktu oryginalnego (kombinacja priopionianu flutikazonu i salmeterolu, preparat Seretide ) w inhalatorze oryginalnym (Dysk )(6). Zgodnie z obowiązującymi przepisami w Unii Europejskiej badania zostały przeprowadzone na impaktorze kaskadowym Andersena, a badane produkty lecznicze i inhalatory spełniały wszystkie 9 kryteriów koniecznych do prawidłowego przeprowadzenia takiego porównania (4):. Oba porównywane produkty lecznicze zawierają tę samą pod względem chemicznym substancję aktywną o tej samej sile działania. 2. Oba porównywane produkty lecznicze pozostają w identycznej formie farmaceutycznej. 3. Aktywne substancje w obu produktach pozostają w tym samym stanie skupienia. 4. Ewentualne różnice ilościowe i jakościowe w dodatkach do porównywanych leków, np: laktozy, nie mogą wpływać na same leki, w tym na różnicę w strukturach chmury aerozolowej, a dawka nominalna obu produktów musi być taka sama. 5. Ilościowe i jakościowe różnice w dodatkach do porównywanych leków nie powinny zmieniać profilu bezpieczeństwa leku. 6. Objętość powietrza zainhalowana przez inhalator niezbędna do dostarczenia odpowiedniej dawki aktywnej substancji Lek inhalacyjny (roztwór, zawiesina lub proszek) i ciekłe, osadzając się na płytkach (stopniach, poziomach) impaktora. Typowy impaktor kaskadowy składa się z portu wlotowego, 8 stopni (od stopnia 0 do stopnia 7), na których są deponowane cząstki o coraz mniejszej średnicy aerodynamicznej oraz filtra końcowego. Czasami zawiera też preseparator (do badania DPIs), którego zadaniem jest filtrowanie gruboziarnistych cząstek laktozy (średnica aerodynamiczna: µm). Cząstki leku osadzone na określonej płytce poddawane są analizie fizyko-chemicznej. Stopnie impaktora kaskadowego zatrzymują cząstki o ściśle określonych wielkościach, co opisano w Tabeli II (8). Efektywność kliniczna i bezpieczeństwo stosowania Stopień (poziom) Wielkość cząstek w μm Odnośnik do dróg oddechowych Preseperator > 0,0 Górne drogi oddechowe Stopień 0 9,0 0,0 Górne drogi oddechowe Stopień 5,8 9,0 Górne drogi oddechowe Stopień 2 4,7 5,8 Krtań Stopień 3 3,3 4,7 Tchawica, oskrzela główne Stopień 4 2, 3,3 > oskrzela II rzędu Stopień 5, 2, Oskrzela obwodowe Stopień 6 0,65, Oskrzeliki, gronka płucne Stopień 7 0,43 0,65 Pęcherzyki płucne Filtr <0,43 Pęcherzyki płucne Pacjent (choroba, wiek, współpraca, edukacja w terapii inhalacyjnej) Aerodynamiczne średnice odcięcia dla poszczególnych stopni impaktora kaskadowego Andersena wraz z odnośnikiem do górnych dróg oddechowych lub drzewa oskrzelowo-płucnego /204 ALERGIA 49

3 2 Porównanie terapia masy leku referencyjnego do masy leku generycznego zdeponowanego na poszczególnych poziomach impaktora kaskadowego oraz wartość FPF i FPF% dla kombinacji propionian flutikazonu 00 µg + salmeterol 00 µg Poziom (P,0) 0,993 0,974,02,025,002,049 0,987 0,969,006 Poziom 2 (,2),040 0,993,087 0,968 0,99,09,030 0,98,079 Poziom 3 (3,4,5),056,02,0,036 0,979,097,042 0,98,07 Poziom 4 (6,7,f) 0,984 0,852,35 0,962 0,895,034 0,987 0,902,08 FPF,062,024,0,034 0,983,088,032 0,972,095 FPF[%],057,09,09,03 0,97,065,03 0,983,084 Poziom (P,0),05,002,03,063,028,,030,007,054 Poziom 2 (,2) 0,968 0,889,05 0,96 0,889,038 0,968 0,922,07 Poziom 3 (3,4,5),000 0,93,07 0,957 0,89,03 0,963 0,95,04 Poziom 4 (6,7,f) 0,955 0,866,049 0,966 0,895,044 0,97 0,879,072 FPF 0,980 0,922,04 0,973 0,98,034 0,970 0,934,007 FPF[%] 0,936 0,882,007 0,94 0,893 0,992 0,959 0,923 0,99 3 Porównanie masy leku referencyjnego do masy leku generycznego zdeponowanego na poszczególnych poziomach impaktora kaskadowego oraz wartość FPF i FPF% dla kombinacji propionian flutikazonu 2 + salmeterol. 2 Poziom (P,0),050,02,08,05,024,08,022 0,995,05 Poziom 2 (,2) 0,938 0,92 0,964 0,947 0,903 0,993 0,967 0,96,02 Poziom 3 (3,4,5),026 0,993,06,059,026,093,059,06,05 Poziom 4 (6,7,f) 0,959 0,89,032,027 0,963,094 0,970 0,905,04 FPF,08 0,99,045,045,09,073,09 0,989,049 FPF[%] 0,982 0,95,06,004 0,98,032 0,998 0,956,036 Poziom (P,0),055,029,082,055,029,082,035,008,064 Poziom 2 (,2) 0,975 0,934,08 0,974 0,93,09 0,948 0,9 0,999 Poziom 3 (3,4,5) 0,95 0,93 0,99 0,974 0,94,007 0,930 0,892 0,97 Poziom 4 (6,7,f),03 0,908,37 0,959 0,898,024 0,960 0,898,028 FPF 0,960 0,924 0,997 0,967 0,934,00 0,943 0,92 0,975 FPF[%] 0,926 0,89 0,966 0,936 0,899 0,976 0,935 0,90 0,966

4 Wyniki badań in vitro nad generyczną kombinacją propionianu flutikazonu i salmeterolu generowaną z inhalatora typu dysk W tabelach I-III zestawiono wyniki badań porównujących wielkość depozycji (w µg) dwóch kombinacji priopionianu flutikazonu z salmeterolem leku oryginalnego (referencyjnego, preparat Seretide Dysk ) względem leku i inhalatora generycznego (preparat ASARIS ) z dysku generycznego na poszczególnych półkach (stopniach) impaktora kaskadowego Andersena dla 3 wielkości przepływu powietrza oraz dla 3 różnych dawek propionianu flutikazonu. Wyniki pokazano w postaci ilorazu wartości uzyskanej dla leku referencyjnego (R) do wartości uzyskanej dla leku generycznego (G) na czterech poziomach (poziom, 2, 3, 4) składających się z sum danych liczbowych z odpowiednich półek impaktora kaskadowego. I tak poziom jest sumą danych z preseparatora i ze stopnia 0, poziom 2 sumą danych ze stopnia i 2, poziom 3 sumą danych ze stopnia 3, 4 i 5 oraz poziom 4, gdzie znalazły się dane ze stopnia 6, 7 i filtra (f). Ponadto zamieszczono w każdej tabeli il oraz wartości FPF [(ang. fine partical fraction, frakcja cząstek drobnych o średnicy < 4,7 μm (frakcja respirabilna)] dla porównywanych leków oraz iloraz wartości FPF% (% frakcji cząstek drobnych względem dawki emitowanej) dla ocenianych leków. Dla każdego ilorazu wyznaczono także 90% przedziały ufności, które zawierały się w zakresie 0,85-,5, zgodnie z wytycznymi Europejskiej Agencji Leków (7). Tabela I zawiera dane dotyczące 00 µg propionianu flutiazonu i salmeterolu, tabela II analogiczne dane dla dawki 2 propionianu flutikazonu i salmeterolu, a tabela III dla dawki 500 µg propionianu flutikazonu i salmeterolu. Zaprezentowane wyniki jednoznacznie wskazują na biorównoważność układu lek/inhalator generyczny Asaris vs. lek/inhalator oryginalny Seretide Dysk dla wszystkich trzech badanych dawek: 00 µg propionianu flutikazonu i salmeterolu, 2 propionianu flutikazonu i salmeterolu oraz 500 µg propionianu flutikazonu i salmeterolu. Wartości wszystkich ocenianych ilorazów mieściły się w zakresie 0,85-,5. Oznacza to, iż struktura aerozolu produkowanego przez układ lek/inhalator generyczny jest w wystarczającym stopniu zbliżona (identyczna) do struktury aerozolu produkowanego przez układ lek/inhalator referencyjny, aby uznań ją za biorównoważną. Od kilku lta próbuje się wprowadzić kombinację propionaniu flutikazonu z salmeterolem w różnych DPIs jako lek generyczny, co nie jest łatwym zadaniem i nie zawsze kończy się sukcesem (9). Istnieją nawet specjalne oficjalne zalecenia Biura Leków Generycznych FDA, w których podano warunki i kryteria, jakie muszą być spełnione przy wykazywaniu biorównoważności generycznej postaci kombinacji propionainu flutikazonu i salmeterolu w DPIs z lekiem oryginalnym w Dysku (20). Próba ta powiodła się badaczom i dwóm firmom farmaceutycznym w Polsce w 203 roku, a najważniejsze wyniki porównujące lek/inhalator generyczny do leku/inhalatora oryginalnego zostały omówione powyżej. Badania dotyczące porównania właściwości samych inhalatorów, tzn. Dysk vs. dysk generyczny były przedmiotem uprzednich publikacji (6, 2). Omawiane w artykule leki generyczne są pierwszymi na świecie lekami inhalacyjnymi zarejestrowanymi do podawanymi z inhalatora generycznego względem Dysku. Kilka miesięcy po zarejestrowaniu w Polsce generycznych postaci flutikazonu z salmeterolem w DPI, Serra i wsp. opublikowali doniesienie, w którym wykazali podobieństwo (non-inferiority) klinicznej efektywności kombinacji propionianu flutikazonu z salmeterolem podawanej z inhalatora generycznego DPI (brak szczegółowego opisu urządzenia) do tego samego leku w analogicznej dawce i sposobie dawkowania, lecz w DPI typu Dysk u chorych na astmę 4 Porównanie masy leku referencyjnego do masy leku generycznego zdeponowanego na poszczególnych poziomach impaktora kaskadowego oraz wartość FPF i FPF% dla kombinacji propionian flutikazonu 500 µg + salmeterol 500 µg Poziom (P,0),054,02,09,023 0,99,057,052,026,079 Poziom 2 (,2) 0,967 0,929,007 0,952 0,97 0,988 0,96 0,93,0 Poziom 3 (3,4,5),027 0,98,075,060,028,093 0,967 0,93,024 Poziom 4 (6,7,f) 0,98 0,884,087 0,967 0,892,047,030 0,943,25 FPF,026 0,988,065,036,0,062 0,963 0,926,00 FPF[%] 0,983 0,946,03,03 0,979,043 0,935 0,889 0,963 Poziom (P,0),03 0,992,07,03 0,992,07,04 0,985,043 Poziom 2 (,2) 0,939 0,883 0,998 0,939 0,883 0,998 0,966 0,9,023 Poziom 3 (3,4,5) 0,960 0,905,08 0,960 0,905,08 0,988 0,933,046 Poziom 4 (6,7,f) 0,973 0,884,072 0,973 0,884,072 0,989 0,897,093 FPF 0,976 0,92,033 0,976 0,92,033 0,975 0,928,025 FPF[%] 0,966 0,92,029 0,967 0,92,029 0,973 0,922,029 /204 ALERGIA 53

5 niekontrolowaną (22). Dysk jest znany już od blisko 30 lat, podobnie jak kombinacja propionaniu flutikazonu z salmeterolem w Dysku (23, 24). Pomino, iż Dysk zawierający propionian flutikazonu z salmeterolem jest obecny na rynkach w wielu krajach od ponad 25 lat, to wciąż są to dzisiaj bardzo popularne leki i inhalatory w terapii astmy i POChP na całym świecie, także w Polsce. Złożyło się na to kilka przyczyn: wysoka efektywność kliniczna w astmie u dzieci i dorosłych przy równie wysokim profilu bezpieczeństwa oraz dobre postrzeganie i wysoka akceptacja Dysku przez chorych (25, 26, 27). Pracę nadesłano Zaakceptowano do druku Piśmiennictwo dostępne w redakcji Wkład pracy: według kolejności autorów. Konflikt interesów nie występuje. 54 ALERGIA /204